Pōpoaki ʻa e Kau Palesitenisī ʻUluakí
Ko e Lue TakamiloNoa peé
Kuo mou fanongo nai ‘i he lea motuʻa ko ia ko e kakai ʻoku heé ʻoku hangē ʻoku nau takamilo noa peé?
Naʻe feinga ‘a Seni L. Soumani, ko ha tangata toketā fakaʻatamai mei Siamane ke fakamoʻoniʻi fakasaienisi pe ‘oku moʻoni ʻa e lau ko iá. Naʻá ne ‘ave ha kakai ‘i ha fakatotolo ki ha fuʻu vaoʻakau lahi pea ki he toafa Sahalá, ‘o ne ngāue ʻaki ha meʻangāue fakamāmani lahi naʻá ne lava ‘o tala ‘a e feituʻu naʻa nau ‘alu ki aí. Naʻe ʻikai haʻanau kāpasa pe ko ha toe meʻangāue kehe. Naʻe nounou mo mahinongofua ‘a e fakahinohino ne ‘oange kiate kinautolú: ke nau lue hangatonu pē ki he feituʻu naʻe fakahā ange ke nau ‘alu ki aí.
Naʻe fakamatalaʻi kimui ‘e Toketā Soumani ‘a e meʻa naʻe hokó. “Naʻe ai ha [niʻihi] ‘iate kinautolu naʻa nau fai ‘eni ‘i ha ‘aho naʻe ‘aoʻaofia, pea pale ‘a e laʻaá ‘o puli ‘i he ‘aó [pea ‘ikai ke nau mamata ki ha faʻahinga fakaʻilonga]. … Naʻa [nau] lue takamilo takai fuopotopoto pē, pea ‘i ai honau [niʻihi] naʻa nau toutou kolosi he hala tatau pē ka naʻe ‘ikai te nau fakatokangaʻi ia.” Naʻe ‘i ai ‘a e niʻihi naʻa nau lue lolotonga e ulo ‘a e laʻaá pea naʻe ‘i ai ha ngaahi fakaʻilonga ne ʻasi mei he mamaʻó. “Naʻa nau fononga … ‘i ha hala naʻe meimei hangatonu ‘aupito.”1
Naʻe toe fai ‘e ha niʻihi kehe ʻa e fakatotolo ko ‘ení ‘i ha ngaahi founga kehekehe.2 Naʻa nau maʻu kotoa ʻa e ngaahi ola ne meimei tatau.
‘Oku fakahehema ‘a e faʻahinga ‘o e tangatá ke nau lue takamilo takai ‘i ha ngaahi siakale kapau ‘oku ‘ikai ke nau sio ki ha ngaahi fakaʻilonga ‘i he funga fonuá.
Ko e Fakaʻilonga ʻo e Folofolá
ʻOku hē foki ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá kapau he ʻikai ha fakaʻilonga fakalaumālie. ʻOku tau takamilo noa pē kapau ʻoku ʻikai ke ʻi ai e folofola ʻa e ʻOtuá.
‘Oku tau vakai fakafoʻituitui mo fakasosaietí ki he toutou hoko ‘a e sīpinga ko ‘ení ‘i he kuonga fakakosipeli kotoa pē talu mei he kamataʻanga ‘o taimí. ‘Oku tau hē ‘i he taimi ‘oku ngalo ai e folofola ‘a e ‘Otuá.
Ko e ‘uhinga taʻe toe veiveiua ia naʻe fekau ai ‘e he ‘Eikí kia Līhai ke foki hono ngaahi fohá ki Selusalema ‘o ‘omi ‘a e ʻū peleti palasá. Naʻe ‘afioʻi ‘e he ‘Otuá ‘e fie maʻu ‘e he hako ‘o Līhaí ha ngaahi fakaʻilonga falalaʻanga—ha ngaahi feituʻu ke fakamaʻunga ki ai ‘enau vakaí—‘a ia ‘e hoko ko ha fakahinohino ʻe lava ke nau ngāue ʻaki ke fakapapauʻi pe ‘oku nau fononga ‘i he hala totonú.
Ko e ngaahi tohi folofolá ko e folofola ia ʻa e ‘Otuá. Ko e ngaahi fakaʻilonga ia ‘a e ‘Otuá ‘oku nau fakahā mai ‘a e hala ‘oku totonu ke tau fou aí koeʻuhi ke tau ofi ange ai ki hotau Fakamoʻuí pea tau aʻu ki he ngaahi taumuʻa ‘oku taau mo feʻungá.
Ko e Fakaʻilonga ʻo e Konifelenisi Lahí
Ko e ngaahi fakahinohino ‘oku fai ‘i he konifelenisi lahí ko ha fakaʻilonga ia ‘e taha ʻe lava ‘o tokoni kiate kitautolu ke tau ‘iloʻi pe ‘oku tau ‘i he hala totonú.
‘Oku ou faʻa fehuʻi pē kiate au, “Naʻá ku fakafanongo nai ki he ngaahi lea naʻe lea ‘aki ‘e he kau tangata mo e kau fefine naʻa nau lea ‘i he konifelenisi lahi fakamuimui taha ‘a e Siasí? Kuó u lau peá u toutou lau nai ‘enau ngaahi leá? Kuó u fakalaulauloto nai ki ai mo fakahoko ia ‘i heʻeku moʻuí? Pe naʻá ku fiefia pē ‘i he ngaahi lea lelei ko iá pea ‘ikai ke u fakahoko ‘enau ngaahi pōpoaki fakalaumālié ‘i heʻeku moʻui fakatāutahá?”
Mahalo pē naʻa mou hiki ha meʻa ‘e taha pe ua ‘i hoʻomou fakafanongo pe lau ‘enau leá. Mahalo ne mou fai ha tukupā ke fai lelei pe makehe ange ha meʻa. Fakakaukau angé ki he ngaahi pōpoaki ‘o e konifelenisi lahi kuo ‘osí. Naʻe fakalotolahiʻi kitautolu ‘e he ngaahi pōpoaki lahi ke tau fakamālohia hotau fāmilí pea fakatupulekina ‘etau nofomalí. ‘Oku toe fakataumuʻa ‘a e pulusinga ko ʻeni ʻo e Liahoná ki he ngaahi taumuʻa taʻengata mahuʻinga ko ‘ení mo ha ngaahi fokotuʻu fakapotopoto ki ha ngaahi meʻa ke fai ‘e tāpuekina ai ‘etau moʻuí.
‘Oku tau fakatokangaʻi mo fakahoko nai ‘a e akonaki mahuʻinga ko ‘ení? ‘Oku tau fakatokangaʻi mo fononga atu nai ki he ngaahi fakaʻilonga moʻoni mo mahuʻinga ko ‘ení?
Ko e Faitoʻo ki he ʻAuhē Holó
‘Oku mahuʻinga lahi ‘a e ngaahi fakaʻilonga fakalaumālié ki hono tauhi kitautolu ke tau nofo maʻu ‘i he hala hangatonu mo fāsiʻí. ‘Oku nau ‘omi ha fakahinohino mahino ki he hala ‘oku totonu ke tau fononga aí—‘o kapau pē te tau ‘iloʻi ia pea tau fononga atu ki ai.
Kapau he ‘ikai te tau tali ke tataki kitautolu ‘e he ngaahi fakaʻilonga ko ‘ení, ‘oku ‘ikai leva hanau ‘aonga, ko ha ngaahi meʻa teuteu ‘oku ‘ikai ‘i ai hanau taumuʻa ka ke fakanonga pē ki ha moʻui femoʻuekina.
ʻOku ‘ikai feʻunga ke tataki ʻataʻatā pē kitautolu heʻetau fakakaukaú.
‘Oku ‘ikai feʻunga ke maʻu pē ha ngaahi taumuʻa lelei.
He ʻikai feʻunga ke falala ʻataʻatā pē ki heʻetau ngaahi ongo fakanatulá.
ʻE aʻu pē ki heʻetau pehē ‘oku tau fononga ‘i ha hala fakalaumālie hangatonu, ka ‘o kapau ‘oku ‘ikai te tau maʻu ha ngaahi fakaʻilonga moʻoni ke ne tataki kitautolu—kapau he ʻikai tataki kitautolu ‘e he Laumālié—te tau hē pē.
Ko ia ai, tau ʻā ʻo vakai ki he ngaahi fakaʻilonga kuo ʻomi ‘e hotau ‘Otua anga‘ofá ki Heʻene fānaú. Tau lau, fanongo, mo fakahoko muʻa e folofola ‘a e ‘Otuá. Tau lotu ʻi he loto moʻoni pea fakafanongo mo muimui ki he ngaahi ueʻi ‘a e Laumālié. ʻI heʻetau ʻilo e ngaahi fakaʻilonga fakalangi ne ʻomi ʻe heʻetau Tamai Hēvani ʻofá, ʻoku totonu ke fokotuʻu leva ʻetau taumuʻa fonongá ʻo fakatatau ki ai. ‘Oku totonu ke tau faʻa fakatonutonu ‘etau taumuʻa fonongá ‘i heʻetau tulifua ki he ngaahi fakaʻilonga fakalaumālié.
ʻI he foungá ni, he ‘ikai te tau hē takai ai ʻo takamilo noa pē ka te tau fononga atu ‘i he loto falala mo e ‘ilo fakapapau ki he tāpuaki fakalangi maʻongoʻonga ko ia ‘oku hoko ko e tofiʻa ‘o kinautolu kotoa pē ‘oku nau fononga ‘i he hala hangatonu mo fāsiʻi faka-ākonga ‘o Kalaisí.
Ko e Faiako mei he Pōpoaki ko ʻEní
Te ke lava ‘i hoʻo teuteu ke faiako mei he pōpoaki ko ‘ení, ʻe lava ke ke kumi ‘i he folofolá ha sīpinga ‘o ha kakai naʻe tataki kinautolu ‘e ha ngaahi fakaʻilonga fakalaumālie pe ko ha kakai naʻa nau hē ʻo takamilo noa pē. Te ke lava ‘o kamata hoʻo akó ‘i he ngaahi potufolofola ko ‘ení: Nōmipa 14:26–33; 1 Nīfai 16:28–29; ʻAlamā 37:38–47. Kapau te ke ongoʻi ‘oku ueʻi koe ʻe he laumālié, ‘e lava ke ke vahevahe kiate kinautolu ‘okú ke akoʻí ha ngaahi fakakaukau mei he ngaahi sīpinga ko ‘ení. ʻEke kiate kinautolu pe ko e hā ha meʻa te tau lava ‘o ako mei he ngaahi talanoa ko ‘ení.
Taá © Thinkstock/iStockphoto