E Uasivi Ga na Ka e Tawamudu

Elder M. Russell Ballard

Ena Kuoramu ni Le Tinikarua

Me vaka keimami sa nomuni iliuliu keimami sa kerei kemuni na lewe ni Lotu ena veivanua kece sara mo ni vakaliuca na matavuvale ka raica na veisala dina me vaqaqacotaki kina na matavuvale yadua.

Ena dua na gauna walega oqo keitou a sikova vata kei na so na Veitacini vakalotu e vica na idrodro ni vakaloloma mai Lousiana, Mississippi, kei Texas na vanua era sa mai tiko kina o ira na vakalolomataki ena ravuravu ni Cagilaba o Katarina ka ra sa saga tiko me ra vakacokotaka tale na nodra bula. Na kedra italanoa kei na kedra ituvaki e vakaloloma ka vakamosi yalo ena vuqa na sala; ia ena veika kece au a rogoca rawa, na kena a tara na utoqu o ya na kena tagici na matavuvale. “Evei o tinaqu?” “Au sa sega ni raici luvequ tagane.” “Sa yali o ganequ.” Sai ira oqo era sa walokai ena viakana ka rere ka ra sa vakayalia na veika kece ka ra gadreva na kakana, na veiqaravi vakavuniwai, kei na veivuke kecega; ia na ka era vinakata ka gadreva vakalevu sara na nodra matavuvale.

Na leqa se veivukiyaki ni bula ena kena mataqali cava ga e dau vakavotuya vei keda na ka e uasivi cake. Ena ivakarau ni bula oqo, eda dau vakawaleni ira tu ga na noda matavuvale—o ira na noda itubutubu kei na luveda kei na isema vakadra. Ia ena gauna ni leqa kei na veivuke kei na veisau e sega ni vakataratututaki ni ka duadua ga eda kauwaitaka vakalevu cake sai ira na noda matavuvale! Ena vakalevu cake sara ena gauna eda na biuta kina na bula oqo ka tadu yani ki na vuravura ni yalo. Sa dina sara ni imatai ga ni tamata eda na vakaraica me da kunei ira o ya o tamada, tinada, watida, luveda, kei na isema vakadra.

Au kila ni inaki ni bula oqo o ya me na “buli e dua na matavuvale tawamudu.” Ena vuravura oqo eda sa mai segata me da tiki ni dua na matavuvale levu ena isolisoli me da bulia ka tuvanaka kina na tikida ena veimatavuvale o ya. O ya e dua kina vei ira na inaki ni Nona biuti keda kina eke na Tamada Vakalomalagi. E sega ni o ira kece era na mai vakawati ka vakamatavuvale ena bula oqo, ia na tamata yadua veitalia ga na nodra dui ituvaki era sa tiki talei duadua ni matavuvale Vakalou.

Kemuni na taciqu kei na ganequ, na yabaki oqo ena vakananumi tiko kina na ika 10 ni ivakananumi ni “iVakaro ki Vuravura Raraba ena Matavuvale” ka ratou a solia mai na Mataveiliutaki Taumada kei na Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua ena 1995 (raica “Na Matavuvale: Ai Vakaro ki Vuravura Raraba,” Liaona, Okot. 2004, 49; Ensign, Nov. 1995, 102). Mai na gauna o ya kei na gauna oqo sa voqa ni bolebole ni kena taqomaki ka vaqaqacotaki na matavuvale ka ivakasala bibi ki na dua na vuravura ni kena sa lailai mai na veika dodonu kei na vakaliuci ni veika cala ka sa saga tiko me vakarusa na bula raraba ena kena vakayavalati na kena ivurevure.

Na ivakaro oqo sa ivola vakaparofita, e sega walega ni baleta ni ratou a solia mai na parofita, ia sa baleta talega ni sa mua sara yani ki liu. E vakasalataka na veika e vuqa e via vakarusa ka vakamalumalumutaka na matavuvale ena veiyabaki sa oti, ka dusimaka tiko na veika me vakaliuca ka vakabibitaka na matavuvale kevaka me ra na bula rawa ena dua na draki ni bula ka sa vaka me vagagai vakalevu tikoga ena vakamau vakavuravura kei na veimaliwai ni itubutubu kei na luvena.

Na ivakamacala matata ka rawarawa ni iVakaro oqo e duidui sara vakalevu ki na nodra nanuma veilecayaki ka veimedreyaki ni dua na matatamata ka ra sega mada ga ni kila na ibalebale ni matavuvale, ka sega mada ga ni wili kina na nodra sega ni vukea ka tokona na veika era gadreva na itubutubu kei na matavuvale. Sa matata tu vei kemuni na vosa oqo mai na iVakaro ni:

“Na nodrau vakamau e dua na tagane kei na yalewa sa lesi mai vua na Kalou.”
“Sa nakiti ena noda bula taumada me dua e mai tagane se yalewa, ena nona bula vakayago e vuravura me vakarautaki kina ena inaki sa virikotori tu baleti koya.”
“Na tagane kei na yalewa vakawati me rau dau veilomani ka veikauwaitaki vakaveiwatini ka vakakina vei ira yadua sara na luvedrau.”
“E nodra dodonu na gone me ra sucu mai ena loma ni ivau vakaveiwatini, ka me ra susugi cake mai vei ira na tama kei na tina ka rau doka na yalayala ni veiwatini ena yalodina.”
“Ni sa na lutuki keda ena noda bula yadudua, ena bula vakaitikotiko, se vakavanua, na isamu ni dawa mai na kavoro ni veimatavuvale, ni da na sotava na veileqa bibi era sa vunautaka tu na parofita mai liu, kei ira talega edaidai.”

Na itinitini ni vosa ena ivakaro e vakaraitaka vakamatata na dina ni noda “veimatavuvale me itekitekivu vinaka ni noda kawatamata.”

Au sa kerei kemuni kina oqo na lewe ni Lotu kei kemuni na itubutubu gugumatua, tubudra kei na budra na gone kei kemuni na isema vakadra ni veimatavuvale ena veivanua taucoko mo ni ququmi matua ki na iVakaro oqo, me sa drotini me vakataka na nei Kavetani Moronai o ya na “yavu ni bula galala,” ka solia na noda bula me da bulataka na kena ivakavuvuli. Me vaka ni da sa lewe taucoko ni dua na matavuvale, na iVakaro sa baleta na tamata yadua.

Na vakadidike raraba ni tamata e vakaraitaka ni tamata ena veivanua kecega era kaya ni matavuvale sa ka cecere duadua, ia ena vica na yabaki sa oti, na nanuma tale eso ni tamata era sega ni kauwai kina, se vakaibalebaletaka cala na matavuvale. Vakasamataka mada eso na veisau oqo ni veiyabaki sa oti:

E vuqa na isoqosoqo levu ni vanua kei na kena e kilai levu ka ra a dau vukea ka vaqaqacotaka taumada na matavuvale era sa saga oqo me ra sosomitaka ka yaco sara me ra vakaleqa na matavuvale vata ga o ya era a lesi kina me ra qarava.
Ena kena “iyacoyaco” na ibalebale ni matavuvale sa vakarabailevutaki sara ki na kena sa sega ni kilai rawa ka sa yaco sara na “matavuvale” me rawa ni dua ga na tagane se yalewa, era sa tiko vata vakaveiyalayalati se sega, se vakaluveni se na kilai tiko mada ga ni veika era salamuria mai.
Na vakaiyau vakavuravura kei na kocokoco e vakacala e vuqa me ra nanuma kina ni matavuvale vakabibi o ira na gone era vakaogaoga ka vakalusi ilavo ka na vakataotaki ira ka sega ni dua na madigi vakalou me na vakavulici ira me ra vakataka na Kalou.

Ia e vuqa sara na itubutubu ena veiyasai vuravura era kila deivaki tu ga na bibi kei na marau e tiko ena dua na matavuvale dina. O ira na noqu itokani, era se qai lesu ga mai oqo ena nodra laki vosa vei ira na matavuvale kei na itubutubu ena vica na matanitu, era a mai tukuna vei au ni nodra vakanuinui kei na kauwai na itubutubu e tautauvata ena veiyasai vuravura.

A kaya vakaoqo e dua na marama Hindu mai Idia, “Au gadreva me levu cake na noqu veivakauqeti vei ira na luvequ mai na veika vakaitukutuku kei ira na nodra ilawalawa.”

A kaya talega e dua na marama tina vakabauta vaka-Buda mai Malaysia, “Au vinakati iratou na noqu cauravou me ratou bula e vuravura ka kakua ga ni ratou bula vakavuravura.” Na itubutubu kece mai na veimataqali itovo vakavanua kei na vakabauta vakalotu e tautauvata vakataki keda na itubutubu ena Lotu na veika eda kaya ka vakila.

E dodonu me kila ko vuravura na veika e vakavulica na iVakaro ka ni matavuvale e sa itekitekivu ni ivurevure ni vanua, ni bula vakailavo, na noda itovo vakavanua, kei na noda matanitu. Me vaka eda sa kila tu na Yalododonu Edaidai, na matavuvale sa yaco talega me itekitekivu ni ivurevure ki na matanitu vakasilesitieli.

Ena Lotu na noda vakabauta ni ka bibi duadua ni matavuvale e yavutaki tu ena ivakavuvuli vakalesui mai. Eda sa kila na kena sa vakalou na matavuvale ena yasa ruarua ni noda bula tawamudu. Eda sa kila tu ni se bera na bula oqo eda a bula vata mai kei na Tamada Vakalomalagi ni da sa tiki ni Nona matavuvale, ka da sa kila ni isema vakamatavuvale ena ulabaleta yani na mate.

Kevaka eda na bulataka ka cakacaka ena kila oqo, eda na vakayarayarataki ira mai na kai vuravura. O ira na itubutubu era dau vakaliuca na nodra matavuvale era na kabita tikoga na Lotu me baleta ni tiko kina na ituvatuva ni matavuvale, na kena yaga, ivakavuvuli, kei na ituvatuva tawamudu, era sa kunea ka ra a sega ni raica rawa ena dua tale na vanua.

Na noda ituvatuva vakatabakidua ni matavuvale sa dodonu me vakaqaqacotaki ira na Yalododonu Edaidai me ra itubutubu vinaka duadua e vuravura. E dodonu me na muataki keda me da dau dokai ira na luveda ni sa ira sa luveda dina vakayalo, ka sa dodonu me vakayavalati keda me da solia na noda veigauna e gadrevi me vaqaqacotaki kina na noda matavuvale. Sa dina sara, ni sa sega ni dua na ka e semati vakabibi ki na bula marau—kivei keda ka vakakina vei ira na luveda—me vakataka na noda lomani ira vakavinaka sara ka veikaroni vakaikeda ena loma ni noda matavuvale.

E kaya o Peresitedi Harold B. Lee ni Lotu sa “duruvesi” e vukei keda tiko me da tara cake na tamata yadua kei na matavuvale (raica Conference Report, Okot. 1967, 107). Na Lotu sai koya na matanitu ni Kalou e vuravura, ia ena matanitu vakalomalagi, na matavuvale ena ivurevure ni noda torocake tawamudu kei na reki kei na lewa ni Tamada Vakalomalagi. Me vaka ga ni sa dau tukuni tikoga vei keda, ni da na vagalalataki ena dua na siga mai na noda veikacivi ena Lotu, ia kevaka eda bula kilikili tu, eda na sega ni vagalalataki mai na keda isema vakamatavuvale.

E kaya o Joseph F. Smith, “Ena sega ni rawa ni dua na marau dina me duidui se duatani mai na kena ena matavuvale, ka vakayacori na kena sasaga taucoko me vakalou ka taqomaki na kena mana era sa vakatataki kina o ira era oga ka solibula ena kena tauyavutaki. Era vakasaqara na tagane kei na yalewa me ra vakaisosomitaka eso tale na mataqali bula ka sega ni matavuvale; era na cakava me ra vakabauta ni vuvale e kauta mai na vakatatao; ni galala cecere sai koya na gauna talei ni lako voli ga ena nodra lewa. E sega na marau ke sega kina na veiqaravi, ka sega tale ni dua na veiqaravi me cecere cake mai na kena ena veisautaka e dua na matavuvale ki na dua na isoqosoqo vakalou, ka na dau tutaka ka taqomaka na bula vakamatavuvale” (Nodra iVakavuvuli na Peresitedi ni Lotu: Joseph F. Smith [1998], 382).

Me dua mada me taroga, “Me da taqomaka, maroroya ka vaqaqacotaka rawa vakacava na noda vuvale kei na matavuvale ena dua na vuravura sa veidreti sara tiko vakaukauwa ki na yasana tani?” Meu vakaraitaka mada e tolu na ivakasala rawarawa sara:

Me vakayacori tikoga ena veisiga yadua na masu vata vakamatavuvale kei na lotu vakamatavuvale. Na ka ruarua oqo ena sureta na Yalo ni Turaga e dau solia mai na veivuke kei na kaukauwa eda gadreva oi keda na itubutubu ka iliuliu ni matavuvale. Na ivolavakarau kei na mekesini ni Lotu era umanaki tu kina e vuqa sara na vakasama vivinaka me baleta na lotu vakamatavuvale. Me na dau vakayacori talega na soli ivakadinadina vakamatavuvale me ra na vakaraitaka kina o ira na itubutubu kei na gone na nodra vakabauta kei na nodra nanuma vei ira yadua ena gauna vakatikitiki ni tamata yadua.
Vakavulica na kosipeli kei na yavu ni veika yaga ena nomuni vu- vale. Tauyavutaka e dua na yalo e taleitaka na ivolanikalou ena kena wiliki vakavuvale. E vuqa sara na itubutubu era sa laiva ga vua na Lotu na ilesilesi oqo. Na semineri, na mataisoqosoqo, kei na kuoramu ni matabete era sa ka bibi ka ikuri ni ivakasala vakaitubutubu ena kosipeli, ia na ulu ni ilesilesi oqo sa nona na vuvale. Sa rawa mo digitaka e dua na ulutaga vakosipeli se dodonu vakamatavuvale, mo vakavakarau ki na kena vakavulici. Ni yalomatua ka kakua ni vakaitavitaki kemuni se ko ira na gone ena vuqa na itavi qaravi e taudaku ni nomuni vale ni ko ni na osooso tiko ka na sega ni vakilai se kidavi rawa na Yalo ni Turaga ni kena soli vei kemuni na veidusimaki yalataki me baleti kemuni kei na nomuni matavuvale.
Vakavurea na duavata vakamatavuvale e vakaibalebale ka na solia vei ira na gone e dua na ivakadei e kaukauwa cake mai na kena e rawa ni ra raica mai vei ira na nodra ilawalawa, ena koronivuli, se dua ga na vanua. E rawa ni vakayacori na ka oqo ena siganisucu, gauna ni gade, kana vata, kei na Sigatabu. Sa rawa talega me vakayacori ena bula vakaivakarau kei na lawa ni matavuvale ena kena kilai vakavinaka na veika ena kauta mai. Me tiko e dua na ivakarau tudei ni matavuvale ka umani tu kina na nodra itavi se cakacaka na gone ka ra vakacaucautaki kina se dolei vakaveiganiti ena veika era sa cakava. Vakavulica vei ira na bibi ni kena tarovi na dinau ka me ra cakacaka, dau maroroi ka, kei na vakayagataki ilavo vakavuku. Vukei ira me ra vulica na ilesilesi ni nodra bula rawati ira kei na rawa ka vakayalo.

Ena vuravura edaidai, ena nona vakasaurarataka tikoga o Setani na matavuvale, sa dodonu vei ira na itubutubu me ra vakayacora ena nodra igu taucoko me ra vaqaqacotaka ka taqomaka na nodra matavuvale. Ia ena sega beka ni rauta o ya. Na noda itekitekivu ni ivurevure ni matavuvale e gadreva vakabibi dina na nodratou veivukei kei na veitokoni na isema vakadra kei na mataisoqosoqo raraba era tiko vakavolivoliti keda. O ira na veiganeni, na nei kei na momo, tubudra kei na budra kei na veitatacini sa rawa me ra veisautaka na nodra bula na gone. Me nanumi tiko ni kena matanataki na loloma kei na veivakayaloqaqataki mai vua e dua na isema vakadra ena dau solia na veivakauqeti kei na veivuke dodonu ena dua na gauna donu.

Na Lotu vakataki koya ena yaco tikoga me imatai ka isoqosoqo bibi duadua (ni sa “duruvesi” dina) me vukea na taraicake ni matavuvale qaqaco vinaka. Au sa vakadeitaka vei kemuni ni ko ira era liutaka tiko na Lotu era kauwai tiko sara vakalevu ki na veika e baleta na nomuni matavuvale, ko ni raica kina na kena vakalevutaki na sasaga me vakaliuci ka yadravi tiko na gagadre ni matavuvale. Ia, me vaka keimami sa nomuni iliuliu keimami sa kerei kemuni na lewe ni Lotu ena veivanua kece sara mo ni vakaliuca na matavuvale ka raica na veisala dina me vaqaqacotaki kina na matavuvale yadua.

Eda sa kerei ira vakakina na mataisoqosoqo raraba me ra dikevi ira mada ka me ra kakua ni vakayacora na veika e rawa ni ra leqa kina na matavuvale ka cakava ga na veika me ra vukei kina.

Eda sa kerei ira na dau volaitukutuku me ra vakaraitaka na veika e veilaveti cake ka veitokoni ki na matavuvale ka sega na itovo kaukauwa, veika tawa kilikili kei na veika vakavuravura.

Eda sa kerei ira na veimatanitu kei ira na dau ni politiki me ra vakaliuca na nodra gagadre na gone kei ira na itubutubu ka me ra taurivaka na kaukauwa ni matavuvale ki na kedra buli na lawa kei na idusidusi.

Eda sa kerei ira na itaukei ni Initaneti kei na dauniveilawa me ra yalomatuataka na veika era rawa ni veivakauqeti kina ka me ra susuga cake e dua na inaki vinaka ni nodra maroroi na gone mai na ivalavala voravora, iyaloyalo vakasisila, dukadukali ka lolovira.

Eda sa kerei ira na isoqosoqo ni veivakavulici me ra vakavulica ga na veika yaga tudei ni matavuvale kei na iwalewale ni veisusu, na nodra tokoni na itubutubu ena nodra ilesilesi me ra susugi ira na gone me ra iliuliu ni matavuvale ena veitabatamata era na tadu tiko mai.

Eda sa kerei ira na noda lewe ni Lotu me ra dodoliga yani ena nodra lomani na wekadra kei na itokani ni veimatalotu tale eso ka okati ira ena kena wasei yani na ivurevure e vuqa ni Lotu ena kena vukei na matavuvale. Era na taqomaki ka vaqaqacotaki na noda itikotiko raraba kei ira na wekada voleka ke ra cakacaka vata o ira na lewe ni veimatalotu kei na vanua ena kena vaqaqacotaki na matavuvale.

Sa ka bibi dina me da kila tiko ni o ira kece na mataisoqosoqo lelevu era na vakararavi tiko mai ki na itekitekivu ni ivurevure lailai ka bibi duadua, o ya na matavuvale. Veitalia se o cei se cava oi keda, eda na vukei keda tiko ni da sa vukea na matavuvale.

Kemuni na taciqu kei na ganequ, ena noda vakarewataka cake tiko me vaka e dua na drotini na ivakaro ki vuravura raraba ena matavuvale,” kei na noda bulataka ka vakavulica na kosipeli i Jisu Karisito, eda na vakayacora kina na inaki ni noda a buli ena vuravura oqo. Eda na kunea na vakacegu kei na marau eke kei na bula mai muri. Eda sega ni gadreva e dua na cagilaba se leqa lelevu tale eso me vakavotuya vei keda na veika e uasivi cake. E dodonu me da dau vakavotuya tiko vei keda na kosipeli kei na ituvatuva ni marau ni Turaga kei na veivakabulai. E uasivi ga na ka e tawamudu, ka sa ka ni tawamudu na noda matavuvale. Na veika kece oqo au sa vakadinadinataka ena yaca i Jisu Karisito, emeni.