Kapitulo 1

Usa ka Mas Malaomon ug Mas Hamugaway nga Adlaw

sama sa palasyo nga gambalay nga may lingin sa ibabaw luyo sa lapad kaayong agianan sa tubig nga may tulay ug mga bapor

Si Evan Stephens ug ang Tabernacle Choir nakabaton og talagsaong oportunidad sa kinabuhi. Kaniadto kini sa Mayo 1893, ug ang World’s Columbian Exposition [Tibuok Kalibotan nga Columbian nga Pasundayag] bag-ohay lamang misugod sa Chicago, usa ka mauswagong dako nga siyudad sa tunga-tunga sa kasadpang Estados Unidos. Sulod sa sunod unom ka bulan, minilyon ka mga tawo gikan sa tibuok kalibotan moadto sa pasundayag [exposition]. Dihay duha og tunga ka kilometro kwadrado sa dakong hawan nga kasuroy-suroyan, puno sa sagbuton nga mga parke, silaw nga mga lanaw ug lapad kaayong mga agianan sa tubig, ug hayag nga krema og kolor nga mga palasyo. Bisan asa miadto ang mga bisita sa perya, nadungog nila ang nindot nga mga konsyerto, nasimhot ang makadaning bag-o nga mga humot, o nakita ang makapahinganghang mga pasundayag gikan sa kwarenta y sais nga nag-apil nga mga nasod.

Kon gusto nimong makuha ang pagtagad sa kalibotan, nahibalo si Evan, nga walay laing makapadani kay sa perya sa kalibotan.¹

Isip ang konduktor sa choir, naghinam-hinam siya sa pagpasundayag didto sa Grand International Eisteddfod, usa ka inila nga Welsh nga bangga sa awit nga pagahimoon didto sa perya niana nga tinglarag. Siya ug daghang mga sakop sa choir mga Welsh o kagikan og Welsh ug nagdako nga natuhop sa mga tradisyon sa musika sa ilang yutang natawhan. Gani ang bangga labaw pa kay sa usa ka higayon sa pagsaulog sa ilang kabilin. Ang pagpasundayag sa Chicago naghatag sa Tabernacle Choir––ang unang grupo sa mang-aawit sa Ang Simbahan ni Jesukristo sa mga Santos sa Ulahing-adlaw––sa hingpit nga oportunidad sa pagpakita sa ilang talento ug sa pagpaila sa mas daghang mga tawo ngadto sa Simbahan.²

Kanunay, ang dili mao nga impormasyon mahitungod sa mga Santos mihatag kanila og kalisod ug kagubot sa ilang mga silingan. Sayo sa wala pay katunga sa siglo mibakwit sila ngadto sa Walog sa Salt Lake, layo sa ilang mga tiggukod. Apan ang kalinaw lumalabay, ilabi na human ang mga Santos misugod sa dayag nga naghimo og dinaghang kaminyoon. Sa mga dekada nga misunod, ang gobyerno sa Estados Unidos mipalakaw og walay hunong nga kompanya batok sa dinaghang kaminyoon, ug ang mga kaaway sa Simbahan mihimo sa tanang mga paagi sa pagguba sa publiko nga imahe niini ug gihulagway ang mga Santos isip usa ka bagis, walay alamag nga mga tawo.

Niadtong 1890, ang presidente sa Simbahan nga si Wilford Woodruff miisyu og Manipesto, nga nagtawag sa paghunong sa dinaghan nga kaminyoon taliwala sa mga Santos. Sukad niana, ang pederal nga gobyerno mipaluag sa pagsupak niini sa Simbahan. Ang kausaban hinay, bisan pa niana, ang mga dili pagsinabtanay mipadayon. Karon, sa kataposan sa siglo, ang mga Santos gustong mohatag sa kalibotan og tinuod nga hulagway kon kinsa sila ug unsa ang ilang gituohan.³

Ingon ka mahinamon si Evan nga ang choir morepresentar sa Simbahan didto sa perya, hapit gyod niya palabya ang oportunidad. Usa ka pinansyal nga krisis bag-o pa lamang nga miigo sa Estados Unidos, nagguba sa ekonomiya sa Utah. Daghang mga sakop sa choir mga kabos, ug dili gusto ni Evan nga ilang gamiton ang ilang pinangitaan alang sa ilang panaw. Naguol usab siya nga sila dili andam alang sa bangga. Bisan tuod og sila nanganta sama og mga anghel sa bag-ohay nga pagpahinungod sa Templo sa Salt Lake, sila sa gihapon usa ka choir sa dili mga hanas. Kon sila dili makatupong sa ubang mga choir, mapakaulawan nila ang Simbahan.⁴

Sa tinuod, sayo nianang tuiga si Evan ug ang Unang Kapangulohan sa Simbahan mihukom sa dili pag-apil sa bangga. Apan ang Eisteddfod mipadala og mga representante ngadto sa Siyudad sa Salt Lake. Human makadungog sa choir nga nanganta, ang representante mipahibalo ni George Q. Cannon, ang unang magtatambag sa Unang Kapangulohan, nga ang mga Santos makadaog sa bangga.

Milingi ngadto ni Evan, nangutana si Presidente Cannon, “Sa imong hunahuna aduna kahay purohang modaug ang atong choir?”

“Wala ko magtuo nga kita makadaog sa bangga,” mitubag si Evan, “apan makahatag kita og maayong panumduman.”⁵

Igo ra kadto alang ni Presidente Cannon. Ang ubang mga Santos, naglaom usab sa pagrepresentar sa Simbahan, mibiya na paingon sa Chicago. Ang mga lider sa Relief Society ug sa Young Ladies Mutual Improvement Association [Kapunongan sa Binayloay nga Pagpalambo sa Batan-ong mga Dalaga] mamulong didto sa perya sa Congress of Representative Women] [Kongreso sa Representate nga mga Babaye], ang labing dako nga miting sa mga lider sa mga kababayen-an nga sukad nahimo. Si B. H. Roberts, usa sa pito ka mga presidente sa Seventy nanghinaot nga makapamulong mahitungod sa Church at the Parliament of Religions [Simbahan diha sa Parlamento sa mga Relihiyon] nga gihimo diha sa perya.

Sa hangyo sa Unang Kapangulohan, ang choir misugod diha-diha dayon sa pagpraktis––ug nagkapuliki sa pagpangita og paagi sa pagbayad sa ilang biyahe. Gikinahanglan ni Evan ang pagbuhat sa imposible, ug siya dihay dili moabot sa tulo ka bulan sa pagbuhat niini.⁶

---

Nianang tingpamulak, ang ekonomikanhong krisis nga nagbabag sa Tabernacle Choir naghulga usab og pinansyal nga kadaotan sa Simbahan.

Sa milabay nga unom ka tuig, sa labing grabe nga pangompanya batok sa dinaghang kaminyoon, ang Kongreso sa Estados Unidos mipasar sa Edmunds-Tucker Act [Edmunds-Tucker nga Balaod], nga naghatag og awtoridad sa pag-embargo sa mga kabtangan sa Simbahan. Naguol nga kuhaon sa gobyerno ang ilang mga donasyon, daghang mga Santos ang mihunong sa pagbayad og ikapulo, nagkunhod og grabe sa unang tinubdan sa pundo sa Simbahan. Sa pagtapal sa mga alkanse, mihulam og kwarta ang Simbahan ug gipamuhonan sa mga negosyo aron sa paghatag og igo nga mga pundo sa pagpadayon sa buhat sa Ginoo nga mouswag. Kini usab nangutang og kwarta nga gamiton sa paghuman sa Templo sa Salt Lake.⁷

Kaniadtong Mayo 10, 1893, ang Unang Kapangulohan mihangyo ni apostol Heber J. Grant sa pagbiyahe diha-diha dayon sa silangan sa pagpakigsabot og bag-ong mga utang aron sa pagbayad sa pinansyal nga mga kalisod sa Simbahan. Sa Utah, ang mga bangko nagkalisod-lisod ug ang mga presyo sa produkto sa agrikultura mikunhod pag-ayo. Sa dili madugay ang Simbahan dili na makasweldo sa mga sekretarya, mga klerk, ug ubang mga empleyado niini.⁸ Gumikan nga si Heber mao ang presidente sa usa ka bangko sa Siyudad sa Salt Lake ug adunay daghang mga higala diha sa industriya sa panalapi milaom ang mga lider sa Simbahan nga siya makahulam og kwarta.⁹

Sa dihang si Heber miuyon nga molakaw, mihatag si Presidente Cannon kaniya og usa ka panalangin, nagsaad nga ang mga anghel motabang kaniya. Dayon si Heber misakay og tren padulong sa East Coast, ang kasulbaran sa Simbahan anaa sa iyang mga abaga. Kon siya mapakyas, ang Simbahan dili makatuman sa pagbayad sa mga utang niini ug mawad-an og pagsalig ang mga giutangan. Kini dili na makahulam sa kwarta nga gikinahanglan sa pagpadayon sa mga trabaho.¹⁰

Sa pag-abot dayon sa Siyudad sa New York, si Heber nakapalugway sa gidugayon sa pagbayad sa daghang mga utang ug nakahulam og dugang nga $25,000. Naninguha dayon siya og lain nga utang, sa kataposan nakakuha og dugang nga $50,000. Apan ang iyang mga paningkamot dili igo nga ang Simbahan magpabilin nga adunay igo nga mga kapanguhaan sa mga panginahanglan.¹¹

Samtang nanglabay ang mga adlaw, naningkamot siya pag-ayo sa pagpangita og daghang magpahulam. Ang krisis nakapahadlok sa tanan. Walay gusto nga magpahulam ngadto sa usa ka institusyon nga nalubong na sa utang.

Nagsugod si Heber nga dili makatulog. Naguol siya nga ang iyang panglawas madaot sa dili pa niya matuman ang iyang misyon. “Labaw ako sa duha ka metros ang gitas-on ug nagtimbang lamang og 63 ka kilos,”gisulat niya sa iyang journal, “busa kinahanglan dili na ako mogaan pa,”¹²

---

Buntag sa Mayo 19, nabalaka si Emmeline Wells. Sa alas dyes ang takna, siya ug ang ubang mga lider sa Relief Society mamulong mahitungod sa ilang organisasyon ngadto sa World’s Congress of Representative Women [Kongreso sa Kalibotan sa Representante nga mga Babaye] didto sa Chicago World’s Fair .¹³

Nanghinaot siya nga ang ilang mga pakigpulong motul-id sa makadaot nga naandang dili maayo nga mga ideya mahitungod sa mga babaye sa Simbahan. Tungod kay kadaghanan sa duha ka gatos ka libo sa mga miyembro mipuyo sa Kasadpang Amerika, pipila lamang ka mga tawo ang nakahimamat sukad og usa ka Santos sa Ulahing-adlaw nga babaye. Unsa ang nahibaloan sa mga tawo mahitungod kanila kasagaran nagagikan sa mga basahon, mga magasin, ug mga pamplet nga nagpakaylap og bakak nga impormasyon mahitungod sa Simbahan ug gihulagway ang mga babaye niini isip walay edukasyon ug dinaug-daog.¹⁴

Sa dihang miabot ang alas dyes ang takna, ang walo ka gatos nga lingkoranan sa kwarto wala tanan mapuno. Bisan tuod og ang sesyon sa Relief Society maayo nga pagkamantala, ubang importante nga mga sesyon nanagpanghitabo sa samang oras, nagbitad sa mga tawo kinsa tingali mianha sa pagpaminaw sa mga babaye sa Utah nga mamulong. Nakaila si Emmeline og pipila ka mga nawong diha sa nanambong, kadaghanan kanila mga Santos kinsa mianha sa pagsuporta. Siya, hinoon, nakakita og usa ka importanting sakop sa nanambong kinsa dili usa ka Santos sa Ulahing-adlaw: tigbalita nga si Etta Gilchrist.¹⁵

Sa milabay nga napulo ka tuig, misulat si Etta og usa ka nobela nanghimaraot sa dinaghang kaminyoon ug sa mga Santos. Apan sukad niana, siya ug si Emmeline nakakaplag og sama nga kawsa sa pagpasiugda alang sa mga katungod sa mga babaye sa pagbotar, naggiya ni Emmeline sa pagmantala sa usa sa mga artikulo ni Etta kabahin sa pagbotar diha sa Woman’s Exponent, usa ka pamantalaan nga gi-edit ni Emmeline sa Utah. Usa ka positibo nga report gikan ni Etta sa tinuod makatabang sa kadungganan sa mga Santos.¹⁶

Mibukas ang sesyon uban sa usa ka pasundayag sa kang Eliza R. Snow nga himno “O Akong Amahan.” Ang kinatibuk-ang presidente sa Relief Society nga si Zina Young ug ang ubang mga lider dayon mihatag og mubo nga mga pakigpulong mahitungod sa buhat sa Relief Society ug sa kasaysayan sa Simbahan. Ang mga mamumulong milakip sa mga babaye kinsa miabot sa Utah isip mga pioneer ingon man niadtong kinsa nangatawo diha sa teritoryo. Sa dihang si Emmeline namulong, gidayeg niya ang ka edukado sa mga babaye nga manunulat sa Utah ug gihulagway ang daghan nga mga katuigang kasinatian sa Relief Society sa pagtipig og lugas.

“Kon ugaling adunay kagutom,” gisultihan niya ang nanambong, “dali ngari sa Zion.”¹⁷

Sa wala pa matapos ang miting, gitawag ni Emmeline si Etta sa entablado. Mibarog si Etta ug milingkod tupad ni Zina. Nakiglamano siya sa matag usa sa mga babaye nga gikan sa Utah, natandog nga sila mabinationg mitagad kaniya human siya makausa mitamay kanila.

Ang report ni Etta kabahin sa miting sa Relief Society migawas sa pamantalaan human sa pipila ka mga adlaw. “Ang mga Mormon tataw nga usa ka labing relihiyoso nga mga tawo,” gisulat niya. “Ang ilang pagtuo sa ilang relihiyon kahibulongan.”

Naghulagway sa pag-abi-abi nga iyang nadawat gikan sa mga Santos, siya midugang, “Kining mao nga miting nakahatag og katagbawan sa akong pag-anhi sa Chicago.”

Mapasalamaton si Emmeline alang sa pagdayeg.¹⁸

---

Samtang nabangkarota ang mga bangko ug ang mga negosyo sa Utah, ang disinuwebe anyos ang panuigon nga si Leah Dunford naguol mahitungod sa iyang pamilya. Dili sila mga adunahan, ug ang iyang inahan, si Susa Gates, usa ka anak nga babaye ni Brigham Young, mibaligya og bililhon nga yuta aron si Leah makatuon mahitungod sa panglawas ug kahimsog [health and fitness] sa usa ka ting-init nga klase nga himoon sa campus sa Unibersidad sa Harvard didto sa Cambridge, Massachusetts. Wala makasiguro si Leah kon kinahanglan ba siyang moadto. Husto ba kini, siya nagduha-duha, nga makadawat og kaayohan gikan sa sakripisyo sa iyang inahan?¹⁹

Si Susa gusto nga si Leah motambong sa ting-init nga klase, sa walay pagsapayan sa gasto. Niana nga panahon, daghang batan-ong mga Santos sa Ulahing-adlaw ang mibiya sa Utah aron moeskwela didto sa inila nga mga unibersidad sa silangang Estados Unidos. Naka-eskwela si Susa sa ting-init nga klase sa miaging tuig, ug siya nanghinaot nga ang iyang anak nga babaye adunay sama nga maayong kasinatian. Naghunahuna usab siya nga usa sa mga estudyante nga iyang nahimamat didto, usa ka batan-ong Norwegian nga Santos sa Ulahing-adlaw nga ginganlan og John Widstoe, mahimong usa ka maayong ipares alang ni Leah.²⁰

Gawas sa kaguol mahitungod sa kwarta, si Leah naghinamhinam sa pagpadayon sa iyang edukasyon. Ang iyang inahan mituo nga ang batan-ong Santos sa Ulahing-adlaw nga mga babaye nagkinahanglan og usa ka maayong edukasyon og pagbansay sa pagpanarbaho. Hangtod karong bag-ohay, ang dinaghang kaminyoon mihimo sa pakigsaad sa kaminyoon nga makab-ot ni bisan kinsa nga Santos sa Ulahing-adlaw nga babaye kinsa nagtinguha niini. Apan sa henerasyon ni Leah, ang unang moabot sa pagkahamtong human sa Manifesto, wala na niana nga garantiya––o ang garantiya sa pinansyal nga suporta nga mag-uban sa kaminyoon sa mga babaye niana nga panahon.²¹

Bisan tuod og ang mga oportunidad sa edukasyon ug panarbaho nagkadako alang sa mga babaye sa daghang mga bahin sa kalibotan, ang mga ginikanan diha sa Simbahan kasagaran naguol nga kini nga mga oportunidad mogiya sa ilang anak nga mga babaye sa pagminyo og mga bana sa gawas sa Simbahan ug mobiya sa tinuohan. Tungod niini nga rason, ang mga lider sa Young Ladies Mutual Improvement Association [Kapunongan sa Binayloay nga Pagpalambo sa Batan -ong mga Dalaga] misugod sa paghatag og importansya nga ang batan-ong mga babaye kinahanglan nga mopalambo og lig-ong pagpamatuod ug mohimo og importanting mga desisyon sa mainampoong paagi.²²

Si Susa, sa tinuod, nakaawhag na ni Leah sa pagpuasa ug pag-ampo mahitungod sa iyang relasyon ngadto ni John Widstoe. Ang kaminyoon ni Susa ngadto sa amahan ni Leah, kinsa usa ka palainom niana nga panahon, natapos sa diborsyo. Nangandoy siya alang sa iyang anak nga babaye nga makabaton og usa ka malipayong kaminyoon ngadto sa usa ka matarong nga batan-ong lalaki. Sa tinuod, makigkita pa si Leah ni John sa personal. Kutob dinhi, sila nagbinayloay lamang og pipila ka mga sulat.²³

Niadtong Hunyo 1893, mibiyahe si Leah ngadto sa Harvard, may gilay-on nga sobra sa tres mil dosentos ka kilometro, uban sa upat ka kaubang mga babaye gikan sa Utah. Dugay silang miabot sa balay diin si John ug ang ubang mga Santos sa Ulahing-adlaw nga mga estudyante mipuyo, busa sila walay panahon sa pakighimamat sa batan-ong mga lalaki. Sa sunod buntag, hinoon, namatikdan ni Leah ang usa ka hilumong batan-ong lalaki nga naglingkod sa usa ka suok nga nag-inusara. “Nagtuo ako nga ikaw si Brother Widstoe,” miingon siya ngadto kaniya. “Nakadungog ko sa akong inahan nga nagsulti mahitungod kanimo.”

Kanunay siya nga naghanduraw ni John isip usa ka taas, maskulado nga Scandinavian. Sa bali, siya mubo ug niwangon. Unsa bay nakita sa iyang inahan diha kaniya?

Hingpit nga wala madani, gibale-wala ni Leah si John hangtod sa panahon sa tingpaniudto. Sa dihang ang tagbalay mihangyo ni John sa paghiwa-hiwa sa karne, naghunahuna si Leah, “Sa labing minos, siya may kapuslanan.” Dayon, human makaluhod ang tanan sa pagpanalangin sa pagkaon, mitanyag si John sa pagpanalangin. Ang iyang pag-ampo mitandog pag-ayo sa kasingkasing ni Leah.

“Kana mao ang lalaki,” gisultihan niya ang iyang kaugalingon.²⁴

Human niana, si Leah ug John hapit kanunay magkauban. Usa ka hapon, samtang nag-uban og suroy sa parke, mihunong sila sa usa ka gamay nga bungtod nga nagdung-aw sa usa ka lim-aw. Didto gisultihan ni John si Leah mahitungod sa iyang pagkabata didto sa Norway ug sa iyang kabatan-onan didto sa Logan, Utah.

Wala madugay misugod kini sa pag-ulan, busa sila namasilong sa usa ka duol nga tore, ug mipadayon si Leah sa pagsulti ni John mahitungod sa iyang kinabuhi. Dayon sila misaka ngadto sa tumoy sa tore ug nag-istoryahay sulod sa laing usa ka oras ug tunga mahitungod sa ilang mga paglaom alang sa kaugmaon.²⁵

---

Nahigugma si John Widstoe ni Leah Dunford, apan dili siya buot moangkon niini. Sa dihang siya [Leah] unang miabot sa eskwelahan, gusto niyang [John] ibale-wala siya. Siya hilabihan ka nagkapuliki ug walay interes sa pakigrelasyon niini nga yugto sa iyang kinabuhi. Siya adunay dagkong mga plano alang sa iyang kaugmaon. Makasamok si Leah.

Apan nakagusto siya nga makatugtog si Leah og daghang nagkalain-laing mga instrumento ug o sa pakig-istorya og kataw-anan o seryoso nag-agad sa okasyon. Nagustohan niya nga si Leah mitabang sa tig-atiman sa balay sa pagpanglimpyo samtang ang uban nanglingkod ug walay gibuhat. Labaw sa bisan unsa pa, nagustohan niya ang iyang ambisyon.

“Aduna siyay tinguha sa pagbuhat og usa ka butang sa kalibotan,” misulat si John sa iyang inahan, si Anna, sa Siyudad sa Salt Lake. “Mahimo siyang usa sa nag-una nga babaye sa edukasyon.”

Pinaagi sa iyang pagbana-bana, nagkinahanglan siya og dili mominos sa duha o tulo ka tuig sa pagbayad sa iyang [John] utang sa Harvard. Niana siya nagkinahanglan og upat ka tuig alang sa pagpalambo nga pagtuon [graduate school] human sa upat ka tuig sa kolehiyo sa Europe––ug laing upat ka tuig sa pagbayad niana nga utang. Dayon nagkinahanglan pa gyod siya og dili mominos sa tulo ka tuig sa pagpangita og igo nga kwarta kon gani maghunahuna nga makigminyo ni Leah.²⁶

Si John usab naghusay pa sa iyang kaugalingong relihiyosong mga tinuohan. Siya adunay hugot nga pagtuo diha sa kaputli ug kaayo ni Jesus. Sa una niyang pag-anha sa Harvard, nadawat usab niya ang usa ka lig-ong espirituhanong saksi nga ang Dios mitabang kaniya sa pagpasar sa iyang pasulod nga mga eksamin. Apan dili kaayo siya siguro mahitungod sa Simbahan. Sayo niana nga tuig, misulat siya ngadto sa iyang inahan nga may mga pangutana nga siya aduna mahitungod sa Simbahan ug sa mga lider niini. Nakapaguol kaayo ni Anna ang sulat nga gitubag dayon niya, nakasiguro nga nawala ni John ang iyang pagpamatuod.²⁷

Sa iyang sunod nga sulat, naninguha si John sa pagpasabot sa iyang kaugalingon. Sama sa ubang mga Santos sa iyang edad, nanlimbasog siya sa mga pagduha-duha. Ang mga lider sa Simbahan sa kanunay mitudlo kaniya nga siya nagpuyo sa ulahing mga adlaw, sa panahon nga ang Ginoo moluwas sa Iyang mga katawhan gikan sa ilang mga kaaway. Apan sa miaging kataposan nga tulo ka tuig, iyang nakita nga gihunong sa mga Santos ang dinaghang kaminyoon ug grabe kaayo ka pait ang pagkabahin sa politika. Karon siya nagduha-duha kon ang mga Santos molampos ba gyod kaha sa pagtukod sa Zion.

“Ang tanan ingon og nagpaingon nga sukwahi sa mga gipaabot,” miingon siya sa iyang inahan.

Sa iyang mga sulat sa panimalay, naninguha usab si John sa pagpasabot nga kana dili igo alang kaniya sa pagtuo lamang sa usa ka butang. Kinahanglan nga iyang mahibaloan kon nganong siya mituo. “Walay kapuslanan kini ang pag-ingon nga ‘ako nagtuo niini’ ug dili na maghunahuna mahitungod niini,” iyang gisulat. Sa gihapon, mipadayon siya sa pag-ampo alang sa mas dako nga pagsabot sa mga butang kalabot ngadto sa Simbahan.²⁸

Dayon, sa Hulyo 23, siya dihay usa ka gamhanang espirituhanong kasinatian. Usa ka Methodist nga babaye mitambong sa Dominggo nga serbisyo sa mga estudyante nga Santos sa Ulahing-adlaw, ug gihangyo si John sa paghatag og wala andama nga pakigpulong. Nahibulong, mibarog siya, wala makasiguro kon unsa ang iyang kinahanglang isulti. Dali siyang mihukom sa pagpamulong mahitungod sa personalidad sa Dios, naglaom nga ang iyang mga pulong motabang sa bisita nga makasabot kon unsa ang gituohan sa mga Santos. Samtang siya namulong, wala siya maglibog o magbalik-balik sa iyang kaugalingon, ingon nga usahay iyang mahimo kon namulong diha sa publiko. Hinoon, siya nagsangyaw og usa ka klaro, masabtan nga pakigpulong sulod sa sobra sa treynta minutos.

“Gibati ko ang Espiritu sa Dios nga nagtabang kanako,” misulat siya ngadto sa iyang inahan. “Wala gyod ako sukad makahibalo og daghan kaayo mahitungod sa Dios ug sa Iyang personalidad.”²⁹

Human sa miting, gigahin ni John ang nahibilin sa adlaw uban ni Leah. Samtang sila nag-istoryahay, si John misulti kaniya nga gusto niyang si Leah mobisita sa iyang inahan. Human na niya sultihi si Anna og daghan kaayo mahitungod ni Leah. Karon gusto niya nga sila magkita sa personal.³⁰

---

Samtang nagsingabot ang tungang gabii sa Septyembre 1, 1893, si Heber J. Grant naghigda nga hingpit nga nagmata diha sa usa ka kwarto sa hotel sa Siyudad sa New York. Sayo niana nga adlaw nakadawat siya og makalisang nga telegrama. Ang Zion’s Savings Bank and Trust Company [Pagtipig nga Bangko ug Kompanya saTagdumala og Salapi sa Zion], ang labing importanting pinansyal nga institusyon sa Simbahan, anaa sa ngilit sa pagkabangkarota. Mao usab ang State Bank of Utah [Bangko sa Estado sa Utah] diin si Heber mialagad isip presidente. Kon dili siya mopadala og kwarta pinaagi sa telegrapo inig sunod nga adlaw, dili sila makapangabli alang sa negosyo. Ang dungog ni Heber ug sa Simbahan ngadto sa mga tigpautang maguba, tingali hangtod sa hangtod.

Si Heber nag-alindasay sulod sa mga oras. Sayo niana nga tuig, misaad si Gorge Q. Cannon nga ang mga anghel motabang kaniya. Mas bag-ohay, si Joseph F. Smith ang ikaduhang magtatambag sa Unang Kapangulohan, misaad kaniya og kalamposan lapas sa iyang mga gipaabot. Apan karon dili mahandoraw ni Heber si bisan kinsa nga mopahulam kaniya og igo nga kwarta sa pagluwas sa bangko.

Nag-ampo siya alang sa panabang, nangalyupo ngadto sa Dios samtang ang mga luha mitulo gikan sa iyang mga mata. Sa kataposan mga alas tres sa kaadlawon, nakatulog siya, wala gihapon makasiguro kon unsaon niya pagsulbad kini nga kalisod.³¹

Nakamata siya sa dili kasagaran nga kalangay. Tungod kay kini Sabado, ang mga bangko manira inig ka udto, busa kinahanglan siya nga magdali. Nagluhod diha sa pag-ampo, mihangyo siya sa Ginoo nga makakaplag og usa ka tawo nga andam mopahulam kaniya og $200,000. Miingon siya nga andam siya sa paghimo og bisan unsa nga sakripisyo, lakip ang paghatag sa tigpahulam og dako nga komisyon sa hulam.³²

Human sa pag-ampo, gibati ni Heber ang kamaya, nakasiguro nga ang Ginoo motabang kaniya. Mihukom siya sa pagbisita ni John Claflin ang pangulo sa usa ka dako nga pamaligya ug pamalit nga kompaniya, apan si John wala sa iyang opisina. Hapit wala nay oras, misakay si Heber og tren padulong ngadto sa pinansyal nga distrito sa siyudad, nanghinaot sa pagbisita og laing bangko. Sa pagpaingon ngadto, nalingaw siya sa usa ka pamantalaan ug misaylo sa iyang hunonganan. Migawas sa tren, milakaw siya nga walay tumong. Sa dihang miabot siya sa opisina sa lain nga kaila, misulod siya. Didto iyang gikakita si John Claflin, ang mao gayod nga tawo nga iyang gusto nga ikakita.

Nahibalo sa malisod nga sitwasyon ni Heber, miuyon si John sa pagpahulam sa Simbahan og $250,000, sa kondisyon nga siya makadawat og 20 porsiyento nga komisyon.³³ Bisan pa sa kataas sa kantidad, nakita ni Heber nga ang Ginoo mitubag sa iyang mga pag-ampo.³⁴ Mipadala dayon siya og kwarta ngadto sa Siyudad sa Salt Lake.

Ang mga kwarta miabot sa untop nga panahon nga maluwas sa pagkaunlod ang mga bangko.³⁵

---

“Ayaw panumbalinga ang inyong mga kakompetensya hangtod nga kamo makakanta,” gisultihan ni Evan Stephen ang mga sakop sa Tabernacle Choir. “Pagkalma lamang.”

Hapon kadto sa Septyembre 8. Ang choir nakahuman na sa ilang kataposang ensayo alang sa Eisteddfod. Sa pipila ka oras, ang mga mang-aawit mosaka sa entablado sa pagpasundayag sa tulo ka mga awit nga ilang gipraktis hapit sa tanang adlaw niana nga ting-init. Sa gihapon si Evan wala makapaniguro nga sila makadaog, apan siya matagbaw kon himoon nila ang ilang labing maayo.³⁶

Ang choir, kauban sa Unang Kapangulohan, miabot sa Chicago nga nag-una og lima ka adlaw. Aron sa pagtuman sa mga gikinahanglan sa kompetensya, gipagamyan ni Evan ang choir ngadto sa duha ka gatos ug kalim-an ka mga mang-aawit. Sa dihang ang ilang bida nga soprano, si Nellie Pugsley, nanganak mga semana sa wala pa ang konsyerto ug wala magtuo nga siya makapasundayag didto sa perya, mga plano gihimo alang sa iyang igsoong babaye nga moamuma sa masuso samtang si Nellie miawit.³⁷

Ang paggasto sa biyahe sa panahon sa pag-unlod sa ekonomiya nagpakita nga sama ka mahagiton sa paghimo nga maandam ang choir sa pag-awit. Ang mga lider sa choir naningkamot sa pagpangita og una sa kwarta gikan sa mga negosyante sa Siyudad sa Salt Lake. Sa dihang kana napakyas, ang choir mihukom nga magpasundayag og daghang mga konsyerto, nanghinaot nga ang halin sa mga ticket motapal sa mga gasto. Nagpasundayag sila og duha ka konsyerto sa Utah ug upat pa sa dagkong mga siyudad tali sa Siyudad sa Salt Lake ug sa Chicago.³⁸

Ang mga konsyerto usa ka pinansyal nga kalamposan, apan kini nakapakapoy sa mga tingog sa mga mag-aawit. Ang choir mipadayon sa pagpangandam didto sa Chicago, nagkabig og gatosan ka mga mananan-aw sa ilang mga ensayo didto sa Utah Building [Gambalay sa Utah], usa ka dako nga hawanan sa mga eksibit nga nagpakita og mga baligya ug mga karaang mga butang nga hinimo o kinulit sa kamot.³⁹

Human sa ilang kataposang ensayo, si Evan ug ang mga mang-aawit nagpundok sa silong sa dakong balay tigumanan alang sa konsyerto. Samtang sila naghulat sa ilang turno sa pagpasundayag, si John Nuttall, ang sekretaryo sa choir, mihatag og pag-ampo, nagpahinumdom sa matag mag-aawit nga sila nagrepresentar sa Simbahan ug sa mga tawo niini diha sa perya.

“Hatagi kami og katakos sa labing minos nga makapasidungog sa Imong buhat ug sa Imong katawhan,” siya nag-ampo, “sa among paningkamot sa pagrepresentar niini dinhi atubangan sa kalibotan––usa ka kalibotan nga kasagaran nagtan-aw kanamo nga walay alamag ug walay pamatasan.”⁴⁰

Sa dihang ang turno sa choir miabot, mibarog si Evan sa iyang dapit diha sa plataporma sa konduktor. Ang balay-tigumanan puno sa mga napulo ka libo ka mga tawo, hapit tanan kanila dili mga miyembro sa Simbahan. Sa mga panahong nangagi, ang usa ka Santos sa Ulahing-adlaw makapaabot nga singgitan diha sa atubangan sa ingon nga mananan-aw, apan si Evan walay gibati nga pagdumot gikan kanila.

Sa dihang ang mga mag-aawit mipahimutang sa ilang mga kaugalingon sa entablado, ang balay tigumanan nahilom. Ang choir dayon miawit sa pambukas nga mga pulong sa kang Handel nga “Takus ang Kordero”:

Takus ang Kordero nga gipatay,

ug mitubos kanato ngadto sa Dios pinaagi sa iyang dugo,

sa pagdawat og gah[o]m ug kadato ug kinaadman ug kusog,

ug kadungganan, ug himaya, ug pagdayeg.

Ang ilang mga tingog kusog, ug nagtuo si Evan nga sila matahom kaayo nga nanganta. Sa dihang ang choir natapos sa awit ang mananan-aw sipa kaayong namakpak. Dayon ang choir nanganta og duha pa ka awit, ug bisan tuod si Evan makabati sa kakapoy sa pipila sa ilang mga tingog, gihuman nila nga maayo ug migawas sa entablado.⁴¹

“Gihimo namo ang labing maayo nga mahimo,” gisultihan ni Evan ang Unang Kapangulohan sa pagkahuman. “Natagbaw ako.”

Wala madugay, sa dihang ang resulta gi-anunsyo, nakuha sa Tabernacle Choir ang ikaduhang dapit nagligas lamang og tunga sa punto sa mananaog. Usa sa mga maghuhukom miingon nga ang mga Santos unta ang modaog sa kompetisyon. Apan si Presidente Cannon mituo nga ang choir nakakab-ot og usa ka butang nga mas dako. “Isip usa ka misyonaryong buhat kini malagmit nga mahimong molampos,” iyang namatikdan, “tungod kay kini mohatag og oportunidad sa liboan ka mga tawo sa pagkat-on og gamay nga kamatuoran mahitungod kanato.”⁴²

Si Evan usab nahimuot sa natuman sa tanan niyang mga mag-aawit. Mga balita mahitungod sa “choir sa Mormon” nga midaog og usa ka premyo didto sa World’s Fair [Perya sa Kalibotan] migawas sa mga pamantalaan sa tibuok kalibotan. Dili na siya makapangayo og mas maayo pa nga ganti.⁴³

---

Sa adlaw human sa konsyerto, namulong si Presidente Woodruff mahitungod sa mga Santos atol sa usa ka pormal nga bangkete didto sa perya. “Dali ug tan-awa kami,” miingon siya, ang iyang tingog gamhanan. “Kon wala pa kamo makaadto sa Siyudad sa Salt Lake, tanan kamo abiabihon.” Gidapit usab niya ang mga ministro sa ubang mga tinuohan sa pagpamulong didto sa siyudad. “Kon walay kwarto sa mga simbahan,” miingon siya, “kami mohatag kaninyo sa among tabernakulo.”⁴⁴

Ang propeta mibalik ngadto sa Utah human sa napulo ka adlaw, gidasig pinaagi sa pagkamabination nga nadawat sa mga Santos didto sa Chicago. Ang mao lamang nga hitabo nga midaot sa kasinatian sa Simbahan didto sa perya nahitabo sa dihang ang mga tigpasiugda sa Parliament of Religions [Parlamento sa mga Relihiyon] misupak sa mga paninguha ni B. H. Roberts nga mamulong mahitungod sa Simbahan diha sa ilang miting. Ang ilang mga lihok usa ka subo nga pahinumdom nga ang naporma nang daan nga hunahuna batok sa Simbahan anaa gihapon, apan ang mga lider sa Simbahan mituo nga ang mga tawo sa tibuok nasod nagsugod na sa pagtan-aw sa mga Santos sa usa ka bag-ong panghunahuna.⁴⁵ Ang mainitong pagdawat nga nadawat sa Relief Society ug Tabernacle Choir didto sa perya mitanyag og paglaom nga ang mga pagpanggukod sa milabay nga saysenta ka tuig moabutay na sa kataposan.⁴⁶

Sa usa ka gamay nga miting didto sa Templo sa Salt Lake kaniadtong Oktubre 5, sa gabii sa wala pa ang kinatibuk-ang komperensiya, ang Unang Kapangulohan ug ang Korum sa Napulog Duha ka Apostoles nagdungan og ambit sa sakramento.

“Ako mibati og kasigurohan,” miingon si George Q. Cannon,“nga usa ka mas malaomon ug mas hamugaway nga adlaw nagsingabot kanato.”⁴⁷

1. Evan Stephens, “The World’s Fair Gold Medal,” Children’s Friend, Sept. 1920, 19:374; “The Tabernacle Choir,” Deseret Weekly, Sept. 1, 1894, 340–41; Handy, Official Directory of the World’s Columbian Exposition, 42, 191–92, 194, 197; Emmeline B. Wells, “World’s Congress and World’s Fair,” Deseret Evening News, Hunyo 17, 1893, 7. Hilisgotan: Columbian Exposition sa 1893

2. Evan Stephens, “The World’s Fair Gold Medal,” Children’s Friend, Sept. 1920, 19:372–74; George Q. Cannon, “The Tabernacle Choir at the World’s Fair,” Juvenile Instructor, Sept. 15, 1893, 28:566–67; “The Tabernacle Choir,” Deseret Weekly, Sept. 1, 1894, 340–41; Neilson, Exhibiting Mormonism, 109–14. Mga Hilisgotan: Tabernacle Choir; Wales

3. Mga Santos, volume 2, mga kapitulo 1, 10, 26–27, 29, 32–35, 37, ug 39–41; Neilson, Exhibiting Mormonism, 46–48. Mga Hilisgotan: Manifesto; Plural Marriage after the Manifesto

4. Evan Stephens, “The World’s Fair Gold Medal,” Children’s Friend, Sept. 1920, 19:372–74; “The Tabernacle Choir,” Deseret Weekly, Sept. 1, 1894, 340–41.

5. Evan Stephens, “The World’s Fair Gold Medal,” Children’s Friend, Sept. 1920, 19:372–74; Okt. 1920, 19:420; “To the World’s Fair,” Standard (Ogden, UT), Hunyo 7, 1893, 1. Hilisgotan: George Q. Cannon

6. Neilson, Exhibiting Mormonism, 92–102, 144–49; Wells, Diary, volume 16, Mayo 10 ug 12, 1893; “World’s Fair Exodus,” Salt Lake Herald, Mayo 11, 1893, 2; Evan Stephens, “The World’s Fair Gold Medal,” Children’s Friend, Sept. 1920, 19:374; Okt. 1920, 19:420–21; George Q. Cannon, “The Tabernacle Choir at the World’s Fair,” Juvenile Instructor, Sept. 15, 1893, 28:566.

7. “A Groundless Apprehension,” Deseret Evening News, Hulyo 14, 1888, [2]; “Taking of Testimony,” Deseret Evening News, Okt. 20, 1891, 5; George Q. Cannon, Journal, Abr. 5, 1895; Walker, “Crisis in Zion,” 115–17; Arrington, Great Basin Kingdom, 386–93, 401; Mga Santos, volume 2, mga kapitulo 35 ug 37. Mga hilisgotan: Antipolygamy Legislation; Salt Lake Temple

8. Joseph F. Smith ngadto ni Heber J. Grant, Hulyo 12, 1893, Heber J. Grant Collection, CHL; Talmage, Journal, Ago. 23, 1893; Dean, Journal, Hulyo 1, 3,ug 5, 1893; Ago. 2, 3, ug 5, 1893; “Another Bank Gone,” Deseret Evening News, Hunyo 30, 1893, 5; “Prices of Farm Products,” Standard (Ogden, UT), Dis. 31, 1893, 6; Walker, “Crisis in Zion,” 129. Hilisgotan: Mga Panalapi sa Simbahan [Church Finances]

9. George Q. Cannon, Journal, Mayo 10, 1893; Grant, Journal, Mayo10, 1893. Hilisgotan: Heber J. Grant

10. George Q. Cannon, Journal, Mayo 10, 1893; Francis Marion Lyman, Journal, Mayo 10, 1893; Joseph F. Smith ngadto ni Heber J. Grant, Hulyo 12, 1893, Heber J. Grant Collection, CHL; Grant, Journal (kopya sa press), Mayo 31, 1893.

11. Grant, Journal (kopya sa press ), Mayo 19, 1893; Walker, “Crisis in Zion,” 123–25.

12. Grant, Journal, Mayo 31–Hunyo 30, 1893.

13. Wells, Diary, volume 16, Mayo 19, 1893; Emmeline B. Wells, “Utah Women in Chicago,” Deseret Evening News, Hunyo 24, 1893, 7; Sewall, World’s Congress of Representative Women, 1:81–82. Hilisgotan: Emmeline B. Wells

14. “Editor’s Department,” Young Woman’s Journal, Abr. 1893, 4:326; Deseret News, 1989–90 Church Almanac, 204; Plewe, Mapping Mormonism, 96–97, 206–7; “Remarks,” Deseret Evening News, Ago. 19, 1893, [9]; “Sunday Services,” Deseret Evening News, Hulyo 31, 1893, 9; Abraham H. Cannon, Diary, Ene. 13, 1892; Neilson, Exhibiting Mormonism, 17–18, 81–83, 90–91; Givens, Viper on the Hearth, 105–64; Shipps, Sojourner in the Promised Land, 62–66.

15. Emmeline B. Wells, “Utah Women in Chicago,” Deseret Evening News, Hunyo 24, 1893, 7.

16. [Rosetta Luce Gilchrist], Apples of Sodom: A Story of Mormon Life (Cleveland: William W. Williams, 1883); Etta L. Gilchrist, “The Ballot as a Measure of Reform,” Woman’s Exponent, Nob. 15, 1891, 20:75, 78–79; tan-awa usab sa Wells, Diary, volume 14, Abr. 20, 1891; Mayo 3, 1891; Hunyo 16 ug 19, 1891. Hilisgotan: Women’s Suffrage

17. Emmeline B. Wells, “Utah Women in Chicago,” Deseret Evening News, Hunyo 24, 1893, 7; Etta L. Gilchrist, “The World’s Fair,” Woman’s Exponent, Hunyo 15, 1893, 21:177–78; “Tell of Their Western Life,” Chicago Tribune, Mayo 20, 1893, [2]; Committees on the Grain Movement, Minutes, Nob. 17, 1876, sa Derr ug uban pa, First Fifty Years of Relief Society, 399–404. Hilisgotan: Relief Society

18. Etta L. Gilchrist, “The World’s Fair,” Woman’s Exponent, Hunyo 15, 1893, 21:177–78.

19. Leah Dunford ngadto ni Susa Young Gates, Hulyo 2, 1893, Family Correspondence, Susa Young Gates Papers, CHL; Susa Young Gates ngadto ni Leah Dunford, Hunyo 30, 1893; Hulyo 1, 1893; Hulyo 6, 1893; Hulyo 12, 1893; Hulyo 22, 1893, Widtsoe Family Papers, CHL; Widtsoe, In a Sunlit Land, 38–39; Handlin, “Making Men of the Boys,” 62.

20. Widtsoe, Oral History Interview, 4; Susa Young Gates ngadto ni Leah Dunford, Hulyo 10, 1892; Hunyo 30, 1893; Hulyo 1, 1893; Hulyo 12, 1893, Widtsoe Family Papers, CHL; Simpson, American Universities and the Birth of Modern Mormonism, 28–53; Mga Santos, volume 2, kapitulo 42.

21. Leah Dunford ngadto ni Susa Young Gates, Hulyo 2, 1893, Family Correspondence, Susa Young Gates Papers, CHL; “The Editor’s Department,” Young Woman’s Journal, Mar. 1891, 2:283–84; Mary Howe, “Professional and Business Opportunities for Women,” Young Woman’s Journal, Okt. 1891, 3:24–25.

22. Mintz, Huck’s Raft, 197; Mary Howe, “Professional and Business Opportunities for Women,” Young Woman’s Journal, Okt. 1891–Abr. 1892, 3:24–25, 77–78, 132–33, 228–29, 259–60; “Y. L. Conference,” Young Woman’s Journal, Abr. 1891, 2:331; “Be Ye Not Unequally Yoked Together,” Young Woman’s Journal, Peb. 1891, 2:236–39; Susa Young Gates ngadto ni Leah Dunford, Hulyo 12, 1893, Widtsoe Family Papers, CHL.

23. Widtsoe, Oral History Interview, 17; John A. Widtsoe ngadto ni Leah Dunford, Ene. 10, 1893; Susa Young Gates ngadto ni Leah Dunford, Hulyo 15, 1893, Widtsoe Family Papers, CHL; Leah Dunford to Susa Young Gates, Hulyo 22, 1893, Family Correspondence, Susa Young Gates Papers, CHL; Widtsoe, In a Sunlit Land, 228–29; tan-awa usab sa Mga Santos, volume 2, kapitulo 30.

24. Widtsoe, Oral History Interview, 31–32; Widtsoe, In a Sunlit Land, 38–39, 228–29.

25. Widtsoe, In a Sunlit Land, 229–30; Leah Dunford ngadto ni Susa Young Gates, Hulyo 18, 1893, Family Correspondence, Susa Young Gates Papers, CHL. Hilisgotan: John ug Leah Widtsoe

26. Widtsoe, In a Sunlit Land, 229, 231–32; John A. Widtsoe ngadto ni Anna Gaarden Widtsoe, Hulyo 24, 1893, Widtsoe Family Papers, CHL; tan-awa usab sa Parrish, John A. Widtsoe, 95–103.

27. Widtsoe, Diary, Sept. 30 ug Okt. 15, 1891; Anna Gaarden Widtsoe ngadto ni John A. Widtsoe, Mayo 11, 1893; John A. Widtsoe ngadto ni Anna Gaarden Widtsoe, Hunyo 21, 1893, Widtsoe Family Papers, CHL.

28. John A. Widtsoe ngadto ni Anna Gaarden Widtsoe, Mayo 21, 1893, Widtsoe Family Papers, CHL; tan-awa usab sa John A. Widtsoe ngadto ni Anna Gaarden Widtsoe, Hunyo 21, 1893, Widtsoe Family Papers, CHL; ug Simpson, American Universities and the Birth of Modern Mormonism, 50–51.

29. John A. Widtsoe ngadto ni Anna Gaarden Widtsoe, Hulyo 24, 1893, Widtsoe Family Papers, CHL.

30. Leah Dunford to Susa Young Gates, Hulyo 22, 1893, Family Correspondence, Susa Young Gates Papers, CHL.

31. Heber J. Grant ngadto ni Joseph F. Smith, Mayo 11, 1905, Heber J. Grant Collection, CHL; Grant, Journal, Sept. 2 ug Okt. 3, 1893; Heber J. Grant ngadto ni Rachel Ivins Grant, Sept. 9, 1893; Heber J. Grant ngadto ni Heber M. Wells, Sept. 9, 1893, Letterpress Copybook, volume 17, 375, 377, 402–3, HeberJ. Grant Collection, CHL; George Q. Cannon, Journal, Mayo 10, 1893.

32. Heber J. Grant ngadto ni Joseph F. Smith, Mayo 11, 1905, Heber J. Grant Collection, CHL; Grant, Journal, Okt. 3, 1893, ug Ene. 29, 1942; Abraham H. Cannon, Diary, Peb. 14, 1895.

33. Heber J. Grant ngadto ni Joseph F. Smith, Mayo 11, 1905, Heber J. Grant Collection, CHL; Grant, Journal, Okt. 3, 1893; Ene. 8, 1916; Ene. 29, 1942; Woodruff, Journal, Sept. 4, 1893; Walker, “Crisis in Zion,” 133–34.

34. Grant, Journal, Okt. 3, 1893; Heber J. Grant ngadto ni Heber M. Wells, Sept. 9, 1893, Letterpress Copybook, volume 17, 402, Heber J. Grant Collection, CHL. Hilisgotan: Mga Panalapi sa Simbahan [Church Finances]

35. Grant, Journal (kopya sa press ), Sept. 4, 1893, 623; Heber J. Grant ngadto ni Heber M. Wells, Sept. 7, 1893, Letterpress Copybook, volume 17, 370, Heber J. Grant Collection, CHL; George Q. Cannon, Journal, Sept. 4, 1893.

36. “The Tabernacle Choir,” Deseret Weekly, Sept. 1, 1894, 340–41; Evan Stephens, “The World’s Fair Gold Medal,” Children’s Friend, Okt. 1920, 19:420–21.

37. Evan Stephens, “The World’s Fair Gold Medal,” Children’s Friend, Okt. 1920, 19:421; George Q. Cannon, Journal, Sept. 3, 1893; George Q. Cannon, “The Tabernacle Choir at the World’s Fair,” Juvenile Instructor, Sept. 15, 1893, 28:567; Pugsley, Autobiography, 5.

38. George Q. Cannon, Journal, Ago. 28–29, 1893; “Choir Arrangement,” Deseret Evening News, Hunyo 7, 1893, 1; “The Choir Goes,” Deseret Evening News, Ago. 18, 1893, 1; Neilson, Exhibiting Mormonism, 121–24.

39. Evan Stephens, “The World’s Fair Gold Medal,” Children’s Friend, Okt. 1920, 19:421; “The Tabernacle Choir,” Deseret Weekly, Sept. 1, 1894, 340; Handy, Official Directory of the World’s Columbian Exposition,104.

40. Evan Stephens, “The World’s Fair Gold Medal,” Children’s Friend, Okt. 1920, 19:421–22.

41. George Q. Cannon, Journal, Sept. 8, 1893; Evan Stephens, “The World’s Fair Gold Medal,” Children’s Friend, Okt. 1920, 19:422; “The Tabernacle Choir,” Deseret Weekly, Sept. 1, 1894, 340; Woodruff, Journal, Sept. 8, 1893; Pinadayag 5:12; W. S. B. M., “The Welsh Eisteddfod,” Music, Sept. 1893, 4:545; “Close of the Eisteddfod,” Dixon (IL) Evening Telegraph, Sept. 9, 1893, 2.

42. “The Tabernacle Choir,” Deseret Weekly, Sept. 1, 1894, 341; Woodruff, Journal, Sept. 8, 1893; George Q. Cannon, Journal, Sept. 8, 1893; “Hail to the Choir!,” Deseret Evening News, Sept. 9, 1893, 4; tan-awa usab sa Neilson, Exhibiting Mormonism, 135–37; ug George Q. Cannon, “The Tabernacle Choir at the World’s Fair,” Juvenile Instructor, Sept. 15, 1893, 28:566.

43. “Utah’s Singing Children,” Salt Lake Tribune, Sept. 14, 1893, 8; Evan Stephens, “The World’s Fair Gold Medal,” Children’s Friend, Okt. 1920, 19:422–23; “Attractions,” Los Angeles Times, Sept. 9, 1893, 2; “Welsh Singing Competition,” Edinburgh Evening News, Sept. 9, 1893, [2]; “Choral Contest at Chicago,” Manchester Evening News, Sept. 9, 1893, [3]; “Great Choral Contest,” Queensland (Australia) Times, Dis. 7, 1893, 6; “World’s Fair Eisteddfod,” Western Mail (Cardiff, Wales), Sept. 11, 1893, 5.

44. “Utah at the Fair,” Journal (Logan, UT), Sept. 13, 1893, 1; “Utah Day at the Fair,” Salt Lake Herald, Sept. 10, 1893, 1; Woodruff, Journal, Sept. 9, 1893; George Q. Cannon, Journal, Sept. 9, 1893.

45. “Cache Conference,” Journal (Logan, UT), Nob. 1, 1893, 1; “Religious,” Deseret Weekly, Sept. 30, 1893, 469; Woodruff, Journal, Sept. 16–19, 1893; Neilson, “B. H. Roberts,” 53–84. Mga Hilisgotan: Columbian Exposition of 1893; B. H. Roberts

46. “Discourse,” Deseret Evening News, Okt. 28, 1893, [9]; “General Conference,” Deseret Evening News, Okt. 6, 1893, 5; Okt. 7, 1893, 5.

47. George Q. Cannon, Journal, Okt. 5, 1893. Ang kinutlo gi-edit aron sayon nga basahon; ang “gibati” sa orihinal giilisan ngadto sa “nagbati” ug “mao.”