Kapitulo 30
Ingon Kadako nga Kagul-anan
Ang tingtugnaw sa 1944–45 dili maantos nga katugnaw sa Europe. Ang kaalyado nga mga pwersa nag-abante ngadto sa Germany, sunod-sunod nga nakiggubat diha sa sobra sa katugnaw nga nyebe. Misulay si Hitler sa paglansad og usa ka katapusang pag-atake sa American ug British nga mga pwersa diha sa kasadpang atubangan sa kaaway, apan ang pagsulong nagluya lamang sa iyang gikapoy na nga kasundalohan. Ang mga kasundalohang Soviet, sa laing bahin, nanghawod sa silangang atubangan sa kaaway samtang sila mipadayon sa pag-atake ngadto sa mga teritoryo sa Nazi.1
Sa Berlin, si Helga Birth nakigbisog sa pagpabiling init diha sa opisina sa East German Mission. Ang orihinal nga opisina nasunog atol sa pagbomba sa miaging tuig, busa karon ang misyon nag-opisina diha sa apartment sa ikaduhang magtatambag nga si Paul Langheinrich ug sa iyang asawa, si Elsa. Mga bomba miguba sa mga bintana sa apartment, busa si Helga ug ang ubang mga misyonaryo mitabon og habol sa walay sulod nga mga kwadro sa paglikay sa bugnaw nga dili makasulod. Walay init o init nga tubig. Ang pagkaon nagnihit, ug ang katulugon lisod nga moabot kon misuliyaw ang mga siren sa air raid inig ka gabii.
Tungod kay hapit ang tibuok siyudad giatake, ang mga misyonaryo dili luwas nga mogawas ug magsangyaw. Apan ang kasamtangang kapangulohan sa East German Mission, nga ginsakopan sa lokal nga mga miyembro sa Simbahan, mao ang responsable alang sa tanang mga Santos diha sa misyon. Ang presidente sa misyon, si Herbert Klopfer, ug kadaghanan sa sakop sa opisina atua sa layo nga mga buluhaton sa militar, busa si Helga ug ang ubang mga babaye mitabang sa pagpadayon sa mga rekord sa misyon ug sa pagpabilin nga makontak ang liboan ka German nga mga Santos kansang mga kinabuhi nabungkag tungod sa gubat.2
Human na, kadaghanan sa pamilya ni Helga ug mga higala mibiya sa Tilsit samtang ang mga militar nga Soviet mipadayon sa pagbuntog sa silangang mga siyudad sa Germany. Ang iyang amahan ug kamanghurang lalaki, si Henry, gitawag ngadto sa kasundalohan, ug ang iyang inahan nakakaplag og kadangpan diha sa umahan sa usa ka ig-agaw. Ang ubang mga Santos sa Tilsit, sa laing bahin, nagpabiling nag-uban kutob sa ilang mahimo, nakigbahin unsay diyutay nga pagkaon ug panapot nga sila aduna ngadto sa usag usa. Ang presidente sa branch nga si Otto Schulzke ug ang iyang pamilya nawad-an sa ilang panimalay sa usa ka pagbinombahay, nakaeskapo uban sa ilang kinabuhi lamang. Sa dihang ang branch nag-abot alang sa katapusang panahon, nagsalo sila og kaon ug naminaw sa makausa pa ngadto ni Presidente Schulzke.3
Nawad-an og daghan, mapasalamaton si Helga nga nakakaplag og usa ka dapit taliwala sa mga Santos sa Berlin. Apan sa tunga-tunga sa Abril 1945, ang militar nga Soviet gamhanang mibuntog sa silangang Germany ug karon sa naglibot nga siyudad. Sa usa ka ulanong buntag sa Dominggo diha sa siyudad, gipundok ni Helga aron sa pagsimba ang usa ka gamay nga grupo sa mga Santos. Mga bomba ug gagmay nga mga gubat diha sa kadalanan mipakuyaw sa mga kasilinganan sa tibuok nga gabii, ug pipila lamang ka mga miyembro sa Simbahan ang mianha sa miting. Si Paul Langheinrich namulong mahitungod sa hugot nga pagtuo. Gikapoy si Helga, apan ang Espiritu milig-on kaniya. Gihunahuna niya ang mga pulong sa Manluluwas diha sa basahon ni Mateo: “Kay diin gani ang duha kon tulo magakatigum sa akong ngalan, anaa Ako sa ilang taliwala.”4
Human sa miting, gidapit ni Paul si Helga sa pag-uban kaniya ug sa presidente sa branch, si Bertold Patermann, sa pagbisita ngadto sa laing branch diha sa siyudad. Gusto ni Paul nga masiguro nga ang mga miyembro luwas human sa mga atake kagabii.
Mikabat og usa ka oras sa paglakaw ni Helga, Paul, ug Bertold ngadto sa meetinghouse sa branch. Samtang sila nagkaduol sa gambalay, nakakita sila og dugo diha sa kadalanan ug ang gubat sa kahanginan mapintas nga nag-ulbo sa ibabaw. Sila mipadayon, naglakaw sila ngadto sa kahilwasan padulong sa gambalay sa Simbahan. Sa kalit ang buto sa usa ka luthang sa kanyon mibuto diha sa ilang luyo. Nagpabiling kalma, mipadayon sila ubos sa dalan ug nakaplagan ang gambalay sa Simbahan nga walay sulod. Ang usa sa mga bongbong niini direkta nga naigo, ang kilid sa chapel mikunhod ngadto sa pagkadugmok. Kini ingon og usa ka tawo misulay sa pagsilhig sa mga dugmok, apan mihunong lamang sa tunga-tunga sa trabaho.
Si Helga og ang iyang duha ka mga kauban mi-tsek sa pipila ka mga miyembro sa Simbahan nga nagpuyo sa duol ug unya mihukom sa pagpauli ngadto sa mission home. Sa dihang sila mibalik sa mga kadalanan, gibati nila ang hingpit nga pagkabantang. Ang langit nagbukal pa, ug ang mga kanyon mipadayon sa paghadyong ug pagbuto libot kanila. Ang mga eroplano nga igugubat misakdap ibabaw sa mga dalan, ug ang pagrakrak sa machine gun mibungkag sa nindot nga karaang mga gambalay ug mga tulay, naglagpot sa mga piraso sa bato ug tisa ngadto sa hangin.
Nangita og bisan unsa ang ikasalipod nga ilang makit-an, si Helga, Paul, ug Bertold misuot ngadto sa mga gambalay ug sa ilawom sa mga agianan. Makausa, ang panalipod lamang nga ilang nakaplagan mao ang ubos sa usa ka walay dahon nga kahoy, ang mga sanga niini taas og gagmay. Sa katapusan miabot sila sa usa ka naguba nga tulay nga may gamay nga higot lamang ang naggunit. Dili makasiguro si Helga kon siya makahimo ba sa pagtabok.
“Sister Birth, ayaw kahadlok,” miingon ang iyang mga kauban. Siya nahibalo nga sila anaa sa pagkasinugo sa Dios, ug kana naghatag kaniya og kasigurohan. Nagsalig kanila, gikoptan niya ang barandilya ug gitabok ang tulay, ang iyang kalag puno sa malinawong pagsalig samtang sila mipaingon sa ilang panimalay.5
Sa mga adlaw nga misunod, si Helga ug ang ubang mga misyonaryong nagpuyo sa Langheinrich nga apartment panagsa nga migawas. Ang mga istorya mikaylap nga nakuha na sa mga sundalong Soviet ang mga bahin sa siyudad, ug si Bertold mipasidaan sa mga misyonaryo sa mangilngig nga mga butang nga nanghitabo sa gawas. Kinahanglan nga himoon nila ang tanang posible aron magpabiling luwas.
Samtang ang kasamok milukop sa mga kadalanan, ang pipila ka mga Santos midangop ngadto sa mission home. Ang usa ka hingkod nga babaye miabot nga anaa sa kahimtang sa pagkanalisang human ang iyang bana napusilan sa tiyan ug namatay. Uban sa tabang ni Paul, si Helga ug ang uban miandam sa biniyaan nga mga kwarto alang ni bisan kinsa nga moanha kanila alang sa panabang.
Nianang Sabado, Abril 28, ang gamay nga grupo sa mga Santos nagtigom sa pagpuasa ug sa pag-ampo. Samtang sila nangluhod ug nag-ampo alang sa kalig-on ug panalipod, si Helga napuno sa pasalamat nga nalibutan sa matinud-anong mga Santos taliwala sa daghan kaayong kakuyaw.
Sa panahon nga ang puasa natapos, ang mga sundalong Soviet diha sa tanang mga dapit sa mga kadalanan libot sa mission home. Ang away sa gihapon nag-ulbo sa Berlin, apan ang mga militar nga Soviet nagtrabaho na sa pagpahiuli sa kahusay ug importanteng mga serbisyo sa gi-okupar nga mga bahin sa siyudad. Daghang mga sundalo ang wala mosamok sa mga sibilyan nga German, apan ang pipila ka mga sundalo nanglungkab sa mga gambalay ug nag-among-among sa mga babaye nga German. Si Helga ug ang ubang mga misyonaryo nahadlok sa ilang kahilwasan, ug ang mga lalaki diha sa opisina sa misyon nagpuli-puli sa pagbantay nga mabinantayon.6
Unya, sa Mayo 2, nahigmata si Helga sa usa ka katingalahang matang sa kahilom. Walay mga pagbomba nianang gabhiona, ug nakatulog siya nga walay mata-mata hangtod sa buntag. Si Adolf Hitler nagpakamatay duha ka adlaw ang milabay, ug ang kasundalohang Soviet mipataas sa martilyo ug sanggot nga bandera sa tibuok siyudad. Ang Berlin nga karon gi-okupar na sa Soviet, ug ang ubang Kaalyadong pwersa nang-agaw og daghan pang teritoryo nga German kada adlaw, ang gubat sa Europe nagkaduol ang kataposan.7
Naninguha si Helga sa pagbutang sa iyang mga hunahuna sa pagsulat diha sa iyang missionry journal. “KALINAW! Mao kana ang gisulti sa tanan,” misulat siya. “Ako walay bisan unsang piho nga mga pagbati sa akong kasingkasing. Among nahanduraw ang usa ka butang nga ingon og lahi kalabot sa pulong nga ‘kalinaw’––sama sa kalipay ug kasaulogan––apan walay ingon nga matang ang makita.”
“Ania ako naglingkod, nabulag gikan sa akong mga paryente,” siya mipadayon, “wala mahibalo kon unsa ang nahitabo sa uban.” Busa daghan sa iyang minahal––si Gerhard, iyang igsoong lalaki nga si Siegfried ug ig-agaw nga si Kurt, iyang mga apohan ug iyaan nga si Nita––nangamatay. Siya walay ideya kon unsaon pagkontak ang iyang inahan ug amahan, ug daghan kaayong panahon ang milabay sukad nadunggan ni bisan kinsa ang iyang lain nga igsoong lalaki, si Henry, nga mahunduraw lamang niya ang labing ngil-ad.6
Nianang Dominggo, ang mga Santos nagpundok pag-usab alang sa usa ka miting sa pag-ampo. Ang kompanyon nga misyonaryo ni Helga, si Renate Berger, mipakigbahin og usa ka bersikulo gikan sa Doktrina ug mga Pakigsaad. Kini mihisgot kabahin sa pagkamapasalamaton diha sa panahon sa mortal nga kasakitan:
Ug siya kinsa nakadawat sa tanan nga mga butang uban sa pagpasalamat mahimo nga mahimayaon; ug ang mga butang dinhi sa yuta madugang ngadto kaniya, gani sa gatusan ka pilo-pilo, oo, labaw pa.9
Gisaulog sa mga Kaalyado ang “Adlaw sa Kadaugan sa Europe” [Victory in Europe Day] sa Mayo 8, 1945. Si Neal Maxwell misinggit sa pagkadungog sa balita, ingon man sa ubang mga sundalo nga Americano nga nakiggubat sa pagbuntog sa isla sa Hapon sa Okinawa. Apan ang ilang mga pagsaulog napaluya sa kamatuoran sa ilang kaugalingon nga sitwasyon. Tungod sa kamizake nga mga piloto nga nag-atake sa dunggoanan sa Okinawa ug sa kalayo sa kanyon nga nagdilaab sa mga bungtod sa isla, ang mga kasundalohang Amerikano nahibalo sa ilang bahin diha sa gubat nga layo pa ang kahumanan.
“Kini tininuod nga gubat,” gihunahuna ni Neal. Ang natad sa panggubatan layo ra kaayo ang kaanindot kon nakita ang kamatuoran kay sa unsay gipatuo kaniya sa mga pamantalaan ug sa mga salida. Kini mipuno kaniya sa walay kadasig, luya nga pagbati.10
Ang Gubat sa Okinawa dali nga nahimong usa sa labing mabangis nga mga gubat diha sa Pasipiko. Ang mga komandante nga Hapon mituo nga ang isla mao ang ilang kataposang depensa batok sa pag-atake sa mga Amerikano sa kinadak-ang yuta sa Japan, busa sila nakahukom sa pagpahimulos og gamit sa tanan nilang gahom sa militar sa pagpanalipod sa Okinawa.11
Si Neal ug ang mga sundalo nga kauban niya gibutang sa usa ka dibisyon isip mga puli. Sa Mayo 13, misulat siya sa panimalay sa Utah. Wala siya tugoti sa pagsulti sa iyang mga ginikanan sa mga detalye sa iyang buluhaton, apan iyang gipaniguro sila sa iyang maayong panglawas. “Ako nag-inusara kutob sa espiritwal nga mga kauban ang may kalabutan, gawas sa Usa,” misulat siya. “Ako nahibalo nga Siya kanunay nga uban kanako.”12
Si Neal diha sa eskwadron sa kanyon nga gihatagan og buluhaton sa pagpaboto sa mga kanyon sa mga posisyon sa kaaway diha sa nakatagong yuta layo sa baybayon. Samtang siya ug ang iyang kauban nga mga sundalo naglakaw nga usa ka lumbay padulong sa usa ka bungtod nga gitawag og Flat Top, misugod ang mga Hapon sa pagpabuto padulong sa ilang direksiyon. Ang mga lalaki tanan mihapa ug mipabiling walay lihok hangtod gibati nila nga kini luwas na. Dayon ang tanan mibarog––gawas sa usa ka dako nga lalaki nga ginganlan og Partridge, kinsa nagmartsa diha sa atubangan ni Neal.
“Dali na, tindog,” misulti si Neal kaniya. “Mopadayon na ta.” Sa dihang ang lalaki sa gihapon wala molihok, nakaamgo si Neal nga siya napatay sa usa ka pinisik nga piraso sa bala.13
Nakuyawan ug nalisang, si Neal nalipong sulod sa pipila ka oras. Sa nagkaduol siya ngadto sa natad sa panggubatan, mas misamot ka ngil-ad ang yuta nga walay kinabuhi ug walay mitubo. Ang patay nga lawas sa mga sundalong hapon naghigda nga nagkatag diha sa yuta. Gipahimangnoan si Neal nga ang dapit mahimong may gilubong nga mga bomba. Bisan og ang yuta ilawom sa iyang mga tiil wala mobuto, ang mga buto sa pusil sa ibabaw sa iyang ulo sipa kaayo.
Mi-posisyon si Neal sa hup-anan, ug human sa mga adlaw sa pagbalik-balik sa pakiggubat, ang kusog nga ulan mihimo sa uga nga yuta ngadto sa kalapukan. Ang hup-anan ni Neal napuno sa lapok, naghimo sa pagpahulay nga hapit imposible samtang misulay siya sa pagkatulog nga nagbarog. Diyutay nga mga rasyong militar gamay ang nahimo sa pagpugong sa kagutom, ug ang tubig nga iyang nadawat nga mga 19 ka litro daan ug kanunay nanimaho og lana. Daghang mga lalaki ang miinom og kape sa pagtago sa kabaho sa tubig, apan si Neal gusto nga magmasulondon sa Pulong sa Kaalam ug midumili. Gihimo niya ang labing maayo sa pagsawod og tubig sa ulan, ug ma-Dominggo, gamiton niya ang tubig nga iyang gitipigan ug usa ka biskwit gikan sa iyang rasyon alang sa sakramento.14
Usa ka gabii sa hinapos sa Mayo, tulo ka bomba sa kaaway miboto duol sa nahimutangan sa kanyon ni Neal. Hangtod niini karon, ang mga Hapon wala makakaplag sa nahimutangan sa iyang eskwadron. Apan sa karon kini ingon og gisukod ang iyang nahimutangan sa mga tawo nga tigpaboto sa kanyon ug nagkaduol na sila. Sa dihang laing kanyon ang miboto pipila lamang ka mga metro ang gilay-on, nahadlok si Neal nga maoy sunod nga target niini.
Milukso gikan sa hup-anan, mipasalipod siya sa usa ka bungdo. Dayon, nakaamgo nga siya sa gihapon anaa sa kakuyaw, siya mikaratil og balik ngadto sa hup-anan sa paghulat sa bisan unsay sunod nga moabot.
Diha sa kalapokan ug sa kangitngit, miluhod si Neal ug misugod sa pag-ampo. Nasayod siya nga dili siya angay og bisan unsa nga espesyal nga mga pabor gikan sa Dios, ug nga daghang matarong nga mga lalaki ang namatay human maghalad og kinasingkasing nga mga pag-ampo sa panahon sa gubat. Sa gihapon, nangamuyo siya sa Ginoo sa pagpanalipod sa iyang kinabuhi, nagsaad sa paghalad sa iyang kaugalingon ngadto sa serbisyo sa Dios kon siya mabuhi. Siya adunay hugaw nga kopya sa iyang patriyarkal nga panalangin diha sa iyang bulsa, ug nahunahuna niya ang usa ka saad nga gilangkob niini.
“Ako mosaad kanimo og panalipod batok sa gahom sa tiglaglag nga ang imong kinabuhi dili mamubo,” mabasa ang panalangin, “ug nga ikaw dili mahikawan sa pagtuman sa matag buluhaton nga gihatag nganha kanimo didto sa kinabuhi nga wala pa dinhi sa yuta.”
Gihuman ni Neal ang iyang pag-ampo ug mihangad ngadto sa langit diha sa kagabhion. Ang makabungog nga mga pagboto mihunong, ug ang tanan nahilom. Sa dihang ang pagbomba wala mobalik, gibati niya diha sa iyang kalag nga ang Ginoo mipanalipod sa iyang kinabuhi.15
Wala madugay, misulat si Neal og pipila ka mga sulat ngadto sa iyang pamilya sa panimalay. “Ako gimingaw kaayo kaninyo, usahay mobati ako nga gustong mohilak,” miingon siya. “Ang tanan nga akong mahimo mao lamang ang magpakatakos sa akong patriyarkal nga panalangin, sa inyong mga pag-ampo, ug sa akong relihiyon. Apan ang panahon ug ang dakong serbisyo sa militar bug-at kaayo sa akong kalag.”
“Makaingon ako nga ang Dios lamang ang usahay mipugong sa akong kamatayon,” misulat siya. “Ako adunay pagpamatuod nga walay usa nga makaguba.”16
Balik sa Europe, ang gubat nahuman na alang ni Hanna Vlam ug sa ubang mga Santos nga Dutch. Sa adlaw nga ang Germany misorender, siya ug ang iyang anak nga mga babaye mikuyog sa ilang mga higala ug mga silingan didto sa plasa sa pagkanta ug pagsayaw. Mihimo sila og dako kaayo nga bonfire sa baga nga itom nga materyal nga gikortina sa ilang mga bintana, nagbantay nga malipayon samtang ang tigpahinumdom sa malisod nga mga adlaw nasunog.
“Salamat, salamat, O Ginoo,” gihunahuna ni Hanna. “Ikaw maayo ngari kanamo.”
Karon nga ang pakig-away nahuman na, daghang mga tawo sa mga kampo pundokanan ug mga bilanggoan ang gipangbuhian. Si Hanna nakigsinulatay sa iyang bana sa panahon sa iyang pagkabilanggo, ug siya (si Hanna) may rason sa pagtuo nga siya (iyang bana) mipabilin nga luwas. Sa gihapon, nahibalo siya nga dili gyud siya sa tinuoray makasaulog sa pagkahuman sa gubat hangtod si Pieter anaa na sa panimalay diin siya nahisakop.
Sa usa ka Dominggo sa gabii sayo sa Hunyo, mipasiplat si Hanna gawas sa bintana ug nakakita og usa ka militar nga trak nga mihunong sa atubanan sa iyang balay. Ang pultahan sa trak miabli ug migawas si Pieter. Ang mga silingan ni Hanna tingali nagtan-aw usab, tungod kay sila mianha nga nagdagan ngadto sa iyang pultahan sa atubangan. Dili siya gusto nga moabli niini ngadto sa pundok sa katawhan, busa gihulat niya si Pieter nga mosulod sa iyang kaugalingon. Ug sa dihang siya miagi sa pultahan, malipayon niyang giabiabi siya.
Sa wala madugay ang mga silingan sa mga Vlam mibutang og mga bandera sa ibabaw ug sa ubos sa dalan sa pagsaulog sa luwas nga pagbalik ni Pieter. Ang dose anyos nga anak nga lalaki ni Hannah ug Pieter, si Heber, nakakita sa bandera ug midagan ngadto sa panimalay. “Ang akong amahan mipauli na!” siya misinggit.
Sa dihang mingitngit na, midagkot og kandila si Hanna nga iyang giandam alang sa gabii nga pag-abot sa panimalay ni Pieter. Ang pamilyang Vlam nanglingkod diha sa nagkidlap-kidlap nga kahayag, naminaw samtang si Pieter miistorya kanila sa iyang kagawasan.17
Sa mga bulan nga nag-una, sa dihang ang mga pwersa sa Soviet mipapahawa sa mga German gikan sa Ukraine, si Pieter ug ang ubang mga binilanggo sa Stalag 371 gipamalhin ngadto sa usa ka bag-ong bilanggoan, amihanan sa Berlin. Kini hugaw, bugnaw, ug gipuy-an og mga dugho o mga ilaga [vermin]. Ang haguhob sa mga eroplano sa Kaalyado mipuno sa kahanginan, ug ang langit nahimong pula sama sa dugo gikan sa mga kalayo nga misunog sa tibuok siyudad.
Usa ka adlaw sa Abril, usa ka binilanggo misinggit ngadto sa pipila ka mga sundalo nga Soviet samtang sila nagdahunog agi sa bilanggoan diha sa dako kaayong tangke. Mihunong ang mga sundalo, gituyok ang tangke, ug gipamutol ang alambre nga koral, nagpagawas ni Pieter ug sa iyang kauban nga mga binilanggo. Sa wala pa sila magbulag, mihatag si Pieter og panalangin sa pagkapari ngadto sa tanan kinsa gusto og panalangin. Ang pipila sa mga binilanggo kinsa mituon sa ebanghelyo uban kaniya mipauli sa panimalay ug mipasakop sa Simbahan.18
Karon, kauban sa iyang pamilya, gibati ni Pieter ang kalipay nga ingon og anaa siya sa langit. Kini ingon og nakighiusa siya sa mga minahal diha sa pikas bahin sa tabil, ug siya nagmaya diha sa sagradong mga relasyon nga nagbugkos kanila sa kahangtoran.19
Sa unang semana sa Agosto 1945, si Neal Maxwell didto sa Pilipinas, nagbansay alang sa pag atake sa kinadak-ang yuta sa Japan sa dili madugay niana nga tinglarag. Nabihag sa Estados Unidos ang Okinawa sa Hunyo, ug bisan pa og labaw sa pito ka libo ka mga sundalong Amerikano ang namatay, ang mga Hapon, miantos og tinuoray nga daghan kayong kamatayon. Labaw sa usa ka gatos ka libo sa ilang mga sundalo ug napulo ka liboan sa mga sibilyan ang nawad-an sa ilang mga kinabuhi diha sa gubat.20
Diha sa usa ka sulat ngadto sa iyang pamilya, ugdang nga gisulat si Neal, ang iyang kanhi nga kahambog nawagtang. Siya walay laing gusto pa kay sa panag-away nga mahunong. “Ako adunay lig-ong tinguha sa pagguba niini nga butang nga nakahimo sa ingon nga kadako nga kagul-anan,” miingon siya kabahin sa gubat. Mituo siya nga ang mensahe ni Jesukristo makadala og malungtarong kalinaw, ug siya nangandoy sa pagpakigbahin niini ngadto sa uban. “Kana oportunidad nga gusto nako labaw sa tanan sukad,” misulat siya.21
Human mibiya sa atubangan sa mga kaaway, misugod si Neal sa pag-apil sa mga pagpundok sa mga sundalo nga Santos sa Ulahing mga Adlaw gikan sa nagkalainlaing mga yunit. Samtang didto pa sa Okinawa, naghinam-hinam siya sa hunahuna nga sa katapusan makasimba siya pag-usab kauban sa ubang mga miyembro sa Simbahan. Apan sa dihang siya sa katapusan may usa ka higayon sa pagtambong sa usa ka miting, naamgohan niya nga ang mga lalaki nga iyang gidahom nga makita wala dinha. Ang chaplain, usa ka Santos sa Ulahing mga Adlaw nga ginganlan og Lyman Berrett, mihatag og usa ka makahupay nga pamulong, apan sa tibuok panahon si Neal nagtan-aw kanunay sa pultahan, nagpaabot nga makita ang mga higala nga moagi niini. Ang uban wala gayud moagi.22
Atol niini nga panahon, nahibaloan ni Neal nga si Presidente Heber J. Grant namatay na. Sa lima ka tuig sukad siya ma-stroke, si Presidente Grant kanunay nga makigkita kauban sa iyang mga magtatambag ug nakapamulong na sa makadaghang higayon diha sa kinatibuk-ang komperensiya.23 Wala gayod siya hingpit nga maayo, hinoon, ug sa Mayo 14, 1945, siya namatay sa atake sa kasingkasing sa edad nga otsenta y otso. Si George Albert Smith mao na karon ang presidente sa Simbahan.24
Sayo sa Agosto, si Neal ug ang nahibilin nga mga sundalo sa Pilipinas nakahibalo nga usa ka eroplanong Amerikano naglihok sa direkta nga mga mando gikan sa presidente sa Estados Unidos, mihulog og atomic nga bomba diha sa siyudad sa Hapon sa Hiroshima. Tulo ka adlaw human niana, lain nga eroplano mihulog og susama nga bomba diha sa siyudad sa Nagasaki.
Sa dihang nadungog ni Neal ang mga pagbomba napuno siya sa malipayong paglaom nga siya ug ang iyang kaubang mga sundalo dili kinahanglang moatake sa mga sundalo sa mga hapon sa dakong kayutaan. Sa kadugayan iyang naamgohan unsa ka mahambugon nahimo ang iyang mga reaksyon. Sobra sa usa ka gatos ka libo ang mga tawo, kadaghanan kanila mga sibilyan nga Hapon, namatay sa mga bomba.25
Human ang Hapon misorender kaniadtong Septiyembre 2, 1945, ang tibuok kalibotan nga gubat opisyal nga nahuman. Si Neal sa gihapon nag-adtoan sa Japan, hinoon, isip usa ka miyembro sa Kaalyadong okupasypon. Sa pagkakaron, ang iyang mga dako-dako nakamatikod sa iyang mga talento sa pagsulat ug naghatag kaniya og usa ka linaing mga buluhaton sa paghimo og mga sulat sa kahupayan ug pasubo ngadto sa mga pamilya sa namatay nga mga sundalo.
“Ang panumdoman sa mahagitong mga adlaw mabug-at ug masakit nga hunahunaon sa usa ka tawo,” misult si Neal sa iyang pamilya, “ilabi na kon ikaw magsulat og mga sulat sa pasubo ngadto sa nagbangutang mga tawo sa imong mga higala.” Samtang siya mibati nga napasidunggan sa responsibilidad, wala siya makagusto niini.26
Si Neal ug hapit usa ka milyon nga mga Santos sa Ulahing mga Adlaw sa tibuok kalibotan karon nag-atubang og bag-ong kaugmaon samtang sila nakigbugno kon unsaon sa pagbangon og balik human makasinati og daghang kagul-anan, kawad-on, ug makasanap nga kapildihan. Sa katapusang pamulong sa publiko ni Presidente Grant nga gibasa og kusog sa iyang sekretaryo sa Abril 1945 nga kinatibuk-ang komperensiya, siya mihatag sa mga Santos og mga pulong sa kahupayan ug panan-aw.
“Ngadto sa atong daghang mga panimalay ang kasubo miabot,” miingon siya. “Hinaot nga kita malig-on sa kasayuran nga kanang mapanalanginan dili magpasabot nga kanunay kitang ilikay sa mga kapakyasan ug mga kalisdanan sa kinabuhi.”
“Ang Ginoo maminaw ug motubag sa mga pag-ampo nga atong ihalad ngadto Kaniya ug mohatag kanato sa mga butang nga atong gipangayo tungod kay kini alang sa atong labing kaayohan,” mipadayag siya. “Dili gayod Siya mohimo ug dili gayod mobiya niadtong kinsa nagserbisyo Kaniya uban sa hingpit nga katuyoan sa kasingkasing, apan kita kinahanglan gayod nga andam sa kanunay sa pagsulti ‘Amahan, ang Imong pagbuot ang matuman.’”27