“Usa ka Bag-ong Yugto,” Mga Santos: Ang Istorya sa Simbahan ni Jesukristo sa Ulahing mga Adlaw, Volume 3, Maisogon, Halangdon, ug Gawasnon, 1893–1955 (2022)
Kapitulo 39: “Usa ka Bag-ong Yugto”
Kapitulo 39
Usa ka Bag-ong Yugto
Sa Martes, Septyembre 6, 1955, si Helga Meyer misakay sa tren padulong sa Kasadpang Berlin. Siya ug ang ubang mga miyembro sa Neubrandenburg Branch bag-ohay nga nakahibalo nga ang Tabernacle Choir moanha sa siyudad sa paghatag og konsiyerto. Ang choir naglibot sa Europe sukad sa tunga-tunga sa Agosto, nagpasundayag sa mga siyudad gikan sa Glasgow ngadto sa Copenhagen nag-una sa pagpahinungod sa Swiss Temple. Kini mao ang labing mahinungdanong buhat sukad sa pagpasundayag niini sa Chicago World Fair unom ka dekada ang milabay. Alang sa daghan kinsa mitambong sa mga konsiyerto, ang makadungog sa choir nga mokanta mao ang labing nindot nga kasinatian sa tibuok nga kinabuhi.1
Kini ingon og dugay na nga gihunahuna nga dili mahimo ang pagdala og labaw sa 350 ka mga sakop sa choir tabok sa dakong dagat, apan si Presidente David O. McKay mituo nga kini panahon na sa choir sa pagsulay lapas sa Amihanang America. “Wala nay mas gamhanan nga pwersa alang sa misyonaryo nga buhat kay sa Tabernacle Choir,” siya miingon sa dihang ang mga plano gianunsyo.2
Ang tibuok nga paglibot mao ang produkto sa dakong trabaho, pagpangandam, ug pag-ampo, apan ang presensya sa choir didto sa Kasadpang Berlin hilabihan sa katalagsaon. Pagsabot-sabot tali sa taas og ranggo nga mga opisyal sa Estados Unidos ug Soviet Union gihimo sa pagtugot sa ingon ka dako nga grupo sa mga Amerikano sa pagbiyahe pinaagi sa German Democratic Republic ngadto sa kasadpang bahin sa siyudad.3
Sa dihang si Helga ug ang ubang East German Saints nakadungog mahitungod sa umaabot nga pagbisita sa choir, sila nangayo ug nadawat ang pagtugot sa pagbiyahe ngadto sa Kasadpang Berlin. Samtang ang choir mopasundayag alang sa nagbayad nga mananan-aw sa gabii, kini mohatag usab og libre nga “ensayo nga konsiyerto” sa panahon sa adlaw alang sa mga lumulupyo sa GDR ug East German nga mga refugee kinsa sa karon namuyo sa Kasadpang Germany. Ang mga Meyer walay daghang kwarta, apan ang kang Kurt nga negosyo sa isdaan ug ang trabaho ni Helga isip magtutudlo sa kindergarten nagdala og igo lamang nga kinitaan alang kaniya sa pagbiyahe sa iyang kaugalingon ngadto sa Kasadpang Berlin ug sa pagpalit og tiket alang sa konsiyerto sa gabii.4
Sa dihang ang tren ni Helga miabot sa kasadpang Berlin, migawas siya sa estasyon ug miadto sa dakong wanang sa Schöneberg sports arena alang sa libre nga konsiyerto sa hapon. Ang awditorium hapit mapuno sa mga tawo, apan nakakita siya og lingkoranan duol sa entablado.
Sila si Helga, Kurt, ug ang ilang mga anak, migahin og daghang gabii nga nagtapok diha sa radyo, naminaw sa mga sibya sa Tabernacle Choir. Tungod kay ang programa gikan sa Estados Unidos, gipahinayan sa pamilya ang tingog aron walay usa diha sa dalan nga makadungog sa musika ug moreport kanila. Apan karon siya makapaminaw nga walay kahadlok, nagtugot sa mga pulong ug sa musika nga motuhop tanan libot kaniya.5
Ang choir misugod uban sa musika nga gipabantog sa mga kompositor nga si Bach, Handel, ug Beethoven. Dayon ang konsiyerto mibalhin ngadto sa kinaham nga mga himno sa Santos sa Ulahing mga Adlaw “O Akong Amahan” ug “Mga Santos Dali Na.” Wala makasabot si Helga sa mga pulong sa himno nga Iningles, apan samtang ang mga tingog sa mga mag-aawit mipuno sa kawanangan uban sa malipayong tingog, ang iyang kasingkasing misaka sa gamhanang hingpit nga kalipay.
Kini mao ang iyang mga katawhan, nakaamgo si Helga, gikan sa layo kaayo.6
Pipila ka oras human niana, mibalik siya didto sa kwarto-tigumanan alang sa gabii nga konsiyerto sa choir. Niini nga higayon ang mga West German Saints, mga Amerikanong sundalo, ug mga opisyal sa gobyerno mi-okupar kadaghanan sa mga lingkoranan sa puno nga kwarto-tigumanan. Ang konsiyerto girekord aron nga ang Radio Free Europe, usa ka estasyon sa radyo nga gipangabaga sa Amerikano sa Kasadpang Germany, makasibya niini ngadto sa mga katawhan nga nagpuyo sa GDR, Czechoslovakia, Poland, ug sa ubang komunista nga mga nasod sa sentral ug silangang Europe.7
Sa makausa na usab, si Helga nahimuot samtang siya naminaw ngadto sa musika. Ang Espiritu sa Ginoo mituhop kaniya, ug siya ug kadtong naglibot kaniya dili makahunong sa mga luha gikan sa pag-agas. Kini sama og ang langit ania sa yuta.
Human sa konsiyerto, ang choir migawas sa kwarto-tigumanan ug misugod sa pagsakay sa ilang mga bus. Si Helga ug ang usa ka grupo sa mga Santos nga German misunod kanila sa gawas ug mikanta sa “Ang Dios Magauban Kaninyo.” Miwara-wara sila og mga panyo sa kahanginan hangtod ang kataposang bus nawala sa panan-aw.8
Pipila ka adlaw ang milabay, sa Dominggo, Septyembre 11, 1955, si Presidente McKay misuot ngadto sa puno nga parkinganan nga luna sa mga kadaplinan sa Bern, Switzerland. Sa milabay nga daghang mga katuigan, iyang gisunod ang pag-uswag sa duha ka templo nga European gikan sa layo. Bag-ohay, gibugwal niya ang yuta [break the ground] alang sa templo sa London. Ug karon siya miabot sa pagpahinungod sa bag-ong nahuman nga Swiss Temple.9
Kini usa ka malampusong higayon alang ni Presidente McKay. Ang Europe nahimong usa ka tinubdan sa kalig-on ngadto sa Simbahan sulod sa mga henerasyon. Ang mga ginikanan sa propeta natawo sa European nga yuta. Ang pamilya sa iyang amahan mipasakop sa Simbahan sa Scotland, ug ang pamilya sa iyang inahan usa sa unang mga kinabig sa Wales. Karon ang mga Santos nga European dili na kinahanglang motabok og dakong dagat sa pagpahimulos sa mga panalangin sa templo, sama sa iyang mga ginikanan ug mga apohan kaniadto.10
Sa daghang mga adlaw, miulan sa Bern. Apan niini nga buntag, asol nga mga kalangitan ug kahayag sa adlaw misugat ni Presidente McKay. Ang yano, modernong gawas sa templo mibuntaog nga nag-atubang sa kanunayng lunhaw nga mga kahoy sa likod. Ang gambalay krema og kolor, uban sa mga laray sa puti nga mga haligi ug tag-as nga mga bintana nga nindot pagkahimutang sa mga kilid. Usa ka giputos og bulawan nga taluktokan, gisangga og usa ka sinaw nga puting sukaranan, miabot ibabaw sa taas nga tumbagang mga pultahan sa atubangan. Ug sa layo, tataw nga makita gikan sa mga nataran sa templo, mibarog ang Jura Mountains ug ang harianong Swiss Alps.11
Samtang misulod si Presidente McKay sa templo, miagi siya ubos sa dagkong mga letra ibabaw sa pultahan. Das Haus des Herrn, ang mensahe mabasa sa German. Ang Balay sa Ginoo. Sa unang higayon, ang mga pulong nakita diha sa usa ka templo sa Santos sa Ulahing mga Adlaw sa usa ka pinulongan gawas sa Iningles.12
Pipila ka minutos ang milabay, sa alas dyes, ang propeta mibarog diha sa usa ka pulpito sa ikatulong andana sa kwarto-tigumanan. Mga unom ka gatos nga mananan-aw nga mga tawo, labaw sa katunga kanila mga miyembro sa Tabernacle Choir, nanan-aw. Lain nga siyam ka gatos ka mga tawo nanglingkod sa ubang mga kwarto diha sa templo samtang naminaw ngadto sa mga kahimoan pinaagi sa mga mikropono.13
Human sa pagkanta sa choir ug usa ka pag-ampo, giabiabi ni Presidente McKay ang tanan kinsa anaa nanambong ug misulti nga ang nangaging mga presidente sa Simbahan anaa diha sa espiritu. Usa kanila, miingon siya, mao si Joseph F. Smith, kinsa nanagna sa Bern tunga sa siglo kaniadto nga mga templo usa ka adlaw niana pagatukuron sa tibuok kalibotan.14
Si Samuel Bringhurst, kinsa bag-ohay nga gitawag isip presidente sa Swiss Temple, sunod nga namulong. Giasoy niya ang kalisod sa pagpangita sa yuta ug mipamatuod sa paggiya sa Ginoo sa pagdumdom sa luna niini karon.15
Misunod si apostol Ezra Taft Benson. Gisultihan niya ang nanambong sa iyang apohan nga babaye nga inahan sa iyang amahan, si Louisa Ballif, kansang mga ginikanan mipasakop sa Simbahan sa Switzerland sa mga 1850 ug milangyaw ngadto sa Utah. Isip usa ka batan-ong lalaki nga nagtubo sa Idaho, si Ezra naminaw ngadto sa iyang apohang babaye nga nag-asoy sa pagkakabig sa iyang pamilya ug sa iyang pagbati alang sa karaang nasod.
“Mopasalig ako kaninyo,” miingon ang apostol, “Mahal ko ang Switzerland kaniadto pa nga ako wala pa makakita niini sukad.”
Mipahayag dayon si Elder Benson sa iyang misyon ngadto sa mga Santos sa Europe human sa Ikaduhang Gubat sa Kalibotan. Gihisgotan niya ang pag-adto sa Vienna ug Zelwagi. Ug mahinangupon niyang gihinumdoman ang pagkamaloloy-on sa mga opisyal sa gobyerno sa Swiss kinsa mitabang sa Simbahan sa pag-apud-apod sa hinabang.16
Human milingkod si Elder Benson, si Presidente McKay mibalik sa tindoganan sa pagpahinungod sa balay sa Ginoo. “O Dios, among Mahangturong Amahan,” siya nag-ampo. “Niining sagradong higayon, ang pagkahuman ug ang pagpahinungod sa unang templo nga gitukod sa Simbahan sa Europe, kami mohatag sa among mga kasingkasing ug mopataas sa among mga tingog nganha Kanimo sa pagdayeg ug pagpasalamat.” Gipasalamatan niya ang Ginoo alang sa gipahiuli nga ebanghelyo, alang sa bag-ong pagpadayag, ug alang sa Swiss nga mga katawhan, kinsa sulod sa mga gatusan ka tuig mitahod sa katungod sa pagsimba sumala sa pagdikta sa konsyensya.
Sa panahon sa iyang pag-ampo, ang propeta ingon og nabug-atan sa pagkawalay pagtuo sa mga tawo diha sa mga yuta diin ang ebanghelyo ni Jesukristo dili ikasangyaw. “Panalangini ang mga lider sa mga nasod,” siya nangamuyo, “nga ang ilang mga kasingkasing unta hinlo sa mga pagdapig, pagduda, ug pagkahakog ug napuno sa tinguha alang sa kalinaw ug pagkamatarong.”
Gitapos ni Presidente McKay ang buntag nga sesyon sa pagpahinungod pinaagi sa pagpangulo sa pundok sa Singgit nga Hosanna.17 Sa panahon sa serbisyo, iyang gihangyo si Ewan Harbrecht, usa ka batan-ong soprano uban sa Tabernacle Choir kansang apohan nga babaye natawo nga German usa ka unang miyembro sa Cincinnati Branch, sa pagbarog ug sa pagkanta.
Bisan diin sila mipasundayag sa Europe, si Ewan ug ang choir sugaton sa masipang pakpak. Apan diha sa das Haus des Herrn, usa ka malinawong ligdong nga pagtahod angay sa okasyon mipabilin diha sa kwarto. “Panalangini kini nga balay,” siya miawit.
Panalangini kini nga mga tawo nga ania niini
Ipabilin sila nga putli ug luwas gikan sa sala
Panalangini kaming tanan nga unta kami
Takos O Ginoo nga mopuyo uban kanimo.18
Sa pagkasunod nga Huwebes, si Jeanne Charrier misulod sa Swiss Temple sa pagtambong sa katapusan sa siyam ka mga sesyon sa pagpahinungod. Giliyokan sa kaubang mga Santos gikan sa French Mission, lakip ni Léon ug Claire Fargier, si Jeanne napasidunggan nga maanaa sa balay sa Ginoo, giihap lakip sa mga European kinsa sa dili madugay mohimo og mahangturong mga pakigsaad.19
Namulong si Presidente McKay, ingon sa iyang gihimo sa matag miaging mga sesyon. Gibati ni Jeanne ang talagsaong koneksyon ngadto sa propeta, kinsa iyang gikahimamat sa Paris sa panahon sa iyang [ni Presidente McKay] 1952 nga paglibot sa Europe. Siya [si Jeanne] nahimong miyembro sa Simbahan sulod lamang sa usa ka tuig niana nga panahon, ug ang sakit sa pagkasinalikway sa iyang mga ginikanan lab-as pa gihapon. Mihunong sa makadiyot si Presidente McKay sa pagpangutana mahitungod sa iyang bunyag ug sama sa unsa ang iyang kinabuhi sukad. Kay sa yanong molamano sa iyang kamot, gihatagan niya [ni Presidente McKay] siya [si Jeanne] ug mainit, nga inapohang paggakos, nagtabang kaniya sa pagwagtang sa nagsamok sa iyang kaugalingon.20
Samtang si Presidente McKay miabiabi sa mga Santos sa French Mission ngadto sa templo, ang iyang mga pulong gihubad ni Robert Simond, usa ka dugay na nga Swiss nga miyembro sa Simbahan kinsa miserbisyo sa kapangulohan sa misyon. “Kini nga pagpahinungod nagtimaan og panahon sa kasaysayan sa Simbahan,” gisultihan sa propeta ang mga Santos. “Sa daghang mga paagi kini nagsugod og usa ka bag-ong yugto.”21
Dayon siya namulong ngadto niadtong kinsa sa dili madugay modawat sa mga ordinansa sa initiatory ug sa pagtoga. Gusto niya nga sila maandam sa pagsabot sa importanting mga baruganan sa kinabuhi nga gilangkob diha sa kasinatian sa templo.
“Ang pagkakita o ang paghanduraw sa ka himaya sa buhat sa templo maingon og sama sa pagbaton og usa ka pagpamatuod sa ka balaan sa buhat ni Kristo,” miingon siya. “Ngadto sa uban, ang himaya sa kamatuoran sa gipahiuli nga ebanghelyo moabot dayon. Ngadto sa uban kini moabot sa mas hinay, apan sa tinuod.”22
Ang unang mga sesyon sa pagtoga sa Swiss Temple gi-iskedyul nga mosugod sa sunod nga semana. Apan human mahibaloi kon pila ka mga Santos ang kinahanglang mopauli ngadto sa ilang mga nasod nga natawhan sa wala pa niana, mihangyo si Presidente McKay ni Gordon B. Hinckley kon ang iyang team makatrabaho ba hangtod sa gabii sa pag-andam sa templo alang sa buhat sa pagtoga inig ka Biyernes sa buntag.23
Sa Biyernes sa hapon, mibalik si Jeanne ngadto sa templo kauban ang ubang mga French og pinulongan nga mga Santos. Ang unang duha ka mga sesyon sa pagtoga niana nga adlaw diha sa German, ug tungod kay ang pagtoga usa ka bag-ong kasinatian alang sa kadaghanan sa mga nangapil, ang tanan mikabat og mas dugay kay sa gidahom. Sa panahon nga ang sesyon sa French misugod, ang adlaw misalop na, ug dihay mga sesyon sa ubang pinulongan nga mosunod.24
Human maminaw ngadto ni apostol Spencer W. Kimball nga namulong sa usa ka espesyal nga miting diha sa chapel sa templo, si Jeanne ug ang ubang French nga mga Santos miapil sa mga ordinansa sa initiatory ug sa pagtoga. Nagpundok sa usa ka kwarto, nanan-aw sila sa bag-ong French og pinulongan nga pelikula sa templo mahitungod sa paglalang sa yuta, sa Pagkapukan ni Adan ug Eva, ug sa Pag-ula ni Jesukristo. Mihimo sila og mga pakigsaad uban sa Dios ug agi og balos nadawat ang saad sa mahinungdanong mga panalangin niini nga kinabuhi ug sa kinabuhi nga umaabot.25
Sa dihang nahuman ang sesyon ni Jeanne, kini tungang gabii na. Ang mga Santos gikan sa Sweden, Finland, sa Netherlands, Denmark, ug Norway mipadayon sa pagdawat sa ilang pagtoga sa mga sesyon nga mipadayon sa tibuok oras hangtod sa gabiing dako sa Sabado sa gabii.26
Ingon nga nakaapil diha sa mga ordinansa sa templo, nasabtan ni Jeanne nga kini usa ka dapit sa hugot nga pagtuo ug paglaom nga moandam kaniya sa pila ka adlaw sa pagsulod sa presensya sa Dios. Ug bisan ang iyang yutan-ong pamilya dili pa andam sa pagpamati sa mensahe sa ebanghelyo, siya naghinam-hinam sa paghimo sa buhat alang sa patay nga mga katigulangan kinsa naghulat sa pagdawat sa mga panalangin sa templo.
“Walay usa nga makalimtan,” gihunahuna niya.27
Kini nagkapuliki nga semana alang ni Gordon B. Hinckley. Sa dihang ang pelikula sa pagtoga nakagawas sa adwana, iyang gidumala ang pagpanaod sa makina sa pelikula sa templo ug ang ekipo sa pagtingog, pagtakdo sa tingog ug sa pelikula sa matag pinulongan sa pagsiguro nga sila moandar sa hustong paagi, ug sa pagbansay sa bag-ong enhinyero sa templo, si Hans Lutscher, kinsa modala sa full-time nga responsibilidad human siya ma-endow sa iyang kaugalingon mismo.28
Si Gordon ug ang iyang team nalingaw og kadiyot nga pahulay gikan sa ilang nagkapuliki nga iskedyul sa panahon sa lima ka adlaw nga pagpahinungod, apan sa pag-anunsyo dihadiha ni Presidente McKay sa iyang tinguha sa pagsugod dayon sa buhat sa ordinansa diha sa templo, sila mibalik dayon sa pagtrabaho.
Sukad sa buntag sayo sa Biyernes, si Gordon nakagahin na og hapit duha ka adlaw sa pagpadagan sa projector ug sa sound system. Ang pagkatulog dili niya maatubang. Ug ang umog nga panahon sa Bern sa tinglarag mipasamot sa kahimtang sa flu nga mitakod ni Gordon. Ang iyang mga mata ug ilong dili mohunong sa pagtulo, ang iyang ulo bug-at kaayo, ug ang iyang lawas sakit.29
Sa gihapon, samtang ang mga sesyon mipadayon sa tanang oras, si Gordon nahibulong kon unsa ka maayo ang gipelikula nga pagtoga milihok. Ang mga temple worker misinati og gamay nga mga problema sa bag-ong proseso, bisan pa sa mga hagit sa pagpahiluna sa mga tawo gikan sa daghang nagkalainlaing mga nasod. Nagbantay sa ordinansa nga gipasundayag, nakaamgo si Gordon kon unsa unta ka lisod kini sa pagpakita niini sa pito ka pinulongan sa karaang paagi.30
Sa dihang ang kataposang sesyon nahuman sa gabii sa Sabado, si Gordon naluya. Apan bisan sa iyang pagkawalay katulog, ug pagkasakit sa tutonlan, gibati niya ang kalit nga hasmag sa usa ka butang nga mas importante kaayo. Sukad sa pag-anha sa Bern, nakita niya ang gatosan ka mga Santos gikan sa mga nasod sa Europe nga misulod sa templo. Daghan kanila ang mihimo og dagko nga mga sakripisyo sa pag-anha sa pagpahinungod. Ang pipila kanila, iyang nakita, mga kabos kaayo. Ang uban nagpas-an sa pagkawala sa pamilya ug sa ubang mahal nga mga tawo sa panahon sa duha ka gubat sa kalibotan. Mipaagas sila og mga luha samtang sila midawat sa pagtoga ug misaksi sa ilang mga pamilya nga gihiusa sa pag-seal alang sa kahangtoran.
Labaw pa gyud sukad, nahibalo si Gordon uban sa kasigurohan nga ang Ginoo midasig ni Presidente McKay sa pagdala og mga panalangin sa templo ngadto sa mga babaye ug mga lalaki sa Europe. Nakita nga ang ilang hingpit nga kalipay takos sa tanang dugay nga mga gabii ug makaugtas nga mga adlaw nga nasinati ni Gordon sulod sa milabay nga duha ka tuig.31
Sama sa ubang mga Santos nga nagpuyo sa GDR, si Henry Burkhardt wala makahimo sa pag-adto sa Bern alang sa pagpahinungod sa templo o sa unang mga sesyon sa pagtoga. Hinoon, nag-andam siya og lawak sa lawting sa balay sa iyang mga ginikanan diin siya ug si Inge mopuyo human sa ilang umaabot nga kasal. Mipalista siya alang sa usa ka apartment nga iyang kaugalingon, apan siya walay ideya kanus-a o kon ang gobyerno mohatag ba og usa. Mihukom siya nga sila makahimo ra dinhi niining gamay, walay init nga luna, nga siya milaom nga magustohan ni Inge og gamay human iyang mabutangan og bag-ong wall paper.
Si Henry ug si Inge nagkita lamang og pipila ka higayon sa siyam ka bulan sukad sa ilang pagkasinayuran, kasagaran kon si Henry anaa duol sa Bernburg alang sa usa ka komperensiya sa district. Giplano nila ang usa ka sibil nga kasal sa Oktubre 29, ug sila determinado sa pagpa-seal didto sa templo dihadiha dayon human niana.32
Bisan og ang East German nga gobyerno mitugot sa ilang mga tagilungsod sa pagbiyahe ngadto sa Kasadpang Germany, si Henry ug si Inge dili makapatan-aw ni bisan kinsa nga sila nagkuyog og biyahe sa gawas sa nasod, gumikan nga ang mga awtoridad tingali og maghunahuna nga sila permanenting mobiya. Gikuha nila ang ilang mga bisa ngadto sa Kasadpang Germany sa lainlaing mga siyudad ug mitrabaho sa buhatan sa misyonaryo sa Kasadpang Berlin sa pagkuha sa ilang mga bisa ngadto sa Switzerland. Sumala sa plano, ang Swiss nga mga bisa ipadala ngadto sa buhatan sa West German Mission sa Frankfurt. Kon ang mga papeles mapakyas sa pag-abot, ang magtiayon kinahanglang mobalik ngadto sa GDR nga dili ma-seal.33
Sa adlaw human sa ilang kasal sa Bernburg, si Henry ug si Inge mibiyahe nga walay gipaabot nga problema ngadto sa Kasadpang Germany ug nakaplagan ang ilang mga bisa ngadto sa Switzerland nga nagpaabot kanila. Sila dayon mipalit og mga tiket nga biyahe idabwelta ngadto sa Bern ug migahin og pipila ka panahon sa mga higala sa Kasadpang Germany. Bisan asa sila miadto, ang mga tawo maayo og mga pamatasan ug mahigalaon kanila. Natingala sila kon unsa ka nindot kini nga bation nga makatuyok-tuyok nga dili pinugngan nga walay bisan unsa nga mga pagdili.34
Miabot si Henry ug si Inge sa Bern sa gabii sa Nobyembre 4 ug gigasto ang kataposan nga kwarta nga ilang gitigom alang sa biyahe sa pag-abang og gamay nga kwarto duol sa estasyon sa tren. Sa sunod nga buntag, ang magtiayon misaka sa mga ang-ang ngadto sa mga pultahan sa templo ug misulod sa balay sa Ginoo. Wala madugay milingkod sila sa kwarto sa pagtoga ug midawat sa ordinansa samtang ang German nga pinulongan nga pelikula miawup-awop sa puting tabil diha sa ilang atubangan.
Human sa ordinansa, sila misulod og kwarto sa pagsilyo ug miluhod atubangan sa altar nag-atubang sa usag usa. Nakat-onan nila ang mahimayaong mga saad nga gihatag niadtong kinsa misulod ngadto sa pakigsaad sa pagsilyo. Sila sa ilang mga kaugalingon mismo hiniusang gibugkos hangtod sa kahangtoran.35
“Unsa kaanindot kini nga karon gipanag-iya sa usag usa alang sa kahangturan,” namalandong si Henry. “Unsa kadako nga responsibilidad, uban sa daghang mga panalangin, nga gihatag kanato.”36
Sa sunod nga gabii, si Henry ug si Inge milakaw ngadto sa estasyon sa tren alang sa ilang biyahe balik ngadto sa ilang kwarto sa lawting didto sa GDR. Nahibalo sila nga dili sila kinahanglang mobalik didto kon sila dili gusto. Sila adunay mga higala kinsa makatabang kanila sa pagpabilin sa Kasadpang Germany. Sila gani makasulay sa paglangyaw ngadto sa Estados Unidos, sama sa gibuhat sa daghang uban nga mga Santos nga European.
Ang magtiayon dili buot nga mobiya sa ilang yutang natawhan, bisan pa niana. Ang kinabuhi sa GDR dili kanunay nga sayon, apan ang ilang mga pamilya atua didto, ug ang Dios adunay trabaho alang kanila nga pagabuhaton.37
Ang tren wala madugay miabot, ug sila misakay. Ang pagbiya sa Switzerland, ni si Henry ni si Inge adunay ideya kanus-a, o kon, sila makahimo ba sa pagbalik ngadto sa templo. Apan sila misalig sa Dios sa paggiya sa ilang kaugmaon. Gihiusa og bugkos alang sa karon ug sa kahangtoran, sila mas adunay pasalig sukad sa pagserbisyo Kaniya. Ug nahibalo sila nga Siya dili gayod mobiya kanila.38