Kapitulo 26
Ngil-ad nga Kinaiya Tungod sa Gubat
Sa Agosto 24, 1939, walo ka adlaw sa wala pa ang pag-atake sa Poland, ang Unang Kapangulohan misugo sa 320 ka mga misyonaryo nga North American diha sa British, French, West German, East German, ug Czechoslovak Missions sa pagbakwit ngadto sa Denmark, Sweden, Norway, o sa Netherland––bisan hain nga nasod nga walay gidapigan nga labing duol.1 Si Apostol Joseph Fielding Smith, kinsa nagbisitahan sa mga Santos sa Europe niana nga ting-init uban sa iyang asawa, si Jessie, mipabilin sa Denmark sa pagpakigtakdo sa pagbakwit gikan sa Copenhagen.2
Human madawat ang sugo sa pagbiya, si Norman Seibold, usa ka baynte tres anyos nga misyonaryo gikan sa Idaho nga nagserbisyo sa West German Mission, gipaniguro nga ang tanang mga misyonaryo nga North American sa iyang district mobiya dayon sa nasod. Human niana, kay sa modirestso ngadto sa Netherlands, miagi siya sa mission home sa Frankfurt.
Sa dihang siya miabot, nakaplagan ni Norman ang iyang presidente sa misyon, si Douglas Wood, nga ingon og nasakit tungod sa kaguol. Mipadala si Presidente Wood og mga telegrama nagtudlo sa tanang mga misyonaryo sa pagbakwit, apan ang mga paagi sa pagpahibalo sa tibuok Germany naguba. Si Norman ug pipila lamang ka mga misyonaryo ang nimatuod nga nadawat ang mensahe. Ug sa pagsamot sa sitwasyon nga malisod, ang mga opisyal sa gobyerno sa Netherlands mibabag ni bisan kinsa nga dili mga lungsoranon sa pagsulod sa nasod gawas kon sila molabay lamang. Karon dinosenang mga misyonaryo may kalagmitan nga mabara sa kasadpang Germany nga may dili magamit nga mga tiket ngadto sa Netherlands ug walay kwarta sa pagpalit og bag-o.3
Si Presidente Wood ug ang iyang asawa, si Evelyn, molarga sa pagdumala sa pagbakwit sa usa ka grupo sa mga elder kinsa miabot na sa mission home, ug nanginahanglan sila og usa ka tawo nga magpabilin sa Germany sa pagpangita sa nahabiling mga misyonaryo.
“Kini mahimo nimong misyon sa pagpangita kanila ug sa pagsiguro nga sila mogawas,” gisultihan ni Presidente Wood si Norman. “Sunda ang tanan nimong mga panghunahuna. Kita walay ideya kon unsa nga mga lungsod kining treynta y uno ka elder maanaa.”4
Nianang gabii na kaayo, mibiya si Norman sa Frankfurt sa usa ka naghuot sa mga tawo nga tren padulong sa amihan subay sa Rhine River. May mga tiket siya ngadto sa Denmark ug kwarta alang ni bisan kinsa nga mga misyonaryo nga iyang masugatan––kon kahibalo pa lamang siya kon asa mangita kanila. Ug kinahanglan siya nga magdali. Ang gobyerno nga German mao pa ang pag-anunsiyo nga ang militar nanginahanglan sa mga agianan sa tren sa pagdala sa mga sundalo, busa ang mga kalingkoran lisod alang ni bisan kinsa nga sibilyan nga nagbiyahe pinaagi sa tren.
Sa dihang ang tren mihunong sa siyudad sa Cologne, gibati ni Norman nga kinahanglan siyang mogula, ug gigamit ang iyang mga siko sa pagduso kaniya pagawas sa tren. Nagdasok sa mga tawo ang estasyon, busa mikatkat siya ngadto sa karomata sa mga bagahe aron makita sa ibabaw ang pundok sa mga tawo. Apan siya walay nakita bisan kinsa nga mga misyonaryo. Dayon nahinumdoman niya ang “taghoy sa misyonaryo”––ang tuno sa “Buhata Unsa ang Matarong,” nga pamilyar ngadto sa tanan diha sa misyon. Si Norman may gamay nga talento sa musika, apan gitakmol niya ang iyang mga ngabil ug mitaghoy sa unang pipila ka mga nota kutob sa labing mahimo niya.5
Dali nga nakamatikod ang mga tawo, ug wala madugay nakakita og usa ka misyonaryo ug usa ka lokal nga Santos nga German nga mipadulong kaniya. Mipadayon siya sa pagtaghoy, ug dugang pa nga mga elder ug usa ka mas tigulang nga magtiayong misyonaryo nakakita usab kaniya. Gipalarga niya ang mga misyonaryo ngadto sa walay kuyaw, ug dayon misakay siya og tren ngadto sa laing siyudad.
Pila ka oras ang milabay, sa siyudad sa Emmerich, nakaplagan ni Norman ang daghan pang mga misyonaryo. Samtang mihatag siya kanila og kwarta gikan sa presidente sa misyon, nadani niya ang pagtagad sa usa ka opisyal sa polis, kinsa ingon og naghunahuna nga ang mga misyonaryo naninguha sa pagpalusot og kwarta sa gawas sa Germany. Ang opisyal namugos nga ilang ihatag ang ilang kwarta ug sultihan siya unsay ilang gibuhat. Sa dihang si Norman midumili sa pagtuman, gibira siya sa opisyal ug gihadlok nga dad-on siya ngadto sa mga awtoridad sa siyudad.
Kasagaran namati si Norman ngadto sa polis, apan dili siya gustong mouban sa opisyal ngadto sa siyudad. “Mas maayo pa nga buhian mo ako,” miingon siya, “o basin may away.”
Niana nga higayon usa ka pundok sa mga tawo naporma, ug ang opisyal mipasiplat nga nahadlok sa mga tawo. Gibuhian niya si Norman ug gidala siya ngadto sa usa ka opisyal nga militar diha sa estasyon sa tren sa pagpasabot kon kinsa siya ug unsay iyang gibuhat. Naminaw ang opisyal sa istorya ni Norman, walay nakita nga rason sa pagdakop kaniya, ug gani misulat og pagpasabot ngadto ni bisan kinsa nga mohunong kaniya sa panahon sa iyang mga biyahe.6
Mipadayon si Norman, mohunong aron sa pagpangita sa mga misyonaryo sa matag panahon nga ang Espiritu mogiya kaniya. Sa usa ka layo kaayo nga lungsod, hapit walay bisan usa nga nagtindog diha sa baroganan sa agianan sa tren, ug kini ingon og binuang sa pagpangita og mga misyonaryo didto. Apan gibati ni Norman nga kinahanglan siyang manaog sa tren, busa mihukom siya sa pag-adto ngadto sa lungsod. Wala madugay miabot siya sa usa ka restawran ug nakakita sa duha ka elder nga nag-inom og apple juice nga gipalit sa kataposang mga sensilyo sa ilang mga bulsa.7
Human sa mga adlaw nga pagpangita, nakaplagan ni Norman ang napulog-pito ka misyonaryo. Sa pag-adto sa Denmark, siya ug ang iyang mga kauban kinahanglang makasakay sa mga tren nga giilog alang sa paghakot sa mga kasundalohan, naglingla sa mga konduktor ug naglikay sa mga kapolisan sa tibuok biyahe. Sa dihang miabot si Norman sa Copenhagen, usa ka adlaw human sa pag-atake sa Poland, ang matag misyonaryo nga North American diha sa misyon luwas.
Sa pagkasunod nga adlaw, Septyembre 3, ang France ug Great Britain mipadayag og gubat sa Germany.8
“Ang dugay nang hulga ug gikahadlokang gubat miulbo na,” mipahibalo si Presidente Heber J. Grant diha sa Oktubre 1939 nga kinatibuk-ang komperensiya. Sulod sa mga katuigan, gibantayan niya uban sa kalisang ug kabalaka samtang gigiyahan ni Hitler ang Germany ngadto sa usa ka mabangis ug makuyaw nga dalan, nagbuhi og kaalaot ug pagbanaw sa dugo diha sa kalibotan. Karon ang mga gahom sa Axis, pinangulohan sa Nazi Germany, nalambigit sa gubat sa Nag-abin nga mga nasod nga gipangulohan sa United Kingdom ug France.
“Nagsubo ang Dios tungod sa gubat,” misulti si Presidente Grant sa mga Santos. “Sa Iyang kabubut-on Siya mosilot og walay kataposang mga silot niadtong kinsa mopasiugda og gubat sa dili matarong nga paagi.” Giawhag sa propeta ang mga lider sa kalibotan, ug ang tanang katawhan sa tanang dapit, sa pagpaningkamot og malinawon nga mga solusyon ngadto sa ilang mga kalainan.
“Atong isalikway ang tanang ngil-ad nga mga kinaiya tungod sa gubat––kaibog sa mga bahandi, kahakog, kaalaot, kawad-on, sakit, kawalay kalooy, kasilag, kawalay pagbati, kabangis, kamatayon,” siya mipadayag. Nakapasakit kini sa propeta sa paghunahuna sa minilyon ka tawo nga nag-antos ug naguol tungod sa away. Liboan ang gidaghanon kanila nga mga Santos sa Ulahing mga Adlaw, ug ang pipila kanila anaa na sa peligro nga masakitan sa ubang paagi. Miingon siya, “Kami kinasingkasing nga nangamuyo sa tanang mga sakop sa Simbahan sa paghigugma sa ilang mga kaigsoonan, ug sa tanang mga tawo, ma-kinsa ka man o ma-asa man sila, sa pagwagtang sa kayugot gikan sa ilang mga kinabuhi, sa pagpuno sa ilang mga kasingkasing sa putling gugma, pagpailob, pagkamainantuson ug pagpasaylo.”9
Sa mga semana ug mga bulan human ang kinatibuk-ang komperensiya, mga hunahuna sa gubat bug-at diha sa hunahuna sa propeta. Misulat siya ngadto sa iyang anak nga babaye mahitungod sa wala kinahanglanang pagkawala sa kinabuhi. “Kini nakapasakit sa akong kasingkasing,” misulat siya. “Kini ingon og ang Ginoo kinahanglang mopapas sa mga tawo sa kalibotan kinsa ang nagmugna ug nagsugod sa mga gubat, sama ni Hitler.”10
Sa tingtugnaw sa 1940, si Presidente Grant mibiyahe ngadto sa Inglewood, kasikbit sa Los Angeles, diin ang mga Santos nagpaabot nga makadungog gikan kaniya diha sa ilang komperensiya sa stake. Sa iyang pag-abot sa chapel, gibati niya ang kalipong ug naglisod kini sa pagsulti. Sa dihang nanaog siya sa sakyanan, ang iyang mga bitiis dili makalakaw, ug siya nakigbisog nga makaabot ngadto sa pultahan sa meetinghouse. Ang kalipong ingon og dali nga nawala human dayon siya milingkod sa plataporma. Sa gihapon, mihangyo siya nga dili mohatag sa iyang mubo nga mga pakigpulong.
Wala madugay, human sa pagkatagpilaw, gibati niya ang kalig-on igo nga makapamulong sa hapon nga sesyon sa komperensiya. Nagbarog sa entablado, namulong siya sa mga Santos hapit moduol sa kwarenta ka minutos. Apan nianang gabii, sa dihang misulay siya sa makadaghan sa pagbangon, hapit siya matumba. Sa pagkasunod nga buntag, ang iyang wala nga kilid namanhod ug dili siya makaisa sa iyang bukton o makalihok sa iyang mga tudlo niana nga kilid. Sa dihang siya misulay sa pagtindog, ang umoy sa iyang wala nga bitiis nawala. Ang iyang dila mibati og kabug-at, ug giugom ang mga pulong kon siya misulti.
Uban sa tabang sa iyang pamilya ug mga higala, si Presidente Grant miadto sa usa ka duol nga ospital, diin nakaplagan sa mga doctor nga siya na-stroke.11 Gigahin niya ang sunod nga pipila ka bulan sa California, hinay-hinay nga nagpahiuli sa iyang kalig-on ug paglihok. Gipahimatngonan siya sa iyang doktor sa pagpahulay pa, pagkaon og maayo, ug sa paglikay sa bisan unsa nga bug-at nga kalihokan. Sa pagka-Abril, ang propeta maayo na igo nga makapauli ngadto sa Siyudad sa Salt Lake.
“Ako nagsunod sa unsay mga panudlo sa doktor kanako nga mopahulay nga tingali sa uban kini tinapolan,” gipahibalo niya ang iyang anak nga babaye si Grace wala madugay human sa iyang pagpauli. “Ako wala mahibalo unsa kadugayon ako makapadayon niini.”12
Sa Hunyo 28, 1940, ang gubat sa Europe layo gikan sa mga hunahuna sa mga Santos sa Cincinnati, Ohio. Nianang gabii, ang baynte uno anyos nga si Connie Taylor nakadungog sa pambukas nga mga nota sa kang Wagner nga “Bridal Chorus,” ang iyang timaan sa pagsugod og lakaw sa taliwala sa lakwanan sa meetinghouse sa Cincinnati Branch. Ang chapel puno sa pamilya ug mga higala, tanan nagpundok sa pagsaulog sa iyang kaminyoon ngadto ni Paul Bang.13
Si Connie ug si Paul nasinayoran og labaw lamang sa usa ka tuig. Gusto nilang magpabugkos, apan sama sa daghang mga magtiayong mga Santos sa Ulahing mga Adlaw nga nagpuyo layo gikan sa templo, nakahukom sila nga magpakasal una sa sibil diha sa meetinghouse sa chapel.14
Samtang si Connie mipadulong ngadto sa atubangan sa kwarto, nakita niya ang iyang amahan nga naglingkod uban sa mga bisita. Sa mga kasal diha sa Estados Unidos, ang amahan sa kinaraan mohatod sa ilang mga anak nga babaye ngadto sa atubangan sa chapel. Apan tungod kay ang iyang amahan adunay kalisod sa paglakaw, ang iyang igsoong lalaki nga si Milton ang mihatod hinoon kaniya. Si Connie nalipay gyod lamang nga ang iyang amahan dinha. Ang iyang patriyarkal nga panalangin misaad nga siya [ang amahan ni Connie] usa ka adlaw niana mopahimulos sa mga panalangin sa ebanghelyo uban kaniya. Kana nga adlaw wala pa moabot, apan sya mitambong og usa ka miting sa sakramento makausa sa Pasko sa Pagkabanhaw, ug kana usa ka maayo nga timailhan.15
Human mikuyog si Connie ni Paul didto sa atubangan sa chapel, ang ilang presidente sa branch, si Alvin Gilliam, mipahigayon sa seremonya. Alang sa daghang mga tawo diha sa kwarto, ang gabii mitimaan sa kataposan sa usa ka panahon. Gawas sa sunod Dominggo nga mga miting, ang kasal mao ang kataposang panahon nga ang Cincinnati Branch magpundok diha sa gamay nga chapel nga ilang napalit onse ka tuig ang milabay. Ang karaang gambalay kabungkagon, busa ang nagtubo nga branch bag-ohay lamang nga mibaligya niini ug mipalit og yuta amihanan sa siyudad sa pagtukod og bag-ong meetinghouse.16
Ang mga bag-ong kasal mibiya sa pagkasunod hapon ngadto sa Niagara Falls, New York, sakay sa trak sa amahan ni Paul. Midala sila og tulo ka basket sa pagkaon gikan sa tindahan sa grocery sa pamilya, pipila ka sapot, ug mga saysenta dolyares nga cash.
Sa ilang pagpadulong, si Connie ug si Paul mihapit sa Kirtland Temple. Ang gambalay sa karon gigamit isip usa ka meetinghouse sa Reorganized Church of Jesus Christ of Latter Day Saints. Ang pultahan sa templo gitrangkahan sa dihang sila miabot, apan usa ka lalaki nga may yawe miabli sa gambalay ug gitugotan sila sa paggahin og usa ka oras sa paglibot niini sa ilang kaugalingon. Ilang giduki-duki ang tanang bahin sa templo, lakip ang taluktok [steeple], diin ilang natan-aw ang gamay nga balangay diin gatosan ka matinud-anong mga Santos namuyo kapin sa gatosan ka tuig na ang milabay.17
Gikan sa Kirtland, mipadayon sila ngadto sa Niagara Falls. Ang bakasyonanan nga lungsod usa ka nabantog nga destinasyon sa mag-honeymoon diha sa utlanan sa Estados Unidos ug Canada, apan ang gubat sa Europe nagbutang sa tanan nga mabinantayon. Bisan og ang Estados Unidos wala moapil sa panagbangi, ang Canada kabahin sa British Commonwealth ug mipadayag og gubat sa Germany human sa pag-atake sa Poland. Sa wala pa makatabok si Connie ug si Paul ngadto sa Canada, mga inspektor sa utlanan mabinantayong mituki kanila sa pagsiguro nga sila dili mga espiya.
Human malibot ang Niagara Falls, ang magtiayon mibiyahe og 160 ka kilometro silangan sa Palymra ug Manchester, New York.18 Sa daghang mga katuigan, nakabaton ang Simbahan og pipila ka makasaysayanong mga luna diha sa dapit, lakip ang Hill Cumorah, ang Sacred Grove, ug ang panimalay ni Lucy ug ni Joseph Smith Sr. nga ingon og letra A ang atubangan [frame house]. Naila nga ang mga luna may purohan alang sa misyonaryo nga buhat, ang Simbahan misugod sa pag-abli niini ngadto sa mga bisita ug sa pagmantala sa makasaysayanon ug espirituhanon nga importansya diha sa mga timaan sa daplin sa dalan. Sa sayo sa mga 1920, ubos sa paggiya ni B. H. Roberts, ang tibuok misyon nga mga komperensiya gihimo diha sa Hill Cumorah, ug sila sukad niana mipalambo og usa ka tinuig nga pasundayag nga abli ngadto sa publiko.19
Samtang didto sa Manchester, si Connie ug si Paul mipabilin sa kagabhion diha sa panimalay ni Smith tungod sa gamay nga bayranan. Gitungas nila ang Hill Cumorah ug gihunahuna ang mahitungod sa bulawang mga palid nga gilubong didto og dugay kaayo. Sa tumoy sa bungtod mao ang usa ka bag-ong monumento ni anghel Moroni, ug sila mihunong og kadiyot sa pagkuha og hulagway niini ug gidayeg ang matahom nga talan-awon sa naglibot nga dapit. Wala madugay, milakaw sila ngadto sa Sacred Groove, gitagamtam ang pagkabalaan ug pagkaanindot sa lugar. Sa wala pa mobiya, nag-ubang miluhod sila sa pag-ampo.20
Ang bag-ong kasal mibisita og kadiyot sa Washington, DC, diin mitambong sila og serbisyo diha sa usa ka dako kaayong marmol nga meetinghouse nga gipahinungod sa Simbahan sa 1933. Ang Simbahan nakasinati og dakong pag-uswag diha sa siyudad sukad niadtong 1920, sa dihang si apostol Reed Smoot ug usa ka gamay nga grupo sa mga Santos mitukod og usa ka branch didto. Sa tinuod, sa hapit na mobisita si Paul ug Connie, si apostol Rudger Clawson mitukod og usa ka stake sa Washington, nagtawag ni Ezra Taft Benson isip presidente.21
Human sa pipila ka adlaw sa Washington, mipauli si Connie ug Paul ngadto sa Cincinnati, diin sila namuyo diha sa usa ka hanginon nga apartment dili layo gikan sa pamilya Bang nga tindahan sa grocery. Nahurot nila og gasto gawas sa usa ka sentimo sa ilang kwarta sa ilang honeymoon, apan si Paul sa gihapon adunay trabaho diha sa iyang amahan. Sulod sa pipila ka tuig, human sila makatigom og pipila ka kwarta, makahimo sila og mas dugay nga biyahe nga magsakyanan––niini nga panahon ngadto sa Siyudad sa Salt Lake ug sa templo.22
Sa bugnaw nga gabii sa Disyembre 1940, ang makasamok nga hagobhob sa mamomba nga mga eroplano sa Nazi mipuno sa kalangitan ibabaw sa Cheltenham, usa ka siyudad sa habagatan-kasadpan sa England. Ang air force nga German, ang Luftwaffe, misige sa pagpamomba sa Great Britain nga walay hunong sa paghulog og bomba sulod sa unom ka bulan. Ang mga atake sa una mipunting sa mga air base ug mga pantalan, apan ang mga mamomomba mibalhin ngadto sa dapit sa mga sibilyan diha sa London ug lapas pa.23 Ang Cheltenham usa ka malinawong lugar nga may nindot nga mga parke ug mga tanaman. Karon kini mao ang tumong.
Si Nellie Middleton, usa ka singkwenta y singko anyos nga Santos sa Ulahing mga Adlaw, mipuyo sa siyudad uban sa iyang sais anyos nga anak nga babaye, si Jennifer. Sa pag-andam sa iyang panimalay batok sa mga pagbomba sa mga eroplano, migamit siya sa iyang igo-igong sweldo sa pagkamananahi sa pagsangkap og dapit sa iyang silong isip katagoan, kompleto sa pagkaon, tubig, lana sa mga lampara, ug usa ka gamayng puthaw nga higdaanan alang ni Jennifer. Nagsunod og mga panudlo gikan sa gobyerno, gitabunan usab ni Nellie ang iyang mga bintana gamit ang alambre nga gihimo og baling sa pagsawo sa nanglupad nga mga tipaka sa bildo sa panahon sa pag-atake.24
Karon, sa tibuok Cheltenham, nanghadyong ang mga bomba diha sa kahanginan ug mobuto nganhi sa yuta uban sa makabungog nga dahunog. Ang makalilisang nga kalangas nag-anam og kaduol ngadto sa panimalay ni Nellie hangtod nga ang usa ka hilabihan ka sipa nga pagbuto sa duol nga karsada miuyog sa iyang mga bongbong, mipusgay sa mga bintana ug nagpuno sa baling nga alambre og labaha ka hait nga mga bildo.
Sa pagka-buntag, ang kadalanan sa siyudad napuno sa dugmok nga mga bato. Ang mga bomba mipatay og baynte tres ka tawo ug mibilin og kapin sa unom ka gatos nga walay kapuy-anan.25
Si Nellie ug ang ubang mga Santos nga Cheltenham mihimo sa ilang labing maayo sa paglahutay human sa pag-atake. Sa dihang ang presidente sa British Mission Hugh B. Brown ug ang ubang North American nga mga misyonaryo mibiya sa nasod hapit usa ka tuig ang milabay, ang gamay nga branch ug ubang sama niini nanglimbasog sa pagpuno sa mga calling ug sa pagpadagan sa mga programa sa Simbahan. Dayon ang lokal nga mga kalalakin-an migikan aron sa pagkiggubat, walay gibilin nga tighupot sa pagkapari nga mopanalangin sa sakramento o pormal nga mopahigayon sa buluhaton sa branch. Sa wala madugay, ang branch napugos sa pagbulag-bulag.
Usa ka mas tigulang nga lalaki nga ginganlan og Arthur Fletcher, kinsa naghupot sa Melchizedek nga Pagkapari, nagpuyo sa mga treynta y dos ka kilometro ang gilay-on, ug siya misakay sa iyang tayaon nga bisikleta sa pagbisita sa Cheltenhem nga mga Santos kon siya makahimo. Apan sa kasagaran si Nellie, ang kanhi presidente sa Relief Society diha sa Branch sa Cheltenham, ang miako sa responsibilidad alang sa espirituwal ug temporal nga kaayohan sa mga Santos sa iyang dapit. Uban sa pagkasirado sa branch, ang mga miyembro sa Simbahan dili na magkapundok diha sa giabangan nga hawanan nga ilang gigamit ma-Dominggo, busa ang hawanan sa balay ni Nellie ang nahimong lugar diin ang Relief Society nag-ampo, nanganta, ug nagtuon sa Si Jesus ang Kristo ug sa mga Artikulo sa Hugot nga Pagtuo nga nag-uban.26
Gipaniguro usab ni Nellie nga ang iyang anak nga babaye nakakat-on mahitungod sa ebanghelyo. Siya hapit na magsingkwenta ug wala maminyo sa dihang iyang gisagop si Jennifer. Karon ang gamay nga batang babaye miipon sa hamtong nga mga babaye kon sila mag-abot sa pagtuon, ug sila mabinantayon sa paghisgot sa ebanghelyo sa paagi nga si Jennifer makasabot. Si Nellie ug ang ubang mga sister sa Relief Society midala usab ni Jennifer kon sila mibisita sa masakiton o sa mga tigulang. Walay usa diha sa branch ang adunay telepono o sakyanan, busa mibisita sila nga maglakaw, magdala og gamay nga garapon sa jam o gamay nga cake nga may usa ka mensahe.27
Apan sa higayon nga mosalop na ang adlaw, ang tanang pagbisita mohunong. Sa paghimo niini nga mas malisod alang sa mga mamomomba nga German nga makit-an ang ilang mga tumong, ang mga lungsod ug mga siyudad sa tibuok United Kingdom giputol ang linya sa mga suga sa kadalanan ug gipalong ang hayag nga mga timaan. Gikortinahan sa mga tawo ang ilang mga bintana og dulom [dark] nga panapton ug gitangtang ang mga bombelya sa ilang mga agianan.
Sa Cheltenham, ang mga Santos mitago ngadto sa ilang mga panimalay. Bisan unsa ka gamay sa hayag makabutang kanila ug sa ilang mga silingan sa peligro.28
Sa pagkasunod tuig, ang presidente sa Vienna Branch nga si Alois Cziep mibati nga ang iyang calling misamot og mas kalisod. Ang gubat mibungkag sa kasagarang mga agianan sa komunikasyon tali sa mga punoang buhatan sa Simbahan ug sa mga branch nga giokopar sa Axis nga mga dapit. Ang Der Stern, ang pinulongang German nga magasin sa misyon, nahunong ang pagmantala. Ang akting nga presidente sa misyon, usa ka German nga ginganlan og Christin Heck, mihimo sa iyang labing maayo sa pagpasige sa Simbahan sa paglihok taliwala sa kagubot. Gihimo ni Alois ang sama alang sa iyang branch.
Samtang ang pisikal nga pagkalumpag ug pagkalaglag sa gubat wala pa moabot sa mga utlanan sa Austria, si Alois nahibalo nga ang British Royal air force miatake sa German nga mga siyudad. Ang Soviet Union sa karon nakiggubat usab sa Third Reich. Sama sa Great Britain sa pikas nga bahin sa panagbangi, ang Austria anaa ubos sa mando nga walay suga magabii sa pagpanalipod batok sa kaaway nga mga eroplano nga mahimong magliyok-liyok sa ibabaw.29
Kasagaran sa kalalakin-an sa Vienna Branch gitawag sa pagkasundalo alang sa kasundalohan nga German sa dihang misugod ang gubat. Gumikan nga si Alois nawad-an og usa ka mata tungod sa sakit pipila ka tuig ang milabay, siya walay labot gikan sa militar nga serbisyo. Ug bisan sa nagsaka nga mga hagit, swerte siya nga adunay duha ka magtatambag, pipila ka batan-ong mga tighupot sa Aaronic nga Pagkapari, ug ang iyang asawa, si Hermine, sa pagtabang kaniya. Isip presidente sa Relief Society, gipas-an ni Hermine ang daghang emosyonal nga kabug-at sa mga babaye sa branch, kinsa sa kasagaran nabug-atan, gimingaw, ug nahadlok––ilabi na kon madawat nila ang balita nga ang ilang mga minahal nakuha nga bilanggo o namatay sa gubat.
Awhagon sila ni Hermine sa pagsalig sa Dios ug sa pagpadayon, ug naninguha siya pag-ayo sa pagbuhat og sama.30
Bisan og ang branch mas mikunhod ang gidaghanon human sa pagsugod sa gubat, ang pagkabahin taliwala sa mga miyembro niini mipadayon bisan pa sa mga paninguha ni Alois sa paglikay sa mga miting gikan sa mga politika. Sa makausa, sa pagsugod sa usa ka miting sa Simbahan, usa ka bisita gikan sa Germany mihalad og pag-ampo alang ni Adolf Hitler. “Brother,” miingon si Alois pagkahuman, “niini nga lugar kami dili mag-ampo alang ni Hitler.”
May mga sakop sa Partidong Nazi ug mga lumalaban diha sa branch, si Alois kasagaran nga kinahanglang mas mabinantayon mahitungod sa unsay iyang isulti. Mga manunumbong ug mga espiya mahimong anaa bisan asa, andam sa pagsumbong kaniya ug sa iyang pamilya ngadto sa gobyerno. Samtang siya ug si Hermine mituo sa pagtahod sa balaod sa yuta, usahay ang pagbuhat sa mao sakit kaayo.31
Duha ka miyembro sa branch, si Olga Weiss ug ang iyang hamtong nga anak nga lalaki nga si Egon, mga kinabig nga Jewish kinsa mialagad sa branch matag semana uban sa ilang mga talento sa musika. Apan sa dihang ang mga Nazi miatake sa Australia, ang mga Weiss nahibalo nga sila kinahanglang mobiya sa nasod o mamiligro nga mahulog nga bihag ngadto sa mapintas nga pamunoan batok sa Semitismo. Bisan og ang pamilya wala na magpraktis og Judaismo, mihunahuna ang mga Nazi kanila nga “kaliwat og Judeo” tungod sa ilang kagikan.
Pipila ka bulan human mailog sa German ang Austria, ang mga Weiss misulat og dinalian nga mga sulat ngadto sa Unang Kapangulohan ug kanhi mga misyonaryo nga ilang kaila, nanghinaot nga makakaplag og usa ka tawo kinsa makatabang kanila ug pipila sa ilang mga paryente sa paglalin ngadto sa Estados Unidos. “Ang sitwasyon diri malisod alang kanamo nga mga tawo nga Judeo,” misulat si Egon sa iyang sulat. “Kinahanglan gayod nga kami mopalayo diri.”32
Sama sa daghang mga tawo sa tibuok kalibotan, si Presidente Grant nakadawat og magkalahi nga mga report mahitungod sa kalagot ni Hitler ngadto sa mga Judeo ug sa gidak-on sa kuyaw nga ilang giatubang sa Germany. Gisaway sa propeta diha sa publiko ug sa pribado ang ingon nga pagbatok sa Semitismo.33 Apan ang Simbahan wala makahimo sa pagtabang sa mga Weiss o bisan hain sa ubang indibidwal nga Eropean nga naglaom nga makalangyaw. Ang balaod sa U.S. ilang naobserbahan, wala na magtugot sa relihiyosong mga organisasyon sa pagpangabaga og mga langyaw, ug sulod sa daghang mga katuigan ang Simbahan mibalibad sa tanan nga mga hangyo alang sa ingon nga pagtabang.34 Samtang ang gubat sa Europe midako, ang Unang Kapangulohan kasagarang mipahayag og kakuyaw nga ang gobyerno sa U.S. wala motugot kanila sa pagtabang og palangyaw sa mga refugee. Sa panahon nga si Presidente Grant ug ang iyang mga magtatambag nakadawat og mga sulat sama sa kang Egon, ang ilang mabuhat gamay igo ra sa pagtubag uban ang simpatiya, usahay nagrekomendar og mga organisasyon nga ilang gilaomang makatabang.35
Sa Septiyembre 1941, si Egon ug Olga diha gihapon sa Vienna. Ang mga Nazi niana nga panahon nagkinahanglan sa tanang Austrian nga Judeo sa pag-ila sa ilang mga kaugalingon pinaagi sa pagbutang og usa ka dalag nga Bitoon ni David diha sa ilang sapot. Sa dihang nadiskobrehan sa mga opisyal nga Nazi nga ang mga Judeo nagtambongan sa mga miting sa Vienna Branch, gimandoan nila si Alois sa pagdili kanila sa pagtambong. Kon siya modumili, ang mga Santos papahawaon gikan sa ilang mitinganan nga lugar.
Mihukom si Alois nga siya kinahanglang mosunod sa gipangayo. Naglibog ug puno sa kasubo, nakigkita siya sa mga Weiss ug gisultihan sila nga dili na sila makatambong sa mga miting. Apan siya ug ang ubang mga miyembro sa branch matinud-anong mipadayon sa pagbisita sa pamilya––hangtod, usa ka adlaw niana, si Olga ug Egon dili na makit-an bisan asa.36