Laipelí
Maama Tataliʻanga ʻo e Ngaahi Laumālié


ʻĪmisi
tā fakatātā ʻo e maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié

Ako ʻo e Tokāteliné

Maama Tataliʻanga ʻo e Ngaahi Laumālié

Ko e maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié hili ʻa e moʻui fakamatelié ko ha feituʻu ia ʻoku nofo ai ʻa e ngaahi laumālie ʻo kinautolu kuo pekiá kimuʻa ʻi he Toetuʻú. ‘Oku ʻi he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié ʻa palataisi, ʻa ia ʻoku nofo ai ʻa e ngaahi laumālie angatonú, pea mo e fale fakapōpula fakalaumālié, ʻa ia ʻoku nofo ai ʻa kinautolu naʻe faiangahala ʻi he moʻui fakamatelié.

Vakai Fakalūkufuá

Ko e maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié hili ʻa e moʻui fakamatelié ko ha feituʻu ia ʻoku nofo ai ʻa e ngaahi laumālie ʻo kinautolu kuo pekiá kimuʻa ʻi he Toetuʻú. ‘Oku ʻi he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié ʻa palataisi, ʻa ia ʻoku nofo ai ʻa e ngaahi laumālie angatonú, pea mo e fale fakapōpula fakalaumālié, ʻa ia ʻoku nofo ai ʻa kinautolu naʻe faiangahala ʻi he moʻui fakamatelié.

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Pilikihami ʻIongi ʻoku ʻi māmani ʻa e maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié hili e moʻui fakamatelié, ʻo takatakai ʻiate kitautolu (vakai, Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Pilikihami ʻIongi [1997], 322).

ʻOku maʻu ʻe he ngaahi laumālié ʻa e fōtunga fakasino tatau mo e kakai fakamatelié ka ko e sino fakalaumālié ʻoku haohaoa ia (vakai, ʻEta 3:16). ʻOku ʻave ʻe he ngaahi laumālié mei māmani ʻa ʻenau tōʻonga ʻo e līʻoa pe fakafepaki ki he ngaahi meʻa ʻoku māʻoniʻoní (vakai, ʻAlamā 34:34). ʻOku nau maʻu ʻa e ngaahi uʻa mo e holi tatau ne nau maʻu ʻi heʻenau moʻui ʻi he māmaní. Ko e ngaahi laumālie kotoa pē ʻoku nau ʻi he tuʻunga ʻo e kakai lalahí. Naʻa nau hoko ko e kakai lalahi kimuʻa ʻi heʻenau moʻui fakamatelié, pea ʻoku nau hoko ko e kakai lalahi hili ʻa e maté, neongo kapau naʻa nau mate kei pēpē pe ko ha fānau (vakai, Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa F. Sāmita [1998], 158–59).

Naʻe akonaki ʻa e palōfita ko ʻAlamaá ʻi he Tohi ʻa Molomoná ʻo fekauʻaki mo ha faʻahi pe tuʻunga ʻe ua ʻi he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié.

Palataisi. Fakatatau ki he palōfita ko ʻAlamaá, ʻoku mālōlō ʻa e ngaahi laumālie angatonú mei he hohaʻa mo e mamahi fakaemāmaní. Ka ʻoku nau femoʻuekina ʻi hono fakahoko ʻa e ngāue ʻa e ʻEikí. Na‘e mamata ʻa Palesiteni Siosefa F. Sāmita ʻi ha meʻa-hā-mai naʻe hili pē hono tutuki ʻa Sīsū Kalaisí, naʻá Ne ʻaʻahi ki he kau angatonú ʻi he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié. Naʻá Ne fili ha kau talafekau, ʻo foaki kiate kinautolu ʻa e mālohi mo e mafai, pea fekauʻi kinautolu ke “ʻave ʻa e maama ʻo e ongoongoleleí kiate kinautolu naʻe ʻi he fakapoʻulí, ʻio ki he ngaahi laumālie kotoa pē ʻo e tangatá” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:30).

ʻOku fokotuʻu ʻa e Siasí ʻi he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié, pea ʻoku hokohoko atu ai e ngaahi fatongia ʻo e kau maʻu lakanga fakataulaʻeikí (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:30). Na‘e akonaki ʻa Palesiteni Uilifooti Utalafi ʻo pehē: “ʻOku maʻu ʻa e Lakanga Fakataulaʻeiki tatau ʻi he tafaʻaki ʻe taha ʻo e veilí. … Ko e ʻAposetolo, Fitungofulu, Kaumātuʻa, mo e ngaahi lakanga pehē kotoa pē kuo pekia ʻi he tuí, ʻi heʻenau hū pē ki he tafaʻaki ʻe taha ʻo e veilí, ʻoku nau hū he taimi pē ko iá ki he ngāué” (Deseret News, Jan. 25, 1882, 818).

‘Oku mahuʻinga foki ʻa e ngaahi vā fetuʻutaki fakafāmilí. Naʻe mamata ʻa Palesiteni Setetaia M. Kalānite, naʻe tokoni kia Pilikihami ʻIongi, ki he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié peá ne fakamatalaʻi kia Hiipa C. Kimipolo ʻa e anga ʻo e nofó ʻi aí:

“Naʻá ne pehē naʻe vahevahe fakafāmili ʻa e kakai naʻá ne mamata ki aí. … Naʻá ne pehē, ‘ʻI heʻeku vakai atu ki he ngaahi fāmilí, naʻe ʻikai kakato ha niʻihi, … he naʻá ku mamata ki ha ngaahi fāmili naʻe ʻikai ngofua ke nau omi ʻo nofo fakataha koeʻuhí he naʻe ʻikai ke nau faivelenga ʻi honau uiuiʻi hení’” (Deseret News, Dec. 10, 1856, 316–17).

Fale Fakapōpula ʻo e Ngaahi Laumālié. Naʻe fakamatala ʻa e ʻAposetolo ko Pitá ki he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié hili ʻa e moʻui fakamatelié ko ha fale fakapōpula, he ʻoku pehē ia ki ha niʻihi (vakai, 1 Pita 3:18–20). ‘Oku ʻi he fale fakapōpula ʻo e ngaahi laumālié ʻa e ngaahi laumālie ʻo kinautolu kuo teʻeki ke nau maʻu ʻa e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. ʻOku maʻu ʻe he ngaahi laumālié ni ʻa e tauʻatāina ke filí pea ʻe lava ʻo ʻahiʻahiʻi kinautolu ʻi he leleí mo e koví fakatouʻosi. ʻE lava ʻa e ngaahi laumālié ʻo fakalakalaka ʻi heʻenau ako ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí mo moʻui fakatatau ki aí. ʻE lava ʻe he ngaahi laumālie ʻi palataisí ʻo akoʻi ʻa e ngaahi laumālie ʻi he fale fakapōpulá (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138). Kapau te nau tali ‘a e ongoongoleleí mo e ngaahi ouau ʻoku fakahoko maʻa kinautolu ʻi he ngaahi temipalé, te nau lava ʻo mavahe mei he fale fakapōpula ʻo e ngaahi laumālié pea nofo ʻi palataisi.

ʻOku ʻi he fale fakapōpula foki ʻo e ngaahi laumālié ʻa kinautolu naá nau fakafisingaʻi ʻa e ongoongoleleí hili hono malangaʻi ange kiate kinautolu ʻi māmani pe ʻi he fale fakapōpula ʻo e ngaahi laumālié. ‘Oku mamahi ʻa e ngaahi laumālié ni ʻi ha tuʻunga ʻoku ʻiloa ko heli. Kuo nau fakamavaheʻi kinautolu mei he ʻaloʻofa ʻa Sīsū Kalaisí, ʻa ia naʻe folofola ʻo pehē, “Vakai, ko au, ko e ʻOtuá, kuó u kātakiʻi ʻa e ngaahi meʻá ni maʻá e kakai kotoa pē, koeʻuhi ke ʻoua naʻa nau mamahi ʻo kapau te nau fakatomala; ka ʻo kapau ʻe ʻikai ke nau fakatomala kuo pau ke nau mamahi ʻo hangē pē ko aú; ʻa ia ko e mamahi naʻe langaki ai ʻa ʻeku tetetete ʻaʻaku, ʻa ia ko e ʻOtuá, ko e tokotaha ʻoku mālohi tahá, koeʻuhí ko e mamahí, pea mo e tafe ʻa e totó ʻi he ava kotoa ʻo hoku kilí, mo e mamahiʻia ʻi he sinó mo e laumālié fakatouʻosi” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 19:16–18). Hili ʻa e mamahi koeʻuhí ko ʻenau ngaahi angahalá, ʻe fakaʻatā kinautolu ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí ke nau maʻu ʻa e tuʻunga maʻulalo taha ʻo e nāunaú, ʻa ia ko e puleʻanga Fakatilesitialé.

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

Ngaahi Tefito Fekauʻakí

Ngaahi Folofolá

Ngaahi Fakamoʻoni Fakafolofolá

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Ako Folofolá

  • Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Palataisi,” “Heli

Ngaahi Pōpoaki mei he Kau Taki ʻo e Siasí

Ngaahi Vitioó

 

 

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Fakaakó

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Fakalūkufuá

Ko e Palani ʻo e Fakamoʻuí

Ngaahi Makasini ʻa e Siasí

David A. Edwards, “Ko e Hā ʻOku Tau ʻIlo fekauʻaki mo e Moʻui Hili e Maté?Liahona, Sune 2016

Ko e Hā ʻOku Hoko ʻi he Hili ʻEtau Maté?Liahona, Māʻasi 2013

 

 

 

 

 

Ngaahi Tohi Lēsoni Akó

ʻI he Ongoongó

 

 

Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Ki Hono Akoʻí

Ngaahi Fokotuʻutuʻu Ki Hono Akoʻí

Mītiá

Leá

 &

Hivá