Akonaki ʻa e Kau Palesitení
Vahe 20: Ko e Faiakó, ko ha Ngāue Fakaʻeiʻeiki


Vahe 20

Ko e Faiakó, ko ha Ngāue Fakaʻeiʻeiki

ʻOfa ke tokoniʻi ʻe he ʻOtuá ʻetau kau faiakó ke nau ongoʻi ʻa e fatongia kuo tuku kiate kinautolú, pea mo nau manatuʻi ʻoku ʻikai fakafuofuaʻi ʻataʻatā pē ʻa e fatongia ko iá ʻaki ʻa e meʻa ʻoku nau lea ʻakí, ka ko e meʻa ʻoku nau faí. … Hono ʻikai kāfakafa ʻa e fatongia ʻo e faiakó!1

Talateú

Naʻe hoko ʻa Palesiteni Tēvita O. Makei ko ha faiako ʻi he konga lahi ʻo ʻene moʻuí. Naʻá ne fakahoko hono fatongiá ni ʻi ha ngaahi fatongia hangē ko ʻene hoko ko e faifekaú, faiako he ʻapi akó, pule ngāue, ʻAposetolo, Palesiteni ʻo e Siasí, pea mo ʻene hoko ko e tamaí.

ʻI haʻane pōpoaki naʻe fakataumuʻa pē ki he kau maʻu lakanga fakataulaʻeikí, naʻá ne fakamatalaʻi ai ha meʻa ne hoko fekauʻaki mo kinautolu ʻoku nau maʻu ʻa e faingamālie ke faiakó:

“ ʻI he ʻaho atú, ne u maʻu ai ha faingamālie ke u lele atu he meʻalelé ʻo fou atu ʻi he ngaahi ngoueʻanga ʻi hoku kolo tupuʻangá. Naʻá ku fakalaka atu ʻi ha ngoueʻanga ʻe ua naʻe ofi ki he fakatafenga vai he moʻungá. Naʻá ku fakatokangaʻi ha ngoueʻanga ʻe taha naʻe mātuʻaki lelei moʻoni ai ʻa e fua ʻa e ʻoutí (oats). Neongo ʻa e laʻalaʻaá, momoko ʻo e faʻahitaʻu failaú, pea mo e ngaahi meʻa fakatuta kehé, ka naʻe maʻu ʻe he tangata ngoué ni ha utu taʻu lelei moʻoni. ʻI he ngataʻanga pē ʻo e ʻā ko iá, naʻe ʻi ai ha ngoueʻanga ʻe taha, ka naʻe ʻikai ke lelei, ʻi he anga ʻo ʻeku fakafehoanaki atú. Naʻá ku tala ange ki he tangata ko ʻení: ʻKo e hā hono ʻuhingá, ko e hā ne hokó? ʻOku pau pē naʻá ke tō ha pulopula naʻe ʻikai sai.’

“ ʻIkai, ko e pulopula tatau pē naʻe maʻu ʻe hoku kaungāʻapí.’

“ ʻKapau ko ia, ta naʻe tōmui hono toó, pea ʻikai ke ke maʻu ha vai feʻunga he kelekelé ke ne tokoniʻi ʻene tupú.’

“ ʻNaʻe tō pē ia he efiafi tatau naʻe tō ai ʻene ngoué.’

“ ʻI heʻeku fakaʻekeʻeke atú, naʻá ku toki ʻilo ta naʻe palau ʻe he ʻuluaki tangata ngoué ʻa ʻene ngoueʻangá ʻi he faʻahitaʻu fakatōlaú; peá ne tisi fakalelei ia ʻi he faʻahitaʻu failaú, laku mo ha veveveve he funga kelekelé, pea ʻi heʻene fai ʻení naʻá ne pukepuke ai ʻa e hauhaú he kelekelé mei he faʻahitaʻu momokó. Ka, ko hono kaungāʻapí, naʻá ne toki palau he konga ki mui ʻo e faʻahitaʻu failaú, pea ʻikai ke fulihi e kelekele he ngaahi ʻotu naʻe palaú, pea mole ai ʻa e hauhaú ki he ʻeá. ʻI he hili hono toó, ne hoko mai ai ha uike ʻe fā pe nima nai ʻo e [laʻalaʻā], pea naʻe ʻikai leva ke maʻu ha hauhau feʻunga ke tupu ʻa e pulopulá. Naʻe fakahoko ʻe he tangata ʻuluakí ha teuteu, ʻa e teuteu totonú, peá ne tanumaki mo maʻu ai ha tupu. Naʻe ngāue lahi mo e tangata hono uá, ka naʻe ʻikai ke lelei mo feʻunga ʻa ʻene teuteú.”

Naʻe ngāueʻaki ʻe Palesiteni Makei ʻa e talanoá ni ke fakafōtunga ʻa e meʻa ʻoku malava ʻe he kau faiakó. Naʻá ne pehē: “Kuo tuku ki he ngoueʻanga maʻongoʻonga ʻa e ʻOtuá ha kau tauhi ʻoku ui ko e kau faiako, pea ʻoku kole kiate kinautolu ke nau fafangaʻi mo langaki hake ʻa e fānau ʻa e ʻOtuá. Te u pehē, ʻi he tokangaʻi ko ia ʻe he Tauhi Ngoue Leleí ʻa ʻene ngoueʻangá, ʻokú ne lava ʻo ʻafioʻi ha niʻihi ʻoku nau tupu ʻāfaʻafa ʻi he ʻekitivitī ʻoku māʻoniʻoní pea mo ha niʻihi ʻoku fiekaia koeʻuhí ko e laʻalaʻā ʻo e taʻe tokanga ki he fatongiá, koeʻuhí ko e ʻātakai momoko ʻo e ngaahi meʻa muná, pe ʻi he fokoutua ʻo e konaá. Koeʻuhí ko e hā? Mahalo ko e kau tauhi ngoué, ʻa e kau tauhí, naʻe ʻikai ke nau fai ʻa e teuteu naʻe fie maʻú, pe fakahoko lelei honau fatongiá.”2

Naʻe tatau ai pē pe ko haʻane lea ki he mātuʻá, kau fai fakahinohino he loki akó, pe ko e kau faiako fakaʻapí pe faiako ʻaʻahí, naʻe kei foaki ai pē ʻe Palesiteni Makei ha konga lahi ʻo ʻene ngāué ki hono tokoniʻi ʻo e kāingalotu ʻo e Siasí ke mahino hono mahuʻinga fau pea mo e ʻaonga ʻo e faiako leleí.

Ngaahi Akonaki ʻa Tēvita O. Makeí

ʻOku tau maʻu ʻi he Siasí ha ngaahi faingamālie lahi ke akoʻi ha kakai kehe pea mo fakatupulaki hotau ivi fakafoʻituituí.

Ko ha Siasi kitautolu ʻo ha kau faiako. ʻI he ʻapi ko ē ʻo e Kāingalotu ʻo e Siasí, ʻoku fie maʻu ai ʻa e tamaí mo e faʻeé ke na hoko ko e ongo faiako ʻo e folofolá—ʻoku fakamahino ʻa e fiemaʻu ko ʻení ʻe he fakahā ʻa e ʻEikí. Ko e houalotu kotoa pē, mo e kōlomu kotoa pē, ʻoku faʻu ʻaki ia ha kau tangata mo ha kau fefine … ko ha kau faiako, ʻo fakatatau mo hono fakaʻuhingaʻi ʻe he folofolá.3

ʻOku ou fakafetaʻi ʻi haʻaku kau ki ha Siasi ʻoku taau ʻene tui fakalotú mo e tangatá ʻi heʻene fekuki mo e ngaahi mālohi ʻo e māmaní pea mo ʻene fakaʻatā kinautolu ke nau hao ʻi he fefaʻuhi mo e ngaahi meʻá ni. Ko e taha ʻo e ngaahi ivi mālohi ko ʻení ko e fatongia ʻo e faiakó, pea mo e faingamālie kuo tuku ʻe he Siasí ki ha tokolahi fau ke nau kau ʻi he fatongiá ni. …

Ka ʻi hono ʻoatu ko ia he taimí ni ʻa e faingamālié ki ha tokolahi ke nau maʻu ʻa e fakalakalaka ʻoku maʻu mei he kau faiako moʻoní, kiʻi fakakaukau angé ki he meʻa ʻoku fai ʻe he Siasí ke tokoni ki he kau faiakó ʻi honau tuʻunga fakafoʻituituí, ke nau toʻa ʻi he fehangahangai mo e ngaahi mālohi ʻo māmaní!

ʻUluakí, ʻokú ne hilifaki atu kiate kinautolu ʻa e fatongia ke akoʻi honau kāingá ʻi he faʻifaʻitakiʻanga; pea ʻoku ʻikai ke toe ʻi ai ha maluʻi lelei ange kuo tuku ki ha tangata mo ha fefine loto fakamātoato, ʻe laka ai.

Uá, ʻokú ne fakatupulaki ʻa e natula fakalangi ʻo e ʻofa ki he kakai kehé. Naʻe folofola ʻa Sīsū ki ha taha ʻo ʻene Kau ʻAposetoló, “Saimone, foha ʻo Sōnasi, ʻoku lahi hake hoʻo ʻofa kiate aú ʻiate kinautolú ni? … ʻIo, ʻEiki, ʻokú ke ʻilo ʻoku ou ʻofa kiate koe. … Fafanga ʻeku fanga lamí” (Sione 21:15.) ʻOku totonu ke muʻomuʻa ʻa e ʻofá ʻi he fatongia ʻo hono fafanga ʻo e fanga sipi ko iá. Pea kuo pau ke maʻu ʻe he loto ʻo e kau faiako ko ʻení ʻe laumano ʻa e manako ki he faiakó, ʻa e ʻofa ki honau kāingá, pea mo ha loto fie tali ʻa e fatongia mo e ʻulungaanga fakalangi ʻo e ʻofá.

Hili iá, ʻoku ʻi ai mo ha fiemaʻu fika tolu, ʻa ia ko e: maʻa ʻo e moʻuí. ʻOku ʻikai ke u fakakaukau atu au ʻe lava ʻe ha taha kuó ne fakaʻuliʻi ia, ʻo akoʻi lelei ʻa e moʻui maʻá ki he fānau tangatá. ʻOku ʻikai ke u fakakaukau atu ʻe lava ʻe ha taha ʻoku fakaveiveiua ʻene fakakaukaú ki he moʻui ʻa e ʻOtuá, ʻo akoʻi lelei ʻoku moʻui ʻa e Toluʻi ʻOtuá ki he fānau tangata mo e fānau fefine kei īkí. He ʻikai ke ne lava ʻe ia ke fai ʻeni. Kapau ʻe fakangalingali ʻo ne feinga ke akoʻi ia, ʻe kei leʻo lahi ange ʻene tōʻongá ʻi heʻene leá—pea ko hono fakatuʻutāmaki ia hono fakaʻaongaʻi ha kakai fakaveiveiua ke nau faiako ki hoʻomou fānaú. ʻOku hū ki loto ʻa e koná, pea ʻoku ʻikai ke nau fakatokangaʻi ʻe kinautolu ʻa e puke honau laumālié tuʻunga ʻi he meʻa kona kuo fakatō ki heʻenau moʻuí ʻe he tangata naʻa nau falala ki aí. Ko e fakakaukau ko ia ki ha kau faiako ʻoku nau feinga ke akoʻi ki he toʻu tupú ʻa e tui ki he ʻOtuá, ka ʻoku ʻikai ke nau tui kinautolú, ʻoku fehangahangai ia mo e meʻa ʻoku tonú, pea ka ʻikai, ʻoku taʻe malava ke te fakakaukau atu ki haʻane hoko. Ko ia, ko e fiemaʻu hono tolú leva ko e moʻui maʻá mo e tui ki he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí.

Fakaʻosí, ʻokú ne ʻoange ha faingamālie ke nau tokoniʻi ai honau kāingá, pea nau fakahoko totonu ai honau uiuiʻi kuo fai kiate kinautolú, pea mo nau fakamoʻoniʻi ai ko e kau ākonga moʻoni kinautolu ʻa Kalaisi.4

ʻI hono faʻufaʻu ko ia ʻo ha faʻahinga ʻulungāanga mo ha fakahinohino ʻi he kei siʻí, ʻoku lelei taha ai ʻa e ivi tokoni ʻo e mātuʻá; hoko mai ai mo e tokoni ʻa e faiakó. … “ ʻOku ʻi ai ha anga fakaʻeiʻeiki moʻoni ʻi he loto ʻo e tangata mo e fefine ko ē ʻoku holi moʻoni pea mo feinga ke taki mai ʻa e fānaú mei he ngaahi mālohi ʻo e koví ki ha ʻātakai ʻoku māʻolunga ai ʻa e ngaahi fakakaukaú mo ʻatā ange ai ʻa e faingamālie ki he kahaʻú.”5

Ko e kau faiako leleí ʻoku nau teuteu ʻaki ʻenau ako, tui, pea mo lotu.

Ko e ngafa lahi ia ki ha faiako ke ne mateuteu ke faiako. He ʻikai lava ʻe ha faiako ia ʻo akoʻi ʻa e kakaí ʻi ha meʻa ʻoku ʻikai ke ne ʻiloʻi. He ʻikai ke ne lava ʻo ʻai ʻene kau akó ke nau ongoʻi ha meʻa ʻoku ʻikai ke ne ongoʻi. He ʻikai ke ne lava ʻo feinga ke taki ha talavou pe ha finemui ke ne maʻu ha fakamoʻoni ki he ongoongolelei ʻo e ʻOtuá ʻo kapau ʻoku ʻikai maʻu ʻe he faiakó ʻa e fakamoʻoni ko iá.

ʻOku ʻi ai ha meʻa ʻe tolu kuo pau ke ne tataki ʻa e faiako kotoa pē: ʻuluakí, ako ʻa e lahi taha te ke lavá fekauʻaki mo e tefitó; uá, ʻai ʻa e tefito ko iá ke hoko ko ha konga hoʻo moʻuí; tolú, feinga ke taki hoʻo kau akó ke nau moʻui ʻaki ʻa e tefitó—ʻo ʻikai huaʻi atu pē kiate kinautolu, ka ke taki kinautolu ke nau sio ki he meʻa ʻokú ke sio ki aí, ʻilo ʻa e meʻa ʻokú ke ʻiló, mo ongoʻi ʻa e meʻa ʻokú ke ʻongoʻí.

Kuo pau ke mateuteu ʻa e faiako kotoa pē ʻi heʻene lēsoní ʻi he taimi ʻe fehangahangai ai mo e tamaiki tangata mo e tamaiki fefine ʻo ʻene kalasí; he ʻoku tonu ke ke manatuʻi, ko hoʻo fakahoko ko ia ʻo e lēsoní, ko e anga hoʻo fakakaukau ki he moʻoni ʻi he lēsoni ko iá te ne puleʻi ha konga lahi ʻo e faʻahinga fakakaukau ʻa e tamaiki tangatá mo e tamaiki fefiné ki he lēsoní pea mo ʻenau fakakaukau fakalūkufua ki he ngāue he Siasí. Kapau te ke tuku ke nau mavahe atu he ʻosi ʻa e kalasí ʻoku nau ongoʻi ʻi honau loto fakakei valé naʻe ʻikai ke nau maʻu ha meʻa ʻi heʻenau omi ki aí, te ke faingataʻaʻia ʻi haʻo feinga ke toe ʻai ke nau foki mai ʻi he uike ka haʻú. Ka ʻi he tafaʻaki ʻe tahá, kapau naʻá ke ʻai ke nau loto vēkeveke, pe naʻe ʻikai ke ke malava ʻo fakahoko ia, kapau naʻá ke ʻoange ha faʻahinga fakakaukau naʻe mālie kiate kinautolu, te ke fakatokangaʻi ʻe hāsino ʻa ʻenau loto mo ʻenau fie foki maí ʻaki haʻanau toe ʻasi mai he uike ka haʻú. …

ʻOku ʻikai feʻunga hono toki lau pē ʻo e tohi lēsoní ki muʻa he kalasí. ʻI heʻete fai peheé, ʻoku teʻeki ke te ʻai ʻe kita ʻa e lēsoní ko ha konga ʻo ʻete moʻuí, pea kapau he ʻikai ke hoko ko ha konga ʻo ʻete moʻuí, kapau he ʻikai ke te ongoʻi ʻoku ʻi ai haʻate pōpoaki ke ʻoatu ki heʻete kalasí, ta ʻoku teʻeki ai ke te mateuteu ʻo hangē ko ia ne kole mai ʻe he ʻEikí ke u teuteu ʻo ka ne ui au ke u fakahoko ʻene folofolá. Kuo pau ke hoko ia ko hato konga; ko e meʻa te u fie ʻoatu ki he tamaiki tangatá mo e tamaiki fefiné, ʻa e meʻa ko ia ʻe mahuʻinga ʻi he taimi te u fetaulaki ai mo kinautolú. Te u lava ke ʻai ʻa e lēsoni ʻi ha tohi lēsoni ko ha konga ʻo ʻeku moʻuí ʻaki haʻaku ako, tui, pea mo lotu.6

ʻOku tatau hono fakahoko ha lēsoni naʻe mateuteu lelei, pea mo e ʻaloʻofá—ʻa ia ʻokú ne tāpuakiʻi ʻa e taha ʻokú ne fai ʻa e foakí pea mo ia ʻokú ne maʻu mai ʻa e foakí. ʻOku tatau pē ʻene hoko ʻi he faiakó pea mo e moʻuí— “Foaki ki māmani ʻa e lelei taha ʻokú ke maʻú, pea ʻe foki mai ʻa e lelei tahá kiate koe”. …

… Kau faiako, kamata hono teuteu hoʻo lēsoní ʻaki e lotu. Akoʻi hoʻo ngaahi lēsoní ʻi ha loto ʻoku fonu he lotú. Hili iá, peá ke lotu ke fakaleleiʻi ʻe he ʻOtuá hoʻo pōpoakí ʻi he moʻui hoʻo fānaú ʻo fakafou ʻi he mālohi ʻo hono Laumālie māʻoniʻoní.7

ʻOku tokoni ʻa e maau mo e ʻapasia ʻi he ngaahi loki kalasi he ʻapisiasí, ke ako ai ʻa e toʻu kei talavoú ke nau fakaʻapaʻapa mo mapuleʻi kinautolu.

ʻOku ou tui ko e mapuleʻi kita he loki akó, ʻa ē ʻokú ne fakafōtunga mai ʻa e mapuleʻi kitá, ʻa e fakaʻatuʻi ʻo e kakai kehé, ko e konga mahuʻinga taha ia ʻo e faiakó. …

Ko e lēsoni lelei taha ʻe lava ke ako ʻe ha fānau ko hono mapuleʻi ia, pea mo ne ongoʻi ʻa ʻene fetuʻutaki mo e kakai kehé ʻo aʻu ki ha tuʻunga kuo pau ai ke ne fakaʻapaʻapaʻi honau lotó. …

Ko e ʻātakai ʻoku taʻe māú, ʻa ē ʻoku ʻasi ai ʻa e anga taʻe fakaʻapaʻapa ki he faiakó pea mo e kaungā akó, ʻoku hoko ia ko ha meʻa te ne lolomi ʻa e ngaahi meʻa mahuʻinga taha ʻi he ʻulungāangá.8

ʻOku hoko hotau ngaahi loki kalasí ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻo vātau. Ko e potu ʻeni ʻoku tau fie maʻu ai ha kau faiako leleí. Ko e faiako ko ē te ne lava ʻo fakahoko lelei ha lēsoní ʻe maau hono loki akó, pea ʻi he taimi te ne ʻilo ai ha kau ako ʻoku anga fakafepaki, fetoloʻaki ʻa e pepá, pe taʻe tokanga, taupātū, feʻakaʻaki, te ne lava pē ke ʻilo ai ta naʻe ʻikai fakahoko lelei ʻa e lēsoní. Mahalo naʻe ʻikai teuteu lelei. …

ʻOku totonu ke akoʻi ʻa e fānaú ʻi he ngaahi loki akó, ʻoku totonu ke nau tauʻatāina ke fealēleaʻaki, tauʻatāina ke lea, tauʻatāina ke kau ʻi he ngāue fakakalasí, ka ʻoku ʻikai ke teitei ʻi ai ha totonu ʻa ha taha ʻi he kalasí ke ne fakahohaʻasi ha taha ako kehe ʻaki haʻane teke pe fakakata ʻaki, mo lumaʻi. Pea ʻi he Siasí ni, ʻoku ou tui ʻoku ʻikai totonu ke fakangofua ʻeni ʻe he kau faiakó mo e [kau taki] ʻi he ngaahi kōlomu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí mo e ngaahi kalasi ʻi he ngaahi houalotú. ʻOku fakalaveaʻi ʻe he taʻe māú ʻa e taha ʻokú ne fakatupu iá. ʻOku totonu ke ne ako ko e taimi ʻoku ʻi he kakaí aí, ʻoku ʻi ai ha ngaahi meʻa pau he ʻikai ke ne lava ʻo fai pea hao ai. He ʻikai lava ʻo hala loto ʻapi atu ʻi he ngaahi totonu ʻa hono kaungā ngāué.

Tuku ke ako ʻeni ʻe he fānaú ʻi heʻenau tutupu haké koeʻuhí ko e taimi te nau ō atu ai ki he kakaí pea nau feinga ke maumauʻi ʻa e laó, te nau ongoʻi ʻa e mafai ʻo e laó pea mahalo ʻe iku tautea kinautolu.

ʻOku mahuʻinga ke fakatō ki he loto mo e moʻui ʻa e kau talavou mo e kau finemuí ʻa e tefitoʻi moʻoni ʻo e mapuleʻi kitá ʻi he maau ʻa e loki akó. ʻOku nau fie talanoa pea ʻoku nau fie fafana, ka ʻoku ʻikai ke nau lava ʻo fai ʻeni koeʻuhí te ne uesia ai ha taha kehe. Ako ʻa e mālohi mo e lēsoni fekauʻaki mo e mapuleʻi kitá.9

ʻOku nofo ʻamanaki ʻa e Lautohi Faka-Sāpaté ki ha taimi ʻe fakafonu ai ʻa e kalasi kotoa pē ʻi he Lautohi Faka-Sāpaté ʻaki ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e tauhi ʻo e taimí, anga fakaʻatuʻí, mapuleʻi kitá, fakaʻapaʻapa ki he maʻu mafaí, faʻa akó, ongongofuá, pea tautautefito ki he anga fakaʻapaʻapá mo e mōihuú.10

ʻI heʻetau feinga ke akoʻi ʻa e moʻoní, ʻoku hoko ʻa Sīsū Kalaisi ko hotau Faʻifaʻitakiʻanga maʻongoʻonga.

ʻI he ʻātakai ʻo e ʻulungāangá, ʻi he puleʻanga ʻo e ʻulungāangá, ʻoku muʻomuʻa taha pē ai ʻa Kalaisi. Ko ʻeku ʻuhinga ki he ʻulungāangá, ki ha faʻahinga meʻa pē ʻe kau ʻi he anga fakafoʻituituí. Ko e ʻulungāangá ko ha meʻaʻofa ia mei he ʻOtuá. ʻOku hoko moʻoni ia ko ha mataʻitofe mahuʻinga, ko ha tāpuaki taʻengata.

Kaungā faiako, he ʻikai ke ta lava ʻo fakakaukau te tau lava ʻo fakafōtunga atu ha kihiʻi konga siʻi ʻo e ʻulungāanga ʻo hotau Faiako maʻongoʻongá, ʻa Sīsū Kalaisi. ʻE lava ke fakafehoanaki ʻa e ʻulungāanga ʻo e tokotaha taki taha ki he ʻulungāanga ʻo e Fakamoʻuí ʻo hangē ha kiʻi foʻi huelo ʻe taha ki he ulo fakakātoa ʻo e laʻaá; ka, neongo ʻoku fuʻu valevale, ʻoku totonu ke tatau ʻa e faʻahinga ʻulungāanga ʻoku maʻu ʻe he faiako kotoa pē mo e ʻulungāanga ʻo e Fakamoʻuí. ʻI he ʻātakai ʻo e ʻulungāangá, ʻe lava ai ʻe he faiako taki taha ke lelei ange mo hangē ha makinitó, ke ne tohoakiʻi mai kiate ia ʻa kinautolu te ne akoʻí, ʻi ha ngaahi founga ʻoku taʻe malava ke fakamatalaʻi.

Ka ʻe tatau ai pē pe ko e hā hano lahi ʻo e ngali lelei ʻo e ʻulungāanga ʻo e faiakó ki he kau mēmipa ʻo ʻene kalasí, ʻoku ʻikai lavameʻa ia ʻi heʻene ngāué kapau ʻokú ne tataki pē ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau saiʻia ʻi he ʻulungāanga ʻo e faiakó. Ko e fatongia ia ʻo e faiakó ke ne akoʻi ʻa e fānaú ke nau ʻofa—ʻo ʻikai ko e ʻofa ʻi he faiakó pē, ka ʻi he moʻoní foki. ʻOku tau ʻilo ʻi he meimei taimi kotoa pē pea ʻi he potu kotoa pē, ʻa hono tuku ʻe Kalaisi ʻene ngaahi fiemaʻú kae fai ki he finangalo ʻa ʻEne Tamaí; ʻi heʻene peheé, ʻoku totonu ai ke foaki kakato ʻe he faiakó ʻa ʻene moʻuí ki he moʻoni ʻoku loto ke ne akoʻí.11

Kuo pau ke ʻilo ʻe he faiakó pe ko hai ʻokú ne akoʻí, mo ne malava ke tala, ʻo aʻu ki ha faʻahinga tuʻunga, ʻa e tuʻunga fakaʻatamai mo e meʻa ʻoku malava ke fai ʻe he kau mēmipa ʻo ʻene kalasí. ʻOku totonu ke ne lava ʻo tala ʻa e meʻa ʻoku hā mei honau fofongá peá ne tali ʻo fakatatau mo e tuʻunga fakalaumālie mo fakaʻatamai ʻo kinautolu ʻokú ne akoʻí. Naʻe maʻu ʻe he Faiako Maʻongoʻongá ʻa e mālohi ke ʻilo haohaoa. Naʻá Ne lava ke ʻilo ʻa e ngaahi fakakaukau fufuú mo fakaʻuhingaʻi ʻa e loto ʻo e kakai naʻá ne akoʻí. ʻI hono maʻu ko ia ʻo e mālohi ko ʻení, ʻe lava ai ʻe he faiako fakamātoató ʻo fakatupulaki ʻa e meʻafoaki ʻo e Fakamoʻuí pea fakaofiofi ki he meʻa ko ia naʻá ne lavá. ʻOku fuʻu tokosiʻi ha kau faiako ʻoku nau fakatupulaki ʻa e meʻafoaki ko ʻení, ʻi ha faʻahinga lahi pē; ʻikai ngata ai ʻoku ʻa e faiako kotoa pē ke ne fakafuofuaʻi ʻa e founga lelei taha ke ne fetuʻutaki ai mo e kau mēmipa ʻo ʻene kalasí ka ne lava ʻo fai ha tukupā ko ē ʻe tuʻu loá.12

Ngāueʻaki ʻa e ngaahi meʻa ʻoku ʻi ho ʻātakaí. Fakaʻaliʻali ʻa e sīpinga ʻa e Faiako Maʻongoʻonga ko ia naʻe nofo mo ʻene kau ākongá ʻo vakai hifo ki he tūtuuʻi ʻe he kau ngoué ʻa ʻenau tengaʻi kēlení. Naʻá ne pehē, “Pea mokulu ʻa e niʻihi ki he kelekele lelei, niʻihi ʻi ha potu makamaka.” [Vakai, Maʻake 4:3–8.] ʻOku ʻi heni ha lēsoni ki he moʻuí. Ko ha faʻifaʻitakiʻanga ʻe taha ʻa e fefine Samēlia naʻe haʻu ʻi heʻene fieinuá ke inu ʻi he vaitupú. Naʻe tala ange ʻe Sīsū ko e vai te ne foaki ki aí ʻe hoko ia ko ha matavai ʻoku mapunopuna hake ki he moʻui taʻengatá [vakai, Sione 4:14]. Tānaki ʻa e ngaahi taukei kuo maʻú, pea toki fakatātaaʻi ʻa e ngaahi meʻa mahuʻingá taki taha. ʻOku ou tui ko ha lēsoni ia ki he faiako kotoa pē—ʻa kimoutolu ʻoku ʻi ai haʻamou lēsoni ke teuteú—ʻoku ʻikai ko ha lea, ka ko ha pōpoaki.13

Ko kimoutolú, ko e kau tamaioʻeiki moʻui taau ʻa Kalaisi! Ko e Kau Faiako! Ko e Kau Muimui ʻo e Faiako moʻoní, ko e Faʻifaʻitakiʻanga maʻongoʻonga ki he taha kotoa! Hoko atu hoʻomou ngāue fakaʻeiʻeikí! ʻOku ʻikai ha meʻa ʻe toe maʻongoʻonga ange; ʻikai ha meʻa ʻe toe māʻoniʻoni ange! ʻOku ʻamoutolu ʻa e fiefia ko ia ne talaʻofa ʻaki ʻe he Fakamoʻuí.14

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akó mo hono Aleaʻí

  • Ko e hā ʻa e ngaahi fatongia ʻo ha faiako? (Vakai, peesi 231–34.) Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke ʻi ai ha fakamoʻoni ʻa e kau faiako ʻo e ongoongoleleí?

  • Ko e hā ha ngaahi tāpuaki kuó ke maʻu ʻi hoʻo akoʻi ʻa e ongoongoleleí? Ko e hā ha founga kuo fai tāpuekina ai hoʻo moʻuí pe liliu koe ʻe ha kau faiako faivelenga mo lelei?

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku lava ai ʻe ha lēsoni kuo teuteuʻi lelei, ke ne tokoniʻi ʻa e faiakó mo e tamasiʻi akó? (Vakai, peesi 233–34.) Ko e hā ha niʻihi ʻo e ngaahi founga ʻe lava ke teuteu ai ʻa e kau faiakó? (Vakai, peesi 233–34.) Ko e hā ha ngaahi maʻuʻanga tokoni ʻoku maʻu he Siasí ki hono fakaleleiʻi ʻo e founga fakafaiakó?

  • Ko e hā te tau lava ʻo fai ke tanumaki ai ʻa e māú mo e anga fakaʻapaʻapá ʻi he ngaahi loki ako ʻa e Siasí? (Vakai, peesi 233–34.) ʻOku tokoniʻi fēfē ʻa e toʻu kei talavoú ʻe he maau ʻa e loki akó? Ko e hā ʻe lava ʻo fai ʻe he mātuʻá ke poupouʻi ai ʻa e kau faiakó ʻi heʻenau feinga ke maau honau ngaahi loki akó?

  • Ko e hā hano faikehekehe ʻo e “akoʻi ʻo e lēsoní” mo e akoʻi ʻo e kakaí? Naʻe fakafōtunga fēfē ʻe he Fakamoʻuí Hono potó? Ko e hā mo ha meʻa te tau lava ʻo ako ai mei he sīpinga ʻa Sīsū Kalaisí ʻi heʻene hoko ko e Faiako Maʻongoʻongá? (Vakai, peesi 235–36.)

  • Ko e hā ʻe lava ke fai ʻe ha faiako ke fakapapauʻi ʻoku ʻikai ngata pē e ʻofa [ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí] ʻi he faiakó, ka ʻi he moʻoní foki?”

  • ʻE founga fēfē haʻatau ngāueʻaki e faleʻi ʻa Palesiteni Makeí ke fakaleleiʻi ʻaki ʻa e faiako ʻoku fai ʻi hotau ngaahi ʻapí? Ko e hā ha ngaahi founga kuó ke maʻu ke akoʻi lelei ai ʻa hoʻo fānaú?

Ngaahi Potu-folofola Fekauʻakí:Sione 21:15–17; 3 Nīfai 27:21; T&F 11:21; 42:14; 88:77–80, 118; 132:8

Ngaahi Maʻuʻanga Fakamatala

  1. “The Teacher, ” Improvement Era, Sepitema 1951, 622.

  2. ʻI he Conference Report, ʻOkatopa 1916, 58–59; ne liliu ʻa e fakapalakalafi.

  3. “ ‘That You May Instruct More Perfectly, ’ ” Improvement Era, ʻAokosi 1956, 557.

  4. “The Teacher, ” 621–22.

  5. Gospel Ideals (1953), 214.

  6. “ ‘That You May Instruct More Perfectly, ’ ” 557.

  7. Gospel Ideals, 222–23.

  8. Man May Know for Himself: Teachings of President David O. McKay, comp. Clare Middlemiss (1967), 337–38.

  9. ʻI he Conference Report, ʻOkatopa 1950, 164–66.

  10. Gospel Ideals, 221.

  11. “To the Teacher, ” Improvement Era, ʻAokosi 1955, 557.

  12. True to the Faith: From the Sermons and Discourses of David O. McKay, comp. Llewelyn R. McKay (1966), 251.

  13. “We Believe in Being True…, ” Improvement Era, Sepitema 1959, 647.

  14. Gospel Ideals, 135.

ʻĪmisi
President McKay teaching

Naʻe manako ʻa Palesiteni Makei ke ne akoʻi ʻa e ongoongoleleí. Naʻá ne pehē ki hono kaungā faiakó, “Hoko atu hoʻomou ngāue fakaʻeiʻeikí! ʻOku ʻikai ha meʻa ʻe toe maʻongoʻonga ange; pea ʻikai ha meʻa ʻe toe māʻoniʻoni ange! ʻOku ʻamoutolu ʻa e fiefia ko ia ne talaʻofa ʻaki ʻe he Fakamoʻuí.”