Akonaki ʻa e Kau Palesitení
Vahe 17: Ko ha Fakamoʻoni ki he Moʻoní


Vahe 17

Ko ha Fakamoʻoni ki he Moʻoní

Ko ha fakamoʻoni ki he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí ko e meʻaʻofa toputapu mo mahuʻinga taha ia ki heʻetau moʻuí, ʻoku toki maʻu pē tuʻunga he talangofua ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí, kae ʻikai ko ha muimui ki he ngaahi ʻalunga ʻo māmaní.1

Talateú

Naʻe faʻa akoʻi ʻe Palesiteni Tēvita O. Makei hono mahuʻinga ke maʻu ha fakamoʻoni fakafoʻituitui ki he ongoongoleleí, ʻo ne talaʻofa “ ʻoku ʻikai teitei liʻaki ʻe he ʻEikí ʻa kinautolu ʻoku fekumi kiate iá.” ʻI he kei siʻi ʻa Tēvita O. Makeí, naʻá ne loto ke ne maʻu haʻane fakamoʻoni ʻaʻana pē ki he moʻoní. Naʻá ne tohi ʻo pehē, ʻi heʻene manatu ki he vahaʻa taimi ko ia ʻo ʻene moʻuí:

“Naʻe hangē naʻá ku maʻu ʻi heʻeku kei tupu haké ʻa e fakakaukau he ʻikai ke tau lava ʻo maʻu ha fakamoʻoni kae ʻoua kuo tau maʻu ha fakahā. Naʻá ku lau ʻa e ʻuluaki mata meʻa hā mai ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá, pea naʻá ku ʻilo naʻá ne ʻilo ko e meʻa naʻá ne maʻú naʻe mei he ʻOtuá ia. Naʻá ku fanongo ki he fakamoʻoni ʻa ʻeku tangataʻeikí ki ha leʻo naʻe ongo mai ki ai, pea hangē naʻá ku maʻu ai ha fakakaukau ko e maʻuʻanga ʻeni ʻo e fakamoʻoni kotoa pē. Naʻá ku ʻilo ʻi heʻeku kei tupu haké ko e meʻa mahuʻinga taha ʻe lava ke maʻu ʻe ha tangata ʻi heʻene moʻuí ko ha fakamoʻoni ki hono fakalangi ʻo e ngāué ni. Naʻá ku fakaʻānaua ki ai; naʻá ku ongoʻi kapau te u maʻu ha fakamoʻoni, he ʻikai ke toe ʻi ai ha fuʻu mahuʻinga fēfē ʻo e toengá.

“Naʻe ʻikai toe ngalo ke fakahoko ʻeku ngaahi lotú. Naʻá ku ongoʻi maʻu pē ko e lotu liló, ʻo tatau ai pē pe ʻoku fai ia ʻi he lokí pe ʻi ha vao ʻakau pe ʻi ha ʻotu moʻunga, ko e feituʻu pē ia ʻe ala hoko mai ai ʻa e fakamoʻoni ko iá. ʻI heʻene peheé, ʻi heʻeku kei siʻi haké, naʻe ʻikai tuʻo taha pē ʻa ʻeku faʻa tūʻulutui ʻo lotu ʻi ha veʻe vao fuamelie kae tuʻu pē ʻeku hōsí he veʻe halá ʻoku kei fakanofoʻa.

“ ʻOku ou manatuʻi haʻaku heka atu heʻeku hōsí he ʻotu moʻunga Hanivilá ʻi ha hoʻatā ʻe taha, ʻo u fakakaukau ki he ngaahi meʻá ni peá u pehē leva ko e feituʻu lelei taha ʻeni ʻi he lōngonoa ʻo e ʻotu moʻungá ke maʻu ai ʻa e fakamoʻoni ko iá. Naʻá ku taʻofi leva ʻeku hōsí, pea lī atu ʻa e maea ʻo e pití ʻi hono funga ʻulú, ka u foki siʻi mai, ʻo tūʻulutui ʻi ha veʻe fuʻu ʻakau. Naʻe māʻiliʻili ʻa e ʻeá mo maʻa, māfana mo e huelo ʻo e laʻaá; maʻuiʻui mo e mohukú pea ʻalaha mo e matalaʻiʻakaú ʻi he ʻeá. …

“Naʻá ku tūʻulutui ai ʻo lilingi atu ʻaki ʻa e kotoa hoku lotó ʻa ʻeku kole ki he ʻOtuá ha fakamoʻoni ki he ongoongolelei ko ʻení. Naʻá ku fakakaukau au te u maʻu ha fakahā; pe ʻe hoko kiate au ha faʻahinga liliu he ʻikai ke u toe tālaʻa ai.

“Naʻá ku tuʻu hake, peá u heka heʻeku hōsí, pea ʻi heʻene kamata fononga atu he halá, ʻoku ou manatuʻi ʻa ʻeku fifili lahi mo ʻeku kalokalo taʻe fiemālie, mo pehē pē kiate au, ‘Hala ʻatā, ʻoku ʻikai pē ha faʻahinga liliu ia, ʻoku ou kei tatau ai pē mo e tuʻunga naʻá ku ʻi ai ki muʻa heʻeku tūʻulutuí.’ Naʻe ʻikai ke hoko ʻa e fakahā ia naʻá ku ʻamanaki ki aí.”2

Neongo naʻe ʻikai ke maʻu ʻe Palesiteni Makei he taimi pē ko iá ʻa e fakahā naʻe ʻamanaki ki aí, ka naʻe kei hokohoko atu pē ʻene fekumi ki ha fakamoʻoni fakafoʻituituí. Naʻá ne toki fakamatala ki mui ʻo pehē “ko e fakahā fakalaumālie ko ʻeni naʻá ku lotua ʻi heʻeku kei taʻu hongofulu tupú naʻe hoko mai ia ko hano fakatupu pē ʻe heʻete fua hoto fatongiá.”3

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Makei mei he meʻa naʻe hoko ki aí ko e kī ki hono maʻu ʻo ha fakamoʻoni, ko e talangofua ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí. Naʻá ne fakamoʻoniʻi: “Kapau te ke feinga ke ke maʻu ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e moʻui taʻe ngatá, te ke fakatokangaʻi te ne fakatō ki hoʻo moʻuí ha tukutala ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻa ia te ne foaki atu ha fakamoʻoni ʻoku mahulu atu ʻo ʻikai ai ke ke toe fakaveiveiua ki he moʻui ʻa e ʻOtuá, ko ʻetau Tamai moʻoní ia, pea ko ʻene ngāue ʻeni kuo fokotuʻu ʻo fakafou he Palōfita ko Siosefa Sāmitá. Ko ʻeku fakamoʻoní ia—ko e meʻa mahuʻinga taha ia ʻi he moʻuí!”4

Ngaahi Akonaki ʻa Tēvita O. Makeí

Ko e koloa mahuʻinga taha he māmaní ko ha fakamoʻoni ki he moʻoní.

ʻOku ʻikai ha meʻa ʻe ala maʻu ʻe ha tangata he māmaní te ne ʻomi ha nonga mo ha ʻamanaki lelei pea mo ha tui lahi ange ka ko ha fakamoʻoni ki he moʻui ʻa ha Tamai Fakalangi ʻoku ʻofa ʻiate kitautolu, pe ko e moʻoni ʻo Sīsū Kalaisi, ko hono ʻAlo pē Taha ne Fakatupú, pea naʻe hā ʻa e ongo tangata fakalangi ko iá ki he Palōfita ko Siosefá mo fokotuʻu ʻa e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí, pea kuo fakamafaiʻi totonu ʻa e tangatá ke ne fakafofongaʻi ʻa e ʻOtuá.5

Ko e meʻa mahuʻinga taha he māmaní ko ha fakamoʻoni ki he moʻoní. … ʻOku ʻikai fakaʻau ʻo motuʻa ʻa e moʻoní, pea ko e moʻoní— ko e ʻOtuá ʻa e maʻuʻanga ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí … ; ʻokú Ne moʻui, ko Sīsū Kalaisí, ko e Taulaʻeiki Lahi maʻongoʻonga, ʻoku tuʻu ko e ʻulu ʻo e Siasi ko ʻení.6

Kuo tau maʻu ha fakamoʻoni ʻa e Laumālié ko e fānau kitautolu ʻa ʻetau Tamai he langí. Kuo tau maʻu ha fakamoʻoni ko e ʻOtuá ko ha taha ʻoku moʻui. Kuo tau maʻu ha fakamoʻoni ko Kalaisí, ʻa ē naʻe kalusefai pea toe tuʻu ʻi he ʻaho hono tolú ko ha taha kuo toetuʻu, ko e ʻulu ia ʻo hono Siasí. Kuo tau maʻu ha fakamoʻoni mei he Laumālié kuó ne ʻosi fakahā mai he kuonga fakakōsipelí ni ʻa e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí, ʻa ia kuo toe fokotuʻu ʻi he māmaní ʻi hono kakató. Ko e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí, ʻo hangē ko hono fakahā ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá, ko e mālohi ia ʻo e ʻOtuá ki he fakamoʻuí, ʻi he tapa kotoa pē [vakai, Loma 1:16]. ʻOkú ne foaki ki he tangata kotoa pē ha moʻui haohaoa ʻi heni, pea ʻe makatuʻunga he talangofua ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí haʻane foaki mai ʻa e moʻui taʻengatá.7

Fakamahuʻingaʻi muʻa ʻi homou lotó ʻa e fakamoʻoni ki he moʻoní; ʻai ia ke fefeka pea mo mālohi pea mo tuʻu taʻe ueʻia ʻo hangē ko e ngaahi fetuʻu ʻoku tuʻu maʻu ʻi he langí. Fakatauange ke hoko ki he loto ʻo e taha kotoa pē pea ki hotau ngaahi ʻapí ʻa e Laumālie moʻoni ʻo Kalaisí, ko hotau Huhuʻi, ʻa ia ko hono moʻoní, mo ʻene tataki fakalaumālié, ʻoku ou ʻiloʻi ʻoku moʻoni.8

ʻI heʻetau talangofuá, te tau maʻu ai ha fakamoʻoni ʻi he Laumālié.

ʻE hanga ʻe he fakakaukau maʻá, mo e loto ʻoku fekumi fakamātoato fakaʻaho ki he fakahinohino ʻa e Fakamoʻuí ʻo taki kitautolu ki ha fakamoʻoni ʻoku pau mo tuʻuloa ki hono moʻoni ʻo e Ongoongolelei ʻo Kalaisí, ʻo hangē ko ia ne maʻu ʻe Pita … ʻi he hili ʻo ʻene mamata ki he liliu ʻa Kalaisí, mo ʻene fanongo ki he leʻo ʻo e ʻOtuá heʻene fakamoʻoniʻi ʻa Hono fakalangí [vakai, Mātiu 17:1–5].9

Kuó u fifili pe ko hotau toko fiha nai ʻoku tau fakahaaʻi …[ki hotau toʻu tupú] ʻa e founga te nau lava ai ke [maʻu ha fakamoʻoní]. ʻOku tau fakamamafaʻi feʻunga nai ʻa e foʻi moʻoni ko ia he ʻikai ke nau teitei lava ʻo ʻilo ʻo kapau te nau fakafiefiemālie pē ʻi he faiangahalá; he ʻikai ke nau lava ʻo ʻilo kapau te nau moʻui pē ke fakatōliʻa ʻenau ngaahi holi fakakakanó mo honau uʻá. “ ‘E ‘ikai ‘ahi’ahi ma’u ai pē hoku Laumālié mo e tangatá.” (Sēnesi 6:3; T&F 1:33; Mōsese 8:17.) He ʻikai nofo Hono laumālié ʻi ha tāpanekale ʻoku ʻuli. (“ ʻOku ʻikai nofo ʻa e Laumālie ʻo e ʻEikí ʻi ha temipale ʻoku taʻe māʻoniʻoni.” Hilamani 4:24.) Pea he ʻikai ke ke lava ʻo maʻu ha fakamoʻoni taʻe kau ai ʻa e Laumālie ʻo e ʻOtuá. …

… Ko e fehuʻi ʻoku haʻú—ʻE anga fēfē haʻaku ʻiloʻi? Kuo ʻosi tali ʻeni ʻe Sīsū, he kuó ne ʻosi fakahinohino ʻa e foungá ʻi he tapa kotoa pē ʻo e moʻuí. ʻI ha ʻaho ʻe taha, ʻi heʻene fakamoʻoniʻi ʻa hono fakalangí, pea ko ʻene ngaahi akonakí ʻoku mei he ʻOtuá, naʻe pehē ange ki ai ʻe he kau Fālesí mo ha niʻihi kehe naʻe ʻi aí, “ ‘Oku ‘ilo fakafēfē ‘e he tangatá ni ‘a e potó, he na’e ‘ikai akonekina?” Ko ʻenau fehuʻí ia, “ ʻE anga fēfē haʻamau ʻiloʻi ʻokú ke fakalangi? Pea naʻá ne fai ha tali mahino ngofua ange: “Pea ko ia ia ʻe fai ki hono finangaló, te ne ‘ilo ‘a e akonakí, pe ‘oku ‘i he ‘Otuá ia, pe ko ‘eku lea ‘iate au pē.” (Sione 7:15, 17.) ʻOku ʻi ai ha tali pau—ko ha fakamatala mahino. … “Kapau te mou fai hono finangaló, te mou ‘ilo.” Pea ko hono “ ʻiloʻi ʻa e ʻOtuá, mo Sīsū Kalaisi ʻa ia naʻá ne fekaú, ko e moʻui taʻengatá ia.” [Vakai, Sione 17:3.]10

ʻOku folofola ʻa e ʻEikí ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá, ʻoku foaki ki ha niʻihi ke nau ʻilo ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní ko Sīsuú ko e ʻAlo ia ʻo e ʻOtuá pea naʻe kalusefai ia koeʻuhí ko e angahala ʻa māmaní [vakai, T&F 46:13]. Ko kinautolu ʻeni ʻoku ou lau ʻoku nau tuʻu maʻu ʻi he maka ʻo e fakahaá ʻi he fakamoʻoni ʻoku nau fai ki māmaní. Ka ʻoku toe folofola ʻa e ʻEikí ʻoku ʻi ai mo ha niʻihi ʻoku foaki ke nau tui ʻi he lea ʻo e fakamoʻoni ʻa ha kakai kehe, ke nau lava mo kinautolu ʻo maʻu ʻa e fakamoʻuí ʻo kapau te nau kei faivelenga ai pē [vakai, T&F 46:14]. Ka neongo ʻa e ngaahi meʻá ni kotoa, ʻoku toe maʻu foki mo ha fakamoʻoni ʻi he meʻa ʻokú te foua fakaʻahó.

ʻOku maʻu ʻe he Kāingalotu ʻo e Siasí ʻi māmani kotoa hano fakapapauʻi ʻo ʻenau fakamoʻoní ʻi hono fakahoko maʻu pē honau fatongiá. ʻOku nau ʻilo ʻoku akoʻi kinautolu ʻe he ongoongoleleí ke nau hoko ko ha kakai fakafoʻituitui lelei ange; ʻoku hanga ʻe he talangofua ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ʻo ngaohi kinautolu ke nau hoko ko ha kakai tangata mālohi ange, mo ha kakai fefine faitōnunga lahi ange. ʻOku hoko fakaʻaho mai kiate kinautolu ʻa e ʻilo ko iá, pea he ʻikai ke nau lava ʻo fakaʻikaiʻi ia; ʻoku nau ʻiloʻi ʻoku hanga ʻe he talangofua ki he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí ʻo ngaohi kinautolu ke nau hoko ko ha ngaahi husepāniti lelei mo moʻoni ange, ko ha ngaahi uaifi angatonu mo faitōnunga lahi ange, pea mo ha fānau talangofua ange. ʻOku nau ʻilo ʻoku hanga ʻe he talangofua ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ʻo ngaohi kinautolu ʻi he tapa kotoa pē ke nau hoko ko ha kau langa lelei ʻo e ʻapí; ʻoku ʻi ai ʻa e leleí, ʻoku nau lava ʻo ongoʻi ia ʻi honau ʻatamaí, pea he ʻikai ke nau lava ʻo fakaʻikaiʻi ia, he ʻoku nau ʻiloʻi, pea ʻoku nau ʻilo ka maumauʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻe ʻi ai hano nunuʻa kovi ki heʻenau moʻui fakafoʻituituí pea mo ʻenau moʻui fakaʻapí. ʻOku nau ʻilo ko e talangofua ki he ongoongoleleí te ne ohi mai ha ongoʻi fakatokoua moʻoni pea mo ha feohi lelei ʻi he faʻahinga ʻo e tangatá; ʻoku nau ʻilo ʻoku nau hoko ko ha kau tangataʻifonua mo ha kau fefineʻifonua lelei ange tuʻunga ʻi he talangofua ki he ngaahi fonó mo e ngaahi ouaú. Ko ia, ko e taimi ʻoku nau laka atu ai ʻi heʻenau ngaahi tōʻonga moʻui fakaʻahó, mo fakaʻaongaʻi ʻenau tui fakalotú ʻi heʻenau ngaahi ngāue maʻuʻanga moʻuí, ʻoku fakafōtunga leva ʻa e moʻoni ʻo e Ongoongoleleí ʻi heʻenau moʻuí.11

ʻOku ʻikai ha fakaveiveiua, kuo mou ʻosi fetaulaki mo ha kakai ʻoku nau … fifili pe ʻoku anga fēfē ʻene fuʻu longomoʻui mo tupulekina pehē ʻa e Siasi ko ʻení. Ko e fakapulipulí ʻeni, ko e Kāingalotu moʻoni kotoa pē ʻo e Siasí ʻokú ne maʻu fakafoʻituitui ha ʻilo fakapapau ko e ngāue ʻeni ʻa e ʻOtuá, ko e mālohi tatau pē ia naʻá ne ʻoange kia Pita mo Sione ʻa e ivi ke na tuʻu ʻi he ʻao ʻo hona kau talatalaakí mo na fakahā hangatonu mo taʻe toe ufi ki he kau Akonaki ʻo e fonó ko e “Sīsū …‘a ia ne mou tutuki ki he ‘akaú … ko ia. … ‘oku tu’u ai ‘a e tangatá ni ‘i homou ‘aó kuo haohaoa, ” pea ko Hono huafá ko e hingoa pē ʻe taha ia kuo tuku ki he tangatá ʻe lava ke fakahaofi ai kinautolu [vakai, Ngāue 4:10, 12].

Ko e fakapulipulí ʻoku ʻi he fakamoʻoni ia ʻoku maʻu ʻe he tokotaha fakafoʻituitui ko ē ʻoku faivelenga ʻi heʻene hoko ko e mēmipa ʻo e Siasi ʻo Kalaisí, ʻene fakamoʻoniʻi ʻoku ʻi he ongoongoleleí ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni totonu. … Ko e fakamoʻoni ko ʻení naʻe fakahā ia ki he tangata mo e fefine loto fakamātoato kotoa pē kuo talangofua ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí, kuo nau ʻosi talangofua ki he ngaahi ouaú mo nau maʻu ʻa e totonu ke nau maʻu, pea kuo nau ʻosi maʻu ʻa e Laumālie ʻo e ʻOtuá, ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní, ke ne tataki kinautolu. Ko e toko taha fakafoʻituitui kotoa pē ʻoku tuʻu tauʻatāina ʻiate ia ʻi he fakamoʻoni ko iá, ʻo hangē tofu pē ko e fanga foʻi maama ʻuhila ʻe lauiafe ʻoku nau ʻai ʻa e Kolo ko Sōlekí … ulo ngingila he poʻulí, ʻoku nau taki taha ulo pē ʻiate ia, ka ko e maama ʻi aí naʻe fakatupu ia ʻe he mālohi tatau, ivi tatau, mo ia ʻoku maʻu kotoa mei ai ʻe he ngaahi foʻi ʻuhila kehé honau iví.12

Kapau te tau maʻu ʻa e fakamoʻoni ʻa e tangatá, ʻoku kei maʻongoʻonga ange pē ʻa e fakamoʻoni ʻa e ʻOtuá, koeʻuhí he ko e fakamoʻoni ʻeni ʻa e ʻOtuá naʻá ne fakamoʻoniʻi ai hono ʻAló: “Ko ia ‘oku tui ki he ‘Alo ‘o e ‘Otuá ‘oku ‘iate ia ‘a e fakamo’oni.” [1 Sione 5:10.] ʻOku ʻi ai ha fakamoʻoni ʻa e Laumālié. ʻOku kei fakahā mai pē ʻe he ʻOtuá ʻi he ʻahó ni ki he laumālie ʻo e tangatá ʻa hono moʻoni ʻo e toetuʻu ʻa e ʻEikí, ʻa hono fakalangi ʻo e ngāue maʻongoʻongá ni, ʻa e moʻoní, ʻa e moʻoni fakalangi mo taʻengatá, ʻoku moʻui ʻa e ʻOtuá, ʻo ʻikai ko ha mālohi pē, pe kakano, pe ivi, ʻo hangē ko e ʻuhilá, ka ko ʻetau Tamai ʻoku ʻi he langí. … ʻOku fakahā ʻe he ʻOtuá ki he laumālie [ʻo e tangatá] ʻokú ne moʻui. ʻOkú Ne fakahā ʻa e tuʻunga faka-ʻOtua ʻo e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí, ʻa ē naʻe hāʻele mai ki māmani ke foaki ki he tangatá ʻa e moʻoni kāfakafa ʻo ʻene moʻui ʻa e ʻOtuá, pea mo hono ʻAló.13

ʻI he hoko ʻa e moʻoní ko hotau fai-fakahinohino, mo hotau takaua, ko ʻetau faʻahi pea mo e tataki fakalaumālié, mahalo te tau toki lava ai ke ʻiloʻi ʻa ʻetau fekāingaʻaki mo e Taʻe-Hā-Maí, pea ʻe mōlia atu leva ʻa e fanga kiʻi faingataʻá, mamahí, pea mo e ngaahi faingataʻaʻia ʻo e moʻui ko ʻení, ʻo hangē ko ha vīsone fakataimi mo taʻe fakatuʻutāmaki ʻi ha misi. Ko hotau faingamālié ia, ʻo makatuʻunga ʻi he ngaahi tāpuaki mo e fakahinohino ʻa e ʻOtuá, ʻo kapau te tau fakahoko ʻi heʻetau tōʻonga fakaʻahó ʻa e ngaahi tāpuaki fakalaumālie mo e ngaahi faingamālie ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí.14

ʻOku hoko ha fakamoʻoni ki he ongoongoleleí ko ha taula ki he moʻuí.

ʻOku hoko ʻa e fakamoʻoni ki he ongoongoleleí ko ha taula ki he moʻuí ʻi he lotolotonga ʻo e puputuʻú mo e moveuveú. … ʻOku ʻuhinga ʻa e ʻilo ʻo e ʻOtuá pea mo ʻEne ngaahi fonó, ko e malu, ʻoku ʻuhinga ia ki he melino, pea ʻoku ʻalu fakataha ia mo ha loto ʻoku fonu ʻi he ʻofa ʻoku mafao atu ʻo ne foaki ʻa e ngaahi tāpuaki mo e ngaahi faingamālie tatau pē ki hotau kāingá.15

He ʻikai ke tau lava ʻo tui moʻoni ko e fānau kitautolu ʻa e ʻOtuá, pea ʻoku moʻui ʻa e ʻOtuá, taʻe te tau tui ki he ikuna fakaʻosi mo kāfakafa ʻa e moʻoni ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. Kapau ʻoku tau tui ki ai, ʻe siʻi ange ʻetau hohaʻa ki he fakaʻauha ʻo e māmaní pea mo e sivilaise lolotongá, koeʻuhí he kuo ʻosi fokotuʻu ʻe he ʻOtuá ʻa hono Siasí pea he ʻikai ke toe holoki pe toe ʻave ia ki ha toe kakai kehe. Pea hangē ʻoku moʻui ʻa e ʻOtuá, mo tauhi moʻoni kiate ia ʻa Hono kakaí pea fetauhiʻaki ʻiate kinautolú, ʻoku ʻikai totonu ai ke tau toe hohaʻa ki he ikuna fakaʻosi mo kāfakafa ʻa e moʻoní.

… Kapau kuó ke maʻu ha fakamoʻoni [ki he moʻoní], te ke lava ʻo fakalaka atu ʻi he teleʻa fakapoʻuli ʻo e loí, kākaá, ngaohi koviá, taʻe ʻi ai ha ilifia—ʻo hangē ʻokú ke tui ha teunga tau fakaofo he ʻikai lava ha mahafu ke ne avangi, pe avangi ʻe ha foʻi ngahaú. Te ke lava ʻo laka fie laka, tupeʻi ho ʻulú taʻe ha ilifia mo taʻe ufi, pea sio hangatonu ki he toko taha kotoa pē ʻi he anga malū pea ʻikai toe fakaʻapē. …Te ke ʻilo ʻe iku lelei ʻa e meʻa kotoa pē; pea kuo pau ke hoko ia; pea kuo pau ke mole atu ʻa e meʻa kotoa pē ʻi he maama ngingila ʻo e moʻoní, ʻo hangē ko e mole atu ʻa e fakapoʻulí ʻo pulia ʻi he taimi ʻoku huhulu mai ai ʻa e huelo ʻo e laʻaá.16

Ngaahi Fokotuʻu ki Hono Akó mo Hono Aleaʻí

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ke maʻu ha fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne ongoongoleleí? Ko e hā ʻoku hoko ai ʻa e fakamoʻoní ko e meʻa mahuʻinga taha ke tau maʻú? (Vakai, peesi 200–01.) Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke tau takitaha maʻu ha fakamoʻoní?

  • Ko e hā kuo pau ke tau fai ke maʻu ai ha fakamoʻoni ki he moʻoní? (Vakai, peesi 201–04.) Ko e hā ʻoku hoko ai ʻa e talangofuá ko ha konga mahuʻinga ʻo ha fakamoʻoni ʻoku mālohí? Ko e hā ʻa e fatongia ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi heʻetau maʻu ha fakamoʻoní?

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke tau fakamālohia maʻu pē ʻetau fakamoʻoní ʻi hono kotoa ʻetau moʻuí? Ko e hā ha ngaahi founga kuó ke maʻu ke fakatupulekina ʻaki hoʻo fakamoʻoní?

  • Ko e hā te tau lava ʻo fai ke tokoni ki heʻetau fānaú ke nau maʻu ai ha fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisi pea mo ʻEne ongoongoleleí?

  • Naʻe akoʻi mai ʻe Palesiteni Makei “ ʻoku hangē ʻa e fakamoʻoni ki he ongoongoleleí ko ha taula ki he moʻuí” (peesi 204). Ko e hā ʻoku tau fie maʻu ai ha fakamoʻoni ke ne hanga ʻo pukepuke maʻu ʻetau moʻuí? (Vakai, peesi 204.) Ko e hā ha founga kuo maluʻi mo fakamālohia ai koe ʻe hoʻo fakamoʻoní lolotonga e ngaahi faingataʻa ʻo e moʻuí?

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke tau vahevahe atu ki he niʻihi kehé ʻa ʻetau fakamoʻoní? Ko e hā ha meʻa kuo hoko kiate koe tuʻunga ʻi haʻo fakahā pe vahevahe hoʻo fakamoʻoní?

Ngaahi Potu-folofola Fekauʻakí: Mātiu 16:13–17; Luke 22:32; Sione 7:17; 14:26; ʻEta 12:4; Molonai 10:3–5; T&F 1:39; 93:24–28

Ngaahi Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Treasures of Life, comp. Clare Middlemiss (1962), 228.

  2. Treasures of Life, 228–30.

  3. Cherished Experiences from the Writings of President David O. McKay, comp. Clare Middlemiss, rev. ed. (1976), 7.

  4. Treasures of Life, 232.

  5. ʻI he Conference Report, ʻOkatopa 1953, 88.

  6. ʻI he Conference Report, ʻEpeleli 1948, 172.

  7. ʻI he Conference Report, ʻOkatopa 1966, 136.

  8. ʻI he Conference Report, ʻOkatopa 1965, 145–46.

  9. Ancient Apostles (1918), 49.

  10. ʻI he Conference Report, ʻOkatopa 1953, 88–89.

  11. ʻI he Conference Report, ʻOkatopa 1912, 121; ne liliu ʻa e fakapalakalafí.

  12. ʻI he Conference Report, ʻOkatopa 1912, 120–21.

  13. ʻI he Conference Report, ʻOkatopa 1925, 111.

  14. ʻI he Conference Report, ʻEpeleli 1958, 130.

  15. ʻI he Conference Report, ʻOkatopa 1912, 122.

  16. ʻI he Conference Report, ʻEpeleli 1969, 152.

ʻĪmisi
sister bearing testimony

“Ko e meʻa mahuʻinga taha he māmaní ko ha fakamoʻoni ki he moʻoní.”