iKalawa 1

Lomadina

iVakavuvuli Bibi: Vakatusa ni ko iko vakataki iko e sega na nomu kaukauwa mo ra-wa kina na nomu itovo veivakatotogani, ka sa sega ni lewai rawa kina vakavinaka na nomu bula.

E vuqa vei keimami a tekivutaka na nona vakatotogani ena nona via vakatovolea na ka. Eso vei keimami a mai coko me baleta na gadrevi dina ni waimate mai vei vuniwai, se na nodra via vakaraitaka na nodra vakaduiduile. E vuqa era a tekivu ena sala oqo nira a se gonelalai ga. Se cava ga na ile se na ituvaki a sotavi ka tekivu kina, sega ni dede keimami sa raica ni veivakatotogani a sega walega ni vakaceguya na mosi vakayago. E a solia na veivakayadrati se vakanunutaka na mosi ni yalo kei na vakanananu. E a vukea me keimami levea kina na leqa keimami sotava—oya na ka keimami a nanuma beka. Ena loma ni dua na gauna, keimami a vakila na galala mai na rere, lomaleqa, galili, yalolailai, diva lesu, se yamasamasa. Ia baleta ga ni bula e vutucoqa ena ituvaki ka vakauqeti kina na mataqali yalo vakaoqo, keimami a lesuva kina vakawasoma neimami itovo veivakatotogani. Ia, e vuqa vei keimami a lecava tikoga me kila se tusanaka, ni keimami sa vakayalia na kaukauwa me vorata ka vakuwai keimami vakai keimami mai kina. Me vaka e a dikeva rawa o Elder Russell M. Nelson ena Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua: “Na veivakatotogani e kauta tani na galala mo qai digidigi ena gauna mai muri. Ena kena vakayagataki na wainimate, sa na rawa vakaidina vua edua me tagutuvi koya mai na kaukauwa me vakatulewa vakai koya” (ena Ripote ni Koniferedi , Okot. 1988, 7; se Ensign, Nove. 1988, 7).

O ira ka dau coko ena itovo ni veivakatotogani, e dau dredre mera tusanaka nira sa vakatotoganitaki tiko. Ena neimami cakitaka na bibi ni neimami ituvaki ka levea na laurai kei nai sau ni neimami digidigi, keimami a tovolea me vakalailaitaka se vunitaka na neimami i vakarau. Keimami a sega ni kila ni neimami a lasutaki ira na tani ka vakakina o keimami, keimami sa sisi vakatitobu sara ki na neimami vakatotoganitaki. Me vaka ni sa tubu cake tikoga na neimami sega ni vorata rawa na neimami veivakatotogani, e vuqa vei keimami a beitaka na matavuvale, itokani, iliuliu ni Lotu, kei na Kalou sara mada ga. Keimami a togoraki ga yani ki na veivakatikitikitaki e levu cake tikoga, tawasei keimami mai vei ira eso, vakabibi mai vua na Kalou.

Oi keimami sa vakatotogani tu, keimami a taurivaka na lasu kei na cakacaka vuni, ka nuitaka me vagalalataki keimami se beitaki ira na tani, ka keimami sa malumalumu mai vakayalo. Ena vei ivalavala yadua ni veivakaisini, keimami sa vakatuituitaki ena “dali laino ” ka mani yaco sara me kaukauwa vaka na sinucodo (raica na 2 Nifai 26:22). Sa qai yaco mai edua na gauna me keimami kila kina na veika dina sa yacovi keimami tu. Sa sega tale ni rawa me vunitaka na neimami sa vakatotogani tu, ena neimami tukuna e vica na lasu se ena neimami kaya, “E sega soti ni ca sara!”

E dua na daulomani, e dua na vuniwai, e dua na turaga ni lewa, se dua na iliuliu vakalotu a tukuna vei keimami na dina keimami sega ni rawa ni cakitaka—ni sa vakarusa tiko na neimami bula na veivakatotogani. Ni keimami a raica yani vakadodonu na veigauna sa oti, keimami a tusanaka ni sega ni dua na ka keimami a tovolea me cakava vakai keimami a mana. Keimami a ciqoma ni veivakatotogani oya sa qai ca vakalevu sara. Keimami a raica rawa talega na levu ni vakacaca veiwekani ka vu mai na veivakatotogani, ka butakoca talega vei keimami na vakilai ni keimami yaga. Ena gauna oqo, keimami sa qai taura na imatai ni kalawa ki na bula galala kei na vakalesui mai, ena kunei ni yaloqaqa me tusanaka ni a sega ni vorati wale tiko ga e dua na leqa se dua na itovo ca. Keimami sa qai vakatusa ni keimami sa sega ni rawa ni vakatulewataka vinaka na neimami bula, ka keimami gadreva na veivuke me vakamalumalumutaka na itovo veivakatotogani. Na ka veivakurabuitaki me baleta na vakatutusa dina vaka oya ni druka, ni sa qai tekivu kina na veivagalalataki.

A kaya vakamatata na parofita ni iVola i Momani ko Amoni na dina keimami kunea ni keimami sa qai lomadina vakai keimami.

“Au sega ni dokadokataka na noqu kaukauwa, se na noqu yalomatua; ia raica, sa vuabale na noqu marau, io, sa reki vakalevu na lomaqu, ia au na mamarau tiko ga vua na noqu Kalou.

“Io, au kila niu sa ka walega; kau sa tamata malumalumu sara; o koya au na sega ni dokadokai au kina, au na dokadokataka ga na noqu Kalou, niu sa rawa ni kitaka na ka kecega ena nona kaukauwa.” (Alama 26:11–12).

iTuvatuva ni Cakacaka

Tu vakarau mo vakuwai iko

E dina ga ni sa duidui na veivakatotogani ni tamata yadua, eso na dina, me vaka oqo, e sega ni veisau—e sega ni dua na ka e tekivu rawa ke sega ni vakatulewataka e dua na tamata me tekivu. Na galala mai na veivakatotogani kei na savasava e tekivu ena dua na ivakarau lailai sara ni vakatulewa. Era kaya eso, ni tamata yadua sa qai yaco me yalorawarawa me vakuwai ira ni sa yaco me levu cake na mosi ni leqa mai na mosi ni kena iwali. O sa yacova beka na vanua oya? Kevaka e se bera, ka o tomana tikoga na nomu itovo veivakatotogani, o na yacova dina sara na vanua oya baleta na veivakatotogani e leqa ka dau toro sobu tikoga na kena ca. Me vaka e dua na mate dauvakarusa gacagaca e toroya sobu vakamalua na nomu kaukauwa, mo bula kina me vaka e dua na tamata e vinaka tu na nona ituvaki.

Na ka ga e gadrevi me tekivutaki kina na vakalesui mai, sai koya na gagadre me da kakua ni vakaitavi ena veivakatotogani. Kevaka e se lailai ka sega ni se dei vinaka na nomu gagadre nikua, kakua ni leqa. Ena tubu!

Eso na tamata era sa kila rawa na kena gadrevi me da galala mai na veivakatotogani, ia era se bera tu ni vakarau me tekivu. Kevaka o tiko ena ituvaki ni bula oya, de rairai rawa mo tekivu ena nomu tusanaka na nomu sega ni yalorawarawa kei na vakasamataki ni isau ni nomu vakatotogani. Sa rawa mo vola na cava e bibi vei iko. Raica na nomu veimaliwai vakamatavuvale ka vakatamata talega, nomu veiwekani kei na Kalou, nomu kaukauwa vakayalo, na nomu rawa ni vukei ira ka vakalougatataki ira eso, na nomu bula. Qai vakaraica na veisaqasaqa e tiko ena maliwa ni veika o vakabauta ka vakanuinui kina, kei na nomu itovo. Vakasamataka na sala cava e vakacacana kina na veika o vakamareqeta, na nomu ivalavala. Sa rawa mo masuta na Turaga me na vukei iko, mo raici iko kei na nomu bula me vaka na nona raici iko o Koya—na nomu itutu vakalou—kei na veika o rawa ni vakayalia ni tomani tiko na nomu itovo veivakatotogani.

Na nomu kila na ka ko vakayalia ena vakayacori tiko ni nomu itovo veivakatotogani, ena rawa ni vukei iko mo kunea na gagadre mo tarovi iko mai kina. Kevaka o rawa ni raica sara mada ga edua na gagadre lailai, sa na tiko edua na tikina mo tekivu kina e nai ka 1 ni kalawa. Ia ni o ni toso ki liu ena ikalawa eso ni parokaramu oqo, ka raica na veisau e yaco mai ki na nomu bula, ena tubu na nomu gagadre.

Biuta tani na dokadoka ka vakasaqara na yalomalumalumu

Sega ni rawa ni rau bulavata na dokadoka kei na lomadina. Na dokadoka e dau veivakacalai, ka dua na tiki yaga sara ni veivakatotogani kecega. Na dokadoka e vakatanitaka na irarai ni ituvaki ni veika ena gauna oqo, ena veigauna sa oti, kei na veigauna e se bera mai. Sa ikoya e dua na itatao levu ni nomu na vagalalataki. O Peresitedi Ezra Taft Benson e a vakamacalataka na dokadoka me:

“Na dokadoka e sa dua na ivalavala ca sega ni kilaimatata.

E levu vei keda e nanuma ni dokadoka sai koya na dau nanumi koya vakaikoya, qaciqacia, tukutukuni koya, vakacerecerei koya, se vosabeca edua. Na veika kece oqo era sa tiki ni ivalavala ca oya, ia na uto, na tikina bibi duadua, e se yali tiko.

“Na uto ni dokadoka oya na veimecaki—veimecaki kivua na Kalou kei na veimecaki kivei ira na kawatamata. Na veimecaki e kena ibalebale na ‘sevaka edua, ivakarau kaukauwa vua edua, se e dua na ituvaki ni veisaqasaqa.’ Oya na kaukauwa e gadreva tu o Setani me lewai keda kina.

“Na dokadoka e yalo ni bula ni veiqati. Eda via vorata na lewa ni Kalou. Nida dulaka cake na noda dokadoka vua na Kalou, eda vakayacora ena yalo ni ‘me yaco ga na noqu lewa ka me kakua na nomuni.’ …

“Ni veisisivi ni noda lewa kei na lewa ni Kalou, e vakatara na gagadre, lomada, kei na gagano me kakua ni vakaitarovi (raica na Alama 38: 12; 3 Nifai 12:30).

“O ira na dokadoka ena sega ni rawa ni ciqoma na dodonu ni Kalou me veidusimaki voli ki na nodra bula (raica na Ilamani 12:6). Era boletaka na nodra kila ki na kilaka levu ni Kalou, na nodra sasaga ki na kaukauwa vakamatabete ni Kalou, na nodra rawaka ki na Nona cakacaka e veivakurabuitaki” (ena Ripote ni Koniferedi Epe. 1989, 3–4; se Ensign, Me 1989, 4).

Ni o sa tu vakarau mo vakuwai iko ka tusanaka na leqa o sotava, na nomu dokadoka ena vakaisosomitaki yani vakamalua ena yalomalumalumu.

Tusanaka na leqa; vakasaqara na veivuke; tiko ena soqoni

Ni keimami a vakamenemenea na neimami vakatotogani, keimami a lasu vei keimami kei ira tale eso. Ia keimami a sega ni rawa ni vakalialiai keimami. Keimami a vakalecalecava na tuvaki ca ni bula, sinai ena ivakarau doudou kei na iulubale, ia ena lomai keimami sara e loma keimami a kila. Na Rarama i Karisito sa dau vakananumi keimami tikoga. Keimami kila ni keimami sa toso vakatotolo tiko yani ki na rarawa e vakaikuritaki. Na cakitaki ni dina e sa dua na cakacaka dredre, ka sa dua na vakacegu levu ni keimami sa qai rawa ni tusanaka ni tiko edua na neimami leqa. Vakasauri, keimami sa qai vakatara e dua na laqa lailai sara me curu mai kina na vakanuinui. Ni keimami a digitaka me tusanaka vei keimami ni a tiko na neimami leqa, ka tu vakarau me vakasaqara na veitokoni kei na veivuke, keimami a solia e dua na vanua ki na vakanuinui oya me tubu kina. Keimami sa qai vakarau me taura na ikalawa e tarava me tiko ena dua na soqoni ni veivagalalataki.

Na vakaitavi ena dua na ilawalawa veitokoni se soqoni ni veivagalalataki, ena sega beka ni rawa vei keda kece. Kevaka o sega ni rawa ni tiko ena soqoni ni veivagalalataki, e rawa tiko ga mo muria na veikalawa yadua, ka rawa ni moici vakalailai, ni ko cakacaka vata kei na nomu bisopi se dua na daunivakasala kenadau ka digitaki sara vakavinaka.

Ena gauna e rawa kina na tiko ena dua na soqoni ni veivagalalataki, ko na kunea ni veivuke sara vakalevu ena vuku ni rua na vuna. iMatai, ena veisoqoni oqori o na vulica kina eso na ivakavuvuli vakatabakidua ni kosipeli, ena vukei iko me veisautaka na nomu itovo, ena gauna e bulataki kina. A vakavulica o Peresitedi Boyd K. Packer ena Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua: “Na vulici ni veivunau ni kosipeli ena vakavinakataka cake vakatotolo na itovo mai na kena vulici na itovo me vakatorocaketaki kina na itovo. Na vakaogai tu ena itovo tawakilikili eso, e rawa ni veimuataki ki na itovo tawakilikili. Oqori na vuna e vakabibitaki sara kina vakaukauwa na vulici ni veivunau ni kosipeli” (ena Ripote ni Koniferedi, Okot. 1986, 20; se Ensign, Nov. 1986, 17). iKarua, na veisoqoni oqo sa dua na vanua me soqoni vata kei ira na tani kara vakasaqara na veivagalalataki, kei ira era sa lakova oti na salatu oqo ka sa i ivakadinadina bula ni kena yaga. Ena soqoni ni veivagalalataki o na kunea kina na veikilai matata, na inuinui, kei na veitokoni.

Vuli kei na Kilamatata

Na vulici ni ivolanikalou kei na itukutuku mai vei ira na iliuliu ni Lotu ena vukei iko mo tekivutaka na nomu vagalalataki. Na vuli oqo ena tubu kina na nomu kilaka ka na vukei iko mo vuli.

O rawa ni vakayagataka na ivolanikalou, itukutuku, kei na taro yadua ka tarava yani ena yalomasumasu ni vuli yadudua, ni volavola, kei na veivosaki vakailawalawa. Na vakasamataki ni volavola ena rawa me vakarerei iko, ia na volavola sa iyaragi kaukauwa sara me baleta na vagalalataki. Ena solia vei iko e dua na gauna mo vakanananu kina; ena vukei iko me vakanamata na nomu vakasama; ena vukei iko mo raica ka tauradei na lewe ni veivosaki, vakanananu, kei na itovo e vakavolivolita tu na nomu vakatotogani. Ni o volavola, ena katoni tale tikoga e dua na itukutuku ni nomu nanuma. Ni o toso yani ena vei ikalawa eso, ena rawa mo vakarautaka na nomu tubu. Ia ena gauna oqo, mo vola ena lomadina kei na yalo e tadola na nomu nanuma, veika o vakila, kei na vakasama.

Vakavolivoliti ena veitemaki

“Au sa vakavolivoliti, ena vuku ni veitemaki kei na ivalavala ca sa dau vakaleqai au vakarawarawa.

“Ia ni’u sa gadreva meu marau sa vutugu na yaloqu ena vuku ni noqu ivalavala ca; ia, au sa kilai Koya kau sa vakararavi vua.

“Sa dautotaki au na noqu Kalou; sa tuberi au ena noqu rarawa mai na loma ni lekutu ka a maroroi au mai na wasaliwa titobu.

“Sa vakasinaiti au ena nona loloma, ka sa caucaudre tu e yagoqu taucoko” (2 Nifai 4:18–21).

• O vakila ni o vakavolivoliti ka coriti tu? Na gauna cava o dau vakila kina vakawasoma na veika oqo?

• Na veituvaki se itovo ni yalo cava a vakamalumalumutaki iko ka mani vakavuna mo soli iko yani kina ki na veivakatotogani?

• Ni vakila na nona sa bitaki o Nifai, a qai vakararavi vei cei ? Na cava o rawa ni cakava mo vakararavi vakaidina kina vua na Turaga?

“Au sa qai kila ni sa ka walega na tamata”

“Ka sa yaco ni sa oti mada e vica na auwa sa qai kilai yalona ka kaukauwa tale ko Mosese me vaka e dua na tamata; a sa kaya vakataki koya: Ia ena vuku ni ka oqo au kila kina ni sa ka wale ga na tamata, oqo na ka au a sega sara tu ga ni kila” (Mosese 1:10).

• A vakamacalataki koya vakacava ko Mosese ni vakatauvatataki kei na Kalou?

• E rawa vakacava ni dua na gonelailai me tawa yalani na kena yaga, ka yaco me sega ni dua na ka, ni vakatauvatani kei na nona itubutubu?

• Ena sala cava soti o sa okati mo tawayaga kina, ni sega vei iko na veivuke ni Kalou?

• Ena sala cava soti sa tawayalani kina na kemu yaga?

• Vola me baleta na nomu kila na nomu malumalumu mo ra-wa kina na nomu vakatotogani vakai iko, e rawa ni kauti iko mai mo tusanaka na nomu tawayaga ka yaco me vaka e dua na gonelailai.

Waloloi kei na karamaca

“Sa kalougata ko ira era sa via kania ka via gunuva na ivalavala dodonu: ni ra na vakamamautaki” (Maciu 5:6).

“Ka sa waloloi na yaloqu; kau tekiduru e matana na noqu Dauniveibuli, kau a tagi vua ena masu kaukauwa kei na yalo ni vakatakekere me baleta na yaloqu; ka’u tagi tikoga vua ena siga taucoko; io, ni sa bogi mai au sa tabalaka cake tiko ga na domoqu me yaco ki lomalagi” (Inosi 1:4).

• Eda vulica mai na ivolanikalou e rua oqo, ni yaloda e rawa ni walokai ena viakana. O bau vakila beka na lala ni lomamu ka dina mada ga ni o sega tu ni walokai ena viakana vakayago? Na cava e vakavuna na lala vaka oya?

• E rawa ni vukei iko vakacava na viakania na veika ni Yalo mo lomadina vakalevu cake kina.

Lomadina

“Eso beka era dau raica na ituvaki ni itovo ni bula e kilai tu me, lomadina, me dua na ulutaga e ka wale sara. Ia, au vakabauta ni sa ka bibi sara ki na kosipeli. Ke sega na lomadina, na noda bula … ena lutu sobu yani ki na vakasisila kei na veilecayaki” (Gordon B. Hinckley, “We Believe in Being Honest,” Ensign, Oko. 1990, 2).

• Vola na vei sala eso o sa lasu kina ka qai tovolea me vunia matua na nomu veivakatotogani mai vei iko kei ira tale eso. Sa vakavuna vakacava na itovo oqo na “vakasisila kei na veilecayaki”?

Yalomalua

“Ia oqo, baleta ni sa vakasaurarataki mo ni yalomalumalumu ko ni sa kalougata kina; ni tamata ena so na gauna, kevaka sa vakasaurarataki me yalomalumalumu, ena vakasaqara na veivutuni; ia oqo sa dina sara, ko koya yadua sa veivutuni ena raica na loloma cecere; ia ko koya sa raica na loloma cecere ka vosota me yacova na ivakataotioti ko koya oqo ena vakabulai” (Alama 32:13).

• Vola na veika me baleta na ituvaki ni bula ka sa vakasaurarataki iko mo yalomalumalumu, ka vakasaqara na veivutuni. Na inuinuinui cava e solia o Alama vei iko? Ena rawa vakacava ni o kunea se ciqoma na inuinui oya?

Na ka e rekitaka na Turaga

“A ka vakasisila vei Jiova na tebe ni gusu lasu: ia ko ira sa dina na nodra cakacaka sa rekitaka ko koya.” (Vosa Vakaibalebale 12:22).

• Na volai ni isaunitaro eso oqori e gadrevi kina e dua na itagede titobu ni lomadina me baleti iko. E semati vakacava na tiki ni ivolanikalou oqo kina lomadina vakaoqo? Ena rawa vakacava mo yaco mo ka rekitaki ni Turaga?