2019
Tuʻunga Fakaākonga ʻoku Tataki Fakalangí
Sune 2019


Tuʻunga Fakaākonga ʻoku Tataki Fakalangí

Mei ha lea ʻi ha fakataha lotu ko e, “ʻE Fakaʻaongaʻi Koe ʻe he ʻOtuá, ʻE Tāpuekina Koe ʻe he ʻOtuá,” ne fai ʻi he ʻUnivēsiti Pilikihami ʻIongí he ʻaho 3 ʻo Nōvema, 2015.

Kapau te ke fekumi ke hoko ko ha ākonga moʻoni ʻo hotau Fakamoʻui ʻofeiná, ʻe tataki ho ngaahi halá ʻe he ʻEiki ko e ʻOtua ʻo e langí.

ʻĪmisi
meeting with family in El Salvador

Tā fakatātaaʻi ʻe Kelley Morris

ʻOku ou fie lea ki ha fehuʻi ʻe ua naʻá ku fie maʻu ha tali ki ai heʻeku kei siʻí.

ʻUluakí, kapau te ke fakatapui hoʻo moʻuí ki he ngāue ʻa e ʻOtuá, te Ne tataki nai ho halá mo fakaʻaongaʻi koe ki Heʻene ngaahi taumuʻa angatonú? Uá, kapau te ke fili ke muimui ki he Fakamoʻuí mo fononga ʻi he hala ʻo e tuʻunga fakaākongá, ʻe tokangaʻi, tataki, tāpuekina, mo fakafonu nai ʻaki koe ha laumālie ʻo e fiefia mo e mahutafea ʻi Heʻene fakaʻaongaʻi koe ki Heʻene ngaahi taumuʻá?

Siʻoku ngaahi tokoua mo e tuofāfine ʻofeina, kapau te ke loto ʻaki e tokoni ki he Fakamoʻuí mo feinga ke laka atu ʻi he tui mo e ʻofa ʻi he hala kuó Ne fekaú, ʻoku ou ʻilo ʻe fakaʻaongaʻi koe ʻe he ʻEikí ʻi ha ngaahi founga ʻoku ʻikai te ke lava ʻo mafakakaukaua he taimí ni.

Te ke pehē, “Ka ʻoku ʻikai ko ha taha makehe au. Ko ha taha angamaheni pē au ʻi he tafaʻaki kotoa pē. ʻOku ʻikai ke u fuʻu ʻatamai lelei, pōtoʻi lea, teunga lelei, pea naʻa mo e ʻulungaanga leleí. ʻE anga fēfē hano fakaʻaongaʻi au ʻe he ʻOtuá?”

Talu mei he kamataʻanga ʻo taimí, mo e fakaʻaongaʻi ʻe he Tamai Hēvaní ʻa kinautolu ʻoku angamahení mo fakaʻaongaʻi kinautolu ki Heʻene ngaahi taumuʻá. Naʻe faitohi mai ʻa e ʻAposetolo ko Paulá kiate kimoutolu he ʻahó ni, ʻo hangē ko ia naʻá ne fai ki he kau Kolinitō ʻo e kuonga muʻá:

“Kuo fili ʻe he ʻOtuá ʻa e ngaahi meʻavale ʻo e māmaní ke fakamaaʻi ʻa e potó; pea kuo fili ʻe he ʻOtuá ʻa e ngaahi meʻa vaivai ʻo e māmaní ke fakamaaʻi ʻa e mālohí;

“Mo e kau lāuvale ʻo e māmaní, mo e meʻa kuo manukí, kuo fili ʻe he ʻOtuá, pea mo e ngaahi meʻa kuo ʻikaí, ke ne fakaʻosi ʻaki ʻa e ngaahi meʻa ʻoku ʻi aí:

“Ke ʻoua naʻa vikiviki ha toko taha ʻi hono ʻaó” (1 Kolinitō 1:27–29).

‘I he hokosia e taimi ke fakafoki mai ai ‘e he Fakamoʻuí Hono Siasí ki he māmaní, ʻokú ke pehē ko e hā naʻá Ne fili ai ha kiʻi tamasiʻi loto-fakatōkilalo ne ʻikai fuʻu fēfē ʻene akó?

ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe fekau ai ʻe he ʻOtuá ʻa Kitione ko ha tangata faama, ke ne fekau atu e kau taú ke nau foki ki ʻapi kae ʻoua kuo toe pē ha kau tangata ʻe 300 ke fehangahangai mo ha fili taʻefaʻalaua? (vakai, Kau Fakamaau 7:1–25).

ʻOkú ke pehē nai ko e hā naʻe fili ai ʻe he Fakamoʻuí ha tangata toutai ke hoko ko ʻEne ʻAposetolo pulé mo tataki e Siasí hili ʻEne pekiá? (vakai, Mātiu 16:18).

ʻUluakí, he “ʻoku ʻikai mamata ʻa [e ʻEikí] ʻo hangē ko e mamata ʻa e tangatá; he ʻoku sio ʻa e tangatá ki he anga ʻoku hā ʻi tuʻá, ka ʻoku ʻafioʻi ʻe [he ʻEikí] ʻa e lotó” (1 Samuela 16:7).

Uá, koeʻuhí he ʻoku malava ʻa e ʻOtuá ʻo ngaohi ha fakatupu laulōtaha ʻaki e kelekele ʻumea maʻulalo tahá. Ko e moʻoni, “ka kuo kau ʻa e ʻOtuá [mo kitautolu], pea ko hai ʻe angatuʻu kiate kitautolu?” (Loma 8:31).

Tolú, ʻoku fili ʻe he ʻOtuá e meʻa vaivaí koeʻuhi ke ʻoua naʻa polepole ha taha ʻo pehē, “Naʻá ku malava ʻeni ʻiate au pē.”

ʻI hono ʻave ʻe Pita, ko ha tangata toutai loto-fakatōkilalo, ha kiʻi kulupu tokosiʻi ʻo e kau tuí peá ne tauhi kinautolu ke hoko ko ha Siasi mālohí, naʻe hiki hake e leʻo ʻo e kakaí ʻo fakamālōʻia e ʻOtuá.

ʻI he mālohi ha kongakau ʻe toko 300 ʻi ha kau tau ʻe toko lauiafé, ʻoku fakafetaʻi e kakaí ki he ʻOtuá.

ʻI hono tukuange ʻe ha kiʻi tamasiʻi mei he kauʻāfonuá e palaú peá ne liliu e fakamatala liliu moʻui mo fakalaumālie taha talu mei he Tohi Tapú, ʻoku fakalāngilangiʻi ʻe he kakaí e mālohi ʻo e ʻOtuá kae ʻikai ko e poto ʻo e tangatá.

ʻOku ʻikai fie maʻu ʻe he Tamai Hēvaní ke ke mālohi, poto, mo pōtoʻi lea. ʻOkú ne finangalo ke ofeʻi ho lotó kiate Ia mo ke fekumi ke fakalangilangiʻi Ia ʻaki e tauhi kiate Ia mo e alanima atu ʻi he manavaʻofa kiate kinautolu ʻoku mou feohí.

Ngaahi Ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní

Ko e meʻa hono ua ʻoku ou fie maʻu ke fakamahino kiate koé, kapau te ke muimui ki he ʻOtuá ʻi he moʻoni mo e mālohi, te Ne tāpuakiʻi koe ʻi ha ngaahi founga he ʻikai lava ke mahino kiate koe.

ʻI he 2006, naʻe fakapapauʻi ʻe Palesiteni Kōtoni B. Hingikeli (1910–2008) mo e Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻoku totonu ke ʻi ai ha temipale ʻi Seni Salavatoa, ʻEli Salavatoa. Naʻa mau ʻaʻahi ki ha ngaahi konga ʻapi, ʻo kau ai ha poloka kakato ʻo e koló ne tuʻu ʻi he lotolotonga ʻo e feituʻu naʻe femoʻuekina taha mo fuoloa angé. Naʻe ʻikai ongo totonu ha feituʻu ʻi heʻemau fononga mei he konga ʻapi ki he konga ʻapí.

Ne faifai pea mau fakalaka atu ʻi ha feituʻu langalanga foʻou ʻi he tafaʻaki fakahihifo ʻo e koló. Naʻá ku ongoʻi ha meʻa ʻi he feituʻu ko iá peá u lue takai ʻi ha ngaahi poloka lahi. Ne mau tokanga ki ha konga ʻapi ne takatakaiʻi ʻe ha holisi sima. Naʻá ku fetuʻutaki ki he tokotaha maʻu tofiʻá pea ʻilo ai ʻoku ʻikai ʻatā e konga ʻapí, ko ia naʻá ku foki ki ʻapi.

Ka kuo lea e palōfitá ʻe langa ha temipale ʻi Seni Salavatoa, ko ia ai naʻá ku toe foki ʻo vakaiʻi ha ngaahi konga ʻapi kehe. Ne toe tataki pē ʻeku tokangá ki he konga ʻapi holisi simá, peá u toe fetuʻutaki pē ki ai. Naʻa nau toe fakahoko mai ʻoku ʻikai ʻatā e konga ʻapí.

Naʻá ku foki ki ʻapi ka naʻe ʻikai lava ke u tukuange e ongo ko e feituʻu eni naʻe fie maʻu ke tuʻu ai e temipalé. Naʻá ku fetuʻutaki ki he fāmilí mo ʻeke ange pe ʻe ʻikai lava nai ke nau fakataha pē ā mo au. Naʻa nau loto lelei ki ai. Naʻá ku toe fononga leva ki Seni Salavatoa, fakataha mo Lōpeti Fōkesi, ko ha kaungāmeʻa mo e tokotaha ngāue ʻi he vaʻa fakatau ʻapi ʻa e Siasí. Naʻá ma tūʻulutui ʻo lotu ʻi hoku lokí he pongipongi ko iá kimuʻa pea kamata e ʻahó mo kolea e tokoni ʻa e ʻEikí.

ʻI heʻema fakaʻuli atu he matapā ʻo e ʻaá ki he ʻapí, ne hangē haʻate hū atu ki ha ngoue toputapú. Ne ʻi ai ha ʻuluʻakau mo e ngaahi matalaʻiʻakau, pea ne hangē ne ngata pē e longoaʻá ʻi he matapā ʻo e ʻaá. Naʻe tatali mai ʻa Misa Mikaele Tueniasi, mo hono tokouá, pea mo ha ongo foha ʻe toko ua ʻo Mikaele kiate kimaua. Naʻa nau fakafeʻiloaki mai pea fakafeʻao atu kimaua ki honau ʻapi tukufakaholo fakafāmilí—ʻa ia naʻe lahi pea ʻatā.

Naʻá ma fakahoko ange naʻá ma ʻi ai ko ha fatongia kuo vahe mai ʻe he palesiteni ʻo e Siasí pea naʻá ne fie maʻu ke tāpuekina e fonuá mo e kāingalotu ʻo e Siasí ʻaki hono langa ha temipale ai. Naʻá ku fakaʻaliʻali ange ha ʻū tā ʻo ha ngaahi temipale kehe. Naʻá ku talaange naʻá ma ongoʻi ko honau konga ʻapí, ʻa honau ʻapi fakafāmilí, ʻa e feituʻu totonú.

Naʻe ʻikai fakaʻohovale ʻa e ʻikai ke nau tali e kolé, ka naʻe pau ke ma fai e feingá. Pea hili mei ai ha meimei houa ʻe taha ʻe ma feinga ʻi he founga kotoa pē ʻe lavá, hangē ko hano fakatau ʻosi, ko ha fakafetongi konga ʻapi, pea mo ha faʻahinga meʻa pē naʻá ma fakakaukau ki ai. Ka naʻa nau tuʻu maʻu ʻi heʻenau fakakaukaú pea ne nau tali ʻikai ki heʻema fokotuʻu kotoa pē.

Kuó ma fakahoko e meʻa kotoa pē te ma lavá. Ne ma teuteu. Ne ma fakahoko e lelei taha naʻá ma ʻiloʻi ke faí. Ka naʻe ʻikai pē feʻunga ia.

Naʻe fakafonu hoku lotó ʻi ha lotu fakamātoato: “Tamai, kātaki ʻo tokoni mai ke ma ʻilo e meʻa ke lea ʻaki pe faí.”

Ne faifai pea ngali ko ʻema fonongá ko e koto kula noa. Ne hangē he ʻikai ha meʻa te ne liliu ʻenau fakakaukaú. Ka ʻi he ʻamanaki ke ma mavahé, ne hoko ha meʻa. Naʻe taumalingi mai e Laumālie ʻo e ʻEikí ki he lokí. Naʻe ongoʻingofua ia. Naʻe ongoʻi ia ʻe he taha kotoa ʻi he lokí. Ko e taha ia ʻo e ngaahi aʻusia fakalaumālie mālohi taha kuo faifai peá u ongoʻí.

Ne kamata ke tangi ʻa Mikaele Teuniasi, ʻa ia ne ʻikai ko ha mēmipa ʻo e Siasí. Naʻe tafoki ʻa Misa Teuniasi ki hono tokouá ʻo pehē ange, “Kapau he ʻikai ke tau lava ʻo fakatau hotau ʻapi fakafāmilí, he ʻikai lava nai ke tau fakatau e konga ʻapi lelei taha ʻoku tau maʻu ʻi he tafaʻaki hala ʻoku hanga maí?”

Naʻe tali lelei ia ʻe hono tokouá. Naʻa mau talanoa leva fekauʻaki mo honau konga ʻapi ʻe tahá. Naʻa nau maʻu ha kelekele ʻeka ʻe laungeau ʻo hanga mai ki honau ʻapí mei he tafaʻaki ʻe taha ʻo e hala lahí, pea ko e lotolotonga ʻo e konga ʻapí ʻoku kiʻi maʻolunga hake ʻa ia ʻe lava e meʻalele kotoa pē ʻoku fononga he halá ʻo mamata ki he temipalé.

Ko e konga ʻapi ia naʻá na foaki mai maʻá e temipale ʻo e ʻEikí. Ko ha mana moʻoni ia. Ne kamata mei he momeniti ko iá ʻo fai atu, ʻa hono tāpuekina ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi ngāue ne fai ki aí. ʻI he ʻaho 21 ʻo ʻAokosi, 2011, naʻe fakatāpui ʻe Palesiteni Henelī B. ʻAealingi, ʻa ia naʻe hoko ko e Tokoni ʻUluaki ʻi he Kau Palesitenisī ʻUluakí, ʻa e temipalé ki he ngāue ʻa e ʻEikí.

ʻĪmisi
El Salvador San Salvador Temple

ʻOku ou fakamoʻoni ʻoku ʻi ai ha temipale fakaʻofoʻofa ʻi he ngaahi moʻunga ʻo Seni Salavatoá ʻo ʻikai ko ha ola ʻo ha meʻa naʻá ma lea ʻaki pe fai mo Misa Fōkesi. Ka ʻoku tuʻu ai he ʻaho ní, koeʻuhi ko e tokoni mālohi mai ʻa e Laumāile Māʻoniʻoni ʻo hotau ʻOtua Mafimafí.

Ko ‘Etau Tamai Mohu ʻAloʻofá

Kapau ʻoku feʻunga e tokanga mai ʻa e ʻEikí ke ʻomi Hono Laumālié ke fakaʻatā ha feituʻu ki ha temipale, he ʻikai nai te ke pehē te Ne ʻomi Hono Laumālié ke teuteuʻi ho lotó mo tataki ho ngaahi halá?

ʻOkú ke mahuʻinga lahi fau ʻo ʻikai lava ke fakamatalaʻi, ʻi ha konga kelekele. Ko e fānau ʻofeina koe ʻo ha Tamai Taʻengata. Ko e hako koe ʻo e ʻOtua ʻo e ʻunivēsí!

ʻOku ʻikai nai ke ke fakakaukau ʻokú Ne tokanga mai kiate koe? ʻOku ʻikai nai ke ke fakakaukau te Ne fakaʻaongaʻi mo tāpuekina koe ʻi ha ngaahi founga ʻoku nāunauʻia ange ʻi he ngaahi meʻa ʻokú ke malava ʻo sioloto atu ki aí?

ʻOku talamai ʻe he folofolá kapau te tau “falala ki [he ʻEikí] ʻaki [hotau] lotó kotoa; pea ʻoua naʻa [tau] faʻaki ki [hotau] potó,” pea kapau te tau “fakaongoongo kiate ia, … pea ʻe fakatonutonu ʻe ia [hotau] ngaahi ʻaluʻangá” (Lea Fakatātā 3:5–6).

Naʻe fakanounouʻi totonu ʻe he Tuʻi ko Penisimaní e pōpoaki ʻoku ou fakaʻamu ke tuku maʻamoutolú. Naʻá ne pehē: “Pea ko e tahá, ʻoku ou loto ke mou fakakaukau ki he tuʻunga monūʻia mo fakafiefia ʻo kinautolu ʻoku tauhi ʻa e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá. He vakai, ʻoku nau monūʻia ʻi he meʻa kotoa pē, ʻa e meʻa fakamāmaní mo e fakalaumālié fakatouʻosi; pea kapau te nau kātaki ʻi he tui faivelenga ʻo aʻu ki he ngataʻangá ʻe maʻu hake ʻa kinautolu ki he langí koeʻuhi ke nau nofo mo e ʻOtuá ʻi he tuʻunga fiefia ʻoku ʻikai hano ngataʻanga” (Mōsaia 2:41).

ʻOku ou ʻohake hoku leʻó ʻi he fakafetaʻi mo fakamoʻoni ki he moʻoni ko ení. ʻOku ou fakamoʻoni kuó u toutou mātā hono fakahoko e ngaahi tāpuaki kuo talaʻofa mai ʻa e ʻOtuá ʻi heʻeku moʻuí pea mo e moʻui ʻo ha niʻihi kehe tokolahi.

ʻOku ou palōmesi atu kapau te mou ofeʻi homou lotó ki hoʻomou Tamai ʻi he Langí, kapau te mou feinga ʻi he ʻaho taki taha ke ʻofa mo muimui haohaoa ange kia Sīsū Kalaisi, kapau te mou fefuaʻaki hoʻomou kavengá ʻi he manavaʻofa mo e angaʻofa pea hiki hake e nima ʻo e kakai ʻoku mou feohi ka ʻoku faingataʻaʻiá, kapau te mou fekumi ke hoko ko ha ākonga moʻoni ʻo hotau Fakamoʻui ʻofeiná, ʻe tataki ho ngaahi halá ʻe he ʻEiki ko e ʻOtua ʻo e langí. Te Ne fakaʻaongaʻi koe ki Heʻene ngaahi taumuʻa fakaʻeiʻeikí. Te Ne tāpuekina koe ʻi ha ngaahi founga he ʻikai lava ke ke makupusi.