2017
Ko e Ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí: Ko ha Ungaʻanga mo ha Maluʻanga
December 2017


Ko e Ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí Ko ha Ungaʻanga mo ha Maluʻanga

ʻOku nofo ʻa e tokotaha naʻá ne faʻú ʻi Kulatipa, ʻi Palāsila.

ʻE lava ke maluʻi kitautolu ʻe he ngaahi akonaki ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá mei he ngaahi faingataʻa te tau fehangahangai mo ia ʻi heʻetau teuteu atu ki he Hāʻele ʻAnga Ua Mai ʻa e ʻEikí.

ʻĪmisi
image of Savior and stormy shores

Ko Hotau Fakamoʻuí, mei he SuperStock/Getty Images; fakatātā mei muí tā ʻe David Clapp/Getty Images

ʻOku finangalo ʻa e ʻEikí ke maluʻi Hono kakaí. ʻI he lotolotonga ʻo ha taimi ne fakatangaʻi lahi ai e Siasí, naʻá Ne fakamamafaʻi e mahuʻinga ʻo e fakataha ki Saioné “ko ha maluʻanga, pea ko ha ungaʻanga mei he afaá” (T&F 115:6; tānaki atu hono fakamamafaʻí).

ʻOku maʻu e ungaʻanga mo e maluʻanga ko ʻení ʻi hono moʻui ʻaki e ongoongolelei ʻa Sīsū Kalaisí ʻi heʻetau “fakatotolo ʻi he ngaahi fekau ko ʻení” (T&F 1:37). Ko ia ai, tuku ke tau vakaiʻi ha ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku maʻu ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá ʻo ka mahino mo moʻui ʻaki, te ne ʻomi ha maluʻanga pea hoko ko ha ungaʻanga mei he ngaahi ʻahiʻahí, koví, mo e ngaahi faingataʻa kehe ʻoku tau fehangahangai mo ia ʻi he ʻaho ní.

ʻOku Maluʻi Kitautolu ʻi Heʻetau Fekumi ki he Laumālie Māʻoniʻoní

ʻE lava ke hoko hono nofoʻia kitautolu ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní, ko ha ungaʻanga mo ha maluʻanga mei he māmaní. Naʻe talaʻofa ʻe he ʻEikí kapau ʻe “fakaʻaongaʻi” ʻe ʻOliva Kautele e meʻafoaki ʻo e fakahaá, “te ne fakahaofi koe mei he nima ʻo ho ngaahi filí, ka ʻo kapau naʻe ʻikai ke pehē, te nau tāmateʻi koe, pea ʻomi ho laumālié ki he fakaʻauhá” (T&F 8:4). Fakatokangaʻi ange ʻe malava ke maluʻi ʻa ʻOliva Kautele mei he maté mo e angahalá, ʻi he leʻo ʻo e Laumālié.

ʻE maluʻi foki kitautolu ʻe heʻetau maʻu e moʻoní ʻo fakafou ʻi he mālohi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní mei he ngaahi akonaki ʻa e tangatá pea mo e ngaahi loi mo e kākā ʻa Sētané. Naʻe talaʻofa ʻe he ʻEikí ko “kinautolu ʻoku poto pea nau tali e moʻoní, mo maʻu ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ke hoko ko honau fakahinohinó, mo ʻikai ke kakāʻí—ko e moʻoni ʻoku ou pehē kiate kimoutolu, he ʻikai ke tā hifo ʻa kinautolu pea laku ki he afí ka te nau kātakiʻi ʻa e ʻahó” (T&F 45:57; tānaki atu e fakamamafá). ʻOku tohi ʻe he mālohi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní e moʻoní ʻi hotau lotó mo maluʻi kitautolu mei he kākaá.

Ka ʻoku ʻikai ʻuhinga e talangofua ki he ngaahi ueʻi ʻa e Laumālié ʻe maluʻi ai kitautolu mei he ʻahiʻahi kotoa pē. ʻOku fakamatalaʻi ʻe he vahe 122 ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá, neongo e moʻui tāú, ʻe lava pē ke tau fehangahangai mo e ngaahi mamahí mo e faingataʻá. ʻI he ʻafio mo e poto ʻa e ʻOtuá, ʻa ia “ʻoku ʻafioʻi … ʻa e ngaahi meʻá ni kotoa pē” (T&F 127:2), “ʻe foaki ʻe he ngaahi meʻá ni ʻa e poto [kiate kitautolu], pea ʻe hoko ia ʻo ʻaonga [kiate kitautolu]” (T&F 122:7).

ʻOku Maluʻi Kitautolu ʻi Heʻetau Muimui ki he Kau Palōfita Moʻuí

ʻI he ʻaho naʻe fokotuʻu ai e Siasí, naʻe fekauʻi ʻe he ʻEikí e Kāingalotú ke nau fanongo ki he palōfitá:

“Ke ke tokanga ki heʻene ngaahi lea kotoa pē mo e ngaahi fekau te ne fai kiate koé, ʻo ka ne ka maʻu ia, pea ʻaʻeva ʻi he māʻoniʻoni kakato ʻi hoku ʻaó;

“ʻHe ke mou tali ʻene [Palesiteni ʻo e Siasí] leá, ʻo hangē ko e lea ia mei hoku ngutu ʻoʻokú, ʻi he kātaki mo e tui kotoa pē.

“Koeʻuhí ʻi hoʻomou fai ʻa e ngaahi meʻá ni ʻe ʻikai ikuna ʻa kimoutolu ʻe he ngaahi matapā ʻo helí; ʻio, pea ʻe fakamovetevetea atu ʻe he ʻEiki ko e ʻOtuá ʻa e ngaahi mālohi ʻo e fakapoʻulí ki muʻa ʻiate kimoutolu, pea pule ke ngalulululu ʻa e ngaahi langí koeʻuhi ko hoʻomou leleí, pea mo e lāngilangi ʻo hono huafá” (T&F 21:4–6).

ʻOku folofola mai ʻa e ʻEikí kiate kitautolu ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá ko “kinautolu ʻe ʻikai fanongo ki he leʻo ʻo e ʻEikí, pe ko e leʻo ʻo ʻene kau tamaioʻeikí, pe ʻikai tokanga ki he ngaahi lea ʻa e kau palōfitá mo e kau ʻaposetoló, ʻe motuhi atu ʻa kinautolu mei he kakaí” (T&F 1:14; tānaki atu e fakamamafá).

ʻE ʻomi ʻe he fanongo mo e moʻui ʻaki e ngaahi akonaki ʻa e kau palōfita moʻuí ha haoʻanga mo ha maluʻanga, he ʻoku nau lea fekauʻaki mo ʻetau ngaahi palopalema lolotongá mo fakahā mai e meʻa ʻoku totonu ke tau fai ke ikunaʻi ai e ngaahi faingataʻa ko ʻení. Ko ha tāpuaki fungani moʻoni ia ke ʻi ai ha kau fakafofonga moʻui ʻo e ʻEikí.

ʻOku fakaʻaongaʻi ʻe he ʻEikí ha talanoa fakatātā ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:43–62, fekauʻaki mo ha ngoue vaine ke fakatātaaʻi ʻaki e mahuʻinga ʻo e fakafanongo ki he palōfita moʻuí. ʻOku fakahoa ʻe he tala fakatātaá e palōfitá ki ha tangata leʻo ʻi ha taua. ʻI he kuonga muʻá ne langa ʻe he kakaí ha ngaahi taua ʻa ia ʻe lava ai ha tangata leʻo ʻo sio mamaʻo atu mei he koló pea fakatokanga ki he kakaí e taimi ʻoku ofi mai ai e filí.

ʻOku kamata e tala fakatātaá: “Langa ha taua, koeʻuhí ke lava ha taha ʻo sio takatakai ki he fonuá, ke hoko ko ha tangata leʻo ʻi he tauá, koeʻuhí ke ʻoua naʻa maumauʻi hifo ʻa ʻeku ngaahi fuʻu ʻōlivé ʻi ha haʻu ʻa e filí ke maumauʻi mo ʻave maʻanautolu ʻa e fua ʻo ʻeku ngoue vainé” (veesi 45; tānaki atu e fakamamafá).

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā M. Lāsolo Pālati ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá fekauʻaki mo e maluʻi mo e ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu mei he muimui ki he faleʻi ʻa ha palōfita moʻui: “ʻOku ʻikai ko ha kiʻi meʻa siʻisiʻi, ʻe hoku kāinga, ke ʻi ai ha palōfita ʻa e ʻOtuá ʻi hotau lotolotongá. … ʻI heʻetau fanongo ki he faleʻi ʻa e ʻEikí naʻe fakahā ʻi he ngaahi lea ʻa e Palesiteni ʻo e Siasí, ʻoku totonu ke fakalotolahi mo taimi tonu ʻetau talí. Kuo fakahaaʻi ʻe he hisitōliá ʻoku ʻi ai ʻa e malu, nonga, tuʻumālie, mo e fiefia ʻi hono tali e faleʻi fakapalōfitá.”1

ʻOku laka hake e malu fakalaumālie ʻoku maʻu mei he fanongo ki he kau palōfitá, ʻi he malu fakaetuʻasinó. ʻOku fie maʻu lahi ia, he “kuo feinga foki ʻa Sētane ke kākaaʻi ʻa kimoutolu, ke ne lava ʻo ikunaʻi ʻa kimoutolu” (T&F 50:3). ʻOku maluʻi kitautolu ʻe he fakafanongo ki he kau palōfitá mei he ngaahi poto ʻo e māmaní mo e “kākā olopoto ʻo e tangatá, ʻa ia ʻoku nau toka tataʻo ai ke kākaaʻi” (T&F 123:12).

ʻOku Maluʻi Kitautolu ʻi Heʻetau Faitotonu ʻi he Nofo Malí

ʻĪmisi
strong marriage and stormy weather

Fakaikiiki mei he Fili e Meʻa Kotoa, fai ʻe Brian Kershisnik, ʻikai ngofua ke ʻai hano tatau; fakatātā mei muí tā ʻe Claudio Contreras/naturepl.com/Getty Images

ʻOku talaʻofa mai e ʻEikí kiate kitautolu ʻe lava ke taʻengata ʻa e fuakava foʻou mo taʻengatá (vakai T&F 132:19). Ko e tokāteline ko ʻeni ʻo e hakeakiʻí, ko ha ungaʻanga ia mei he ngaahi vā-fetuʻutaki loi ʻokú ne fakaʻauha ʻa e māmaní. Neongo hono taukapoʻi ʻe ha ngaahi leʻo fakamāmani ʻoku fakakuongamuʻa e malí, fakapiko, pe taʻemahuʻinga, ʻoku folofola mai ʻe he leʻo ʻo e ʻEikí, “ʻIlonga ia ʻe fekau ke ʻoua ʻe malí, ʻoku ʻikai ke tuʻutuʻuni ia ʻe he ʻOtuá, he kuo tuʻutuʻuni ʻe he ʻOtuá ʻa e nofo malí ki he tangatá” (T&F 49:15).

ʻOku akoʻi kitautolu ʻe he ʻEikí ʻi he founga ke maluʻi ai ʻetau nofo malí, “Ke ke ʻofa ʻi ho uaifí ʻaki ho lotó kotoa, pea pīkitai kiate ia kae ʻikai ki ha toe taha kehe” (T&F 42:22).

Naʻe fakamatalaʻi ʻe Palesiteni Sipenisā W. Kimipolo (1895–1985) ʻa e natula haohaoa ʻo e fekau ko ʻení:

“ʻI he pehē ko ia ʻe he ʻEikí, ʻaki ho lotó kotoa, ʻoku ʻikai ngofua ia ke toe vahevahe ia pe ʻinasi ai mo ha taha kehe pe taʻofi ha meʻa. Pea ʻoku toe fakalea leva ia ki he fefiné ʻo pehē, “Ke ke ʻofa ʻi ho uaifí ʻaki ho lotó kotoa, pea pīkitai kiate ia kae ʻikai ki ha toe taha kehe.’

“ʻOku hanga ʻe he ngaahi foʻi lea kae ʻikai ki ha toe taha kehé, ʻo toʻo fakaʻaufuli ʻa e tokotaha kotoa pē mo e meʻa kotoa pē. ʻOku laulōtaha leva ʻa e malí ʻi he moʻui ʻo e husepānití pe uaifí pea ʻoku ʻikai ha moʻui fakasōsiale pe moʻui fakangāue pe moʻui fakapolitikale, pe ha toe faʻahinga meʻa pē pe ha toe taha pe meʻa ʻe toe muʻomuʻa ange ʻi hoto malí.”2

ʻOku hanga ʻe he meʻa ʻoku tau sio ki aí ʻo liliu lahi kitautolu ki he leleí pe ko e koví. ʻOku ou pehē ko e ʻuhinga ia e fakatokanga mai ʻa e ʻEikí ʻi he veesi ko ʻení: “Pea ko ia ia te ne fakasio ki ha fefine ke holi ki aí, te ne fakaʻikaiʻi ʻa e tuí pea ʻe ʻikai te ne maʻu ʻa e Laumālié; pea kapau ʻe ʻikai te ne fakatomala ʻe kapusi ia ki tuʻa” (T&F 42:23; tānaki atu e fakamamafá).

ʻOku totonu ke hanga taha pē hotau matá mo e lotó ki hotau malí mo e ʻEikí, ka tau malu mei he ʻoho ʻa e filí. Kuo pau ke ʻoua naʻa tau fakangofua hotau matá ke toe fakasiosio holo pe holi ki ha taha kehe mei hotau malí. ʻOku fie maʻu ke lokaʻi hotau lotó mo e fakakukaú ke maluʻi ia mei he ʻahiʻahi ko iá. Ko e founga ʻeni ʻa e ʻEikí ki he nofomali leleí.

ʻOku Maluʻi Kitautolu ʻi Heʻetau Ngāue Fakafaifekaú

ʻOku lahi hotau ngaahi faingamālie ke ngāue ʻi he Siasí, pea ko e ʻEikí ʻoku “fiefia ke fakalāngilangiʻi ʻa kinautolu ʻoku tauhi kiate [Iá]” (T&F 76:5). ʻOku akoʻi ha ngaahi tefitoʻi moʻoni lalahi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá fekauʻaki mo e ngāue fakafaifekaú.

ʻOku palōmesi ʻa e ʻEikí “ʻilonga ha tangata ʻe ʻalu ʻo malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí ni ʻo e puleʻangá, pea ʻikai tuku ʻene fai atu ʻa e faivelenga ʻi he ngaahi meʻa kotoa pē, ʻe ʻikai te ne ongosia ʻi he ʻatamai, pe fakapoʻuliʻi ia, ʻi he sino, pe ʻi he kupuʻi sino, pe hokotanga hui; pea ʻe ʻikai tō ha tuʻoni louʻulu mei hono ʻulú ki he kelekelé taʻe-fakatokangaʻi. Pea ʻe ʻikai te nau fiekaia pe fieinua” (T&F 84:80). Fakatokangaʻi ange ʻoku ʻikai fakaʻatā kitautolu ʻe he ʻEikí mei he faingataʻaʻiá ka ʻokú Ne talaʻofa mai te tau ʻi Heʻene tauhi fakalangí.

Naʻá ne toe tānaki mai, “Te u ʻi homou nima toʻomataʻú pea ʻi homou toʻohemá, pea ʻe ʻi homou lotó ʻa hoku Laumālié, pea ʻe takatakai ʻa kimoutolu ʻe heʻeku kau ʻāngeló, ke poupouʻi hake ʻa kimoutolu” (T&F 84:88). Kapau te tau tauhi kiate Ia, “pea ʻe hoko ʻo pehē ʻe nofoʻia ʻiate koe ʻa e mālohi ko iá; te ke maʻu ha tui lahi, pea te u ʻiate koe ʻo muʻomuʻa ʻi ho ʻaó” (T&F 39:12). ʻOku maʻu ʻe kinautolu ʻoku ngāue fakafaifekau ʻaki honau lotó kotoa ʻa e talaʻofa “ʻe tāpuakiʻi fakalaumālie mo fakatuʻasino fakatouʻosi” kinautolu (T&F 14:11).

ʻOku toe foaki foki ʻe he ʻEikí e maluʻi ko ʻení ki he ngaahi fāmili ʻo kinautolu ʻoku ngāué: “Ko au, ko e ʻEikí, ʻoku ou fai kiate kinautolu ha talaʻofa te u tauhi honau ngaahi fāmilí; pea ʻe fakaava ha matapā ʻaonga kiate kinautolu ʻo fai atu mei heni” (T&F 118:3).

Pea ʻoku talaʻofa ki he kau faifekau faivelengá ʻe “fakamolemoleʻi kiate koe ʻa hoʻo ngaahi angahalá, pea ʻe fakaheka ki ho tuʻá ʻa e ngaahi haʻinga uité” (T&F 31:5). Ko e talaʻofa ko ʻení, ko ha ungaʻanga ia ki hotau ngaahi laumālié.

ʻOku Maluʻi Kitautolu ʻi Heʻetau Talangofua ki he Fono ʻo e Vahehongofulú

ʻOku tau maʻu ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá e akonaki ko ʻeni ʻo kau ki he vahehongofulú: “Vakai, ʻoku ui ʻa e lolotongá ko e ʻahó ni kae ʻoua ke hāʻele mai ʻa e Foha ʻo e Tangatá, pea ko e moʻoni ko ha ʻaho ia ʻo e feilaulau, pea ko ha ʻaho ki hono fakavahehongofuluʻi ʻo hoku kakaí” (T&F 64:23).

ʻOku ou loto ke pehē ʻoku ʻikai tatau e fekau ʻo e vahehongofulú mo e fiká koeʻuhí ʻe lahi ange e 90 ʻi he 100. ʻI heʻetau foaki ki he ʻEikí e peseti ʻe 10 ʻo ʻetau paʻanga hū maí, ʻokú Ne talaʻofa mai ke “fakaava kiate kinautolu ʻa e ngaahi matapā ʻo e langí, mo lilingi hifo kiate kimoutolu ha tāpuaki, ʻe ʻikai ha potu ʻe faʻa hao ia ki ai” (Malakai 3:10; vakai foki 3 Nīfai 24:10).

Ke vakaiʻi e tuʻunga mālohi ʻo ʻetau tuí, ʻe lava ke tau vakai ki he anga ʻo ʻetau fakakaukau ki he fono ʻo e vahehongofulú. Ko e totongi vahe-hongofulú ʻoku ʻikai fekauʻaki ia mo e paʻangá, ka ko e tuí.

ʻOku akoʻi mai ʻe Palesiteni Henelī B. ʻAealingi, Tokoni ʻUluaki ʻi he Kau Palesitenisī ʻUluakí: “ʻI heʻetau fili ko ia he taimí ni ke totongi vahehongofulu kakató pea feinga maʻu pē ke talangofuá, ʻe fakamālohia ai kitautolu ʻi heʻetau tuí pea aʻu ki ha taimi ʻe fakavaivai ai hotau lotó. Ko e liliu ʻi hotau lotó ʻo fakafou ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí, ʻoku malava ai ʻe he ʻEikí ke talaʻofa maʻá e kau totongi vahehongofulu kakató ha maluʻi ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí ʻo mahulu ange ia ʻi hono foaki ʻetau paʻangá pe koloá [vakai T&F 64:23]. ʻE lava ke tau maʻu ha loto falala te tau feʻunga mo e tāpuaki ʻo e maluʻí kapau te tau tukupā he taimí ni ke totongi vahehongofulu kakato pea fai maʻu pē ia”.3

ʻOku Maluʻi Kitautolu ʻi Heʻetau Talangofua ki he Lea ʻo e Potó

ʻOku tau moʻui ʻi ha taimi ʻoku uesia ngofua ai ʻetau moʻui leleí ʻe ha ngaahi kemikale fakatuʻutāmaki. Naʻe akoʻi ʻe he ʻEikí e Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻi he 1833, ʻi Heʻene ʻafioʻi e meʻa ʻoku tau fehangahangai mo iá ʻo pehē, “ko e meʻa ʻi he ngaahi kovi mo e ngaahi filioʻi ʻoku ʻi ai pea ʻe ʻi ai ʻi he loto ʻo ha kau tangata kākā ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí, ko ia kuó u fakatokanga ai kiate kimoutolu, peá u tomuʻa fakatokanga kiate kimoutolu, ʻi heʻeku foaki kiate kimoutolu ʻa e lea ʻo e poto ko ʻeni ʻi he fakahā” (T&F 89:4).

ʻOku maʻu ʻe kinautolu ʻoku talangofua ki he fono ʻo e moʻui lelei ʻa e ʻEikí ʻa e talaʻofa “te nau maʻu ʻa e moʻui lelei ki honau pitó mo e uho ki honau ngaahi huí [moʻui lelei fakatuʻasino]; pea te nau maʻu ʻa e potó mo e ngaahi fuʻu koloa mahuʻinga ʻo e ʻiló, ʻio ʻa e ngaahi koloa mahuʻinga fufū [ngaahi tāpuaki ʻo e poto mo e ʻilo mo e fakalaumālié]; pea te nau lele kae ʻikai ongosia, pea ʻalu ʻo ʻikai pongia [moʻui lelei fakatuʻasinó].”

Pea ʻoku talaʻofa ʻe he ʻEikí ʻe malu ʻa kinautolu ʻoku talangofua ki he fekaú ni: “Pea ko au, ko e ʻEikí, ʻoku ou fai ha talaʻofa kiate kinautolu, ʻe laka ʻa e ʻāngelo fakaʻauhá ʻiate kinautolu ʻo ʻikai tāmateʻi ʻa kinautolu, ʻo hangē ko e fānau ʻa ʻIsilelí” (T&F 89:18–21).

ʻOku ʻikai ʻuhinga ʻa e talaʻofa ko ʻení ʻe ʻikai ke tau mate, he ko e maté ko e konga ia ʻo e palani taʻengatá. Ka “ko e ʻāngelo fakaʻauhá, ʻa ia ʻoku haʻu ke tauteaʻi e kau taʻemāʻoniʻoní ʻi heʻenau angahalá, ʻo hangē ko e kuohilí ʻi heʻene taaʻi e Kau ʻIsipité ʻi heʻenau faiangahalá [vakai ʻEkesōtosi 12:23, 29], ʻe laka atu ki he Kāingalotú.”4

ʻOku Maluʻi Kitautolu ʻi Heʻetau Tuʻu ʻi he Ngaahi Potu Toputapú

ʻĪmisi
watchtower and temple

Fakatātā ʻo e tauá mei he Getty Images; Temipale Sacramento California, tā ʻe Sandra Rast

ʻOku toutou fekauʻi kitautolu ʻe he ʻEikí ke “tuʻu ʻi he ngaahi potu toputapú” (vakai T&F 45:32; 87:8; 101:22). Ko e moʻoni ʻoku kau hotau ngaahi temipalé ʻi he ngaahi potu toputapú. Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Siosefa Filitingi Sāmita (1876–1972) ʻo pehē:

“Kapau ʻoku tau ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻoku tau faí pea tā ʻe hoko ʻa e ʻenitaumení ko hatau maluʻi ʻi he kotoa ʻetau moʻuí—ko ha maluʻi ʻoku ʻikai maʻu ia ʻe ha taha ʻoku ʻikai ʻalu ki he temipalé.

“Ne u fanongo ki ha pehē ʻe heʻeku tangataʻeikí [Palesiteni Siosefa F. Sāmita], ko e houa ʻo e faingataʻá, ʻi he houa ʻo e ʻahiʻahí, ʻoku fakakaukau ki he ngaahi talaʻofá, ki he ngaahi fuakava naʻá ne fai ʻi he Fale ʻo e ʻEikí, pea naʻa nau hoko ko e maluʻi kiate ia.”5

Kuo fakatapui e ngaahi falelotú mo e ngaahi loki ako ʻi he ngaahi falelotu ʻo e Siasí mo hotau ngaahi ʻapí, fakataha mo e ngaahi temipalé, ko ha ngaahi feituʻu toputapu. ʻOku toputapu e ngaahi feituʻu ko ʻení kapau ʻoku maʻa e loto ʻo e kakai ʻoku nofo aí mo tauhi e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá. ʻI he taimi ʻoku tau tauhi ai e ngaahi fekaú, ʻoku tau maʻu e tākaua, fakahinohino, mo e fakafiemālie ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní. Kapau ʻokú Ne lava ke hoko ko hotau tākaua, ta ko e moʻoni te tau lava ke tuʻu ʻi he ngaahi potu toputapú.

Fakaʻosí

Kuo tau vakai ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá ki he ngaahi fōtunga kehekehe ʻo e maluʻi ʻoku ʻomi ʻe he ongoongolelei ʻa Sīsū Kalaisí ʻi he taimi ʻoku tau fekumi ai ke ako mo moʻui ʻaki e ngaahi tefitoʻi moʻoní ko ʻení. ʻE lava ke tau ʻeke pe ʻoku maʻu fēfē ʻa e maluʻi ko ʻení.

ʻI he fakahā ʻe he ʻEikí ʻEne ʻofa mo e ʻaloʻofá, naʻá Ne talaʻofa te Ne ʻiate kitautolu: “Mou fiefia ʻe fānau iiki, he ʻoku ou ʻi homou lotolotongá, pea kuo ʻikai te u liʻaki ʻa kimoutolu” (T&F 61:36). “Vakai, … ʻoku folofola ʻe he ʻEikí ko homou ʻOtuá, ʻa ia ko Sīsū Kalaisi, ko homou taukapó, ʻa ia ʻokú ne ʻiloʻi ʻa e vaivai ʻo e tangatá pea mo e founga ke tokoniʻi ai ʻa kinautolu kuo ʻahiʻahiʻí” (T&F 62:1).

ʻI he taimi ʻoku tau fakaʻaongaʻi ai ʻi heʻetau moʻuí e Fakalelei mo e ngaahi akonaki ʻo hotau Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí, ʻe lava ai ke tau maʻu e malu mo e ungaʻanga ʻokú ne ʻomi e mālohi ke fakamaʻamaʻa ʻaki ʻetau ngaahi kavengá, ikunaʻi ʻetau ngaahi angahalá mo e faingataʻaʻiá, pea ohi kitautolu ko ha Kāingalotu.

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. M. Russell Ballard, “His Word Ye Shall Receive,” Ensign, May 2001, 65–67.

  2. Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Sipenisā W. Kimipolo (2006), 275.

  3. Henry B. Eyring, “Spiritual Preparedness: Start Early and Be Steady,” Liahona, Nov. 2005, 40.

  4. J. Reuben Clark Jr., ʻi he Conference Report, Oct. 1940, 17; vakai foki Doctrine and Covenants Student Manual (Church Educational System manual, 2001), 211.

  5. Joseph Fielding Smith, “The Pearl of Great Price,” Utah Genealogical and Historical Magazine, July 1930, 103; vakai foki Doctrine and Covenants Student Manual, 259.