2010
Ngāue ʻi he Faivelenga Kakato
Mē 2010


Ngāue ʻi he Faivelenga Kakato

Kuo pau ke tau ako hotau fatongiá mei he ʻEikí pea tau ngāue ʻi he faivelenga kakato, ʻo ʻikai fakapikopiko pe nofonoa.

ʻĪmisi
President Henry B. Eyring

Ngaahi tokoua, ʻoku ou fakamālō ʻi heʻeku ʻi heni mo kimoutolu he pōní. Pea ʻoku ou ongoʻi loto fakatōkilalo ʻi heʻeku ʻiloʻi hoʻomou ngāue faivelenga ʻʻi he lakanga fakataulaʻeikí. ʻOku ou lea kiate kimoutolu he pooni fekauʻaki mo e faivelenga ʻi he ngāue maʻá e ʻEikí. Ne u fili e taumuʻá ni koeʻuhi ko ha ngaahi meʻa ne u toki aʻusia.

Ko e tahá, ko ʻeku ako fakalelei ʻa e tohi foʻou fakaofo ko ia maʻá e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné, ʻa ia ne lea ki ai ʻa Misa Tēvita L. Pekí. ʻOku ui ia ko e Ko Hono Fakahoko Hoku Fatongia ki he ʻOtuá. ʻI heʻeku lau mo fakalaulauloto ʻa e ngaahi meʻa ʻoku fakaʻamu ke fakahoko mo aʻusia ʻe he kau talavoú, ne u ʻilo ʻoku ne fakamatalaʻi ʻa e meʻa ko ia ne talaʻofa ʻe Palesiteni Pilikihami ʻIongi ki he kau maʻu lakanga fakataulaʻeiki ne ngāue faivelenga ʻi he moʻuí kotoa: “Ka ʻi ai ha taha ʻokú ne maʻu ha konga ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, peá ne hokohoko atu ai pē ʻo faivelenga ʻi hono uiuiʻí, mo hokohoko fiefia atu ai pē ʻi hono fai ʻo e ngaahi meʻa ʻoku fie maʻu ʻe he ʻOtuá meiate iá, pea hokohoko atu ʻi hono fua hono ngaahi fatongia ʻi he moʻui, ʻoku ʻikai ke ngata pē ʻi heʻene fakamaʻu kiate ia ʻa e faingamālie ke ne maʻú; ka ke ne toe ʻilo foki ki he ngaahi founga ʻoku maʻu ʻaki ʻa e ngaahi meʻa ʻa e ʻOtuá, he te ne hokohoko atu hono ʻilo ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá.”1

ʻI he ngaahi uike siʻi kuo hilí, ne u vakai ki ha kamata ʻa ha tīkoni foʻou ʻi he hala ko ia ʻo e faivelengá. Ne fakaʻaliʻali mai ʻe heʻene tangataʻeikí ha fakatātā ne tā ʻe hono fohá ʻa ia ne ʻasi ai e ʻotu sea kotoa ʻo honau falelotú, ha fika ki he tīkoni kotoa ʻe vahe ke ne tufaki e sākalamēnití pea mo honau hala he falelotú ke tufaki e sākalamēnití ki he kāingalotú. Naʻá ku malimali mo ʻene tamaí ʻi heʻema fakakaukau ki ha kiʻi tamasiʻi, naʻe ʻikai fekauʻi ka naʻá ne faʻu ha palani ke fakapapauʻi te ne lavameʻa ʻi heʻene ngāue ʻi hono lakanga fakataulaʻeikí.

Naʻá ku ʻilo mei heʻene faivelengá, ha sīpinga mei he tohi foʻou ʻo e Fatongia ki he ʻOtuá. ʻA ia ko hono ʻiloʻi ʻo e meʻa ʻoku ʻamanaki mai ki ai ʻa e ʻEikí, fai ha palani ke fakahoko ia, ngāueʻi hoʻo palaní ʻi he faivelenga pea vahevahe mo e niʻihi kehé ʻa e founga ne hanga ʻe he meʻa naʻá ke fouá ʻo liliu koe mo faitāpuekina e niʻihi kehé.

Naʻe tā ʻe he tīkoní ʻa e fakatātaá ke ne lava ʻo fai ʻa ia ne ui ʻe he ʻEikí ke ne faí. ʻI he kamataʻanga ʻo ʻene ngāue lakanga fakataulaʻeikí, ne akoʻi ia ʻe he ʻEikí ke fiefia maʻu pē ʻi hono “fai ʻo e ngaahi meʻa ʻoku fie maʻu ʻe he ʻOtuá meiate iá.”2

Ko e meʻa ʻe taha ne hoko, ke u lea ai he faivelengá kiate kimoutolu he pōní, ko ʻeku mamata ki ha tangata ne ofi ke ʻosi ʻa ʻene ngāue he lakanga fakataulaʻeikí ʻi he moʻuí ni. Ne tuʻo ua ʻene hoko ko ha pīsope. ʻI hono fuofua ui ia ko ha pīsopé, ʻi ha ngaahi taʻu lahi kimuʻa peá ma feʻiloakí, naʻá ne kei talavou, ko ʻeni kuó ne toulekeleka, pea tukuange mei heʻene hoko tuʻo ua ko ha pīsopé. Ne hoko hono ngaahi fakangatangata fakaesinó ko ha meʻa ke faingataʻa ai haʻane fai ha ngāue ʻi he lakanga fakataulaʻeikí.

Ka naʻe ʻi ai haʻane palani ke ngāue ʻi he faivelenga. Naʻá ne tangutu he Sāpate kotoa naʻe lava ai ke ne ʻalu ki he lotú ʻi he ʻotu ofi taha ki he matapā ko ia ʻe hū mai ai ʻa e kakaí ki he houalotu sākalamēnití. Naʻá ne haʻu vave ke fakapapauʻi ʻe ʻatā e seá. Ne lava ʻe he tokotaha ne aʻu maí ʻo ʻilo ʻa ʻene ʻofá mo ʻene talitali leleí ʻo hangē ko ia naʻá ne fai kimuʻa ʻi heʻene kei hoko ko ʻenau pīsopé. Ne fakamāfanaʻi mo langaki hake kimautolu ʻe heʻene takiekiná he naʻa mau ʻilo ʻa e feilaulau naʻá ne fai ke ngāué. Ne ʻosi ʻene ngāue ko e pīsopé; ka naʻe teʻeki ai ʻosi ʻa ʻene ngāue ʻi he lakanga fakataulaʻeikí.

Kuo mou hoko ko ha ngaahi sīpinga ʻo e kau tamaioʻeiki maʻongoʻonga ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. ʻI he pōní, te u feinga ke fakamatalaʻi atu ʻa e meʻa kuó u ʻilo fekauʻaki mo kinautolú. ʻOku kamata ʻaki ia ʻenau ako ke ʻilo ʻa e tokotaha ʻoku nau ngāue ki aí pea ko e hā ʻa hono taumuʻá. ʻI hono fakatō ia ki honau lotó, ʻoku nau hoko ai ko ha kau tamaioʻeiki lelei ange.

ʻUluakí, te u lea hangatonu ki he kau talavou ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné. Te mou faivelenga ange ʻi hoʻomou ongoʻi ʻa hono lahi ʻo e falala atu ʻa e ʻOtuá. ʻOku ʻi ai ha pōpoaki mei he Kau Palesitenisī ʻUluakí kiate kimoutolu ʻi he tohi ko ia ko e Fatongia ki he ʻOtuá: “ ʻOku falala mo fakatetuʻa atu ʻa e Tamai Hēvaní kiate koe pea ʻoku ʻi ai ha misiona mahuʻinga ke ke fakahoko. Te Ne tokoniʻi koe ʻi hoʻo tafoki kiate Ia ʻi he lotú, fakafanongo ki he ngaahi ueʻi ʻa e Laumālié, talangofua ki he ngaahi fekaú pea mo tauhi ʻa e ngaahi fuakava kuó ke faí.”3

Ne toe foki mai ʻa Sione Papitaiso ki māmani ke toe fakafoki mai ʻa e lakanga fakataulaʻeiki ʻoku maʻu ʻe kimoutolu kau talavoú. Naʻá ne maʻu ʻa e ngaahi kī ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné. Ne ʻalu ʻa Sīsū kia Sione ke papitaiso Ia. Ne ʻiloʻi ʻe Sione ʻa e tokotaha naʻá ne uiuiʻi iá. Naʻá ne pehē ki he ʻEikí, “ ʻOku ngali mo au ke u papitaiso ʻiate koe.”4

Ne ʻilo ʻe Sione ʻi he taimi ne fekauʻi atu ai ia ʻe he ʻEikí ke ne fakanofo ʻa Siosefa Sāmita mo ʻOliva Kautele ʻi he ʻaho 15 ʻo Mē 1829, ʻoku maʻu ʻe he lakanga fakataulaʻeiki ʻo ʻĒloné “ ʻa e ngaahi kī ʻo e tauhi mai ʻa e kau ʻāngeló, pea mo e ongoongolelei ʻo e fakatomalá, pea mo e papitaiso ʻi he fakaukú ke fakamolemole ʻa e ngaahi angahalá.”5 Naʻá ne ʻiloʻi foki ʻa e taha naʻá ne uiuiʻi iá pea mo e taumuʻa nāunauʻia ne ʻuhinga ai hono fekauʻi mai iá.

ʻOku fakaʻatā koe ʻe ho ngaahi uiuiʻi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ke ke ʻoatu ʻa e sākalamēniti ʻo e ʻOhomohe ʻa e ʻEikí ki he kāingalotu ʻo Hono Siasí he ʻahó ni. Ko e faingamālie tatau pē ia ne foaki ʻe he Fakamoʻuí ki he Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻi Heʻene ngāue fakafaifekau he māmaní. Naʻá Ne toe fakahoko ia ʻi Heʻene ui ha kau ākonga ʻe toko hongofulu mā ua hili ʻEne Toetuʻú ke tataki ʻa Hono Siasí.

Hangē ko hono fakamatalaʻi ʻi he Tohi ʻa Molomoná, naʻe hanga ʻe he ʻEikí tonu ʻo ʻoange ʻa e ongo fakaʻilonga ʻo ʻEne feilaulau taʻe fakangatangatá pea tufaki ia ki he kakaí. Fakakaukau kiate Ia mo e founga ʻokú Ne fakalāngilangiʻi ai koe ʻi hoʻo fakahoko hoʻo ngāue ʻi he lakanga fakataulaʻeikí. ʻI hoʻomou manatu kiate Iá, te mou fakapapau ke fakahoko lelei mo faivelenga e ngāue ko iá ʻo hangē ko ia naʻá Ne faí.6

ʻE lava ke hoko ia ko ha sīpinga ʻi hoʻomou moʻuí te ne fakalahi homou mālohi ke faivelenga ʻi he ngāue lakanga fakataulaʻeiki kotoa ʻoku teuteu ʻe he ʻEikí maʻau pea mo ia te Ne ui koe ki aí. ʻE tokoni e fakapapau ko iá ke ke teuteu ki hono maʻu ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí, ʻa ia ne ui he kuonga muʻá ko e “Lakanga Fakataulaʻeiki Toputapu ʻi he Lakanga o e ʻAlo ʻo e ʻOtuá.”7

ʻOku ou fie lea heni kiate kinautolu kuo ui pea lāngilangiʻia ke ngāue ʻi he Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí. Hangē ko e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné, ʻoku mahulu hake ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí ʻi he falala pē ke fai ʻa e finangalo ʻo e ʻEikí. Ko ha fakaafe ke hoko ʻo hangē ko Iá. Ko ʻEne talaʻofá ʻeni:

“He ʻilonga ʻa kinautolu ʻoku faivelenga ʻo aʻu ki hono maʻu ʻo e ongo lakanga fakataulaʻeikí ni kuo u lau ki aí, pea mo hono fakaongoongoleleiʻi ʻo honau lakangá, ʻoku fakamāʻoniʻoniʻi ʻa kinautolu ʻe he Laumālié ki hono fakafoʻou ʻo honau sinó.

“ ʻOku nau hoko ko e ngaahi foha ʻo Mōsese pea mo ʻĒlone pea ko e hako ʻo ʻĒpalahame, pea ko e siasi mo e puleʻanga pea mo e kakai fili ʻo e ʻOtuá.

“Pea ko kinautolu kotoa pē foki ʻoku maʻu ʻa e lakanga fakataulaʻeiki ko ʻení ʻoku nau maʻu au, ʻoku folofola ʻe he ʻEikí;

“He ko ia ʻokú ne tali ʻeku kau tamaioʻeikí, ʻokú ne tali au;

“Pea ko ia ʻokú ne tali aú ʻokú ne tali ʻeku Tamaí;

“Pea ko ia ia ʻokú ne tali ʻeku Tamaí ʻokú ne maʻu ʻa e puleʻanga ʻo ʻeku Tamaí; ko ia ko e meʻa kotoa pē ʻoku maʻu ʻe heʻeku Tamaí, ʻe foaki ia kiate ia.”8

ʻOku ʻi ai ha sīpinga ʻoku hiki hake ai ʻa e kau maʻu lakanga fakataulaʻeiki kotoa pē ki he tāpuaki nāunauʻia ko iá. Ko e feituʻu ʻe taha ʻoku ʻomi ai ʻe he ʻEikí ʻa e sīpinga kiate kitautolú ko e vahe 107 ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá:

“Ko ia tuku ke akó ni ʻo ʻilo ʻe he tangata kotoa pē ʻa hono fatongiá, pea ke ngāue ʻi he lakanga kuo fakanofo ia ki aí, ʻi he faivelenga kakato.

“Ko ia ia ʻoku fakapikopikó ʻe ʻikai lau ia ʻokú ne feʻunga ke tuʻu, pea ko ia ia ʻoku ʻikai te ne ako ʻa hono fatongiá ʻo ʻikai te ne fakahā ʻokú ne feʻungá, ʻe ʻikai lau ia ʻokú ne feʻunga ke tuʻu. ʻE pehē. ʻĒmeni.”9

Kuo pau ke tau ako hotau fatongiá mei he ʻEikí pea tau ngāue ʻi he faivelenga kakato, ʻo ʻikai fakapikopiko pe nofonoa. ʻOku faingofua pē ʻa e sīpingá, ka ʻoku ʻikai faingofua ke muimui ki ai. ʻOku faingofua ke tohoakiʻi ʻetau tokangá. ʻE ngali fakamānako ange haʻatau lau ʻa e ongoongó ʻi he tohi lēsoni ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. ʻE ngali fakamānako ange e tangutu ʻo māloloó ʻi ha ʻaʻahi kiate kinautolu ʻoku nau fie maʻu ʻetau tokoni lakanga fakataulaʻeikí.

ʻI heʻeku fakatokangaʻi kuo tohoakiʻi au mei hoku ngaahi fatongia lakanga fakataulaʻeikí ʻe ha ngaahi meʻa fakamānako kehe pea fie maʻu ʻe hoku sinó ke mālōloó, ʻoku ou fakalotolahiʻi au ʻaki e ngaahi lea ko ʻení: “Manatuʻi Ia.” Ko e ʻEikí ʻa hotau faifaʻitakiʻanga haohaoa ʻo e faivelenga ʻi he ngāue lakanga fakataulaʻeikí. Ko ia Hotau takí. Naʻá Ne ui kitautolu. ʻOkú Ne muʻomuʻa ʻiate kitautolu. Naʻá Ne fili kitautolu ke muimui kiate Ia pea ʻomi mo ha niʻihi kehe.

ʻOku ou manatuʻi Ia he efiafí ni pea ʻoku ongo ia ki hoku lotó. Ko e pō Tokonaki ʻeni kimuʻa he Sāpate Toetuʻú ʻa ia ʻoku tau manatu ai ki Heʻene Toetuʻú. ʻOku ou manatuʻi ʻa ʻEne tā-sīpinga ʻi he ngaahi ʻaho kimuʻá.

Koeʻuhí ko ʻene ʻofa ki Heʻene Tamaí mo kitautolú, naʻá Ne tuku Ia ke mamahi ʻo laka hake ʻi he meʻa ʻe malava ʻe he tangata matelié. Naʻá Ne folofola mai ʻaki ha niʻihi ʻo e ngaahi feilaulau taʻefakangatangata ne fie maʻu meiate Iá. ʻOku mou manatuʻi ʻa e ngaahi leá:

“He vakai ko au, ko e ʻOtuá, kuó u kātakiʻi ʻa e ngaahi meʻá ni maʻá e kakai kotoa pē, koeʻuhí ke ʻoua naʻa nau mamahi ʻo kapau te nau fakatomala;

“Ka ʻo kapau ʻe ʻikai te nau fakatomala kuo pau ke nau mamahi ʻo hangē pē ko Aú;

“ ʻA ia ko e mamahi naʻe langaki ai ʻa ʻeku tetetete ʻaʻaku, ʻa ia ko e ʻOtuá, ko e tokotaha ʻoku mālohi tahá, koeʻuhí ko e mamahí, pea mo e tafe ʻa e totó ʻi he ava kotoa ʻo hoku kilí, mo e mamahiʻia ʻi he sinó mo e laumālié fakatouʻosi—peá u loto ke ʻoua naʻá ku inu ʻi he ipu mahí, peá u holomui ai—

“Ka neongo iá, kae tuku ʻa e lāngilangí ki he Tamaí, pea naʻá ku inu ai ʻo fakaʻosi ʻa ʻeku ngaahi teuteu ki he fānau ʻa e tangatá.”10

Mei he kolosi ʻi Kalevalé ne fakahā ʻe he Fakamoʻuí, “[Kuo ʻosi].”11 Pea mavahe leva Hono laumālié mei Hono sinó pea naʻe ʻave leva Hono sino fakamatelié ʻo tuku hifo ia ʻi he ʻofa ki ha fonualoto. Naʻá Ne akoʻi mai kiate kitautolu ha lēsoni ʻi he ngaahi meʻa naʻá Ne fakahoko ʻi he ngaahi ʻaho ko ia ʻe tolu ʻi he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié, kimuʻa peá Ne Toetuʻú, ʻa ia ʻoku ou manatuʻi ʻi he taimi ko ia ʻoku ongoʻi ai kuó u lavaʻi ha ngāue faingataʻa ʻi Heʻene ngāué pea ʻi ai ʻeku totonu ke mālōlō.

ʻOku ʻomi ʻe he faʻifaʻitakiʻanga ʻa e Fakamoʻuí ʻa e loto lahi ke u hoko atu. Ne ʻosi ʻa ʻEne ngāue ʻi he matelié, ka naʻá ne ʻalu atu ki he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié ke hoko atu ʻEne ngāue nāunauʻia ke fakahaofi e ngaahi laumālié. Naʻá Ne fokotuʻutuʻu ʻa e ngāue ʻa e ngahi laumālie angatonú ke fakahaofi ʻa kinautolu ʻe kei lava ke faitāpuekina ʻe Heʻene feilaulau fakaleleí. Manatuʻi ʻa e ngaahi lea mei he vahe 138 ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá:

“Kae vakai, naʻá ne fokotuʻutuʻu haʻane kau ngāue, mei he kau māʻoniʻoní, peá ne fili ha kau talafekau, ʻo fakakofuʻi ʻaki ʻa e mālohi mo e mafai, pea tuʻutuʻuni ke nau ʻalu atu ʻo ʻave ʻa e maama ʻo e ongoongoleleí kiate kinautolu naʻe ʻi he fakapoʻulí, ʻio ki he ngaahi laumālie kotoa pē ʻo e tangatá; pea naʻe anga pehē ʻa hono malanga ʻaki ʻo e ongoongoleleí ki he kau pekiá.

“Pea naʻe ʻalu atu ʻa e kau talafekau naʻe fili ke talaki fakahā ʻa e ʻaho ʻo e ʻaloʻofa ʻo e ʻEikí pea fakahā ʻa e tauʻatāiná ki he kau pōpula ʻa ia naʻe nofo haʻisiá; ʻio kiate kinautolu kotoa pē te nau fakatomala mei heʻenau ngaahi angahalá pea tali ʻa e ongoongoleleí.”12

Ko ʻetau manatu pē kiate Iá, ʻe faingofua leva ke tau fakaʻehiʻehi mei he fakatauvele ke mālōlō mei heʻetau ngaahi ngāue ʻi he lakanga fakataulaʻeikí. Kuo pau ke tau manatu kiate Ia he ʻahó ni, ko ia ʻoku tau ʻi heni ai ke ako ki hotau ngaahi fatongiá, fakapapauʻi ke fai ʻa ia kuo tau fuakava ke faí ʻi he faivelenga kakato. Pea koeʻuhí ko ʻEne faʻifaʻitakiʻangá, te tau kātaki ki he ngataʻanga ʻo e ngāue kuó Ne ʻomi kiate kitautolu he moʻui ní pea tukupā ke fai e finangalo ʻo ʻEne Tamaí maʻu ai pē ʻo taʻengata ʻo hangē ko ia naʻá Ne faí pea ʻokú Ne lolotonga faí.

Ko e Siasi ʻeni ʻo e ʻEikí. Naʻá Ne ui pea falala mai kiate kitautolu neongo ʻEne afioʻi hotau ngaahi vaivaiʻangá. Naʻá Ne ʻafioʻi e ngaahi ʻahiʻahi te tau fehangahangai mo iá. Ka ʻi heʻetau ngāue faivelengá pea fakafou ʻi Heʻene Fakaleleí, ʻe lava ke tau ʻilo Hono finangaló pea mo e meʻa kuo pau ke tau hoko ki aí ke faitāpuekina ʻa kinautolu ʻoku tau tokoniʻi Maʻaná. ʻI he fuoloa ko ia ʻetau ngāue faivelenga Maʻaná, ʻe liliu ai kitautolu. ʻE lava ke tau hoko ʻo hangē ko Iá.

Kuó u mamata ki he moʻoni ʻo e ngaahi mana ko iá ʻi he moʻui ʻo ʻEne kau tamaioʻeikí. Ne u mamata ai he ngaahi uike siʻi kuo hilí ʻi ha loto fale ʻo ha maʻu lakanga fakataula‘eiki angatonu.

Ne talu ʻeku maheni mo ia ʻi heʻene kei tīkoní, hoko ko ha tamai, pīsope pea mo ha mēmipa ʻo e kau palesitenisī fakasiteikí. Ne u siofi ʻi ha ngaahi taʻu lahi ʻa ʻene ngāue faivelenga maʻá e fānau ʻa e ʻOtuá ʻaki hono lakanga fakataulaʻeikí.

Ne haʻohaʻo kiate ia ʻa hono fāmilí ʻi hono loto falé. Naʻá ne malimali, tui ha sote hina, suti pea hēkesi. Naʻá ku ʻohovale he naʻá ku ʻi aí ʻoku lolotonga fai kiate ia ha faitoʻo fakafalemahaki fakamamahi pea ʻoku teʻeki ke sai ia.

Ka naʻá ne malimali mo fakafeʻiloaki mai ʻo hangē kuó ne faʻa fai ki ha kau ʻaʻahi ʻe laungeau lolotonga ko ia ʻene ngāue he lakanga fakataulaʻeikí ʻi he kotoa ʻo ʻene moʻuí. Ne u haʻu ke tokoniʻi ia ʻi he ngaahi faingataʻaʻia ne fehangahangai mo iá kae hangē ko ia ʻoku faʻa hoko ʻi he ngāue ʻi he lakanga fakataulaʻeikí, ne tokoniʻi mo akoʻi au.

Naʻá ma tangutu ʻo talanoa fiefia. Naʻá ne fakamatalaʻi mai hono tokangaʻi ʻe heʻene tangataʻeikí ʻa ʻeku fineʻeikí he ofi ko ia ke ne pekiá. Ne ʻikai te u ʻiloʻi ia. Ne mahino kiate au he taimi ko iá naʻá ne ako e founga ʻo e fai ha fakafiemālié ʻi heʻene kei tamasiʻí mei heʻene tangataʻeikí, ko ha lakanga fakataulaʻeiki faivelenga. Ne ʻomi ʻe he fakakaukau ko iá ha loto houngaʻia koeʻuhí ko e ngaahi taimi ne u ʻave ai ʻeku fānau tangata īkí ke mau ʻalu ʻi he ngaahi ʻaʻahi ʻa e lakanga fakataulaʻeikí ke fakafiemālieʻi mo faitāpuekiná.

Hili ha ngaahi miniti siʻi, naʻá ne fehuʻi mai, “ʻE lelei pē ke u kole atu ke ke tuku mai haku tāpuaki?” Ne hanga ʻe heʻene palesiteni fakasiteiki kimuʻá, ʻa ia naʻá na ngāue ʻi ha ngaahi taʻu lahi, ʻo tākai hono ʻulú ʻaki e lolo kuo fakatapui ʻe he mālohi ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí.

ʻI heʻeku fakamaʻu e tāpuakí, ne akoʻi au ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ʻa e konga ʻo e meʻa ne ʻosi fai ʻe he ʻEikí maʻá e maʻu lakanga taulaʻeiki angatonu ko ʻení. Naʻá ne maʻa pea kuo toʻo ʻa ʻene ngaahi angahalá. Ne liliu ʻa hono natulá ke ne tali e finangalo ʻo e Fakamoʻuí. Ne ʻikai ke ilifia ki he maté. Ko e holi ʻa hono lotó ke moʻui ke tokoni ki hono fāmilí mo e niʻihi kehe ʻo e fānau ʻa e Tamai Hēvaní ʻa ia ne nau fie maʻu iá.

Ne u ʻalu he pō ko iá mo ʻeku houngaʻia ʻi heʻeku fakamoʻoniʻi ʻa e angaʻofa ʻa e ʻEikí ki Heʻene kau tamaioʻeiki ngāue faivelenga taʻetukua ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. ʻOkú Ne liliu ʻa honau lotó ke nau tali ʻa Hono finangaló pea ngāue ʻo hangē ko Iá.

ʻOku ou fakaʻosi ʻaki e naʻinaʻi ko ʻení ki he kau tamaioʻeiki lakanga taulaʻeiki ʻa e ʻEikí. Fakalaulauloto moʻoni pea faivelenga ʻi he folofolá pea ʻi he ngaahi lea ʻa e kau palōfita moʻuí. Lotu maʻu pē ke fakahā atu ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ʻa e natula ʻo e ʻOtua ko e Tamaí mo Hono ʻAlo ʻOfaʻangá. Kole ke fakahā atu ʻe he Laumālié ʻa e meʻa ʻoku finangalo ʻa e ʻEikí ke ke faí. Palani ke fai ia. Palōmesi kiate Ia te ke talangofua. Ngāue ʻi he loto fakapapau kae ʻoua kuó ke fai Hono finangaló. Peá ke lotu leva ʻo fakamālō ko e faingamālie ke ngāué pea ʻilo ʻa e meʻa hono hoko ke ke faí.

ʻOku ou fakamoʻoni ʻoku moʻui ʻa ʻetau Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi. Ko ha ongo tangata toetuʻu mo nāunauʻia ʻokú Na ʻofa mo tokanga mai kiate kitautolu. Naʻe toe fakafoki mai ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻe ha kau talafekau fakalangi ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá. Kuo tukuʻau taʻemotu mai ia ʻo aʻu kia Palesiteni Tōmasi S. Monisoni. ʻOku maʻu ʻe he Kau ʻAposetolo moʻuí ʻa e ngaahi kií ni.

ʻOku ou tuku kiate kimoutolu ʻa ʻeku tāpuaki ke mou lava ʻo ongoʻi ʻa e Laumālie ʻo e falala mo e talaʻofa kuo mou maʻu ʻi hoʻomou hoko ko ha kau taimaioʻeiki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻi he Siasi moʻoni ʻo e ʻEikí, ʻi he huafa toputapu ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.

MAʻUʻANGA FAKAMATALÁ

  1. Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Pilikihami ʻIongi (1997) 152–53.

  2. Ngaahi Akonaki: Pilikihami ʻIongi, 152.

  3. Ko Hono Fakahoko ʻa Hoku Fatongia ki he ʻOtuá: Maʻá e Kau Maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné (tohi tufa, 2010), 5.

  4. Mātiu 3:14.

  5. Vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 13.

  6. Vakai, 3 Nīfai 20:3–9.

  7. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:3; vakai foki, ʻAlamā 13:1–9.

  8. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:33–38.

  9. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:99–100.

  10. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 19:16–19.

  11. Sione 19:30.

  12. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:30–31.