2008
KO HA UIUIʻI KE TUPULAKI AI
Sune 2008


KO HA UIUIʻI KE TUPULAKI AI

ʻĪmisi
Elder Ulisses Soares

Ne fāʻeleʻi au ʻi Palāsila ki ha fāmili lelei naʻe ʻi ai ha fānau tangata ʻe toko fā mo ha faʻē pea mo ha tamai lelei. Ne teʻeki ai kau ʻeku ongomātuʻá ki he Siasí ʻi he taimi naʻe fāʻeleʻi ai aú. Naʻa na kau ki he Siasí ʻi heʻeku kei siʻí, pea naʻe papitaiso pea hilifakinima au ʻi hoku taʻu valú.

ʻI he hoko hoku taʻu 12, ne fakaafeʻi au ʻe heʻeku pīsopé ke ma ʻinitaviu. Naʻá ne fakamatalaʻi mai ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné ʻi heʻema ʻinitaviú. Naʻá ne fakamatalaʻi mai hoku ngaahi fatongia ʻi heʻeku maʻu e lakanga fakataulaʻeikí. Ne vaheʻi au ke u hoko ko e palesiteni ʻo e kōlomu ʻo e kau tīkoní, ka ko au toko taha pē he kolomu ko iá ne u mālohi he Siasí. Ne akoʻi ai kiate au ʻe heʻeku pīsope leleí ha lēsoni mahuʻinga ʻo kau ki he ngāue ʻi he Siasí.

Ko ha Fakaafe Faingofua

ʻI ha ʻaho Sāpate ʻe taha ne mau ʻi falelotu ke fakahoko e fakataha ʻa e lakanga fakataulaʻeikí peá ne tafoki ʻo fehuʻi mai, “Ko e fē toenga ʻo e fānau tangatá? Ko e fē e kau tīkoni ʻi hoʻo kōlomú?”

Ne u pehē ange, “Ko au pē. Ko au pē ʻoku ou ʻiloʻí.”

Naʻá ne pehē mai, “Ko e hā hoʻo meʻa ʻoku fai ke ke maheni ai mo e kau mēmipa ʻo hoʻo kōlomú?”

Ne u pehē ange, “ʻOku ʻikai te u ʻiloʻi e meʻa ke faí.”

Peá ne lea fakalelei mai leva, “Te u talaatu e meʻa te ke faí.”

ʻI he tuku pē ʻa e fakatahá, naʻá ne ʻave au ʻo ma lue holo he tukui ʻapí ʻo ʻaʻahi ki he talavou takitaha naʻe hā hono hingoá he lisi ʻo e kōlomú mo fakaafeʻi kinautolu ki he lotú. Hili pē haʻama ngaahi ʻaʻahi kiate kinautolu, naʻe foki ange ha niʻihi. Naʻe ʻalu hanau niʻihi ʻo ngāue fakafaifekau, ʻi ai honau ngaahi fāmili fakaʻofoʻofa, pea nau hoko ko ha kau pīsope mo ha kau palesiteni fakasiteiki. Pea naʻe kamataʻaki pē ia haʻama ʻaʻahi mo e pīsopé. Naʻá ne tokanga ki he fie maʻu makehe ko ia ʻi homau kiʻi uōtí pea ʻoku hounga moʻoni ia kiate au he kuó u ako ai ha lēsoni he ʻikai pē toe ngalo.

Kuó u ako ʻi heʻeku moʻuí ʻo ʻiloʻi ʻoku mateuteu pē kakaí ia ke fakaafeʻi kinautolu ke nau toe foki mai. ʻOku fie maʻu ke ke ʻalu ʻo fakaafeʻi mai kinautolu. Naʻa mo ha tamasiʻi hangē ko aú ʻoku ʻikai te ne ʻilo lahi ki he lakanga fakataulaʻeikí, ʻe lava ke ne fai ha meʻa lahi ke tupulaki ai ʻa e puleʻangá.

Ne tokoniʻi au ʻe he meʻa ko ia ne u aʻusia ʻi heʻeku hoko ko e palesiteni ʻo e kōlomu ʻo e kau tīkoní. Ko ha pīsope fakapotopoto ʻaupito ʻeni. Naʻá ne sio ia ki he meʻa ʻe hoko ʻi he kahaʻú. Naʻá ne fakafalala mai ʻa e ngāue ko iá kiate au he naʻá ne ʻiloʻi ne u fie maʻu ha faiako. Pea naʻá ne fili ke ne hoko ko e faiako ko iá, naʻá ne fakamoleki ha taimi ke tokoniʻi mo poupouʻi ai au ʻaki haʻane ʻalu holo mo au. Naʻá ne tokoni ke mahino kiate au ʻa hono lelei ʻo e ngāue ʻi he Siasí mo hono ngāueʻaki hoʻo fakamoʻoní ki ha meʻa. Ko ha meʻa fakaʻofoʻofa moʻoni ia. Te u fakamālō maʻu ai pē kiate ia.

Ko ha Lēsoni ʻi he Fakamoʻoní

ʻI he mei hoko hoku taʻu 16, naʻe vahe au ʻe he pīsope tatau pē ke u fetongi fakataimi ha faiako Lautohi Faka-Sāpate ʻa e kau talavoú. ʻI heʻene fakahoko mai e uiuiʻí, ne u manavasiʻi mo tailiili. Ne u ongoʻi naʻe ʻikai feʻunga ʻeku ʻiló ke u faiako. Ne u fakakaukau ʻo pehē, “ʻE anga fēfē ʻeku hoko ko ha faiako ʻi he kalasi ko iá? ʻOku hangē ia ko hano taki ʻe he kuí e ʻipó.”

ʻOku ou manatuʻi naʻe ʻi ai e lēsoni ʻe taha naʻe fie maʻu ke u fakamatala ai ki he fakamoʻoniʻi ʻo Sīsū Kalaisí. Naʻa mau ako ki he Tohi ʻa Molomoná mo e founga ʻe maʻu ai haʻamau fakamoʻoni ki he ongoongoleleí. Ne u ongoʻi ʻi hoku lotó ʻoku ou ʻiloʻi ʻoku moʻoni ʻa e Siasi ko ʻení pea ko e Kalaisí ʻa Sīsū. Ka kuo teʻeki ai ʻaupito ke u lotua ʻe au e ngaahi meʻa ko ʻení. Ne u fakakaukau ai, “E lava fēfē ke u akoʻi ki he kau talavou ko ʻení ʻoku totonu ke nau lotu pea maʻu ha tali ki ai lolotonga ko iá kuo teʻeki ai ha taimi te u lotu ai ke maʻu ha tali?”

Talu pē hoku fāʻeleʻi mo hono akoʻi au ki he tui kia Sīsū Kalaisí. Pea ʻi heʻeku kau ki he Siasí, ne u maʻu maʻu pē ʻi hoku lotó ʻa e ongo māfana ko ia ʻo kau kia Sīsu Kalaisi, ki heʻeku Tamai Hēvaní, pea mo e Siasí. Kuo teʻeki ai ha taimi te u hohaʻa ai pe ko e Siasi moʻoni koā ʻeni ʻo Sīsū Kalaisí; kuo teʻeki ai ha taimi te u lotua ia he naʻe fuʻu mālohi pehē ʻa e ngaahi ongo ko ia ne u maʻú. Ka ʻi heʻeku teuteu ki he kalasí he uike ko iá, ne u fakakaukau ʻoku totonu ke u lotu ke fakapapauʻi mai ʻoku moʻoni ʻa e ongoongoleleí.

Ne u tūʻulutui ʻi hoku lokí pea ne u fakakaukau te u lotuʻaki hoku iví kotoa ke u fakapapauʻi ʻi hoku lotó ko e Siasi moʻoni ʻeni ʻo Sīsū Kalaisí. Naʻe ʻikai te u ʻamanaki ʻe hoko ha fuʻu meʻa fēfē pe hā mai ha ʻāngelo pe ha faʻahinga meʻa. Naʻe ʻikai te u ʻilo pe ko e hā e faʻahinga tali te u maʻú.

ʻI heʻeku tūʻulutui hifo ʻo fehuʻi ki he ʻEikí pe ʻoku moʻoni ʻa e ongoongoleleí, naʻe haʻu ki hoku lotó ha faʻahinga ongo māfana, ha kiʻi leʻo siʻi naʻá ne fakapapauʻi mai kiate au ʻoku moʻoni ʻa e ongoongoleleí pea ke u kei hokohoko atu pē ai. Ne pehē fau hono mālohí ʻo ʻikai ha taimi ʻe faifai angé pea lava ke u pehē ai naʻe ʻikai ke u ʻiloʻi. He ʻikai ke u teitei lava ʻo fakaʻikaiʻi ʻa e tali ko iá. Neongo ko ha kiʻi leʻo siʻi pē, ka ko ha ongo ia naʻe fuʻu mālohi fau ʻi hoku lotó.

Ne u ongoʻi fiefia ʻi he ʻaho kotoa ko iá ʻo ʻikai te u lava ʻo fakakaukau ki ha faʻahinga meʻa naʻe kovi. ʻI he leaʻaki ʻe he fānau ʻi ʻapiakó e ngaahi lea koví, naʻe ʻikai te u fanongo au ki ai. Ne hangē ia ne u ʻi hēvaní au, ʻo u fakalaulauloto pē ki he ongo fakaʻofoʻofa ko ʻeni ʻi hoku lotó.

ʻI heʻeku tuʻu ʻi muʻa he kalasi ʻa e kau talavoú he Sāpate hokó, ne u lava ʻo vahevahe ʻeku fakamoʻoní mo kinautolu pea talaange ʻe tali ʻe he Tamai Hēvaní ʻenau ngaahi lotú ʻo kapau te nau tui. Ne u lau ʻa e Sēmisi 1:5, ʻa ia ko e potufolofola tatau pē ʻeni naʻe lau ʻe Siosefa Sāmita fekauʻaki mo hono kole ʻo e potó mei he ʻOtuá. Ka ʻoku pehē ʻi he veesi hokó kuo pau ke ke kole ʻi he tui, “he ko ia ʻoku fakataʻetaʻetuí, ʻoku hangē ia ko e peau ʻo e tahí ʻoku fakateka mo felīlīaki ʻe he matangí” (Sēmisi 1:6). ʻOku toe pehē pe ai ke ʻoua naʻa ʻamanaki ha taha ke maʻu ha tali kapau ʻoku ʻikai te ne maʻu ha loto falala ʻi he taimi ʻoku lotu aí. Ne u pehē leva kiate au pē pea ki heʻeku kiʻi kalasí ʻoku totonu ke tau kole ʻi he tui moʻoni, ʻo feinga ke maʻu ha tali pea ʻe tali mai leva ʻe he ʻEikí.

Talu mei ai mo hono ʻomi kiate au ʻe heʻeku fakamoʻoní ʻa e tui ko ia ne u fie maʻu ke fai ai ha ngaahi fili ʻoku leleí, kae tautautefito ki he ngaahi momeniti ne u fehangahangai ai mo e ngaahi faingataʻá. ʻOku tau fehangahangai kotoa pē mo ha ngaahi faingataʻa ʻi heʻetau tauhi ki he ngaahi tuʻunga moʻui ʻo e ongoongoleleí, kae tautautefito kiate kinautolu ʻoku hangē ko aú, ʻa ia ko kinautolu pē ʻi honau ngaahi ʻapiakó ʻoku kau ki he Siasí. Ka ne tokoniʻi au ʻe heʻeku fakamoʻoní ke u manatuʻi neongo naʻe feinga hoku ngaahi kaungāmeʻá ke u fai ha ngaahi meʻa hala, ka ne u ʻiloʻi ʻi hoku lotó naʻá ku muimui ʻi he ongoongolelei moʻoni ʻo Sīsū Kalaisí. Hili ʻa e meʻa ko ia ne hokó, he ʻikai te u lava ke fakaʻikaiʻi ʻa e fakamoʻoni ko iá.

Ne hoko ha fuʻu kehekehe lahi ʻi heʻeku moʻuí ʻi he ʻaho ko iá. Hili iá, ne hokohoko atu pē ʻeku teuteu ke u ʻalu ʻo ngāue fakafaifekaú ʻi hano tokoniʻi au ʻe heʻeku pīsope fakaʻofoʻofá pea mo hoku fāmilí. Ne u ngāue fakafaifekau, pea ʻi heʻeku foki maí, ne u ʻalu ʻo ako ke maʻu haku mataʻitohi. Ne u mali pea kamata ha kiʻi fāmili. Pea naʻe hoko ʻa e meʻa kotoa pē koeʻuhi ko e lotu ko ia ne u fai ʻi hoku taʻu 16.

Tupulaki ʻi Hono Kotoa ʻo ʻEku Moʻuí

Hangē ko ʻeku laú, ne u ʻiloʻi maʻu pē ʻoku moʻoni ʻa e ongoongoleleí, ka naʻe pau ke u fehuʻi pea hili iá peá u vahevahe mo e kakai kehé ʻa e meʻa ne u aʻusiá. Ne tokoni foki ʻeni ʻi heʻeku ngāue fakafaifekaú, he ko e taimi ne u fakaafeʻi ai e kakaí ke nau lotú, naʻe lava ke u fakamatala kiate kinautolu e meʻa naʻe hoko tonu kiate aú, ke nau ʻiloʻi ne u ʻosi fai ia ki muʻa. Naʻá ku fakamoʻoni ange ʻe lava ke nau maʻu ha tali ʻo kapau te nau lotu ʻi he tui.

Ne u maʻu ha ngaahi tāpuaki lahi koeʻuhí he ne u maʻu ʻa e faingamālie ke ako mo ngāue mo tupulaki ʻi he ngaahi uiuiʻi mo e ngaahi ngāue ʻi he Siasí. ʻOku ou lotua ke mou fakaʻaongaʻi e ngaahi faingamālie peheé ʻi he taimi te mou maʻu ai iá. ʻE hoko ai ha fuʻu faikehekehe lahi ʻi hoʻo moʻuí.