2025
ʻOua ʻe Manavahē ke Fai Lelei
Fēpueli 2025


Fakaʻilekitulōnika Pē: Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 6

ʻOua ʻe Manavahē ke Fai Lelei

ʻE lava ke mioʻi ʻe he ngaahi leʻo ʻo e māmaní ʻa e moʻoní, ka te tau lava ʻo fakafalala ki he ʻEikí ke maʻu ʻa e loto-falala ʻoku tau fiemaʻú ke vahevahe ʻEne leleí.

matalaʻiʻakau

Fakakaukauloto ʻokú ke pukepuke ha laʻitā ʻo ha matalaʻiʻakau fakaʻofoʻofa mo lanu kehekehe. ʻOkú ke fakaʻaliʻali ia ki ho kaungāmeʻá he ʻokú ke fakakaukau ʻe houngaʻia ʻi hono fakaʻofoʻofá.

Ka neongo ia, naʻe fakaʻohovale ʻa e vakai atu ʻoku fakafulofula ho kaungāmeʻá mo ne pehē, “ʻOku ʻikai ko ha fakatātā ia ʻo ha matalaʻiʻakau moʻoni! Ko hoʻo foʻi misi pē ena ʻaʻau.” ʻOkú ne haehae ia pea laku ʻa e fanga kiʻi kongokonga matalaʻiʻakaú ʻi he ʻeá ʻo fakavave fakaʻita atu ki tuʻa.

Ko ha meʻa mahino pē hoʻo lotomamahí. ʻOkú ke fili ke ʻoua naʻá ke toe fakaʻaliʻali ʻa e ʻū tā ʻokú ke saiʻia taha aí ki ha faʻahinga taha pē. ʻOku ʻikai ke ke fiemaʻu ke toe hoko ha meʻa pehē.

ʻOku ongo fakavalevale eni, koia? Ko e hā ʻoku totonu ai ke taʻofi koe ʻe ha aʻusia kovi ʻe taha mei haʻo toe feinga?

ʻOku lahi ha ngaahi leʻo ʻi he māmaní te nau talaatu ʻoku hala pe kovi ha meʻa ʻoku lelei mo moʻoni. Koeʻuhí ko ʻene peheé, ʻe lava ke tau ongoʻi momou, tailiili, pe hohaʻa ʻi he taimi ʻe niʻihi ke fai lelei ʻaki hono vahevahe ʻo e ngaahi moʻoni ʻo e ongoongoleleí, neongo kapau ʻoku tau maʻu ʻa e holi ko iá. ʻOku tau fakakaukau, “Fēfē kapau te nau fakasītuʻaʻi au?” pe “ʻOku ʻikai ke u fie kaunoa.” ʻOku tau fakalotoʻi pē kitautolu ke tau tokoniʻi lahi ange ha taha ʻaki hono ʻikai vahevahe ʻa e leleí.

Ka ko hono moʻoní, ʻe lelei maʻu aipē ʻa e leleí. Tatau ai pē kapau naʻe haehae ʻe ho kaungāmeʻá hoʻo laʻitaá mo pehē ʻoku ʻikai moʻoni ʻa e matalaʻiʻakaú, ka ʻoku ʻikai ke ne liliu ʻe ia ʻa e foʻi moʻoni ko ha fakatātā ia ʻo ha matalaʻiʻakau fakaʻofoʻofa. Te ke kei lava pē ʻo fakamanatu kiate koe ʻokú ke ʻiloʻi ʻa e moʻoní.

ʻOku ʻAfioʻi ʻe he ʻEikí ʻEtau Ngaahi Manavasiʻí

Neongo kapau ʻe tali ʻita pe fakaʻitaʻi ha taha ʻi he taimi ʻokú ke vahevahe ai ʻa e ngaahi moʻoni ʻo e ongoongoleleí, ka ʻoku ʻikai ke ne liliu ʻa e foʻi moʻoni ko ia ko e meʻa naʻá ke vahevahé naʻe moʻoni pe lelei. Neongo iá, ʻe lava ʻe he loto-hohaʻa fakasōsialé, loto-hohaʻa fakalūkufuá, pe ngaahi faingataʻa kehe ʻo e moʻui lelei fakaeʻatamaí ʻo ʻai ke faingataʻa ke te loto-toʻa ke lea mo fai lelei. Pea neongo kapau ʻoku ʻikai ke ke fefaʻuhi mo e ngaahi faingataʻa ko iá, ka ʻe lava pē ke faingataʻa hono ikunaʻi ʻa e manavasiʻi ʻi hano fakamaauʻi kita pe ko haʻate fakamāʻia.

ʻI he taimi naʻe fakafoki mai ai ʻa e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí, ko e taha ʻo e ngaahi ʻuluaki meʻa naʻe fekau ʻe he ʻEikí ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ke ne faí, ko hono fakamafola ʻo e folofolá—ke fekauʻi atu ʻa e kau faifekaú. Koeʻuhí naʻe lahi ha ngaahi siasi naʻa nau tala ʻoku nau maʻu ʻa e moʻoní, naʻe fehangahangai ai ʻa e kāingalotu ʻo e Siasi naʻe toki fakafoki foʻou maí mo ha ngaahi fakamaau taʻetotonu mo e fakamaau ʻi he loto-tāufehiʻa koeʻuhi ko e kehe ʻa e meʻa naʻa nau tui ki aí.

Naʻe ʻafioʻi ʻe he ʻEikí ʻa e faʻahinga manavasiʻi naʻe ongoʻi ʻe Heʻene kau faifekau naʻe toki uiuiʻi foʻoú (tautautefito ki heʻenau hoko ko e kau papi ului foʻoú!). Naʻá Ne fakafiemālieʻi kinautolu ʻo ne pehē, “Kapau te nau fakasītuʻaʻi ʻa ʻeku ngaahi leá, mo e konga ko ʻeni ʻo ʻeku ongoongoleleí mo e ngāué, ʻokú [mou] monūʻia, he ʻoku ʻikai te nau lava ʻo fai ha meʻa kiate [kimoutolu] ʻo lahi hake ʻi he meʻa naʻa nau fai kiate aú” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 6:29).

Ko ia, ko e hā leva hono ʻuhingá?

Ko e Meʻa ʻOkú Ne Talaʻofa Mai Kiate Kitautolú

“ʻOku ʻikai te nau lava ʻo fai ha meʻa kiate [kimoutolu] ʻo lahi hake ʻi he meʻa naʻa nau fai kiate aú.” ʻOku mālohi ʻa Sīsū Kalaisi. ʻOkú Ne mālohi ange ʻia Sētane, ʻa e filí. Neongo naʻe fiemaʻu ke mamahi ʻi he ngaahi mamahi kotoa ʻo e māmaní ke fakahoko ʻa e Fakaleleí, ka naʻá Ne kei ikunaʻi kotoa pē ia. Neongo ʻa e mamahi ʻe lava ke fakatupu ʻe he ngaahi fakakaukau, lea, mo e tōʻonga ʻa e niʻihi kehé kiate kitautolú, ka te Ne lava ʻo tokoniʻi kitautolu ke tau ikunaʻi ia.

“Monūʻia ʻa kimoutolu.” Tatau ai pē pe ko e hā ʻe lea ʻaki ʻe he niʻihi kehé ʻi heʻetau vahevahe ʻa e ongoongoleleí pe “fai leleí,” kuo talaʻofa mai ʻe he ʻEikí ʻe tāpuakiʻi kitautolu. Pea ʻoku mahuʻinga lahi ange ʻa e ngaahi tāpuaki ʻokú Ne foakí ʻi he fakakaukau ʻa e niʻihi kehé.

Ko ia, ko hono moʻoní, kuo talaʻofa mai ʻe he ʻEikí ko e taimi ʻoku tau vahevahe ai ʻa e leleí, ʻe tāpuekina kitautolu, pea ʻoku ʻikai fiemaʻu ia ke tau hohaʻa ki he meʻa ʻe ala fai pe lea ʻaki ʻe he niʻihi kehé, koeʻuhí he ʻoku ʻi hotau tafaʻakí ʻa e ʻOtuá!

Naʻe folofola ʻa e ʻEikí kia Siosefa Sāmita (pea kiate kitautolu), “ʻOua ʻe manavahē ke failelei … ; … kapau te [mou] tūtuuʻi ʻa e lelei te [mou] utu foki ʻa e lelei ko [hoʻomou] totongi” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 6:33). ʻI hono fakalea ʻe tahá, kapau te tau ʻoatu ʻa e leleí ki he māmaní—ʻo tatau ai pē pe ko hono vahevahe ʻo e ongoongoleleí, fai ha ngāue tokoni, pe feinga pē ke anga faka-Kalaisi ange—te tau ongoʻi mo maʻu ha lelei lahi ange ʻi heʻetau moʻuí. Ko e meʻa pē ke tau faí ko e tokanga taha kia Sīsū Kalaisi pea falala kiate Ia ke maʻu ha mālohi. “Kapau kuo langa ʻa [kimoutolu] ki heʻeku maká, ʻe ʻikai te nau lava ʻo ikuna” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 6:34).