Mga Tabang sa Kasulatan
Genesis 12–17; Abraham 1–2


“Genesis 12–17; Abraham 1–2,” Mga Tabang sa Kasulatan: Daang Tugon (2025)

Mga Tabang sa Kasulatan

Genesis 12–17; Abraham 1–2

Gipangita ni Abraham ang mga panalangin sa pagkapari ug gitinguha nga mahimong mas labaw nga sumusunod sa pagkamatarong. Milagroso siyang giluwas sa Ginoo nga mahalad ngadto sa bakak nga mga dios. Mihimog pakigsaad ang Dios ngadto kang Abraham nga sa kataposan makaapektar sa tanang pamilya sa yuta. Misaad ang Ginoo kang Abraham og dili maihap nga binhi. Gihatag ni Sara ngadto kang Abraham ang iyang ulipon nga si Hagar aron mahimong iyang asawa para matuman ang mga saad sa Ginoo nga kaliwatan. Sa ilang pagkatigulang, misaad ang Ginoo ngadto kang Abraham ug Sara nga makabaton silag anak nga lalaki nga nganlan og Isaac.

Mga Kapanguhaan

Pahinumdom: Ang pagkutlo sa usa ka tinubdan nga wala gimantala sa Ang Simbahan ni Jesukristo sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw wala magpasabot nga kini o ang tagsulat niini gi-endorso sa Simbahan o nagrepresentar sa opisyal nga posisyon sa Simbahan.

Background ug Konteksto

Abraham 1–2

Unsa ang basahon ni Abraham?

Tan-awa ang “Abraham 3. Unsa ang basahon ni Abraham?

Abraham 1:2–3

Sa unsang paagi nadawat ni Abraham ang pagkapari?

“Sa pagkakita nga adunay labaw pa nga kalipay ug kalinaw ug kapahulayan” alang kaniya, si Abraham “mitinguha sa mga panalangin sa akong mga amahan, ug ang katungod diin [siya] kinahanglan nga ma-orden.” Siya “nahimo nga usa ka tinuod nga sumusunod, usa ka Halangdon nga Pari, naghupot sa katungod nga gihuptan sa mga amahan.”

Sa panahon sa Daang Tugon, ang pagkapari “gipasa gikan sa amahan ngadto sa anak nga lalaki,” sugod kang Adan. Kay gisalikway man sa amahan ni Abraham ang Dios, gitinguha ni Abraham ang pagkapari gikan sa laing tinubdan. Ang Doktrina ug mga Pakigsaad nagtudlo nga “si Abraham nga nakadawat sa pagkapari gikan ni Melchizedek.”

Si Abraham gi-orden ni Melchizedek

Melchizedek Blesses Abram [Gipanalanginan ni Melchizedek si Abraham], ni Walter Rane

Abraham 1:12, 14

Unsa ang mga kinopya sa Basahon ni Abraham?

“Ang basahon ni Abraham naglakip og tulo ka mga hulagway nga giimprinta, nailhan isip mga kopya, diin gibase sa mga imahe [sa karaang Ehiptohanon] diha sa papyri [nga gipalit ni Joseph Smith]. Kini nga mga kopya gilakip sa dihang ang basahon ni Abraham unang gimantala sa 1842. Ang mga pagpasabot ni Joseph Smith sa mga imahe gimantala kauban sa mga kopya. …

“Kadaghanan sa mga pagpasabot nga gimantala ni Joseph uban sa mga kopya wala motakdo sa mga paghubad sa modernong mga Ehiptolohiya. Hinoon, ang mga iskolar nakakita og pipila ka panagsama. Sama pananglit, gihulagway ni Joseph Smith ang upat ka dagway sa hulagway 6 sa Kopya 2 isip ‘kini ang yuta sa iyang upat ka bahin.’ Ang uban nga mga iskolar susamang mihubad og magkaparehas nga mga dagway sa ubang karaan nga Ehiptohanong mga pulong. Kopya 1 naglangkob og usa ka buaya nga dios nga naglangoy sa unsay gitawag ni Joseph Smith ‘ang kalangitan ibabaw sa atong mga ulo.’ Ang mga iskolar susama nga nag-ila sa Ehiptohanong mga hunahuna sa langit isip ‘usa ka langitnong lawod.’

“Wala kita mahibalo kon sa unsang paagi ang mga kinopya may kalabotan ngadto sa pulong. Adunay ebidensiya nga pipila sa mga tigsulat nga Hudeo atol sa panahon nga ang papyri namugna mipahiangay ug mitipon sa mga Ehiptohanong mga drowing ug mga istorya ngadto sa ilang kaugalingong sagrado nga mga basahon, naglakip niadtong kalabot ngadto ni Abraham. Kini posible nga kining mga paghulagway gipahiangay nga gamiton sa laing katuyoan sa samang paagi.”

Abraham 1:21–27

Unsa ang mga tunglo nga gihisgotan ni Abraham?

Si Abraham mihatag og mubong pagpasabot bahin sa pagkakaplag ug pagpuyo sa Ehipto human sa Lunop. Siya misulat bahin sa usa ka “tunglo diha sa yuta” nga napadayon pinaagi sa kaliwatan sa anak ni Noe nga si Ham.

Sa ulahi si Abraham miingon nga ang unang paraon “usa ka matarong nga tawo.” Siya miingon nga si Noe “mipanalangin [kang Paraon] uban sa mga panalangin sa yuta, ug uban sa mga panalangin sa kaalam, apan gitunglo siya kalabut sa Pagkapari.”

Wala gipasabot niini nga mga bersikulo kon unsa ang mga tunglo ug kon nganong gihatag kini. Sa nangagi, sayop nga gilambigit sa pipila ang tunglo sa kaliwatan ni Ham diha sa pagkapari ug mga pagdili sa templo ngadto sa mga tawo nga naay Black African nga kagikan diha sa atong dispensasyon. Karon, ang Simbahan mihimakak niini ug sa ubang milabayng mga teyoriya nga nagtinguha sa pagpasabot sa mga rason alang sa mga restriksiyon sa pagkapari ug sa temple.

Abraham 2:6–11

Unsa ang pakigsaad nga gihimo sa Dios ngadto ni Abraham?

(Itandi ang Genesis 12:1–3; 13:14–18; 15:1–21; 17:1–10.)

Apil sa mga saad nga gihimo sa Dios ngadto ni Abraham mao ang mosunod:

  • Ang iyang kaliwatan modaghan pag-ayo.

  • Si Jesukristo matawo diha sa iyang kaliwatan.

  • Siya ug ang iyang binhi makapanunod og partikular nga mga kayutaan.

  • Ang iyang binhi makadawat sa ebanghelyo ug modala sa pagkapari.

  • Pinaagi sa iyang binhi ang tanang nasod sa yuta mapanalanginan.

Ang tanang mohimo ug motuman sa balaang mga pakigsaad uban sa Dios mahimong binhi ni Abraham ug mga manununod sa mga panalangin sa pakigsaad ni Abraham.

Si Presidente Russell M. Nelson mitudlo:

“Atong nadawat, sama kanila sa karaan, ang balaang pagkapari ug ang mahangtorong ebanghelyo. Si Abraham, Isaac, ug Jacob atong mga katigulangan. Kita sakop sa Israel. Kita adunay katungod sa pagdawat sa ebanghelyo, mga panalangin sa pagkapari, ug kinabuhing dayon. Mga kanasoran sa yuta mapanalanginan pinaagi sa atong mga paningkamot ug pinaagi sa mga kahago sa atong mga kaliwat. Ang tinuod nga binhi ni Abraham ug kadtong kinsa gipundok ngadto sa iyang pamilya pinaagi sa pagsagop nagdawat niining gisaad nga mga panalangin—nag-agad diha sa pagdawat sa Ginoo ug pagkamasulundon ngadto sa iyang mga sugo. …

“Kita mga lalaki ug babaye sa Dios tungod sa atong pagpakigsaad ngadto Kaniya. Diha kita ni Abraham. Kita mga anak sa pakigsaad—ang pakigsaad ni Abraham.”

Si Abraham nagluhod ug naghangad sa langit

Abraham on the Plains of Mamre [Si Abraham didto sa Kapatagan sa Mamre], ni Grant Romney Clawson

Genesis 12:14–20; Abraham 2:22–25

Nganong miingon si Sara nga igsoon siya ni Abraham?

Giklaro sa basahon ni Abraham nga gipasidan-an sa Ginoo si Abraham ug Sara sa kapeligro ug giingnan si Sara nga ingnon ang mga Ehiptohanon nga igsoon siya ni Abraham. Gituman ni Abraham ug Sara ang tambag sa Ginoo ug naluwas gikan sa peligrosong sitwasyon. Kay si Abraham ug Sara parehas nga kaliwat ni Tera, gitugot tingali sa mga kustombre sa ilang panahon nga tawgon si Sara nga iyang igsoon.

Genesis 14:18–20

Kinsa si Melchizedek?

Kadaghanan sa atong nahibaloan bahin ni Melchizedek makita diha sa kasulatan sa Pagpahiuli. Siya maoy halangdong propeta, halangdon nga pari, ug hari. Iyang gi-orden si Abraham ngadto sa pagkapari. Sama kang Enoch ug sa katawhan sa Zion, si Melchizedek ug ang iyang katawhan “nagbuhat sa pagkamatarong, ug nakaangkon sa langit.”

Sa wala pa ang panahon ni Melchizedek, ang pagkapari “gitawag kini nga ang Balaang Pagkapari, sunod sa Kapunongan sa Anak sa Dios. Apan tungod sa pagtahod o balaanong pagtahod sa ngalan sa Labing Gamhanang Binuhat, sa paglikay usab sa kanunay kaayo nga pagbalik-balik sa iyang ngalan, sila, ang simbahan, sa karaang mga adlaw, mitawag niana nga pagkapari sunod ni Melchizedek, o ang Melchizedek nga Pagkapari.”

Genesis 15:1–18

Nganong gitunga ni Abraham ang mga hayop?

Samtang nakig-istorya si Abraham sa Ginoo diha sa usa ka panan-awon, gisubli sa Ginoo ang Iyang mga saad nga panalanginan si Abraham ug yuta ug kaliwatan. Bisan pag mituo si Abraham sa Ginoo, nagtinguha siyag kompirmasyon sa saad sa Dios ngadto kaniya bahin sa yuta.

Gisugo sa Dios si Abraham nga mokuhag lainlaing hayop, tungaon ang kada usa, ug ipalayo ang mga piraso gikan sa usag usa. Sa ulahi, “usa ka hudno nga nag-aso ug usa ka sulo nga nagkalayo,” tingali nagrepresentar sa presensiya sa Ginoo, “miagi sa taliwala sa pinikas nga mga mananap.” Natapos ang asoy pinaagi sa pag-ingon, “Niadtong adlawa nagbuhat ang Ginoo ug saad kang Abaram, sa pag-ingon: Sa imong kaliwatan ihatag ko kining yutaa gikan sa suba sa Ehipto hangtod sa suba nga dako, ang suba nga Eufrates.”

Sa Daang Tugon, ang hugpong sa mga pulong nga “maghimog pakigsaad” naggikan sa Hebreohanong mga pulong nga kārat berît, nga pwede pong hubaron nga “paghiwa og usa ka pakigsaad.” Sa karaang panahon, himoon usahay ang mga pakigsaad pinaagi sa pagpatay ug pagtunga og hayop. Ang pag-agi taliwala sa mga patayng lawas sa hayop lagmit nagsimbolo nga andam mamatay ang usa kon ilang pakyason ang panaad.

Sa susama, ang pag-agi sa presensiya sa Dios taliwala sa mga hayop nagpasalig kang Abraham nga tumanon sa Ginoo ang Iyang mga saad. Si Presidente Russell M. Nelson mitudlo, “Kon kita mosulod og usa ka pakigsaad uban sa Dios, kita naghimo og usa ka pakigsaad uban Kaniya kinsa kanunayng motuman sa Iyang pulong.”

Genesis 16:1–3

Nganong gihatag ni Sara si Hagar ngadto ni Abraham ingon nga asawa?

Bisan pa sa mga saad sa Ginoo ngadto kang Abraham nga hatagan siyag daghang kaliwatan, wala gihapon makaanak si Sara bisag dugay na silang minyo. Pinaagi sa paghatag ni Hagar ngadto ni Abraham ingon nga dinaghang asawa, milaom si Sara nga makabaton si Abraham og mga anak ug matuman ang mga saad sa Ginoo. Atong masabtan gikan sa pagpadayag sa ulahing mga adlaw nga kini maoy sugo gikan sa Dios nga gituman ni Abraham ug Sara.

Ang Basahon ni Mormon nagtudlo nga ang kaminyoon tali sa usa ka lalaki ug usa ka babaye mao ang kasamtangang balaod sa Dios sa kaminyoon. Pero, panagsang gisugo sa Dios ang pagpangasawa og daghan ingon nga eksepsiyon. Usa ka rason nga gihatag sa Dios ang paghimo og dinaghan nga kaminyoon mao ang “[pag]pasanay og binhi alang [Kaniya].”

Sa unang mga adlaw sa napahiuling Simbahan, misugo ang Ginoo sa paghimo og dinaghan nga kaminyoon sulod sa usa ka yugto sa panahon, sugod ni Propeta Joseph Smith. “Kini nga baroganan usa sa labing lisud nga aspeto sa Pagpahiuli—alang ni Joseph mismo ug alang sa ubang mga miyembro sa Simbahan.” Ang pagpadayag gikan sa Ginoo ngadto kang Wilford Woodruff niadtong 1890 misangpot sa paghunong sa paghimo og dinaghan nga kaminyoon diha sa Simbahan.

Genesis 16:4–6

Nganong gidaogdaog pag-ayo ni Sara si Hagar?

Dihang nahibaloan ni Hagar nga mabdos siya, “nagpagarbo [si Hagar] ug gibiaybiay niya” si Sara. Nagpasabot kini nga wala tahora o gibastos ni Hagar si Sara. Dihang migrabe ang tensiyon, gipahinumdoman ni Abraham si Sara nga siya ang anaay awtoridad sulod sa ilang panimalay ibabaw ni Hagar, ug pwedeng sulbaron ni Sara ang problema sa ilang pamilya. Busa “gidaugdaog pag-ayo” ni Sara si Hagar, mao nga milayas si Hagar.

Ang pagtuon sa pagpakiglabot ni Abraham, si Sara, ug Hagar sa usag usa magpahinumdom nato nga kitang tanan nagkinahanglan og kaluoy, grasya, ug katubsanan pinaagi ni Jesukristo. Bisan pa sa ilang mga kahimtang ug pagkadili hingpit, si Abraham, Sara, ug Hagar nagmahal sa Ginoo ug gipanalanginan Niya sila pag-ayo. Ang desisyon ni Hagar nga mobalik kang Abraham ug Sara nagtugot aron makadawat siyag kaugalingon niyang pakigsaad bahin sa iyang kaliwatan.

Genesis 17:5, 15

Nganong giilisan sa Ginoo ang mga ngalan ni Abram ug Sarai?

Abraham ug Sara

Paghulagway kang Abraham ug Sara, ni Dilleen Marsh

Sa Hebreohanon ang ngalan nga Abram nagkahulogang “nahimaya nga amahan,” ug ang Abraham nagkahulogang “amahan sa pundok sa katawhan.” Ang ngalang Sara nagkahulogang “prinsesa.” Ang paghatag sa Ginoo og bag-ong mga ngalan kang Abraham ug Sara nagrepresentar sa pagkausab sa ilang pagkatawo ingon nga mga indibiduwal diha sa relasyon sa pakigsaad ngadto sa Dios. Si Presidente Russell M. Nelson mitudlo, “Ang pagtugyan niadtong bag-ong mga ngalan nagtimaan sa sinugdanan sa usa ka bag-ong kinabuhi ug usa ka bag-ong kapalaran alang niining pamilya.”

Genesis 17:10–14

Sa unsang paagi ang pagtuli konektado sa pakigsaad sa Ginoo ngadto kang Abraham?

Ingon nga pahinumdom sa Iyang pakigsaad kang Abraham, misugo ang Dios nga ang tanang lalaki sa panimalay ni Abraham kinahanglang tulion. Para kang Abraham ug sa iyang pamilya, kini nagsimbolo sa pakigsaad kang Abraham. Nagrepresentar kini sa debosyon ngadto sa Dios ug pagkahimulag gikan sa kalibotan ug sa sala. Ang pagtuli isip usa ka simbolo sa pakigsaad kang Abraham wala na kinahanglana human sa mortal nga pangalagad ni Jesukristo.

Magkat-on pa og Dugang

Ang Pakigsaad ni Abraham

  • Russell M. Nelson, “Ang Walay Kataposan nga Pakigsaad,” Liahona, Okt. 2022, 4–11

  • The Abrahamic Covenant [Ang Pakigsaad ni Abraham],” diha sa Teachings of Presidents of the Church: Russell M. Nelson (2024)

Ang basahon ni Abraham

  • Andrew C. Skinner, “The Book of Abraham: A Most Remarkable Gift for Our Time” (digital lamang nga artikulo), Liahona, Ene. 2022, Gospel Library

  • Mga Hilisgotan ug mga Pangutana, “Abraham, Basahon ni,” Librarya sa Ebanghelyo

  • Gospel Topics Essays, “Translation and Historicity of the Book of Abraham,” Librarya sa Ebanghelyo

Media

Mga Bidyo

1:38

Mga Hulagway

usa ka anghel nga mipugong kang Abraham sa paghalad kang Isaac

An Angel Saves Abraham [Usa ka Anghel Miluwas ni Abraham], ni Del Parson

hulagway sa kinopya num. 2 gikan sa Basahon ni Abraham

“Usa ka Kinopya gikan sa Basahon ni Abraham, Num. 2”

Si Abraham nagluhod ug naghangad sa langit nga puno sa bituon

Father of Nations [Amahan sa Kanasoran], ni Eva Koleva Timothy

ang Ginoo nagpakita kang Abraham sa pagtubag sa iyang pag-ampo

The Lord Appearing unto Abraham [Ang Ginoo nga Nagpakita ngadto ni Abraham], ni Keith Larson

ang paring Melchizedek nagtipig og mga rekord

Melchizedek—Keeper of the Storehouse [Melchizedek—Tigtipig sa Balay Tipiganan], ni Clark Kelley Price

Hagar naglingkod ug naghangad sa langit

God Liveth and Seeth Me [Ang Dios Buhi ug Nakakita Nako], ni Elspeth Young

Mubo nga mga sulat

  1. Abraham 1:2.

  2. Doktrina ug mga Pakigsaad 107:40.

  3. Tan-awa ang Doktrina ug mga Pakigsaad 84:14–16; 107:40–52.

  4. Tan-awa ang Abraham 1:5–7.

  5. Doktrina ug mga Pakigsaad 84:14. Tan-awa pod ang Kasaysayan, 1838–1856 (Manuscript History of the Church), volume E-1, 1708, josephsmithpapers.org.

  6. Mga Hilisgotan ug mga Pangutana, “Abraham, Basahon ni,” Librarya sa Ebanghelyo.

  7. Abraham 1:21–24.

  8. Abraham 1:26.

  9. Ang pipila nangagpas nga walay katungod ang Paraon sa pagkapari kay kaliwat siya ni Cain pinaagi kang Egyptus, ang asawa ni Ham. Apan kini nga panglantaw lapas sa gitudlo sa kasulatan ug kinahanglang dili tuohan karon.

  10. Tan-awa ang Topics and Questions, “Race and The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints,” Gospel Library. Tan-awa pod ang Dallin H. Oaks, “President Oaks Remarks at Worldwide Priesthood Celebration” (gihatag ang pakigpulong sa “Be One” nga kasaulogan, Hunyo 1, 2018), newsroom.ChurchofJesusChrist.org.

  11. Tan-awa ang Genesis 17:5–6; Abraham 3:14.

  12. Tan-awa ang Mga Taga-Galacia 3:16; “The Abrahamic Covenant,” diha sa Teachings of Presidents of the Church: Russell M. Nelson (2024), Librarya sa Ebanghelyo.

  13. Tan-awa ang Genesis 17:8; Abraham 2:6.

  14. Tan-awa ang Abraham 2:9.

  15. Tan-awa ang Abraham 2:11; 1 Nephi 15:18.

  16. Tan-awa ang Mga Taga-Galacia 3:27–29; Abraham 2:10–11; “The Abrahamic Covenant,” diha sa Teachings: Russell M. Nelson.

  17. The Abrahamic Covenant,” diha sa Teachings: Russell M. Nelson.

  18. Tan-awa ang Abraham 2:22–25.

  19. Tan-awa ang Genesis 20:12.

  20. Tan-awa ang Stephen O. Smoot and others, “Did Abraham Lie About His Wife, Sarai?,” BYU Studies Quarterly, vol. 61, num. 4 (2022), 126–28; tan-awa pod ang John Gee, “The Wanderings of Abraham,” diha sa From Creation to Sinai: The Old Testament through the Lens of the Restoration, ed. Daniel L. Belnap ug Aaron P. Schade (2021), 265–66.

  21. Tan-awa ang Hubad ni Joseph Smith, Genesis 14:26, Librarya sa Ebanghelyo.

  22. Tan-awa ang Mga Hebreohanon 7:1–3; tan-aw pod ang Hubad ni Joseph Smith, Genesis 14:27–36, Librarya sa Ebanghelyo; Giya ngadto sa mga Kasulatan, “Melchizedek,” Librarya sa Ebanghelyo.

  23. Tan-awa ang Doktrina ug mga Pakigsaad 84:14.

  24. Hubad ni Joseph Smith, Genesis 14:34, Librarya sa Ebanghelyo.

  25. Doktrina ug mga Pakigsaad 107:2–4.

  26. Tan-awa ang Genesis 15:3–7.

  27. Tan-awa ang Genesis 15:6.

  28. Tan-awa ang Jared T. Parker, “Cutting Covenants,” diha sa The Gospel of Jesus Christ in the Old Testament, ed. D. Kelly Ogden and others (2009), 114.

  29. Genesis 15:17.

  30. Genesis 15:18.

  31. Parker, “Cutting Covenants,” 110; Tremper Longman III and Mark L. Strauss, The Baker Expository Dictionary of Biblical Words, entry 1285, panid 943 ug entry 3772, panid 972.

  32. Tan-awa ang Parker, “Cutting Covenants,” 110; Shon D. Hopkin, “The Covenant among Covenants: The Abrahamic Covenant and Biblical Covenant Making,” diha sa Belnap ug Schade, From Creation to Sinai, 237–38.

  33. Tan-awa ang Michael D. Coogan and others, eds., The New Oxford Annotated Bible: New Revised Standard Version, 5th ed. (2018), 32, nota sa Genesis 15:9–17; Thomas R. Valletta, “The Captain and the Covenant,” diha sa The Book of Mormon: Alma, the Testimony of the Word, ed. Monte S. Nyman ug Charles D. Tate Jr. (1992), 226–27.

  34. Tan-awa ang Parker, “Cutting Covenants,” 114–15.

  35. Russell M. Nelson, “Ang Walay Kataposang Pakigsaad,” Liahona, Okt. 2022, 11.

  36. Tan-awa ang Genesis 13:16.

  37. Tan-awa ang Genesis 16:1.

  38. Tan-awa ang Genesis 16:1–3. Ang pagtanyag ni Sara sa iyang sulugoon nga si Hagar ngadto kang Abraham nagsunod sa karaang kustombre sa mga kaso sa pagkabaog (tan-awa ang Camille Fronk Olson, “The Matriarchs: Administrators of God’s Covenantal Blessings,” diha sa Belnap and Schade, From Creation to Sinai, 392–93).

  39. Tan-awa ang Doktrina ug mga Pakigsaad 132:34.

  40. Tan-awa ang Jacob 2:27, 30.

  41. Jacob 2:30. Kon bahin sa dinaghan nga kaminyoon ni Abraham ngadto kang Hagar, ang Ginoo miingon, “Ang Dios misugo ni Abraham, ug ni Sara sa paghatag ni Hagar ngadto ni Abraham aron pangasaw-on. Ug ngano nga siya mihimo niini? Tungod kay kini ang balaod; ug gikan ni Hagar mitungha ang daghan nga mga katawhan. Busa, mao kini ang katumanan sa ubang butang, sa mga saad.” (Doktrina ug mga Pakigsaad 132:34).

  42. Tan-awa ang Gospel Topics Essays, “Plural Marriage in The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints,” Gospel Library.

  43. Mga Saysay sa mga Hilisgotan sa Ebanghelyo, “Plural Marriage in Kirtland and Nauvoo,” Gospel Library.

  44. Tan-awa ang pasiuna sa Opisyal nga Pahayag 1.

  45. Genesis 16:4.

  46. Ang Hebreohanong pulong nga gigamit sa paghulagway sa kinaiya ni Hagar ngadto kang Sara nagpakita nga si Sara nahimong gamay o walay bili sa panglantaw ni Hagar o nga gibastos ni Hagar si Sara (tan-aw ang Longman and Strauss, The Baker Expository Dictionary, entry 7043, panid 1014).

  47. Tan-awa ang Genesis 16:6.

  48. Genesis 16:6.

  49. Tan-awa ang Taga-Roma 3:23–26; 2 Nephi 2:8. Tan-awa usab ang Avram R. Shannon, “Abraham: A Man of Relationships,” in Belnap and Schade, From Creation to Sinai, 295‒99.

  50. Tan-awa ang Genesis 16:10–14; 17:1–8, 15–19; Abraham 2:8–13.

  51. Bisag si Hagar ang nagmabdos para kang Sara, gipadayag sa Ginoo kang Hagar kon unsay mahimong ngalan ni Ismael, apil ang saad nga padaghanon ang iyang binhi (tan-awa ang Genesis 16:10–14). Usa lang si Hagar sa pipila ka babaye diha sa kasulatan nga nakadawat og balaang pagpahibalo sa pagkatawo sa iyang anak (tan-awa ang Genesis 16:10–12; tan-awa pod ang Mga Maghuhukom 13:2–5; 1 Samuel 1:17, 19–20; Lucas 1:26–38). Si Hagar ug si Maria lang ang gisultian kon unsay ingalan sa ilang mga anak.

  52. Bible Dictionary, “Abraham.”

  53. Bible Dictionary, “Sarah or Sarai.”

  54. Tan-awa ang Shannon, “Abraham,” 300–301.

  55. Russell M. Nelson, “Ang Walay Kataposan nga Pakigsaad,” 7.

  56. Tan-awa ang Bible Dictionary, “Circumcision.”

  57. Tan-awa ang Moroni 8:8.