Laipelí
Fakafanongo ʻi he Loto-fakatōkilalo


“Fakafanongo ʻi he Loto-Fakatōkilalo,” Ngaahi Tefitó mo e Ngaahi Fehuʻí (2023)

ʻĪmisi
tangutu e tangata mo e fefine ʻi ha sea he paʻaké pea talanoa e fefiné kae fanongo ʻa e tangatá

Ko Hono Tokoniʻi e Niʻihi Kehé ʻi Heʻenau Ngaahi Fehuʻí

Fakafanongo ʻi he Loto-fakatōkilalo

Naʻe manatuʻi ʻe ʻĒletā Sefilī R. Hōlani “naʻe talamai tuʻotaha ʻe [Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni] kiate au ko e taha ʻo e ngaahi ʻuluaki lao ʻo e fakaʻekeʻeke fakafaitoʻó ko e ʻʻEke ki he tokotaha puké pe ko e feituʻu fē ʻoku mamahí.’ Naʻá ne pehē, ʻKo e tokotaha puké, ʻa hoʻo fakahinohino lelei taháaki ha sivi ʻoku tonú pea iku ki ha faitoʻo.’”1 ʻI he taimi ʻoku ʻeke atu ai ʻe haʻo kaungāmeʻa pe mēmipa ʻo e fāmilí ha ngaahi fehuʻi faingataʻa pe hohaʻa fekauʻaki mo e Siasí, tuku ha taimi ke ke fakafanongo ai. ʻOku nau ʻalu atu kiate koé koeʻuhi ʻoku nau falala kiate koe. Fakahoungaʻi ʻa e falala ko iá ʻaki haʻo fuofua feinga ke mahino kiate koe ʻa ʻenau ngaahi fiemaʻú.

ʻOku faingataʻa ke fai ha fanongo ʻi he loto-fakatōkilalo. ʻOku fiemaʻu ki ai ʻa e tukutahá mo e faʻa kātakí. Ka ko ha taukei ia ʻe lava ke tau ako. ʻE lava ke fakamoʻui ha taha ʻokú ne vahevahe ha meʻa ʻoku tuʻu laveangofua pe fehuʻia ʻi heʻene fakafanongo mo fakahoko ha fetuʻutaki moʻoní. ʻAhiʻahiʻi ha niʻihi ʻo e ngaahi founga fakafanongo ko ʻení ke ke fanongo lelei ange ai mo maʻu ha mahino ki ho ngaahi ʻofaʻangá:

  • Feinga ke ʻuluaki maʻu ʻa e mahinó. ʻOku tau faʻa fakakaukau ʻoku tau ʻilo e founga ke fakaleleiʻi ʻaki e ngaahi hohaʻa ʻa e niʻihi kehé. ʻOku tau fie tali pē ʻenau ngaahi fehuʻí pea talaange ke tuku ʻenau hohaʻá. ʻOku faʻa fakatefito e ongo ko ʻení ʻiate kitautolu kae ʻikai ko ʻenau ngaahi fiemaʻú. Tuku ha taimi ke fanongo ki he talanoa ʻo e founga ne nau aʻu ai ki he feituʻu ʻoku nau ʻi ai he ʻaho ní. Fakapapauʻi ʻoku mahino kiate koe ʻenau ngaahi fehuʻí. Fakahā hoʻo fakaʻapaʻapá kapau ʻokú ke ʻilo ko ʻenau ngaahi fakakaukaú ʻoku fehangahangai ia mo hoʻo fakakaukaú. Fakaʻehiʻehi mei hono fakaangaʻi kinautolú pe fai ha ngaahi tukuakiʻi. ʻI he taimi ʻoku tau vave ai ke fai ha tali faingofuá, mahalo te nau ongoʻi ʻo hangē ʻoku tau fakasiʻisiʻi ʻenau aʻusiá. Ko e feituʻu lelei taha ke kamata aí ko e feinga ke mahino ʻa e anga ʻo ʻenau fakakaukaú kae ʻikai ko e feinga ke liliu ia.

  • Fakaʻapaʻapaʻi ʻenau aʻusiá. Neongo he ʻikai ke mahino pe tau tui tatau mo e hohaʻa ʻa ha taha, ka te tau lava ʻo fakaʻapaʻapaʻi ʻenau fakamātoató mo e mamahi ʻoku nau ongoʻí. ʻI heʻetau feinga ke fakahaaʻi e loto-ʻofá, ʻoku tau faʻa fakafehoanaki ai e ngaahi meʻa ʻoku nau aʻusiá mo ʻetau ngaahi aʻusiá. ʻOku mahuʻinga ke manatuʻi ʻoku kehe ʻa e aʻusia ʻa e tokotaha kotoa pē. Mahalo ʻe lelei ange ke ke pehē, “ʻOku ʻikai ke u lava ʻo fakakaukau ki he meʻa ʻokú ke ongoʻí” pe “Tokoni ke mahino kiate au.”

  • Fakaʻehiʻehi mei he taʻetokangá pe loto-fakamāú. ʻI he taimi kuo fakakaukau ai ha kaungāmeʻa pe ha taha ʻokú ke ʻofa ai ke talanoa atu fekauʻaki mo ʻenau ngaahi fehuʻí, ʻoku ngalingali ne nau fakamoleki ha taimi fakafoʻituitui ke fekumi mo fakakaukau ai. Tokanga ke ʻoua naʻá ke taʻofi ʻa e fepōtalanoaʻakí ʻaki hano tukunoaʻi ʻenau ngaahi fehuʻí pe fai ʻo e fakamāú. ʻE ala fakamamahi ʻeni kiate kinautolu pea mo hoʻo malava ke tokoní. ʻOku fiemaʻu ʻe heʻenau ngaahi fehuʻi fakamātoató hoʻo feinga fakamātoato ke fakafanongó.

  • Mapuleʻi lelei hoʻo ngaahi ongo fakaelotó. ʻOku angamaheni pē ke ongoʻi tailiili pe hohaʻa ʻi he taimi ʻoku ʻalu atu ai ha taha ʻokú ke ʻofa ai mo ha ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo ʻenau tuí. Feinga ke ʻoua naʻa tuku e ngaahi ongo ko ʻení ke ne taʻofi ha fepōtalanoaʻaki lelei. Kapau ʻokú ke ongoʻi ʻita, mahalo ʻe lelei ange ke ke kole ange pe te ke lava ʻo kiʻi mālōlō pea hoko atu ʻa e fepōtalanoaʻakí ʻamui ange. Naʻe faleʻi kitautolu ʻe he Fakamoʻuí ke tau fakaʻehiʻehi mei he fakakikihí mo e ʻitá.2 Te tau lava ʻo ako ke taʻeloto kae ʻoua ʻe hoko ʻo taʻeloto.3

  • ʻEke e ngaahi fehuʻi ʻoku ʻikai taha pē ʻa e tali ki aí. ʻOku poupouʻi ʻe he ngaahi fehuʻi ʻoku ʻikai taha pē ʻa e tali ki aí ʻa e niʻihi kehé ke nau vahevahe ʻenau ngaahi fakakaukaú, ongó, mo e aʻusiá. ʻOku ʻikai fiemaʻu ia ke nau maʻu ha tali tonu pe hala. Hangē ko ʻení: “Te ke lava ʻo talamai kiate au ha meʻa lahi ange?” “Ko e hā hoʻo ongoʻi fekauʻaki mo iá?” Te ke lava ʻo tokoni ke mahino kiate au?” Ko e hā te u lava ʻo fai ke tokoní? ʻOku fakahaaʻi ʻe hono fai ʻo e ngaahi fehuʻi leleí ʻokú ke tokanga pea te ne tokoniʻi koe ke ke fakaʻehiʻehi mei he maʻu ha fetaʻemahinoʻakí.

  • Fakahaaʻi ho ngaahingataʻangá. ʻOku ʻi ai ha faingamālie lelei ke ako lahi ange e ngaahi kaungāmeʻa mo e ngaahi ʻofaʻanga ʻoku haʻu kiate koé ki heʻenau ngaahi fehuʻí ʻiate koe. ʻOku sai pē ia kapau ʻoku teʻeki ke ke maʻu ha tali kuo maau pe ko e fuofua taimi ʻeni kuó ke ako ai fekauʻaki mo ha meʻa. ʻOua te ke manavasiʻi ke fai ha ngaahi fehuʻi ke fakamaʻalaʻala ha meʻa naʻe ʻikai mahino kiate koe. Mahalo pē he ʻikai te ke loto-tatau mo e kotoa ʻo ʻenau ngaahi aofangatukú, ka ke feinga ke ke tali ʻaki e meʻa te ke lavá ʻo ʻikai fakafofongaʻi hala hoʻo ngaahi ongó. Te ke lava foki ʻo kole ha taimi ke ke ako ai e tefitó peá ke hoko atu leva e fealeaʻakí ʻi he taimi ʻokú ke maʻu ai ha fakamatala lahi angé.

Ngaahi potufolofola mahuʻingá: ʻEfesō 4:29; Mōsaia 18:21; 3 Nīfai 11:29