Moʻui Fakafalala a Pē Kiate Kitá
Ako


“4: Ako,” Ko Hono Maʻu ha Mālohi ʻi he ʻEikí: Ivi Matuʻuaki Fakaelotó (2020)

“4: Ako,” Ko Hono Maʻu ha Mālohi ʻi he ʻEikí: Ivi Matuʻuaki Fakaelotó

Ako—Taimi Lōloa Tahá: Miniti ʻe 60

1. Ko e Hā ʻa e Loto-Mafasia mo e Loto-Hohaʻa?

Laukonga:

Ko e loto-mafasiá mo e loto-hohaʻá ko ha ngaahi konga angamaheni pē ia ʻo e moʻuí. ʻOku fakamatalaʻi ʻe he ngaahi leá ni ʻa e ngaahi founga ʻoku tali ʻaki ʻe he ʻutó mo e sinó ha faʻahinga fiemaʻu, hangē ko ha palopalema ʻi he ngāué, ko ha sivi ʻi he akó, pe ko ha fili mahuʻinga. ʻE lava ke tokoniʻi koe ʻe he loto-mafasia mo e loto-hohaʻa angamahení ke tukutaha hoʻo tokangá, aʻusia hoʻo ngaahi taumuʻá, mo maluʻi ho sinó. Hangē ko ʻení, kapau ʻokú ke fuʻu tokaga ki hoʻo ngāué, ngalingali te ke haʻu ki he ngāué ʻokú ke mateuteu mo tokanga ʻaupito ki hoʻo ngaahi ngāué.

ʻOku tokoniʻi koe ʻe he loto-mafasiá mo e loto-hohaʻá ke ke moʻui, ka ʻe lava ʻe he toutou ongoʻi mafasia mo loto-hohaʻa ʻo fuʻu fuoloá ʻo fakatupu ha ngaahi palopalema lahi pea iku ai ki ha puke fakaʻatamai. Kapau ʻoku tōtuʻa hoʻo fekuki mo e loto-mafasiá mo e loto-hohaʻá, mahalo te ke faʻa puke, langa ʻulu, ongoʻi ʻita, hoko ha ngaahi liliu lahi ʻi ho uʻá, pe foua ha mole ʻa e tokangá.

Mahalo ʻe kamata ke ke ongoʻi lōmekina ʻi hoʻo ngāué, pe mahalo he ʻikai te ke fie ʻalu ʻo ngāue koeʻuhí ʻokú ke manavasiʻi naʻa hoko ha meʻa ʻoku kovi pe ʻikai ke ke lelei feʻunga. Ko ha ngaahi fakaʻilonga ʻeni ʻokú ke ongoʻi faingataʻaʻia pe ʻi ha tuʻunga fakatuʻutāmaki ʻo e loto-mafasiá mo e loto-hohaʻá.

ʻE lava ke uesia ʻe he loto-mafasiá mo e loto-hohaʻá ʻa hoʻo malava ke ongoʻi e Laumālié pe takihalaʻi hoʻo mahino ki he ngaahi ueʻi fakalaumālié. Naʻe pehē ʻe Sisitā Leina I. ʻApeto, “Kapau ʻoku tau loto-mamahi maʻu pē pea kapau ʻoku taʻofi ʻe heʻetau mamahí ʻa ʻetau malava ko ia ke ongoʻi e ʻofa ʻa ʻetau Tamai Hēvaní mo Hono ʻAló pea mo e ivi tākiekina ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní, pea mahalo ʻoku tau moʻua kitautolu ʻi he loto-taʻotaʻomiá, loto-hohaʻá, pe ko ha tūkunga fakaeloto kehe” (“[Lolotonga e Ngaahi Faingataʻá, ʻEiki Ta Feʻao Pē]!Liahona, Nov. 2019, 57).

ʻOku nofotaha ʻa e vahe ko ʻení ʻi he ako ke fekuki lelei ange mo e ngaahi tuʻunga angamaheni ʻo e loto-mafasiá mo e loto-hohaʻá. Te ke lava ʻo ako ke ʻiloʻi ʻa e taimi ʻoku tōtuʻa ai hoʻo loto-mafasiá pe loto-hohaʻá pea fekumi ki he tokoni totonú.

Aleaʻi:

Kuo tokoniʻi pe fakamamahiʻi fēfē koe ʻe he loto-mafasiá mo e loto-hohaʻá?

2. Ko e Mahino ki he Ngaahi Tuʻunga ʻo e Loto-Mafasiá

Laukonga:

Hangē ko e ngaahi meʻafua ʻi he kaá ʻokú ne fakamanatu atu ke ke lele māmālie, ʻutu e meʻalelé pe vakaiʻi e mīsiní, ʻoku pehē mo e fakamanatu atu ʻe he ngaahi fakaʻilonga ʻo e loto-mafasiá ke ke kiʻi māmālie hifo, fakafonu hoʻo “tangikē” fakalaumālié, mo kumi ha ngaahi founga fakaleleiʻi foʻou. ʻI hoʻo ngāue ke mapuleʻi lelei hoʻo loto-mafasiá, ʻe ala tokoni ke fakakalakalasi e loto-mafasiá ki ha tuʻunga kehekehe ʻe fā. (Vakai ki he saati ʻi he ʻekitivitī ko ʻení.)

Laukonga:

Ko kinautolu ʻoku faingataʻa ke nau fuesia e moʻui fakaʻahó, ʻoku malava ke ʻi ai haʻanau palopalema fakaemoʻui lelei. ʻE ala fakatupu ʻe ha meʻa fakatuʻupakē ke fakafokifā pē hoʻo hiki ki ha tuʻunga lanu moli pe kulokula ʻo e loto-mafasiá. ʻOku totonu ke kumi tokoni fakapalōfesinale ʻa e kakaí kapau ʻoku nau ongoʻi he ʻikai ke nau lava ʻo matuʻuaki pe fakaʻaongaʻi ha ngaahi meʻa fakatuʻutāmaki. ʻOku totonu ke ʻalu ʻa kinautolu ʻoku fakakaukau taonakitá ki he loki ki he meʻa fakavavevavé ʻi he falemahaki ofi tahá pea kole tokoni ki he fāmilí, kaungāmeʻá, pe pīsopé pe ko ha taki kehe ʻo e Siasí. Vakai ki he suicide.ChurchofJesusChrist.org ki he ngaahi laine tokoní mo e maʻuʻanga tokoní.

ʻE lava ke telefoni ha taha pē ʻi ʻAmelika Noate ki he National Suicide Prevention Line ʻi he 1-800-273-8255.

3. Fakaʻaongaʻi e Fakakaukau Tokangá ke Fakasiʻisiʻi e Loto-Mafasiá

Laukonga:

ʻE lava ke puleʻi mo takihalaʻi hoʻo ngaahi fakakaukaú ʻe he ngaahi sīpinga ʻo e loto-mafasiá mo e fakakaukau halá. ʻE lava ke hē hoʻo tokangá, pe ʻe lava ke ke vakaiʻi mo tokanga ki ha meʻa kehe mei he meʻa ʻoku lolotonga hoko ʻi hoʻo ʻātakaí.

Ko e fakakaukau tokangá ko ha taukei ia te ne tokoniʻi koe ke lelei ange hoʻo matuʻuaki fakaelotó. Ko e tokanga ia ki he meʻa ʻoku talaatu ho sinó ʻi he taimi mo e tūkunga he taimi ní. ʻE ala tokoni ia ke fakasiʻisiʻi ʻa e loto-mafasiá mo e loto-hohaʻá pea fakalahi ai hoʻo ongoʻi moʻui leleí mo e loto-falalá. ʻOku tokoni foki ʻa e fakakaukau tokangá ke ke fakaʻehiʻehi ai mei he tōtuʻa hoʻo fakafeangai pe lōmekina koe ʻe he meʻa ʻoku hoko ʻi hoʻo ʻātakaí.

Aleaʻi:

Ko e hā e meʻa ʻokú ne tokoniʻi koe ke ke tokangá, ʻi he taimi ʻokú ke loto-mafasia aí?

Fakalaulauloto:

ʻI he meʻafua ko e 1 ki he 10, ko e hā e lahi ʻo ʻeku ongoʻi mafasiá he taimi ní?

Aleaʻi:

Naʻe tokoni nai hono fakamālohisinoʻi e fakakaukaú ke holoki ai hoʻo loto-mafasiá?

Kiʻi Tokoni:

Te ke lava pē ʻe koe ʻo fakamālohisinoʻi e fakakaukaú ʻi ha faʻahinga taimi pē. Fakakaukau ke ako lahi ange fekauʻaki mo e fakakaukau tokangá mo e ngaahi founga kehe ʻo e mālōloó ʻaki hano fakaʻaongaʻi e ngaahi maʻuʻanga tokoni ʻi he fakaʻosinga ʻo e vahe ko ʻení.

4. Ko Hono Maʻu e Mālohi Faka-ʻOtuá

Mamata ʻi he:

Reach Up to Him in Faith,” ʻoku lava ke maʻu ʻi he https://churchofjesuschrist.org/study/video/self-reliance-videos [3:54].

Laukonga:

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Tāleni H. ʻOakesi ʻa e malava ko ia ʻe Kalaisi ke fakamālohia kitautolu ʻi ha faʻahinga tūkunga pē te tau fehangahangai mo ia: “Kuó Ne ʻafioʻi ai ʻetau fāifeingá, hotau loto-mamahí, hotau ngaahi ʻahiʻahí, pea mo ʻetau faingataʻaʻiá, he naʻá Ne foua loto-fiemālie kinautolu kotoa, ko ha konga mahuʻinga ʻo ʻEne Fakaleleí. Pea tuʻunga heni, hono fakaivia Ia ʻe Heʻene Fakaleleí ke ne tokoniʻi kitautolu—ke foaki mai ʻa e ivi ke tau lava ʻo fuesia kotoa ia. …

“… Kuo fai ʻe he Fakalelei ʻa hotau Fakamoʻuí ha meʻa ʻoku mahulu hake ʻi he moʻui taʻe-faʻa-mate pē tupu mei ha toetuʻu fakaemāmani lahí, pea ʻokú ne ʻomi e faingamālie ke fakamaʻa kitautolu mei he angahalá ʻaki ʻa e fakatomalá mo e papitaisó. ʻOku toe ʻomai foki Heʻene Fakaleleí ha faingamālie ke tau lotu kiate Ia kuó Ne foua ʻa ʻetau ngaahi mamahi fakamatelie kotoa pē pea mo ʻomi ʻa e ivi ke fuesia ʻa e ngaahi kavenga mafasia ʻo e moʻui fakamatelié. ʻOkú Ne ʻafioʻi ʻetau ngaahi mamahí, pea ʻokú Ne ʻi ai ke tokoni mai. Hangē ko e Samēlia leleí, ko e taimi ʻokú Ne ʻilo ai kuo tau kafo he veʻehalá, te Ne haʻihaʻi hotau kafó mo tauhi kitautolu (vakai, Luke 10:34). ʻOku maʻá e tokotaha kotoa ʻe kolé ʻa e ivi fakamoʻui mo fakaivia ʻo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí” (“Fakamālohia ʻe he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí,” Liahona, Nōvema 2015, 62, 64).

Aleaʻi:

ʻE tokoniʻi fēfē koe ʻi hono manatuʻi maʻu pē ʻo e Fakamoʻuí ke ke mapuleʻi lelei ange ai ʻa e loto-mafasiá mo e loto-hohaʻá?

5. Fakahaohaoaʻi

Laukonga:

Ko e fakahaohaoaʻí ko e faʻahinga tui kapau ʻoku ʻikai ke tau haohaoa ʻi he meʻa kotoa pē, ʻoku tau tōnounou pea ʻikai lelei feʻunga ki he ʻOtuá pe ko ha taha pē. Ka neongo iá, ʻoku tau ʻiloʻi kuo foaki mai ʻe he ʻEikí ha ngaahi vaivai ke tokoniʻi kitautolu ke tau loto-fakatōkilalo mo akoʻingofua (vakai, ʻEta 12:27).

Naʻe akonaki ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlani fekauʻaki mo e haohaoá, ʻo pehē:

“Ko hotau ʻamanaki leleiʻanga pē ki ha haohaoa moʻoní, ko ʻetau maʻu ia ko ha meʻa-foaki mei he langí—ʻoku ʻikai ke tau lava ʻo ‘ngāueʻi’ ia. Ko ia, ʻoku ʻikai ke ngata pē ʻi hono foaki mai ʻe he ʻaloʻofa ʻa Kalaisí ʻa e fakamoʻui mei he mamahí mo e angahalá pea mo e maté, ka ʻoku fakahaofi ai foki kitautolu mei heʻetau toutou fakaangaʻi pē kitautolú. …

“ʻE kāinga, ʻoku tau faifeinga kotoa ke moʻui faka-Kalisitiane ange, ʻo mahulu ia he meʻa ne tau anga ki aí. Kapau te tau lea totonu ʻaki ʻeni mo feinga ke fakalakalaka, ʻoku ʻikai ke tau mālualoi; ʻoku tau kei tangata pē. … Kapau te tau vilitaki, ʻe toki fakaʻosi mo kakato hotau fakaleleiʻí, ʻi ha taimi he taʻengatá—ʻa ia ko e fakaʻuhinga ia ʻa e Fuakava Foʻoú ki he haohaoá” (“Ko Ia Ke Haohaoa ʻA Kimoutolu,” Liahona, Nōvema 2017, 41–42).

Laukonga:

Ko ha ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻeni ʻe fā ki hono fakatupulaki ʻo e manavaʻofa pē kiate kitá mo hono holoki e fakahaohaoaʻí:

  1. ʻIloʻi e feinga ke haohaoá ʻi heʻetau fakakaukaú, ongó, mo e tōʻongá.

  2. Fakafepakiʻi e ngaahi fakakaukau, ongo, mo e tōʻonga ko iá.

  3. Tali ʻetau ngaahi fehalākí ko ha konga ʻo e moʻuí, pea ʻoua ʻe manavasiʻi ʻi hono fai ha fehalākí.

  4. Fakatupulaki ʻa e manavaʻofa pē kiate kitá; tali mo ʻofa ʻiate koe, kau ai hoʻo ngaahi tōnounoú.

Mamata ʻi he:

Perfectionism: Will I Ever Be Good Enough?” available at https://churchofjesuschrist.org/study/video/self-reliance-videos [3:54].

Aleaʻi:

ʻI he vitioó, naʻe anga fēfē ʻa e hoko ʻa ʻOlivia ʻo manavaʻofa lahi ange mo fakafepakiʻi ʻene feinga fakahaohaoá?

Aleaʻi:

Ko e hā te tau lava ʻo fai ke fakaleleiʻi ai ʻetau aʻusia fakakulupú?

Ngaahi Fakamatalá