2020
Ngaahi Falelotú—Feituʻu ʻo e ʻApasia mo e Moihū
ʻOkatopa 2020


Ngaahi Falelotú—Ngaahi Feituʻu ʻo e ʻApasia mo e Moihū

ʻOku ʻi hotau ngaahi falelotú ʻa e Laumālie ʻo e ʻEikí pea te Ne ueʻi kitautolu ʻi he taimi ʻoku tau ʻulungaanga loto-ʻapasia ai ʻi Hono ʻaó.

ʻĪmisi
family sitting in sacrament meeting

Naʻe vahevahe mai ʻe hoku kaungā-ngāue mateaki haʻane aʻusia ʻi haʻane fakahoko hono fatongia ke fakamaau e ʻū seá mo fakamāʻopoʻopo ʻa e siteiki senitaá ʻi he hili ha konifelenisi fakasiteiki. Hili ha miniti ʻe 30 ʻo ʻene fakahoko e ngaahi fatongia ko ʻení, naʻá ne fakatokangaʻi ko ia pē naʻe kei toe ʻi he falé. Naʻe ʻikai ke ne ongoʻi liʻekina mo fakavavevave ke mavahe, ka naʻá ne fakatokangaʻi ʻa e ongo fakaʻofoʻofa ʻo e nonga naʻá ne maʻu he lolotonga e konifelenisí, naʻá ne kei maʻu pē ia pea naʻe fakaʻau ke tupulaki ia.

ʻI he fakaʻosiʻosi ʻene ngāué pea hū ki tuʻa mei he falelotú, naʻá ne fetaulaki mo ha mēmipa ʻe taha naʻe hangē naʻá ne siofi fakamamaʻu iá. ʻI hono ʻiloʻi ʻe he mēmipá ʻa e meʻa kuo fai ʻe hoku kaungāmeʻá, naʻá ne puke e nima [ʻo hoku kaungāmeʻá] peá ne pehē ange, “Tangata, ʻoku ʻafio mai ʻa e ʻEikí ki he fanga kiʻi meʻa iiki ko ʻeni ʻokú ke fai Maʻaná, pea ʻokú Ne ʻafio hifo ʻi he fiefia.”

Hili ha ngaahi taʻu lahi mei ai, lolotonga e hoko ʻa e kaungāmeʻa tatau pē ko ʻení ko ha pīsopé, naʻá ne toe nofo toko taha pē ʻi he falelotu ʻo hono uōtí. Hili ʻene tamateʻi e ʻuhila ʻi he falelotú, naʻá ne toe nofo hifo ʻi ha kiʻi taimi, lolotonga iá ʻoku huelo hifo ʻa e māhiná ʻi he matapā sioʻatá ʻo huluʻi ʻa e tuʻunga malangá.

Naʻá ne toe ongoʻi ʻokú ne maʻu ʻa e nonga tatau, pea naʻá ne tangutu hifo ʻo ofi atu ki muʻa he falelotú peá ne fakalaulauloto ki he ngaahi taimi toputapu kehekehe kuó ne aʻusia ʻi he feituʻu ko iá—ʻa e ngaahi taimi lahi naʻá ne siofi ai ʻa hono pakipaki ʻe he kau taulaʻeiki siʻí ʻa e maá ʻi he tēpile sākalamēnití, ʻa e ngaahi taimi naʻá ne ongoʻi ai ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻokú Ne takaua mo ia lolotonga ʻene lea ʻi ha konifelenisi fakauōtí, ʻa e ngaahi ouau papitaiso kuó ne tatakí, ʻa e ʻū hiva mālie ʻa e kuaeá kuó ne fanongoá, pea mo e ngaahi fakamoʻoni lahi fau ʻa e kāingalotu ʻo e uōtí kuo ongo loloto kiate iá. ʻI heʻene tangutu toko taha ʻi he loto falelotu fakapoʻulí, naʻá ne ofo ʻi he tākiekina fakataha ʻe he ngaahi aʻusia ko ʻení ʻa ʻene moʻuí pea mo e moʻui ʻo ʻene kāingalotú, pea naʻá ne punou hono ʻulú ʻi he loto-houngaʻia moʻoni.

Kuo akonekina poto mo totonu ʻa hoku kaungāmeʻá ko e ngaahi feituʻu toputapu taha ʻi māmaní ko e temipalé mo e ʻapí, ka koeʻuhí ko e ongo aʻusia ne fakamatala ki ai ʻi ʻolungá, naʻe mahino foki ai kiate ia ʻa e natula toputapu ʻo hotau ngaahi falelotú. Koeʻuhí ʻoku fakatapui ia ʻaki ʻa e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, ʻoku hoko leva ʻa e ngaahi feituʻu ko ʻení ko e potu ia ʻoku lilingi mai ai ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi fakahaá ki Hono kakaí pea “ʻoku fakahā … ʻa e mālohi ʻo e anga faka-ʻOtuá” ʻi he ngaahi ouau ʻoku fakahoko aí (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:20).

ʻOku fakatahaʻi ʻa e falelotú mo e ʻapí ke ʻomi ʻa e fiefia kuo talaʻofa ʻe lava ke aʻusia ʻe he Kāingalotu faivelengá ʻi he ʻaho Sāpaté. ʻOku hoko ia ko ha feituʻu ʻoku fakatupu ai ʻe he moihū fakataha ʻa e kāingalotú ke fakatahaʻi honau lotó “ʻi he uouangataha mo e feʻofoʻofani” (Mōsaia 18:21) ki he Fakamoʻuí. ʻOku totonu ke tau hū ki he ngaahi feituʻu ko ʻeni ʻo e moihuú mo ha ʻulungaanga ʻo e loto-ʻapasia moʻoni kae lava ke tau fakahaaʻi ʻa e houngaʻia mo e ʻaʻapa totonu ki he taumalingi hifo ʻa e ngaahi tāpuaki fakalaumālie ʻoku tau maʻu ʻo fakafou mai ʻi hotau ngaahi falelotú.

ʻĪmisi
taking the sacrament

Ko e ʻUhinga ʻo e Loto-ʻApasiá

ʻI he ʻulungaanga ʻo hotau Siasí he kuonga ní, kuo ʻuhinga tatau ʻa e foʻi lea loto-ʻapasia mo e foʻi lea fakalongolongo. Neongo ʻoku taau ʻa e ngaahi ongo leʻosiʻí ki hotau ngaahi falelotú, ka ʻoku ʻikai ke kātoi ʻe he fakakaukau fakangatangata ia ko ʻení ʻa e ʻuhinga kakato ʻo e foʻi leá. ʻOku tukuʻau mai ʻa e foʻi lea Loto-ʻapasia mei he foʻi lea faka-Latina ko e revereri, ʻa ia ko hono ʻuhingá ke “ofo ʻi ha meʻa.”1 ʻE lava nai ke tau maʻu ha foʻi lea ʻokú ne fakamatalaʻi lelei ʻa e ngaahi ongo ʻo hotau lotó ʻi he taimi ʻoku tau fakalaulauloto moʻoni ai ki he meʻa kuo fai ʻe he Fakamoʻuí maʻatautolú?

ʻOku ou manatu ai ki he fakalea ʻo e himi mālie ʻoku tau hivaʻi ʻi hotau ngaahi falelotú: “ʻOku fakaofo ʻa e ʻofa ʻa Sīsuú.”2 Ko e ʻuhinga loloto ia ʻo e houngaʻiá, fakafetaʻí mo e fakaofó ko e laumālie ʻo e loto-ʻapasiá, pea ʻokú ne fakaʻaiʻai kitautolu ke tau fakaʻehiʻehi mei ha faʻahinga pē ʻo e lea pe ʻulungaanga te ne ala holoki e ngaahi ongo ko iá ʻiate kitautolu pe niʻihi kehé.

ʻĪmisi
woman at pulpit

Tā ʻo ha fefine ʻi he tuʻunga malangá, faitaaʻi ʻe Tiffany Myloan Tong

Ngaahi Falelotú mo e ʻAho Sāpaté

Mei he fakahā fakaonopōní, ʻoku tau ʻiloʻi ai ko ha konga mahuʻinga ʻo ʻetau moihū ʻi he Sāpaté ke “ʻalu ki he fale ʻo e lotú pea ʻohake ai [ʻetau] ngaahi ouau toputapú ʻi [he] ʻaho tapu [ʻo e ʻEikí]” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 59:9). Ko e “[ngaahi] fale ʻo e lotu” ʻoku tau fakataha ki ai ʻi he Sāpaté ko ha ngaahi falelotu toputapu ia.

Kuo tokoniʻi kitautolu ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ke mahino lelei ange ʻa e fehokotaki vāofi ʻi he vā ʻo ʻetau ʻapasia ki he Fakamoʻuí mo ʻetau ngaahi ongo ki he ʻAho Sāpaté. Naʻe vahevahe ʻe Palesiteni Nalesoni ʻa ʻene aʻusia tonu ʻi hono tauhi ʻo e Sāpaté, ʻo ne pehē, “Naʻá ku toki ako kimui ange mei he folofolá ʻoku hoko ʻeku tōʻonga mo ʻeku fakakaukau ʻi he Sāpaté ko ha fakaʻilonga ʻi hoku vā mo ʻeku Tamai Hēvaní.”3

ʻOku tatau pē ʻa e hoko hotau ʻulungaanga mo e fakafōtunga ʻi he Sāpaté ko ha fakaʻilonga ʻo ʻetau līʻoa ki he ʻEikí, ʻoku fakahaaʻi ʻe hotau ʻulungāngá, ko ʻetau fakafōtungá, pea naʻa mo e anga ʻo ʻetau teuteu lolotonga ʻetau ʻi Hono fale ʻo e lotú ʻa e mamafa ʻo e ʻapasia ʻoku tau ongoʻi ki he Fakamoʻuí.

ʻĪmisi
people sitting in sacrament meeting

Ngaahi Falelotú mo e Ngaahi Ouaú

Kuo fakalahi ʻe ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e mahino ʻoku tau maʻu ki he fakakaukau ko ʻení, ʻo ne pehē:

“Makehe mei hono tuku ha taimi ki ha fakahinohino lahi ange ʻo e ongoongoleleí ʻo fakatefito ʻi ʻapí, ʻoku [fakamamafaʻi] ʻe he liliu ʻetau lotú he Sāpaté ʻa e … sākalamēniti ʻo e ʻOhomohe ʻa e ʻEikí ko e ʻelito toputapu ia, ʻoku ʻiloʻi mo mahino lelei ʻi heʻetau moihū fakauiké. ʻOku taau ke tau manatuʻi ʻi ha founga fakatāutaha naʻe pekia ʻa Kalaisi mei ha loto kuo kafo ʻaki hono fua kakato toko taha ʻa e ngaahi angahala mo e mamahi ʻo e fāmili kotoa ʻo e tangatá.

“Ka ʻi heʻetau tokoni ki he kavenga mafasia ko iá, ko ha momeniti ia ʻoku fie maʻu ai ʻetau fakaʻapaʻapá.”4

ʻOku mahuʻinga ke manatuʻi ko e feituʻu kuo fili maʻá e momeniti mahuʻinga ko eni ʻo e fakaʻapaʻapa ki he Fakamoʻuí, ko e falelotu ʻi he ʻapisiasí. ʻOku ʻikai ngata pē ʻi he loto-ʻapasia ʻoku tau ongoʻi lolotonga ʻa e ouau fakauike ʻo e sākalamēnití, ka ʻoku fakalahi ʻetau ongoʻi loto-ʻapasiá mo fakaʻapaʻapá ʻi he taimi ʻoku tau fakakaukau ai ki he ngaahi ouau lakanga fakataulaʻeiki kehe mo e ngaahi tāpuaki ʻoku fakahoko ʻi he falelotú, ʻo kau ai ʻa hono fakahingoa mo tāpuakiʻi ʻo e fānaú, ngaahi papitaisó mo e hilifakinimá, ngaahi fakanofo ki he lakanga fakataulaʻeikí, pea mo hono vaheʻi ki he ngaahi uiuiʻí. ʻOku malava ke ʻomi ʻe he ngaahi ouau mo e ngaahi tāpuaki kotoa ko ʻení ha taumalingi hifo ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ʻo kapau ʻe maʻu ʻe kinautolu ʻoku kau ki aí mo kinautolu ʻoku maʻulotú ha ʻulungaanga loto-ʻapasia.

ʻĪmisi
missionaries in chapel

Faitaaʻi ʻe James Iliff Jeffery

Ngaahi Falelotú mo e Moihuú

ʻOku ʻomi ʻe he ʻaho Sāpaté ha faingamālie maʻatautolu ke tau moihū ai ki he ʻEikí lolotonga ʻetau ako ʻi ʻapí pea ʻi heʻetau hoko ko ha haʻofanga lolotonga ʻetau sākalamēnití mo e ngaahi fakatahaʻanga kehé. Talu mei he ngaahi ʻaho ne fuofua kamata ai ʻa e Siasí, kuo fiefia ʻa e Kāingalotú ʻi he fakatahataha mai ke feohi mo faʻu ha ngaahi haʻi ʻo e vā fakatokouá. ʻOku faʻu foki hotau ngaahi ʻapisiasí ke ʻataʻatā ke fai ki ai e ngaahi ʻekitivitī peheé he lolotonga ʻo e uiké. Ka neongo ia, kuo pau ke ʻoua naʻa ngalo ʻiate kitautolu ʻa e tefitoʻi taumuʻa ʻo e ngaahi fale ko ʻení, ʻa ia ko hono ʻomi ha feituʻu ke moihū ai.

ʻOku fekauʻaki vāofi ʻa e moihuú mo e loto-ʻapasiá. “ʻI he taimi ʻoku tau mōihū ai ki he ʻOtuá, ʻoku tau haʻu kiate Ia ʻi he ʻofa molumalu, loto-fakatōkilalo pea mo e tanganeʻia. ʻOku tau fakahaaʻi mo tali Ia ko hotau Tuʻi fakaleveleva, ko e Tupuʻanga ʻo e ʻunivēsí, pea ko ʻetau Tamai ʻofeina mo taʻengatá.”5

ʻOku totonu leva ke tākiekina ʻe he taumuʻa mahuʻinga ko ʻeni ʻo e moihuú ʻa hotau ʻulungaanga ʻi he ngaahi falelotú ʻo aʻu pē ki he taimi ʻoku tau kau ai ki he ngaahi ʻekitivitī fakasōsialé pe fakatupulakí. ʻOku totonu ke tokanga lahi ke fakasiʻisiʻi ʻa e moveuveú, fakavevé, pe maumauʻi ha konga pē ʻo e falé ko e tupu mei he ngaahi ʻekitivitī ʻa e Siasí, pea ʻoku totonu ke ngāue leva he vave tahá ke fakamaʻa pe monomono ia ʻo ka hoko ha meʻa pehē.

ʻOku malava ke akoʻi ki he fānaú mo e toʻu tupú, ʻoku ʻikai ngata pē ʻa e loto-ʻapasiá mo e tauhi ʻo e falelotú ʻi he ngaahi fakataha he Sāpaté. Ko e kau mai ʻa e kāingalotú ʻi hono fakamaʻa ʻo e falelotú—tautautefito ki he kau fakataha ʻa e mātuʻá mo e fānaú—ko ha founga fakaʻofoʻofa ia ki hono fakatupulaki ha ongoʻi loto-ʻapasia ki hotau ngaahi fale toputapú. Hangē ko ia ne ʻilonga mei he aʻusia ʻa hoku kaungāmeʻá ʻi hono fokotuʻutuʻu ʻo ʻene senitā fakasiteikí ʻi he hili e konifelenisi fakasiteikí, ko e foʻi ngāue ko ia ʻo hono tokangaekina ʻo e ʻapisiasí ko ha founga ia ʻo e moihū pea ʻokú ne fakaafeʻi e Laumālie ʻo e ʻEikí.

ʻĪmisi
woman cleaning door to the chapel

Tā ʻo ha kāingalotu ʻoku nau tuʻu ʻi tuʻa, faitaaʻi ʻe Massimo Criscione

Ngaahi Falelotú mo e Fakamoʻuí

ʻI he malumalu ʻo e fakahinohino fakaepalōfita ʻa Palesiteni Nalesoní, ʻoku fai ai ha feinga lahi ke fakapapauʻi ʻoku ʻikai ke taʻe fakakau ʻa e huafa ʻo Sīsū Kalaisí ʻi he taimi kotoa pē ʻoku tau lave ai ki Hono Siasí. ʻI he founga tatau, kuo pau ke ʻoua naʻa tau tuku ke toʻo ʻa e Fakamoʻuí mei he uhouhonga ʻo ʻetau moihuú—ʻo kau ai e ngaahi feituʻu ʻoku tau moihū aí.

ʻOku tau anga ʻaki ʻa e lave ki he temipalé ko e fale ʻo e ʻEikí, ʻa ia ko ha fakahingoa totonu pē ia mo mahuʻinga. Ka ʻe lava ke tau hehema ʻo ngalo ʻiate kitautolu ko hotau ngaahi falelotú kotoa ʻoku fakatapui ia ʻe he mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ke hoko ko ha feituʻu ʻe lava ke nofoʻia ʻe he Laumālie ʻo e ʻEikí pea mo e feituʻu ʻe lava ke maʻu ai ʻe he fānau ʻa e ʻOtuá—ʻa kinautolu ʻi loto pea ʻi tuʻa ʻi he Siasí—ʻa e “ʻilo ki honau Huhuʻí” (Mōsaia 18:30).

Ko e ngāue ne toki fanongonongo kimuí ni ke teuteuʻi hotau ngaahi falelotú ʻaki ʻa e ʻū fakatātā ʻokú ne fakahaaʻi ʻi he founga fakaʻapaʻapa ʻa e Fakamoʻuí pea mo e ngaahi meʻa fakalangi naʻe hoko ʻi Heʻene moʻui fakamatelié mo e hili ʻa e pekiá, ʻoku fakataumuʻa ia ke tohoakiʻi hotau matá, fakakaukaú, pea mo hotau lotó ke ofi ange kiate Ia. ʻI hoʻo hū ki he ngaahi fale ko ʻeni ʻo e lotú ki ha ngaahi fakataha pe ʻekitivitī, ʻoku mau fakaafeʻi atu ʻi he loto-ʻofa ke mou kiʻi tuʻu hifo, vakavakai, pea fakakaukauloto ki he ʻū tā valivali toputapu ko ʻení, ke mamataʻi ia mo hoʻo fānaú, pea tuku ke ne fakalahi hoʻo ngaahi ongo ʻo e moihū mo e loto-ʻapasia ki he ʻOtuá.

Naʻe talaki ʻe he palōfita ʻi he Fuakava Motuʻá ko Hapakukí ʻo pehē, “ʻOku ʻi hono ʻafioʻanga tapú ʻa [e ʻEikí]: tuku ke longo pē ʻa māmani kotoa pē ʻi hono ʻaó” (Hapakuki 2:20). Fakatauange ʻe pehē pē ʻetau manatuʻi ʻoku ʻi hotau ngaahi falelotú ʻa e Laumālie ʻo e ʻEikí pea te Ne fakafonu hotau lotó ki ha tuʻunga te tau ʻulungaanga loto-ʻapasia ai ʻi Hono ʻaó.

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. “Revereri,” Lexico Powered by Oxford, lexico.com.

  2. “ʻOku Fakaofo,” Ngaahi Himí, fika 102.

  3. Russell M. Nelson, “ʻOku Fakafiefia ʻa e ʻAho Sāpaté,” Liahona, Mē 2015, 130.

  4. Jeffrey R. Holland, “Vakai ki he Lami ʻa e ʻOtuá,” Liahona, Mē 2019, 45.

  5. Dean M. Davies, “Ko e Ngaahi Tāpuaki ʻo e Moihuú,” Liahona, Nōvema. 2016, 94.