ការរៀនស្តាប់ ៖ សាខាដែលមានពូជសាសន៍ចម្រុះដំបូងគេនៅអាហ្វ្រិកខាងត្បូង

ដោយ ម៉ាត ម៉ាកប្រ៊ីដ និង ជេមស៍ ហ្គោលប៊ើក

ការិយាល័យប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់សាសនាចក្រ

ហ្វ្រង់ លេកខ្វាទី អាយុ ៥៦ ឆ្នាំបានយំ នៅពេលគាត់អង្គុយនៅទល់មុខ អូលៀវ តាំ ដែលជាប្រធានស្តេករបស់គាត់ ។ ប្រធាន តាំ ទើបតែបានសួរយោបល់គាត់អំពីការបង្កើតសាខាមួយរបស់សាសនាចក្រនៅក្នុងស្រុកកំណើតរបស់ ហ្វ្រង់ នៅទីក្រុង សូវ៉េតូ អាហ្វ្រិកខាងត្បូង ។

ប្រធានតាំ បានសួរថា « ហេតុអ្វីបានជាលោកយំ ? តើខ្ញុំបានធ្វើអ្វីឲ្យលោកអាក់អន់ស្រពន់ចិត្តឬ ? »

ហ្វ្រង់ បានតបថា « មិនមែនទេ ។ នេះគឺជាលើកដំបូងហើយនៅអាហ្វ្រិកខាងត្បូង ដែលជនជាតិស្បែក-ស បានសួរយោបល់ពីខ្ញុំមុននឹងធ្វើការសម្រេចចិត្ត » ។

ការរស់នៅក្រោមច្បាប់នៃការបំបែកពូជសាសន៍

ខាងលើ ៖ ឆ្នេរសមុទ្រដែលត្រូវបានកំណត់ថាជាតំបន់សម្រាប់តែពួកស្បែក-សប៉ុណ្ណោះ ក្រោមច្បាប់ដ៏តឹងរឹងនៃការបំបែកពូជសាសន៍នៅអាហ្វ្រិកខាងត្បូង ។

វាគឺនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៨១ ។ ជាគ្រាដែលប្រជាជនស្បែកខ្មៅ និងស្បែក-ស នៅអាហ្វ្រិកខាងត្បូងត្រូវបានបំបែកចេញ ឲ្យរស់នៅក្រោមប្រព័ន្ធច្បាប់ដែលយើងស្គាល់ថាជាច្បាប់បំបែកពូជសាសន៍ ។ ការបំបែកពូជសាសន៍ស្របច្បាប់នេះ រួមទាំងការរារាំងជាកំហិតរបស់សាសនាចក្រក្នុងការតែងតាំងបព្វជិតភាពដល់បុរសអាហ្វ្រិកស្បែកខ្មៅ នោះមានន័យថា សាសនាចក្រពុំអាចរីកសុះសាយនៅក្នុងចំណោមប្រជាជនអាហ្វ្រិកស្បែកខ្មៅភាគខាងត្បូងឡើយ ។ ស្ថានភាពនោះបានផ្លាស់ប្តូរនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៨ ពេលប្រធាន ស្ពែនស៊ើរ ដបុលយូ ឃឹមបឹល បានទទួលវិវរណៈដែល បានលើកកម្ពស់ដល់ការដាក់កំហិតនៃបព្វជិតភាពនោះ ប៉ុន្តែឧបសគ្គនៃការបំបែកពូជសាសន៍ និងវប្បធម៌ប្រកាន់ពូជសាសន៍នោះនៅបន្តមាន ។

ប្រជានជនស្បែកខ្មៅនៅអាហ្វ្រិកខាងត្បូងភាគច្រើនបំផុត រស់នៅក្នុងទីប្រជុំជនតូចៗ ដែលជាទូទៅមានទីតាំងនៅព្រំប្រទល់នៃទីក្រុងធំៗរបស់ពួកស្បែក-សដូចជាទីក្រុងយ៉ូហាណែស្បើក ។ ទីក្រុង សូវ៉េតូ មានឈ្មោះពេញថា សោ វ៉េស្ទើរ ថោនស៊ីប គឺជាទីក្រុងដ៏ធំបំផុត ។ ពួកស្បែក-សកម្រទៅទីប្រជុំជនទាំងនោះណាស់ ហើយគេចាត់ទុកពួកស្បែកខ្មៅដែលទៅទីក្រុងទាំងនោះ មិនស្មើនឹងពួកស្បែក-សឡើយ ។

ហ្វ្រង់ និងគ្រួសារគាត់គឺជាអ្នកដែលមកពីក្រុមតូចមួយនៅទីក្រុង សូវ៉េតូ បានទទួលយកដំណឹងល្អដែលបានស្តារឡើងវិញដោយរីករាយ នៅអំឡុងទស្សវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៧០ ។ ដំបូងឡើយ ពួកគេចូលរួមនៅក្នុងវួដ យ៉ូហាណែស្បើក ។ យ៉ូណាស កូនប្រុសរបស់ ហ្វ្រង់ បានចាំពីការក្រោកនៅម៉ោង ៤ ព្រឹកថ្ងៃអាទិត្យ ដើម្បីឲ្យគ្រួសារពួកគេអាចទៅទាន់រថភ្លើងពេលព្រឹក ដែលចេញដំណើរទៅទីក្រុង យ៉ូហាណែស្បើក បន្ទាប់មកដើរយ៉ាងយូរទៅកាន់សាលាជំនុំ ពីមុនការប្រជុំចាប់ផ្តើមនៅម៉ោង ៩ ព្រឹក ។ ក្រុមគ្រួសារនេះតែងតែក្រោកពីព្រលឹមជានិច្ច — ទោះបីជាពេលខ្លះ ក្មេងៗមានការលំបាកក្នុងការទ្រាំកុំឲ្យងងុយគេងនៅក្នុងថ្នាក់បឋមសិក្សាក្តី !

ការធ្វើជាអ្នកត្រួសត្រាយនៃការបង្រួបង្រួមភាពចម្រុះពូជសាសន៍ ក៏អាចជាឧបសគ្គខាងផ្លូវចិត្តមួយផងដែរ ។ យ៉ូសាយ ម៉ូហាពី បានចាំពីការស្តាប់ឮដោយចៃដន្យពីក្មេងប្រុសជនជាតិស្បែក-សអាយុប្រាំមួយឆ្នាំម្នាក់ ដែលគាត់បានជួបនៅព្រះវិហារដោយបាននិយាយពាក្យសម្តីមិនល្អដល់ពួកស្បែកខ្មៅ ។ យ៉ូសាយ បានថ្លែងថា « និយាយតាមត្រង់ ខ្ញុំខឹងដល់កតែម្តង » ។ ប៉ុន្តែក្រោយមក គាត់បានឮម្តាយរបស់ក្មេងប្រុសនោះប្រាប់កូនប្រុសគាត់ថា « ព្រះវិហារគឺសម្រាប់មនុស្សគ្រប់គ្នា » ។ ដោយឮពាក្យសម្តីលួងលោមនោះ យ៉ូសាយបានស្ងប់អារម្មណ៍វិញ ។

តើបង្កើតសាខាមួយនៅ សូវ៉េតូ ឬ ?

ប្រធានសមាគមសង្គ្រោះជនជាតិស្បែកខ្មៅដំបូងគេនៅអាហ្វ្រិកខាងត្បូង ជូលី ម៉ាវីមបេឡា ចូលរួមនៅក្នុងពិធីសម្ភោធការសាងសង់អគារសាខាសូវ៉េតូថ្មី នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៩១ ។ ( សូមអានរឿងរបស់គាត់នៅអត្ថបទបន្ទាប់ ) ។

ប្រធាន តាំ បានដឹងអំពីឧបសគ្គខាងផ្លូវកាយ និងផ្លូវចិត្តដែលសមាជិកស្បែកខ្មៅបានជួបប្រទះ ។ គាត់បានពិចារណាអំពីការចាប់ផ្តើមសាខាមួយនៅក្នុងទីក្រុង សូវ៉េតូ ដើម្បីសម្រួលដល់ការធ្វើដំណើររបស់ពួកគេ ប៉ុន្តែពុំចង់ធ្វើឲ្យពួកគេមានអារម្មណ៍ថា ពួកគេមិនត្រូវបានស្វាគមន៍ឲ្យទៅវួដនៅ យ៉ូហាណែស្បើក ឡើយ ។ គាត់សម្រេចចិត្តសម្ភាសសមាជិកនៅទីក្រុង សូវ៉េតូ ដូចជា ហ្វ្រង់ ដើម្បីស្ទង់មើលពីអារម្មណ៍របស់ពួកគេពីមុនធ្វើការសម្រេចចិត្ត ។ ពួកគេបានផ្តល់ចម្លើយយ៉ាងច្បាស់លាស់ដល់គាត់ថា ៖ « យើងចង់បង្កើតសាសនាចក្រនៅទីក្រុង សូវ៉េតូ » ។

ប្រធាន តាំ បានរកមើលអ្នកដឹកនាំដែលមានបទពិសោធន៍ ជាអ្នកដែលអាចជួយផ្តល់ដំបូន្មានដល់អ្នកប្រែចិត្តជឿថ្មីៗ ។ គាត់បានសម្ភាសសមាជិកនៅក្នុងទីក្រុង យ៉ូហាណែស្បើក ជាង ២០០ នាក់ ហើយទីបំផុតសមាជិក ៤០ នាក់ត្រូវបានហៅឲ្យចូលរួមនៅក្នុងសាខាថ្មីនោះយូរល្មម ដើម្បីជួយបង្រៀនក្រុមអ្នកត្រួសត្រាយនៃអ្នកដឹកនាំក្នុងមូលដ្ឋាននោះ ។

ដោយសារសមាជិកស្បែកខ្មៅ បានចូលទៅទីក្រុង និងវប្បធម៌មួយផ្សេងទៀត ដើម្បីចូលរួមនៅវួដ យ៉ូហាណែស្បើក នោះសមាជិកស្បែក-ស បានសម្របសម្រួលខ្លួនឲ្យត្រូវនឹងបរិយាកាស និងវប្បធម៌ថ្មីនៅពេលពួកគេបម្រើនៅទីក្រុង សូវ៉េតូ ។ រឿងគ្រប់យ៉ាងមិនដំណើរការដោយរលូននោះឡើយ ។ ម៉ូរីន វ៉ាន ស្សីល សមាជិកស្បែក-សម្នាក់ ដែលត្រូវបានហៅបម្រើជាប្រធានថ្នាក់អង្គការបឋមសិក្សា ពុំបានគិតអ្វីអំពីរឿងនោះឡើយ នៅពេលពួកគេបានជ្រើសរើសយកចម្រៀងគោរពទង់ជាតិរបស់ប្រជាជនអាហ្វ្រិកខាងត្បូងនាគ្រានោះដើម្បីច្រៀងបើកនៅក្នុងការប្រជុំថ្នាក់សមាគមសង្គ្រោះនាថ្ងៃអាទិត្យមួយ ។ ប៉ុន្តែក្រោយមក គាត់បានដឹងថា ពួកអាហ្វ្រិកស្បែកខ្មៅភាគខាងត្បូងនោះគិតថាចម្រៀងគោរពទង់ជាតិនោះ គឺជានិមិត្តសញ្ញានៃការបំបែកពូជសាសន៍ ហើយគាត់បានដឹងថា បងប្អូនស្រីស្បែកខ្មៅទាំងនោះបានអន់ចិត្ត ចំពោះការរើសយកបទចម្រៀងនោះ ។

សមាជិកទាំងស្បែកខ្មៅ ទាំងស្បែក-ស អាចងាយនឹងបាក់ទឹកចិត្ត ដោយសារការយល់ខុសបែបនោះ ប៉ុន្តែពួកគេបានរើសយកការយល់ខុសទាំងនោះធ្វើជាឱកាសមួយសម្រាប់ការពិភាក្សា និងកែលម្អវាឲ្យបានល្អប្រសើរទៅវិញ ។ ម៉ូរីន បាននិយាយថា « យើងបានចែកចាយនូវរឿងគ្រប់យ៉ាងទាំងអស់ ។ សម្រាប់ពួកស្បែកខ្មៅ ចែកចាយពីអ្វីដែលធ្វើឲ្យពួកគេអាក់អន់ចិត្ត ហើយសម្រាប់ពួកស្បែក-សវិញ ចែកចាយពីអ្វីដែលពួកគេរកឃើញថាជាការអាក់អន់ចិត្ត ។ របៀបដែលពួកគេធ្វើកិច្ចការ និងរបៀបដែលយើងធ្វើកិច្ចការជាក់លាក់នានា ។ ដូច្នេះនេះវាគឺជាពេលវេលាដ៏អស្ចារ្យដើម្បីរៀនជាមួយគ្នា » ។

នៅពេលសាខានៅទីក្រុង សូវ៉េតូ បានរីកចម្រើន ហើយមានសមាជិកកាន់តែច្រើនឡើង នោះមានសាខាផ្សេងៗបានចាប់ផ្តើមនៅក្នុងទីប្រជុំជនផ្សេងទៀត ដោយប្រើគំរូដូចគ្នានោះ ។ ឃុមប៉ូឡានី ម៉ាតឡែតស៊ី គឺជាយុវជនម្នាក់រស់នៅទីប្រជុំជន ខ្វាម៉ាស្ស៊ូ ក្បែរទីក្រុង ឌូបាន ។ នៅពេលគាត់ចូលរួមសាសនាចក្រនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៨០ គាត់បាននាំយកគំនិតទូទៅរបស់ពួកស្បែក-សមកកាន់បុរសស្បែកខ្មៅស្ទើរតែគ្រប់រូបនៅអាហ្វ្រិកខាងត្បូងនាគ្រានោះ ។ ប៉ុន្តែបទពិសោធន៍នៃការថ្វាយបង្គំរបស់គាត់នៅក្នុងសាខាដែលមានពូជសាសន៍ចម្រុះនោះ បានផ្លាស់ប្តូរទស្សនវិស័យរបស់គាត់ ។

ជ័រកាវដែលបិទភ្ជាប់មនុស្សឲ្យរួមគ្នា

នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៨២ ឃុមប៉ូឡានី និងយុវជនមួយចំនួនទៀតនៅក្នុងសាខារបស់គាត់ ត្រូវបានអញ្ជើញឲ្យចូលរួមសន្និសីទយុវមជ្ឈិមវ័យនៅលីវ ។ ប្រធានសាខារបស់គាត់ គឺជាជនជាតិស្បែក-ស ឈ្មោះ ចន មែនហ្វត ចង់ឲ្យពួកយុវជនស្លៀកពាក់ស្អាតបាត ប៉ុន្តែអ្នកដែលមានសម្លៀកបំពាក់ស្អាតមានតិចតួចណាស់ ។ គាត់បានយកសម្លៀកបំពាក់ពីទូរបស់គាត់ ហើយចែកខោអាវធំទាំងនោះឲ្យពួកយុវជន ហើយពួកគេបានពាក់វាទៅសន្និសីទ ។ នៅថ្ងៃអាទិត្យបន្ទាប់នោះប្រធាន មែនហ្វត បានពាក់ខោអាវធំដែលគាត់បានឲ្យ ឃុមប៉ូឡានី ខ្ចី ។ ឃុមប៉ូឡានី បានថ្លែងថា « ខ្ញុំពុំជឿសោះថា មានមនុស្សស្បែក-ស បានពាក់សម្លៀកបំពាក់ដែលខ្ញុំបានពាក់ហើយសោះប៉ុន្តែគាត់បានពាក់វា ។ គាត់បានចាប់ផ្តើមជួយខ្ញុំឲ្យយល់ឃើញថា មនុស្សស្បែក-ស គឺខុសប្លែកជាងកាលពីមុនដែលខ្ញុំធ្លាប់ជួប » ។

ឥឡូវនេះអែលឌើរ ម៉ាតឡែតស៊ី ជាពួកចិតសិបនាក់ដែលមានសិទ្ធិអំណាចប្រចាំតំបន់ បានថ្លែងថា « យើងគ្រប់គ្នាត្រូវការបទពិសោធន៍ដែលបានឆ្លងកាត់ទាំងនេះដើម្បីនាំឲ្យយើងផ្លាស់ប្តូរ » ។

ទង់ជាតិរបស់អាហ្វ្រិកខាងត្បូងដែលត្រូវបានជ្រើសយកទុកជារបស់ខ្លួនក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៤ ទុកជានិមិត្តសញ្ញាសាមគ្គីភាពក្រោយពីច្បាប់ការបំបែកពូជសាសន៍បានបញ្ចប់ ។ ពណ៌ខ្មៅ លឿង និងបៃតងតំណាងឲ្យសមាជជាតិអាហ្វ្រិក ហើយពណ៌ក្រហម ស និងខៀវតំណាងឲ្យ សាធារណរដ្ឋ ប៊ូអើរ ។

ច្បាប់នៃការបំបែកពូជសាសន៍នៅក្នុងអាហ្វ្រិកខាងត្បូងបានបញ្ចប់ក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៤ ។ ខណៈដែលក្រុមជំនុំជាច្រើននាពេលបច្ចុប្បន្ននេះភាគច្រើនមាននៅក្នុងតំបន់ពួកស្បែកខ្មៅ ឬ ពួកស្បែក-ស នោះមានន័យថា សេរីភាពកាន់តែធំធេងបានកើនឡើងនៅក្នុងតំបន់ដែលរួមបញ្ចូលគ្នានោះ ។ ដូចជាអ្នកត្រួសត្រាយនៃសាខាដំបូងៗនៅក្នុងទីប្រជុំជននោះដែរ សមាជិកដែលមានជីវប្រវត្តិផ្សេងៗគ្នា អាចថ្វាយបង្គំ និងធ្វើការរួមគ្នាដើម្បីស្ថាបនានគរព្រះ ។

ថាបូ លេបេថោ ប្រធានស្តេកបច្ចុប្បន្ននៅ សូវ៉េតូ ពិពណ៌នាថា ដំណឹងល្អគឺដូចជាជ័រកាវដែលបិទភ្ជាប់មនុស្សឲ្យរួមគ្នានៅក្នុងគ្រានៃការបំបែកពូជសាសន៍នោះ ។ លោកបានថ្លែងថា « យើងប្រហែលជាខ្វែងគំនិតគ្នាលើរឿងដែលកើតមានឡើងនៅខាងក្រៅសាសនាចក្រ ដូចជារឿងនយោបាយ និងរឿងផ្សេងៗទៀត ប៉ុន្តែយើងបានមូលមតិគ្នាលើគោលលទ្ធិ » ។ ការធ្វើការដោយឈរលើគ្រឹះរួមគ្នានោះ មនុស្សអាចរៀនពីភាពខុសគ្នាទៅវិញទៅមក នៅពេលពួកគេប្រឹក្សាគ្នា ហើយស្តាប់ដោយយកចិត្តទុកដាក់ខាងវិញ្ញាណ ។ ប្រធាន លេបេថោ ទូន្មានថា « រឿងដ៏សំខាន់បំផុតមួយអំពីភាពជាអ្នកដឹកនាំនោះគឺស្តាប់មនុស្ស ។ ស្តាប់ដើម្បីឲ្យអ្នកអាចយល់ ។ ស្តាប់ដើម្បីឲ្យអ្នកអាចដឹង ។ ស្តាប់ដើម្បីឲ្យអ្នកអាចទទួលការបំផុសគំនិត » ។

ថូបា ខាល ហាឡា កូនស្រីរបស់ ជូលៀ ម៉ាវីមបេឡា ជាសមាជិកនៅសាខា សូវ៉េតូ ពីមុនយល់ស្របថា ការស្តាប់គ្នាជួយទប់ស្កាត់ជម្លោះដែលចៀសមិនបាននោះ កុំឲ្យវាប្រែទៅជាការបែកបាក់ដ៏គួរឲ្យឈឺចាប់ ។ គាត់និយាយថា « ខ្ញុំគួរតែស្តាប់តាមរបៀបមួយដែលធ្វើឲ្យខ្ញុំយល់ពីការលំបាកអំពីមនុស្សណាម្នាក់ ដែលហាក់ដូចជាធ្វើខុសចំពោះខ្ញុំ » ។

អែលឌើរ ម៉ាតឡែតស៊ី ជំរុញពួកបរិសុទ្ធអាហ្វ្រិកខាងត្បូងនាបច្ចុប្បន្ននេះ ឲ្យស្វែងរកភាពរឹងមាំនៅក្នុងភាពទីទៃពីគ្នារបស់ពួកគេ ជាពិសេសនៅក្នុងការប្រជុំក្រុមប្រឹក្សា ។ គាត់បានថ្លែងថា « ព្រះអម្ចាស់សព្វព្រះទ័យ ឲ្យមនុស្សដែលមានលក្ខណៈផ្សេងៗពីគ្នាទាំងនោះ អង្គុយចុះនៅឯតុ ហើយពិភាក្សាគ្នាអំពីបញ្ហានានា » ។ ការអំពាវនាវរបស់គាត់ចំពោះថ្នាក់ដឹកនាំក្នុងមូលដ្ឋានទូទាំងសាសនាចក្រ គឺបន្តលើកស្ទួយដល់ថ្នាក់ដឹកនាំដែលមានជីវប្រវត្តិផ្សេងៗគ្នានោះ គឺដូចជាពួកជំនាន់មុនដែលគាំទ្រដល់គាត់ដែរ ។ នៅពេលព្យាយាមចាប់ផ្តើមតំបន់ ឬក្រុមថ្មីនោះគាត់ថ្លែងថា « អ្នកពុំអាចរកបានមនុស្សដែលមានបទពិសោធន៍ឡើយ ។ ប៉ុន្តែអ្នកស្ថាបនាបទពិសោធន៍នៅក្នុងសាសនាចក្រ ។ អ្នកស្ថាបនាបទពិសោធន៍ ដោយនាំមនុស្សម្នាមករួមគ្នា ហើយឲ្យពួកគេធ្វើការួមគ្នា » ។