Konifelenisi Lahi
ʻOku ou Lotua Te Ne Ngāue ʻAki Kitautolu
konifelenisi lahi ʻo ʻOkatopa 2021


ʻOku ou Lotua Te Ne Ngāue ʻaki Kitautolu

ʻOku fakahoko ʻe he ngaahi ngāue īkí ha ola lahi, ʻo mahino ai ʻa e ngaahi meʻa fakafoʻituitui lahi ʻoku tau fai ko e kau ākonga ʻo Sīsū Kalaisí.

Naʻe ngaohi e kūkisi ko ʻení ʻaki e mahoaʻa mo e pisitāsió ke fai ʻaki ha fakamālō. Naʻe ngaohi ia ʻe he fāmili Katató, ʻa ia ne nau fakalele ha fale mā ʻe tolu ʻi Tāmasikusi, Sīlia ʻi ha ngaahi taʻu lahi. ʻI he taimi ne hoko ai e taú, ne taʻofi ʻa e meʻakaí mo e naunaú ʻo ʻikai aʻu ki honau feituʻú. Ne kamata ke fiekaia ʻa e fāmili Katató. ʻI he tumutumu ʻo e tūkunga fiemaʻu vivilí ni, naʻe kamata ʻe he Latter-day Saint Charities mo ha kau ngāue loto-toʻa ʻi he Rahma Worldwide hono tufa ha meʻatokoni mafana, fakataha mo e huʻakau maʻá e fānau īkí. Hili ha taimi faingataʻa, ne toe kamata e moʻui ʻa e fāmilí—fakataha mo ʻenau fale maá—ʻi ha fonua foʻou.

Naʻe aʻutaki mai kimuí ni ha puha kūkisi ki he ngaahi ʻōfisi ʻo e Siasí mo e kiʻi pōpoaki ko ʻení: “Ne laka hake ʻi he māhina ʻe uá ʻa ʻemau lava ʻo maʻu meʻatokoni mei he peito ʻo e Rahma–Latter-day Saint [Charities]. Ka ne ʻikai ia, kuo mau mate ʻi he fiekaiá. Kātaki ʻo tali ʻa e … kūkisi ʻahiʻahi ko ʻeni mei hoku falekoloá ke fakahoungaʻi ʻaki homou ʻofá. ʻOku ou kole ki he ʻOtua Māfimafí ke faitāpuekina kimoutolu … ʻi he meʻa kotoa pē ʻoku mou fakahokó.”1

Ko ha kūkisi ʻo e houngaʻia mo e manatu. Ne fakataumuʻa ia kiate kimoutolu. Kiate kinautolu kotoa pē ne lotu hili ʻenau mamata ʻi ha talanoa he ongoongó, kinautolu kotoa pē ne fie ngāue tokoni ʻi he taimi ne faingatāmaki aí pe foaki angaʻofa ha paʻanga ki he paʻanga ʻofa fakaetangatá; ʻo falala ʻe fakahoko ʻaki ha lelei, mālō ʻaupito.

Fatongia Fakalangi ke Tokangaekina e Masivá

ʻOku maʻu ʻe he Siasi ʻo Sīsū Kalaisí ʻa e fekau fakalangi ke tokangaekina e masivá.2 Ko e taha ia ʻo e ngaahi tafaʻaki ʻo e ngāue ʻo e fakamoʻuí mo e hakeakiʻí.3 Ko e ngaahi meʻa ne moʻoni lolotonga e ngaahi ʻaho ʻo ʻAlamaá ʻoku kei moʻoni ia kiate kitautolu: “Pea ko ia, ʻi heʻenau tuʻumālié, naʻe ʻikai te nau tekeʻi ha tokotaha ʻa ia naʻe tēlefua, pē naʻe fiekaia, pe naʻe fieinua, pe naʻe puke, pe kuo ʻikai fafangaʻi; pea naʻe ʻikai te nau tuku honau lotó ki he ngaahi koloa; ko ia naʻa nau angalelei ki he kakai kotoa pē, ʻo tatau ki he lalahi mo e iiki, ʻa e pōpula mo e tauʻatāina, ʻa e tangata mo e fefine, pe naʻe taʻekau ki he siasí pe naʻe kau ki he siasí, ʻo ʻikai ke nau filifilimānako pe ko hai naʻe masivá.”4

ʻOku tali ʻa e Siasí ki he fekaú ni ʻi ha ngaahi founga kehekehe, ʻo kau ai ʻa e:

  • Ngāue fakaetauhi ʻoku tau fakahoko fakafou ʻi he Fineʻofá, ngaahi kōlomu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, mo e ngaahi kalasí.

  • ʻaukaí mo e fakaʻaongaʻi ʻo e foaki ʻaukaí;

  • faama uelofeá mo e meʻakai kapá;

  • ngaahi senitā talitali maʻá e kau hiki fonuá;

  • polokalama tokoni maʻanautolu ʻi he fale fakapōpulá;

  • ngaahi ngāue ʻofa fakaetangata ʻa e Siasí;

  • pea mo e app JustServe, ʻi he ngaahi feituʻu ʻoku maʻu aí, ʻa ia ʻoku fakafetuʻutaki ai e kau ngāue tokoní ki he ngaahi faingamālie tokoní.

Ko e ngaahi founga kotoa ʻeni, ne fokotuʻutuʻu fakafou he lakanga fakataulaʻeikí, ʻa ia ʻoku fakahoko ai ʻe he ngaahi ngāue īkí ha ola lahi, ʻo mahino ai ʻa e ngaahi meʻa fakafoʻituitui lahi ʻoku tau fai ko e kau ākonga ʻo Sīsū Kalaisí.

ʻOku Maʻu ʻe he Kau Palōfitá ha Lakanga Tauhi ki he Māmaní Fakakātoa

ʻOku ʻi ai ha ngafa ʻo e kau palōfitá ki he māmaní fakakātoa, ʻo ʻikai ki he kāingalotu pē ʻo e Siasí. Te u lava ʻo lipooti mei heʻeku aʻusiá ʻa e līʻoa fakataautaha ʻa e Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻi hono fakahoko e ngafa ko iá. ʻI he fakautuutu e ngaahi fiemaʻú, kuo tapou mai ʻa e Kau Palesitenisī ʻUluakí ke fakalahi ʻetau tokoni ʻofa fakaetangatá ʻi ha founga mahuʻinga. ʻOku nau mahuʻingaʻia ʻi he ngaahi ākenga lahi tahá mo e ngaahi fakaikiikí.

Ne mau toki ʻave kiate kinautolu kimuí ni mai, ha taha ʻo e ngaahi teunga maluʻi fakafaitoʻo ne tuitui ʻe he Beehive Clothing ke fakaʻaongaʻi ʻe he ngaahi falemahakí lolotonga e mahaki fakaʻauhá. Naʻe mahuʻingaʻia ʻaupito ai ʻa Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni, ʻi heʻene hoko ko ha toketā fakafaitoʻó. Naʻe ʻikai ke ne fie sio pē ki ai. Naʻá ne fie ʻahiʻahiʻi ia—ʻo vakaiʻi e nimá mo e lōloá pea mo hono nonoʻo ki he tuʻá. Naʻá ne talamai kimui ange, mo e ongo moʻoni ʻi hono leʻó, “ʻI homou feʻiloaki mo e kakaí ʻi homou ngaahi fatongiá, fakamālō ange ʻi heʻenau ʻaukaí, ngaahi foakí, mo ʻenau ngāue fakaetauhi ʻi he huafa ʻo e ʻEikí.”

Lipooti ʻOfa Fakaetangatá

ʻI he fakahinohino ʻa Palesiteni Nalesoní, ʻoku ou lipooti atu kiate kimoutolu ʻa e founga ʻo e tokoni ʻa e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní ki he ngaahi afaá, mofuiké, kumi hūfangá—pea naʻa mo ha mahaki fakaʻauha—fakamālō ki he angaʻofa ʻa e Kāingalotu ʻo e Siasí mo e ngaahi kaungāmeʻa tokolahi. Neongo ne nofotaha e tokoni ʻa e Siasí ʻi he ngaahi poloseki COVID-19 ʻe 1,500 tupu he māhina ʻe 18 kuohilí, ka naʻe tokoni foki ʻa e Siasí ki he ngaahi fakatamaki fakanatula ʻe 933 mo e ngaahi palopalema kumi hūfanga ʻi he ngaahi fonua ʻe 108. Ka ʻoku ʻikai fakahaaʻi kānokato ʻe he sitetisitiká ʻa e meʻa ʻoku hokó. Tuku muʻa ke u vahevahe atu ha ngaahi sīpinga nounou ʻe fā ke fakatātaaʻi ʻaki ha kiʻi konga siʻisiʻi ʻo e meʻa ʻoku fakahokó.

Tokoni KŌVITI ki Saute ʻAfiliká

Ko Tīkei Mafoti, taʻu hongofulu mā ono ʻo Uelokemi, Saute ʻAfiliká, ne mālōlō ʻene ongomātuʻá he ngaahi taʻu lahi kuohilí, ʻo tuku ai ke ne tokangaʻi tokotaha hono ngaahi tokoua mo e tuongaʻane iiki angé. Naʻe fakafoʻi maʻu pē kiate ia hono kumi ha meʻatokoni feʻungá, ka naʻe ʻikai mei malava ia ʻi he nounou ʻo e naunau tokoní mo e kolonitini ʻi he COVID. Naʻa nau faʻa fiekaia, pea mālō pē ʻenau moʻui ʻi he angaʻofa ʻa e ngaahi kaungāʻapí.

ʻĪmisi
Tīkei Mafoti

ʻI ha ʻaho laʻā ʻe taha ʻi ʻAokosi 2020, naʻe ʻohovale ʻa Tīkei ʻi ha tukituki ʻi hono matapaá. Naʻá ne fakaava hake ki ha ongo fofonga foʻou—ko e taha ko ha fakafofonga mei he ʻōfisi fakaʻēlia ʻi Sohanesipēkí pea mo ha tokotaha mei he Potungāue Fakalakalaka Fakasōsiale ʻo Saute ʻAfiliká.

Naʻe ngāue fakataha ʻa e ongo kautahá ke ʻave ha meʻakai ki he ngaahi fāmili faingataʻaʻiá. Ne ongoʻi fiemālie ʻa Tīkei ʻi heʻene vakai ki he fokotuʻunga mahoaʻa mei he koané mo e meʻatokoni kehe, ne fakatau ʻaki e paʻanga ʻofa fakaetangata ʻa e Siasí. ʻE tokoni ʻeni ki hono fāmilí ʻi he ngaahi uike lahi kae ʻoua kuo aʻu atu ha tokoni ʻa e puleʻangá kiate ia.

Ko e talanoa ʻo Tīkei ko e taha ia ʻo e ngaahi talanoa ʻe lauiafe ki he ngaahi aʻusia pehē kuo hoko he funga ʻo e māmaní lolotonga e mahaki fakaʻauha COVID, ko e mālō mo homou ngaahi tokoni kuo fakatapuí.

Tokoniʻi ʻo ʻAfikanisitani ʻi Lamisitīní.

Kuo tau mamata kotoa ʻi he ngaahi tā kimuí ni he ongoongó: ʻo e kakai ʻe lauiafe kuo fakapuna mei ʻAfikanisitaní. Ne tūʻuta e tokolahi ʻi he ngaahi ʻapitanga tau laulāpuná pe ngaahi nofoʻanga fakataimi ʻi Kata, ʻi he ʻIunaiteti Siteití, Siamane, mo Sipeini kimuʻa pea toki hoko atu ki he feituʻu ne nau fakataumuʻa ki aí. Ne vivili ʻenau ngaahi fiemaʻú, pea naʻe tokoni ʻa e Siasí ʻaki ha ngaahi naunau tokoni mo e kau ngāue tokoni. ʻI he ʻApitanga Tau Laulāpuna Lamisitiini ʻi Siamané, ne foaki lahi ʻe he Siasí ha taipa, huʻakau pēpē, meʻatokoni, mo e ʻū sū.

ʻĪmisi
Ngaahi tokoni ʻofa fakaetangata ki he kau kumi hūfangá
ʻĪmisi
Kau fafine ʻoku tuitui maʻá e kau kumi hūfanga ʻAfikānisitaní

Naʻe fakatokangaʻi ʻe he kau Fineʻofa ʻe niʻihi ne fakaʻaongaʻi ʻe he kau fafine ʻAfikaní ʻa e sote honau husepānití ke pūlou ʻaki honau ʻulú koeʻuhí ne homo honau ngaahi pūlou angamahení ʻi he fihituʻu he malaʻe vakapuna Kapulú. ʻI ha ngāue fakakaumeʻa ne ope atu ʻi he ngaahi fakangatangata fakalotu pe fakafonuá, ne fakataha e houʻeiki fafine ʻo e Uooti Lamisitiini ʻUluakí ke tuitui ha teunga tukufakaholo faka-Mosilemi maʻá e kakai fefine ʻAfikaní. Naʻe pehē ʻe Sisitā Petanī Holo, “Ne mau fanongo ne fie maʻu ʻe he kakai fefiné ha teunga lotu, pea ʻoku mau tuituí kae lava ke nau [fiemālie] ʻi he lotú.”5

Tokoni ki he Mofuike ʻi Haití

ʻOku fakahaaʻi ʻe he sīpinga hoko ko ʻení ʻoku ʻikai fie maʻu ia ke ke tuʻumālie pe matuʻotuʻa ke lava ʻo fakahoko ha lelei. ʻOku kau ʻa e taʻu hongofulu mā valu ko Maulī “Teisou” Saká ki he Kolo Kavaloni ʻi Haití. ʻI he hoko ʻa e mofuike fakamamahi ofi ki hono koló ʻi ʻAokosí, naʻe kau e fale hono fāmilí ʻi he ngaahi fale ʻe lau mano ne holó. Naʻe meimei faingataʻa ke fakakaukau atu ki he mamahi ʻa e mole hoto ʻapí. Naʻe ʻikai nofo ʻa Teisou ʻi he meʻa fakamamahi ko iá, ka naʻe fakaofo—ʻa ʻene vakai ki hono ʻātakaí.

ʻĪmisi
Marie Jacques
ʻĪmisi
Tokoni ki he mofuike ʻi Haití

Ngaahi Meʻa Fekauʻakí

Naʻá ne vakai ki ha kaungāʻapi toulekeleka ne faingataʻaʻia pea kamata ke ne tokangaʻi ia. Naʻá ne tokoni ki he niʻihi kehe ke fakaʻataʻatā ʻa e vevé. Neongo ʻene ongosiá, ka naʻá ne kau fakataha mo e kau mēmipa kehe ʻo e Siasí ke tufa e meʻakai mo e naunau fakahaisini ki he niʻihi kehé. Ko e talanoa ʻo Teisoú ko e taha pē ia ʻo e ngaahi sīpinga fakaofo lahi ʻo e tokoni kuo fakahoko ʻe he toʻu tupú mo e kakai lalahi kei talavoú ʻi heʻenau fāifeinga ke muimui ki he sīpinga ʻa Sīsū Kalaisí.

Tokoni ʻi he Tāfea ʻi Siamané

ʻI ha ngaahi uike siʻi pē kimuʻa ʻi he mofuiké, naʻe fakahoko ʻe ha kulupu ʻe taha ʻo e kakai lalahi kei talavoú ha tokoni tatau ʻi ʻAtalanitika. Ko e tāfea ko ia ne hoko he fakahihifo ʻo ʻIulope ʻi Siulaí, ko e lahi taha ia kuo hoko ʻi ha taʻu lahi.

ʻĪmisi
Tāfea ʻi Siamané

‘I he faifai pea holo ʻa e vaí, naʻe hanga ʻe ha faifakatau ʻi he kolo ko ʻAuila ʻi Siamane, ʻo saveaʻi e maumaú pea naʻá ne ongoʻi lōmekina ʻaupito. Ne fakahoko ʻe he tangata anga fakatōkilaló ni, ko ha Katolika mateaki, ha lotu ke ʻomai ʻe he ʻOtuá ha taha ke tokoni kiate ia. ʻI he pongipongi pē hono hokó, ne aʻu atu ki he halá ʻa Palesiteni Teni Hamoni ʻo e Misiona Germany Frankfurt mo ha kau faifekau ʻoku nau tui e ngaahi vesi Nima Fie Tokoni lanu engeengá. Naʻe aʻu e vaí ki he fute ʻe 10 (mita ʻe 3) ʻi he holisi ʻo e faifakataú, ʻo ʻi ai ha fuʻu pelepela matolu. Naʻe tata ʻe he kau ngāue tokoní ʻa e pelepelá, toʻo e kāpetí mo e ʻaofi e holisí, pea fokotuʻutuʻu e meʻa kotoa ʻi he halá ke hiko. Ne ngāue fakataha e faifakatau fiefiá mo kinautolu ʻi ha ngaahi lau houa, mo ʻene ofo ʻi hono fekauʻi mai ʻe he ʻEikí ha kulupu ʻo ʻEne kau tamaioʻeikí ke tali ʻene lotú—ʻi loto ʻi he houa ʻe 24!6

“Ko ia, ʻOku ou Lotua te Ne Ngāue ʻAki Kitautolu”

ʻI he lea ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlani fekauʻaki mo e ngaahi ngāue ʻofa fakaetangata ʻa e Siasí naʻá ne pehē: “ʻOku tali ʻa e ngaahi lotú … ʻi he taimi lahi … ʻaki hono ngāue ʻaki ʻe he ʻOtuá ʻa e kakai kehé. Ko ia, ʻoku ou lotua te Ne ngāue ʻaki kitautolu. ʻOku ou lotua te tau hoko ko e tali ki he lotu ʻa e kakaí.”7

ʻE kāinga, kuo mou hoko ko e tali ki he ngaahi lotu lahi ʻo fakafou ʻi homou ngāue fakaetauhí, ngaahi foakí, taimí, mo e ʻofá. Ka ʻoku kei toe lahi pē ʻa e meʻa ke fakahokó. ʻI heʻetau hoko ko e kau mēmipa ʻo e Siasí kuo papitaisó, ʻoku tau fuakava ke tokangaekina ʻa kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá. ʻOku ʻikai fie maʻu ha paʻanga ia pe ko ha ngaahi feituʻu mamaʻo ki heʻetau ngāue fakafoʻituituí8 ka ʻoku fie maʻu e tataki ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní mo ha loto-hangamālie ke pehē ki he ʻEikí: “Ko au ʻeni, fekauʻi au.”9

Ko e Taʻu Lelei ʻo e ʻEikí

ʻOku hā ʻi he Luke 4 naʻe hāʻele mai ʻa Sīsū ki Nāsaleti, ʻa ia ne ohi hake ai Iá, pea tuʻu hake ʻi he falelotu lahí ke lau. Naʻe ofi ʻeni ki he kamataʻanga ʻo ʻEne ngāue fakafaifekau ʻi he māmaní, pea naʻá Ne lau ha potufolofola mei he tohi ʻa ʻĪsaiá:

“ʻOku ʻiate au ʻa e Laumālie ʻo [e ʻEikí], koeʻuhí kuó ne fakanofo au ke u malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí ki he masivá; kuó ne fekau au ke fakamoʻui ʻa e loto mafesí, ke malanga ʻaki ʻa e huhuʻí ki he kau pōpulá, mo e fakaʻā ʻo e kuí, ke veteange ʻa kinautolu kuo laveá,

“Ke malanga ʻaki ʻa e taʻu lelei ʻo [e ʻEikí]. …

“… Kuo fakamoʻoni ʻi he ʻahó ni ʻa e tohi ko ʻeni ʻi homou telingá.”10

ʻOku ou fakamoʻoni ʻoku fakahoko foki ʻa e folofolá ʻi hotau kuongá. ʻOku ou fakamoʻoni kuo hāʻele mai ʻa Sīsū Kalaisi ke fakamoʻui ʻa e loto-mafesí. Ko ʻEne ongoongoleleí ke fakaʻā ʻa e kuí. Ko Hono Siasí ke malanga ʻaki ʻa e huhuʻí ki he kau pōpulá, pea ʻoku fāifeinga ʻEne kau ākonga ʻi he funga ʻo e māmaní ke veteange ʻa kinautolu kuo laveá.

Tuku muʻa ke u fakaʻosi ʻaki hono toe fakaongo atu e fehuʻi ne fakahoko ʻe Sīsū ki Heʻene ʻAposetolo ko Saimone Pitá: “ʻOkú [ke] ʻofa kiate au?”11 Ko e ʻelito ʻo e ongoongoleleí ʻoku maʻu ia ʻi he anga ʻetau tali ʻiate kitautolu pē ʻa e fehuʻi ko iá pea “fafanga [ʻEne] fanga lamí.”12 ʻI he loto-ʻapasia mo e ʻofa lahi kia Sīsū Kalaisi ko hotau ʻEikí, ʻoku ou fakaafeʻi kitautolu takitaha ke tau kau ʻi Heʻene ngāue fakaofó, pea “ʻoku ou lotua te Ne ngāue ʻaki kitautolu. ʻI he huafa toputapu ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.