Taqsi aajolom ut chisaho’q aach’ool
Tooruuq taxaq xwaklesinkil li qajolom ut xsahob’resinkil qach’ool rajlal naq naqanumsi k’a’aq re ru ch’a’aj jo’ taaraj raj li Qaawa’.
Sa’ 1981, lin yuwa’, wiib’ li wamiiw, ut laa’in xkoho chi b’eek aran Alaska. Li qak’uub’anb’il na’leb’ a’an raj naq taqaxaqab’ li qaso’sol ch’iich’ sa’ xb’een jun li kaq’nab’ ut chirix a’an tootaqe’q raj sa’ xb’een jun li tzuul. Re xseeb’ob’resinkil li qiiq yooko chixk’amb’al, kiqach’utub’eb’ li k’a’aq re ru sa’ karton, kiqalan li rixeb’, ke’qak’e kok’ b’onb’il k’aam chiruheb’ ut ke’qakut chaq chi kutankil re naq te’t’ane’q raj b’ar wi’ yooko chi xik.
Naq koowulak, kiqak’e qach’ool chixsik’b’aleb’, a’b’an, choq’ re xrahil qach’ool, maajun li karton kiqataw. Toj chirix chik a’an kiqataw jun. Chi sa’ wan jun li ch’ina estufa re gas, jun li muheb’aal t’ikr, kok’ kab’, ut wiib’ b’oolx li fideo re xyiib’ankil rik’in tib’, a’b’an moko kiqataw ta li tib’. Maa’ani naru naqaatina chaq sa’ li tenamit ut li so’sol ch’iich’ toj sa’ li xamaan jun chik taachalq chiqaxokb’al.
Rik’in li numsihom a’an xintzol wiib’ li na’leb’ jwal nim xwankil: Jun, maakut li xtib’el li wa sa’ li ventana. Ut li jun chik, wan naq tento te’qanumsi k’a’aq re ru ch’a’ajeb’.
Wan naq, li k’a’ru xb’een wa naqab’aanu naq wanko sa’ jun ch’a’ajkilal a’an xpatz’b’al “K’a’ut naq laa’in?” A’b’anan, naq naqapatz’ a’an, li ch’a’ajkilal maajun wa nasach. Li Qaawa’ naraj naq taqaq’axeb’ ru li yale’k-ix, ut naxye “naq chixjunil li k’a’aq re ru a’in tixk’e qana’leb’, ut taawanq choq’ re qachaab’ilal.”1
Wan naq, li Qaawa’ naxpatz’ qe xb’aanunkil k’a’ruhaq ch’a’aj, ut wan naq lix yalb’al qix nachal rik’in chan ru naqoksi malaj chan ru neke’roksi jalan chik kristiaan li xtaql ch’oolej. Laj Nefi kixnumsiheb’ li wiib’ paay ru a’an. Naq laj Lehi kixpatz’ reheb’ li ralal naq te’q’ajq chixxokb’aleb’ li perel q’an ch’iich’ rik’in laj Lab’an, kixye, “Ut anajwan, k’e reetal naq eb’ laa was neke’wech’in, neke’xye naq ch’a’aj li k’a’ru ninpatz’eb’ re; a’b’anan k’e reetal naq moko laa’in ta xinpatz’ok reheb’; a’an b’an jun xtaqlahom li Qaawa’.”2Sa’ jun chik hoonal, eb’ li ras laj Nefi ke’roksi lix taql xch’ooleb’ re xramb’al li re a’an: “Ut kik’ulman naq ke’xk’e li ruq’ sa’ inb’een, xb’aan naq k’ehomaq reetal, numtajenaqeb’ xjosq’il, ut kine’xb’ak’ chi k’aam, xb’aan naq ke’xsik’ risinkil inyu’am.”3
Laj Jose Smith kixnumsi jun hoonal ch’a’aj sa’ li tz’alam Liberty. Naq ink’a’ naxtaw xk’ojlajik xch’ool ut xb’aan naq ki’oso’ xkuyum, kixye, “At Dios, b’ar wankat laa’at?”4 Yaal naq junjunq qe laa’o qeek’ahom li kireek’a laj Jose.
Chiqajunilo naqanumsi hoonal ch’a’aj: lix kamik junaq raaro qab’aan, jun jachok-ib’, jun alalb’ej sachenaq sa’ xb’e, li yajel, lix yalb’al rix qapaab’aal, xmaak’a’il trab’aaj, ut wankeb’ chik xkomon.
Li k’a’ru xjalok we chi junelik a’an rab’inkileb’ li aatin a’in re li Elder Neal A. Maxwell, re lix Molameb’ li Kab’laju chi Apostol, li kixye naq yoo chaq chixyalb’al xq’e rik’in li cancer sa’ xkik’el. A’an kixye, “Yookin chaq chi k’oxlank sa’ inch’ool ut eb’ li 13 chi na’leb’ a’in aj k’ojob’anel ch’oolej ke’chal sa’ lin k’a’uxl: “Xink’e li cancer sa’ laa kik’el re naq tatruuq chixtzolb’aleb’ lin tenamit chi tz’aqal yaal.” ” Chirix a’an, kixye naq li numsihom a’an kirosob’tesi rik’in “rilb’al chi saqen li junelik q’e kutan. … Li ilok a’an sa’ li junelik q’e kutan taak’anjelaq qe re xq’axb’al ru li jun cient metro wan chi qu, li maare jwal ch’a’ajaq.”5
Re qatenq’ankil chi xik chi uub’ej ut re xq’axb’aleb’ ru li ch’a’ajkilal rik’ineb’ li ilok a’an sa’ li junelik q’e kutan, tinch’olob’ wiib’ li na’leb’. Tento taqanumsiheb’ hoonal ch’a’aj, xb’een, tento te’qakuy xmaak li qas qiitz’in, ut, xkab’, tento taqaq’axtesi qib’ sa’ ruq’ li qaChoxahil Yuwa’.
Xkuyb’al xmaakeb’ li maare nokohe’xrahob’tesi ut “xk’amb’al wi’chik qib’ sa’ usilal rik’in li naraj li Dios”6 maare ch’a’ajaq. Jwal ra wi’chik naq li rahob’tesiik a’an nachal chaq rik’in junaq li komon sa’ qajunkab’al, jun qamiiw, malaj laa’o ajwi’.
Naq laa’in chaq jun saaj obiisp, kintzolok chirix li kuyuk maak naq li awa’b’ej re li oqech, laj Bruce M. Cook, kixseraq’i a’in.
“Sa’ xraqikeb’ chaq li chihab’ 70, kintikib’ jun ink’ayib’aal rochb’eeneb’ junjunq inkomon aj k’ay. Us ta tustu ru naq wan, junjunq li ink’a’ us naqasik ru, junajinb’il ru rik’in lix paaltil li tumin, ki’oso’ li qak’ay.
“Junjunqeb’ li nokoloq’ok wi’ ke’raj naq taaq’ajsimanq reheb’ lix tumineb’. Li licenciado natenq’an reheb’ a’an jun laj tenq’ aj k’ehol na’leb’ sa’ li obispil re li qateep. Jwal ch’a’aj chiwu xtaqsinkil li wuq’ re xxaqab’ankil xwankil lix k’anjel xb’aan naq chanchan naq naraj xpo’b’al inyu’am. Xin’ok choq’ jun li xik’ na’ilok re ut xwil a’an jo’ jun xik’ na’ilok we. Chirix oob’ chihab’ xyalb’al qaq’e, ke’xmaq’ chiqu li k’a’ru wan qe, ut li qochoch ajwi’ ke’xmaq’.
“Sa’ 2002, li wixaqil ut laa’in xqanaw naq li awa’b’ejil re li oqech xink’anjelak wi’ choq’ aj tenq’ aj k’ehol na’leb’ taak’uub’amanq ru. Naq maji’ naraqe’ qak’anjel, xkoho chi b’eek ut a’an kixpatz’ we aniheb’ raj li tinsik’eb’ ru choq’ aj tenq’ aj k’ehol na’leb’ wi tinb’oqe’q jo’ li ak’ awa’b’ej re li oqech. Ink’a’ raj xwaj aatinak chirix a’an, a’b’an a’an xraj aatinak chirix a’an. Jo’kan ut, xk’ulun sa’ ink’a’uxl jun k’ab’a’ej. Chirix a’an kixye xk’ab’a’ li licienciado li xqak’oxla naq kixk’e qach’a’ajkilal 20 chihab’ chaq rub’elaj a’an. Naq yoo chi aatinak, li Musiq’ej kixch’olob’ sa’ ink’a’uxl naq a’anaq raj li jun chik aj tenq’ aj k’ehol na’leb’. Ma naru raj tinkuy xmaak li winq a’an?
“Naq li Elder David E. Sorensen kixk’e lin b’oqb’al jo’ awa’b’ej re li oqech, kixk’e jun hoor inhoonal re naq tinsik’eb’ ru laj tenq’ aj k’ehol na’leb’. Rik’in inyaab’, kinye re naq li Qaawa’ ak xk’ehom we li k’utb’esinb’il na’leb’ a’an. Naq kinye xk’ab’a’ li ani nink’oxla naq a’an jun xik’ na’ilok we, lin josq’il, li xik’ ilok, ut li yib’ aj eek’ahom kink’uula chaq ke’sach. Sa’ li hoonal a’an, kintzolok chirix li tuqtuukilal nachal rik’in li kuyuk maak rik’in lix tojb’al rix li maak xb’aan li Kristo.”
Sa’ jalan chik aatin, li awa’b’ej re oqech “tikto kixk’uy xmaak,” jo’ laj Nefi re najter kutan.7Xinnaw ru li Awa’b’ej Cook ut lix tenq’ aj k’ehol na’leb’ jo’ wiib’eb’ aj jolominel tiikeb’ sa’ li tijonelil li neke’xra rib’ chirib’ileb’ rib’. Ut xwaj wank jo’eb’ a’an.
K’iila chihab’ chaq rub’elaj, naq xkoho chi b’eek aran Alaska, xintzol sa’ junpaat naq xteneb’ankil sa’ xb’eeneb’ jalan li qach’a’ajkilal—jo’ naq laj ch’e’ol re li so’sol ch’iich’ kixkoq’eb’ li xtib’el wa rik’in b’ab’ay ajwi’ li saqen—moko a’an ta lix yiib’ankil. A’b’anan, rik’in xnumsinkil li tz’aqal lub’k, xmaak’a’il li wa, li yajel, ut li wark sa’ ch’och’ rub’el li hab’ ka’ajwi’ rik’in jun li ch’ina muheb’aal t’ikr, xintzol naq “maak’a’ ch’a’aj chiru li Dios.”8
Ex saaj, li Dios naraj naq laa’ex teeb’aanu li k’a’ru ch’a’aj. Jun li saaj ixq aj 14 chihab’ yoo chi b’atz’unk b’olotz’ rik’ineb’ li tz’aqal neke’xnaw. Li ratawom a’an, a’an b’atz’unk sa’ li ch’uut b’ar wi’ kib’atz’un lix chaq’. Chirix a’an kixnaw naq lix na’ xyuwa’ ke’b’oqe’ chi k’anjelak sa’ jun li mision aran Guatemala.
Naq kiwulak aran, kixk’e reetal naq junjunq reheb’ lix tzolb’al a’an sa’ kaxlan aatin, jun aatinob’aal maji’ naxnaw. Ut sa’ lix eskweel maak’a’ junaq li ch’uut aj b’atz’unel reheb’ li ixq. Wan rochoch sa’ li tasal 14 sa’ jun nimla kab’l li k’aak’alenb’il chi us. Ut ink’a’ naru chi elk xjunes sa’ li b’e re naq maak’a’ tixk’ul.
Chiru naab’al po, li xna’ xyuwa’ ke’rab’i chi yaab’ak toj reetal naq nalub’ rajlal q’ojyin. A’an kixk’e xrahileb’ xch’ool! Toj reetal naq ke’xk’uub’ xtaqlankil chaq sa’ rochoch li rixa’an re naq taatzoloq.
Naq li wixaqil ki’ok sa’ lix warib’aal re xyeeb’al re li k’a’ru xqak’uub’, kixtaw li qarab’in wiq’wo chi tijok rik’in lix Hu laj Mormon chi teeto chiru lix ch’aat. Li Musiq’ej xhasb’a re li wixaqil, “Us taawanq a’an,” ut x’el chaq chi timil sa’ li warib’aal.
Maajun wa chik kiqab’i chi yaab’ak. Rik’in xkawil xch’ool ut rik’in xtenq’ li Qaawa’, xq’ax ru li oxib’ chihab’ a’an rik’in kawilal.
Naq xraqe’ li qamision, xinpatz’ re lin rab’in wi naraj xik sa’ jun li mision. Lix sumehom a’an, “Ink’a’, ak xinb’aanu chik a’an.”
K’ojk’o inch’ool kinkana rik’in lix sumehom! A’b’anan, waqib’ chihab’ chik chirix a’an, sa’ jun q’ojyin li Musiq’ej kinrajsi rik’in li k’oxlahom a’in: “Ninb’oq laa rab’in chi xik sa’ jun li mision.”
Ut laa’in kink’oxla, “At inChoxahil Yuwa’, a’an ak xk’anjelak chi naab’al.” Li Musiq’ej kinxq’us sa’ junpaat ut kintaw ru naq li Qaawa’ naraj ru lix k’anjel a’an sa’ jun li mision.
Chirix chik a’an, kink’am lin rab’in chi wa’ak. Sa’ li meex kinye re, “Ganzie, ma nakanaw k’a’ut naq wanko arin?”
A’an kixye, “Hehe’, at inyuwa’. Ak nakanaw naq tento tinxik sa’ chi k’anjelak sa’ jun li mision. Ink’a’ raj nawaj xb’aanunkil, a’b’an tinxik.”
Xb’aan naq kixq’axtesi rib’ chiru li rajom li qaChoxahil Yuwa’, kik’anjelak rik’in chixjunil xch’ool, xkawilal, xk’a’uxl, ut xmetz’ew. A’an xk’utum chiru lix yuwa’ chan ru xb’aanunkil li k’a’ru ch’a’aj.
Sa’ li ch’utam choq’ reheb’ li saaj b’ar wi’ ki’aatinak li Awa’b’ej Russell M. Nelson, a’an kixb’oqeb’ chixb’aanunkil junjunq k’a’aq re ru ch’a’aj. Li Awa’b’ej Nelson kixye: “Li ro’ lin b’oqom a’an naq texxaqliiq chi uub’ej; jalanaqex rik’in li ruchich’och’… Li Qaawa’ naraj naq texwanq choq’ reetalil chan ru nak’utun, na’aatinak, nak’anjelak, ut naxtiqib’ rib’ jun lix tzolom li Jesukristo.”9 Maare a’an jun li k’a’aq re ru ch’a’aj, a’b’an ninnaw naq naru nekeb’aanu, rik’in sahil ch’oolejil.
Jultikaq eere naq “neke’wan li winq re naq te’wanq xsahileb’ xch’ool.”10 Rik’in chixjunil li k’a’ru kixnumsi laj Lehi, toj kixtaw xsahil xch’ool. Ma jultik eere naq laj Alma kiwan “chi aalob’resinb’il xch’ool rik’in rahil ch’oolejil”11 sa’ xk’ab’a’ lix tenamit laj Ammoniah? Li anjel kixye re, “Osob’tesinb’ilat, at Alma, jo’kan ut, taqsi aajolom ut chisaho’q aach’ool… xb’aan naq tiikat xatwan chixpaab’ankil lix taqlahom li Dios.”12 Laj Alma kixtzol jun xnimal ru yaal: junelik naru nawan xsahil qach’ool wi naqapaab’eb’ li taqlahom. Jultikaq eere naq sa’ xhoonalileb’ li pleetik ut eb’ li yalok-ix sa’ xkutankil chaq li xb’eenil aj taqlanel aj Moroni, “maajun chik xq’ehil wanjenaq xnimal li sahil ch’oolejil sa’ xyanqeb’ lix tenamit laj Nefi.”13 Naru ut tento taqataw li sahil ch’oolejil naq naqanumsiheb’ k’a’aq re ru ch’a’aj.
Li Kolonel kixnumsiheb’ k’a’aq re ru ch’a’aj: “Ut li ruchich’och’… te’xb’ir rix jo’ chanchan naq maak’a’ xloq’al; jo’kan naq neke’xraple, ut a’an naxkuy, ut neke’xsak’, ut a’an naxkuy. Relik chi yaal, neke’xchuub’a, ut a’an naxkuy, sa’ xk’ab’a’ lix chaab’ilal xch’ool aj rahonel, ut xnajtil li royb’enihom choq’ reheb’ li ralal xk’ajoleb’ li winq.”14
Xb’aan lix chaab’ilal ut xrahom, li Jesukristo kixb’aanu lix tojb’al rix li maak. Xb’aan a’an, a’an naxye qe chiqajunjunqal: “Sa’ li ruchich’och’ teek’ul li rahilal, a’b’anan kawaq eech’ool; laa’in xinq’ax ru xwankil li ruchich’och’.”15 Sa’ xk’ab’a’ li Kristo, laa’o ajwi’ naru naqaq’ax ru xwankil li ruchich’och’.
Tooruuq taxaq xwaklesinkil li qajolom ut xsahob’resinkil qach’ool rajlal naq naqanumsi k’a’aq re ru ch’a’aj jo’ taaraj raj li Qaawa’. Sa’ li loq’laj hoonal a’in re ch’olob’ank chiru li ruchich’och’, ninjultika naq li qaKolonel yo’yo ut naxb’eresi lix Iglees.