Xxaqab’ankil li Kristo chi xjolomil chixjunil
Lix wankil lix evangelio li Kolonel re qajalb’al ut re qosob’tesinkil nachal naq naqak’e reetal ut naqoksi li k’a’ru naraj naxye lix tzol’leb’, lix na’leb’, ut chan ru neke’k’anjelaman a’an.
Jun li k’aam a’an jun k’anjeleb’aal aajel ru li naqanaw ru chiqajunilo. Li k’aam neke’yiib’aman rik’ineb’ xputz’ li noq’, li che’, li alambre, ut wankeb’ chik xkomon li k’a’aq re ru b’ach’inb’ileb’ ru malaj tz’ulinb’ileb’ ru. Wi nekek’e reetal, kok’ k’a’aq re ru yal maak’a’eb’ aj-e naru xkemb’al ut neke’wulak chi kaw tz’aqal. Jo’kan, lix junajinkil ut xk’ulinkil rib’ chi chaab’il kok’ k’a’aq re ru maak’a’eb’ aj-e naru naxyo’ob’tesi junaq k’anjeleb’aal nim xk’anjel.
Jo’ naq jun li k’aam naxtaw xmetz’ew rik’in naab’al ch’uyul li noq’ tz’ulb’ileb’ ru, lix evangelio li Jesukristo naxk’e li xnimal ru ilob’aal sa’ li yaal ut naxk’eheb’ li osob’tesihom k’a’jo’ xsahileb’ naq naqak’e reetal lix k’utum laj Pablo re “xxaqab’ankil li Kristo chi xjolomil chixjunil li wank sa’ choxa ut li wank sa’ ruchich’och’.”1 Chi aajel ru, li xch’utub’ankil li yaal a’an naxjayali rib’ rik’in li Qaawa’ Jesukristo xb’aan naq a’an “li b’e, li yaal ut li yu’am.”2
Nintz’aama naq li Santil Musiq’ej tixsaqenob’resi qu chiqajunjunqal naq naqak’e reetal chan ru naq li na’leb’ xxaqab’ankil li Kristo chi xjolomil chixjunil nak’anjelak rajlal kutan sa’ li qayu’am re xtzolb’al ut xyu’aminkil lix evangelio k’ojob’anb’il wi’chik .
Jun xq’ehil li k’utb’esinb’il na’leb’
Wanko sa’ jun xnimal ru xq’ehil li k’utb’esinb’il na’leb’ re lix Iglees li Jesukristo k’ojob’anb’il wi’chik. Li tusub’ank ke’yeeman resil sa’ li kutan a’in jun ajwi’ li rajomeb’ sa’ li ruchich’och’: xkawob’resinkil li qapaab’aal chirix li qaChoxahil Yuwa’ ut lix k’uub’anb’il na’leb’, ut chirix li li Ralal Jesukristo ut lix tojb’al rix li maak xb’aan a’an. Ink’a’ yal yooko chixk’osb’al ru jarub’ hoonal wanko sa’ li Iglees sa’ domingo. Yooko b’an chixnimob’resinkil lix hoonaleb’ ut lix teneb’ankileb’ li komon ut li junkab’al chiroksinkil xhoonaleb’ re xk’anjelankil naq li hilob’aal kutan taa’ok choq’ jun sahil kutan sa’ li ochoch ut sa’ li Iglees.
Sa’ li po abril, moko ka’ajwi’ ta kijalman xk’uub’ankil ruheb’ li ch’uut re li tijonelil. Kik’uub’aman b’an ru re naq taqenaqaq xmetz’ew ut jwal santaq chik ru re rilb’aleb’ li qas qiitz’in.
Jo’eb’ li noq’ tz’ulb’ileb’ ru re jun li k’aam na’el jo’ jun kawil ut nim xyu’am k’anjeleb’aal, chixjunileb’ li k’a’aq re ru a’in k’ulinb’ileb’ rib’ a’an xkomon jun li k’uub’anb’il k’anjel re xjayalinkil li rajom, eb’ lix k’anjeleb’aal, ut lix k’anjel lix Iglees li Kolonel li k’ojob’anb’il wi’chik rik’in lix k’anjel jwal aajel ru: xtenq’ankil li Dios sa’ lix k’anjel re xk’eeb’al chi uxmank li kolb’a-ib’ ut lix taqenaqil loq’aleb’ li ralal xk’ajol a’an. B’aanuhomaq usilal, meesach lee hoonal chirilb’al lix k’uub’ankil ru li k’a’ru xjultikaman. Tento naq ink’a’ taqakanab’ naq lix ch’olob’ankil ru tixmoy ru li musiq’ejil rajom li k’a’ut naq neke’b’aanuman li jalaak a’in anajwan.
Li qajom a’an naq li paab’aal chirix lix k’uub’anb’il na’leb’ li qaChoxahil Yuwa’ ut chirix lix k’anjel li Kolonel re tojok-ix taak’iiq sa’ li ruchich’och’ ut naq lix sumwank li Dios junelik nakana taawanq chi k’ojk’o.3 Li tz’aqal qajom a’an tenq’ank chi us rik’in lix jalajik qach’ool rik’in li Qaawa’ ut re rahok chi tz’aqal re ru ut k’anjelak chi us chiruheb’ li qas qiitz’in.
Jek’ink ut jachink
Wan naq, laa’o li komon re li Iglees naqajek’i, naqajachi, ut naqoksi li evangelio sa’ li qayu’am naq naqayiib’ jun xnimla tusulal li na’leb’ naqatzol qajunes ut li k’anjel tento taqab’aanu. A’b’anan, li xb’aanunkil a’an naru nokoxram chixtawb’al qanawom ut naru naxram li qilob’aal. Tento taqil qib’ chiru a’an xb’aan naq xk’amb’al jun xtusulal jo’ aj Fariseo li k’a’ru tento taqab’aanu naru nokoxram chi nach’o’k rik’in li Qaawa’.
Li ajom ut li saqob’resiik, li sahil ch’oolejil, ut li jalok ch’oolej ut li kolb’a-ix junelik neke’chal xb’aan “xq’axtesinkil [qach’ool] chiru li Dios”4 ut re “xk’ulb’al xjalam-uuch a’an sa’ li qilob’aal”5 ink’a’ naru neke’k’ulman ka’ajwi’ rik’in xb’aanunkil ut xsachb’al sa’ junaq xtusulal li musiq’ejil k’a’aq re ru tento taqab’aanu. Lix wankil lix evangelio li Kolonel re qajalb’al ut re qosob’tesinkil nachal naq naqak’e reetal ut naqoksi li k’a’ru naraj naxye lix tzol’leb’, lix na’leb’, ut chan ru neke’k’anjelaman a’an. Ka’ajwi’ wi naqaxaqab’ li Kristo chi xjolomil chixjunil, rik’in li qilob’aal chi tiik rik’in a’an, eb’ li yaal re li evangelio tooxk’e chi wulak jo’ naraj li Dios naq toowulaq6 ut rik’in kawil ch’oolej tookuyuq toj sa’ roso’jik.7
Xtzolb’aleb’ ut xkemb’aleb’ li yaal re li evangelio
Lix evangelio li Jesukristo a’an jun xchaq’al ru xtusulal li yaal “xchapom rib’ chi kaw”8 ut kemb’il tz’aqal ru. Naq naqatzoleb’ ut naqakemeb’ ru li k’utb’esinb’il yaal re li evangelio, noko’osob’tesiik rik’in jun xchaq’al ru xsaqenkil qilob’aal ut jun xnimal qamusiq’ejil re rilb’al li naxb’aanu li Qaawa’ sa’ li qayu’am ut jun chaab’il ab’ib’aal re rab’inkil lix yaab’ xkux a’an.9 Ut li na’leb’ re xxaqab’ankil li Kristo chi xjolomil chixjunil naru nokoxtenq’a chixjalb’al ru li tusleb’ na’leb’ k’aynaqo wi’ rik’in jun na’leb’ junajinb’il ru, k’uub’anb’il, ut tz’aqal re ru. Kanab’omaqin chixk’eeb’al eere jun reetalil li tzol’leb’ ut chan raj ru li Iglees li nin’aatinak wi’.
Xb’een eetalil. Li xkaa xraqalil li paab’aal a’an jun xnimal ru xk’utb’esinkil li xxaqab’ankil li Kristo chi xjolomil chixjunil: “Laa’o naqapaab’ naq li xb’een raqal chi na’leb’ ut k’ojob’anb’il k’anjel re li Evangelio a’aneb’: xb’een, Xpaab’ankil li Qaawa’ Jesukristo; xkab’, Li jalb’a-k’a’uxlej; rox, Li kub’iha’ chi sub’b’il choq’ re risinkil li maak; xkaa, Xk’eeb’al li uq’ej choq’ re li maatan re li Santil Musiq’ej.”10
Li tz’aqal paab’aal jayalinb’il rik’in li Qaawa’ Jesukristo—rik’in a’an jo’ li Choxahil Alalb’ej ut li Junaj Yo’lajenaq chiru li Yuwa’b’ej, ut rik’in a’an ut lix k’anjel aj tojol-ix kixtz’aqob’resi ru. “Xb’aan naq a’an xsume ru li rajom li chaq’rab’, ut nareechani chixjunileb’ li neke’paab’ank re; ut eb’ li neke’paab’ank re, te’jiloq rik’in chixjunil li k’a’ru us; jo’kan naq a’an na’aatinak re xb’aanunkil ruuchileb’ li ralal xk’ajoleb’ li winq; ut a’an nawan chi junelik sa’ li choxa.”11 Xk’anjelankil li paab’aal chirix li Kristo a’an xkanab’ankil qib’ chiru ut xk’eeb’al li qoyb’enihom rik’in a’an jo’ li qaKolonel, sa’ lix k’ab’a’ ut sa’eb’ lix yeechi’ihom.
Li xb’een na’leb’ ut yal nachal xjunes, li nak’ulman naq naqakanab’ qib’ chiru li Kolonel a’an li jalok k’a’uxlej ut najto’k chiru li ink’a’ us. Naq naqak’anjela li qapaab’aal chirix li Qaawa’, yal qajunes qib’ nokoxik, nokochal, ut naqakanab’ qib’ sa’ ruq’ a’an. Jo’kan ut, li jalb’a-k’a’uxlej a’an xkanab’ankil qib’ chiru ut xkanab’ankil qib’ sa’ ruq’ laj Tojol-ix re xb’aanunkil li k’a’ru ink’a’ nokoru chixb’aanunkil qajunes. Chiqajunilo laa’o tento wanqo “chi kanab’anb’il anchal qib’ chiru lix k’ulub’ejil a’an li kaw xmetz’ew chi kolok”12 xb’aan naq ka’ajwi’ “sa’ xk’ab’a’ lix k’ulub’ejil, ut li ruxtaan, ut li rusilal li Santil Mesias”13 naru nokowulak jo’ ak’ yo’ob’tesinb’il chik chiru li Kristo14 ut q’ajk rik’in ut wank b’ar wi’ wan li Dios.
Li k’ojob’anb’il k’anjel re li kub’iha’ chi sub’b’il re xk’ulb’al xkuyb’aleb’ li qamaak naraj naq taqakanab’ qib’ chiru a’an, taqakanab’ qib’ sa’ ruq’ a’an, ut taqataaqe a’an. Laj Nefi kixjultika, “Ninnaw naq wi teetaaqe li K’ajolb’ej chi anchal li rajom eech’ool, chi maajun ka’pak’alil ut maajun b’alaq’il nekeb’aanu chiru li Dios, chi tiik b’an eerajom, rik’in xjalb’al eek’a’uxl chirix lee maak, rik’in xk’utb’al xyaalal re li Yuwa’b’ej naq wan eech’ool chixk’ulb’al sa’ eeb’een lix k’ab’a’ li Kristo rik’in kub’iha’—relik chi yal, rik’in xtaaqenkil lee Qaawa’ ut laj Kolol eere taq’a sa’ li ha’, jo’ chanru li raatin, k’ehomaq reetal, chirix a’an teek’ul li Santil Musiq’ej; relik chi yaal, chirix a’an nachal li kub’iha’ re xam ut re li Santil Musiq’ej.”15
Li k’ojob’anb’il k’anjel re li k’ehok uq’ej sa’ jolomej re xk’eeb’al li maatan re li Santil Musiq’ej naraj naq taqakanab’ qib’ chiru a’an, taqakanab’ qib’ sa’ ruq’ a’an, taqataaqe a’an ut taqatiikisi qib’ chi uub’ej rik’in a’an ut rik’in lix tenq’ li Santil Musiq’ej. Jo’ kixye laj Nefi: “Ut anajwan … xb’aan a’in ninnaw naq wi jun li winq ink’a’ taakuyuq toj sa’ roso’jik sa’ xb’aanunkil lix b’aanuhom li Ralal li yo’yookil Dios, ink’a’ taaruuq chi kole’k.”16
Li xkaa xraqalil li paab’aal moko ka’ajwi’ ta naxk’uteb’ li na’leb’ ut li k’ojob’anb’il na’leb’ aajeleb’ ru re li evangelio k’ojob’anb’il wi’chik. A’an b’an jun musiq’anb’il jultikahom re li paab’aal li naxxaqab’ li Kristo chi xjolomil chixjunil: xkanab’ankil qib’ chiru a’an, xkanab’ankil qib’ sa’ ruq’ a’an, xtaaqenkil a’an ut xtiikisinkil qib’ chi uub’ej rik’in a’an—ut toj rik’in a’an.
Xkab’ eetalil. Anajwan nawaj xch’olob’ankil chan ru naq chixjunileb’ li k’uub’anb’il k’anjel ut li neke’b’aanuman sa’ li Iglees neke’xxaqab’ li Kristo chi xjolomil chixjunil. Naru neke’k’utman a’in chi naab’al paay ru; a’b’an junjunqeb’ ajwi’ li te’woksi.
Sa’ 1978, li Awa’b’ej Spencer W. Kimball kixtzoleb’ li komon re li Iglees naq te’xkawob’resi xmetz’ew Sion sa’ chixjunil li ruchich’och’. Kixye reheb’ laj santil paab’anel naq te’kanaaq sa’ lix na’ajeb’ ut te’xk’ojob’ kawil oqech aran, ut naq te’xch’utub’eb’ lix junkab’al li Dios ut te’xk’uteb’ chiru lix b’e li Qaawa’. Chirix a’an kixye naq te’kab’lamanq xkomoneb’ li santil ochoch ut kixyeechi’i rosob’tesinkileb’ laj santil paab’anel a’ yaal b’ar re li ruchich’och’ wankeb’.17
Naq kitam xk’ihaleb’ li oqech, kiniman li rajb’al ru naq li rochocheb’ li komon “a’anaqeb’ [na’ajej] b’ar wi’ eb’ li komon re li junkab’al [te’wulaq chiru] wank, b’ar wi’ [te’ruuq] xsahob’resinkil lix yu’ameb’ ut xtawb’al li rahok-ib’, tenq’, ut waklesink ch’oolej.”18 Xb’aaneb’ a’an naq, sa’ 1980 kik’ojob’aman naq li ch’utam re domingo jachinb’ilaq ru sa’ oxib’ oor re “xjultikankil wi’chik li teneb’ahom sa’ xb’een li junjunq ut li junkab’al ajwi’ re xtzolb’al, xyu’aminkil, ut xk’utb’al li evangelio.”19 Li na’leb’ak chirix li junkab’al ut li ochochnal kijultikaman wi’chik sa’ “Li Junkab’al: Jun Jek’inb’il Aatin choq’ re li Ruchich’och’ ” li q’axtesinb’il xb’aan li Awa’b’ej Gordon B. Hinckley sa’ 1995.20
Sa’ abril re 1998, li Awa’b’ej Hinckley kixye resil xkab’lankileb’ naab’aleb’ li kok’ santil ochoch, re xk’eeb’aleb’ chi wulak li k’ojob’anb’il k’anjel re li Rochoch li Qaawa’ reheb’ li kristiaan ut li junkab’al aj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan sa’ chixjunil li ruchich’och’.21 Ut eb’ li hoonal a’an re k’iik ut chaab’ilo’k sa’ musiq’ej ke’xtz’aqob’resi rib’ xb’aan lix k’iijik li tenq’ank-ib’ sa’ tib’elej rik’in xk’uub’anb’il ru li Fondo Perpetuo para la Educación sa’ 2001.22
Chiru xhoonalil lix k’anjel, li Awa’b’ej Thomas S. Monson chi k’iila sut kixwaklesiheb’ xch’ool li komon re xik “chi kolok” ut jwal ki’aatinak chirix rilb’aleb’ li neb’a’ ut li wankeb’ raajel ru jo’ jun li choxahil teneb’ahom k’ojob’anb’il sa’ li Iglees. Rik’in li kawresink-ib’ re li ruchich’och’, sa’ 2012 kiyoob’tesiman li Servicios de Autosuficiencia.
Chiru xnumikeb’ li chihab’, neke’ch’olob’aman ut neke’kawob’resiman li na’leb’ aajeleb’ ru re xyalb’al xsahil li hilob’aal kutan sa’ kab’l ut sa’ li iglees,23 ut rik’in a’an xkawresinkil qib’ choq’ re lix jalb’al li xtusulaleb’ ru li ch’utam re domingo sa’ li jolomil ch’utub’aj-ib’ a’in.
Ut waqib’ po chaq anajwan, eb’ li ch’uut re li Tijonelil re Melkisedek ke’kawob’resiman ut ke’xjayali rib’ chi chaab’il chik rik’ineb’ li ch’uut aj tenq’ re xwaklesinkil ut xsantob’resinkil li rilb’aleb’ li komon.
Nink’oxla naq jo’ chanru ke’b’aanuman ut li hoonal ke’b’aanuman wi’ li k’a’aq re ru a’in chiru naab’al chihab’ naru nokohe’xtenq’a chirilb’al jun k’anjel junaj ru ut tz’aqal re ru, ut ink’a’ yal ka’ajwi’ jun ch’uut li na’leb’ xjuneseb’ rib’ ut jachinb’ileb’ ru. “Li Dios xk’utb’esihom jun xtusulal li k’iik sa’ musiq’ej choq’ reheb’ li kristiaan ut li junkab’al rik’ineb’ li k’ojob’anb’il k’anjel, li k’utum, li k’uub’anb’il ch’utam, ut eb’ li kok’ k’anjel li jayalinb’ileb’ sa’ li ochochnal ut tenq’anb’ileb’ xb’aan li Iglees. Eb’ ch’uut ut eb’ li k’uub’anb’il ch’utam re li Iglees wankeb’ re rosob’tesinkileb’ li kristiaan ut eb’ li junkab’al, ut ink’a’ yal wankeb’ chi jo’kan.”24
Nintz’aama naq taaruuq taqak’e reetal lix k’anjel li Qaawa’ jo’ jun nimla k’anjel sa’ xb’een li ruchich’och’ li jwal jayalinb’il wi’chik sa’eb’ li junkab’al ut tenq’anb’il xb’aan li Iglees. Ninnaw ut ninch’olob’ xyaalal naq li Qaawa’ yoo chixk’utb’esinkil ut “toj tixk’utb’esi naab’al chik xninqal ru ut aajel ru k’a’aq re ru chirix li rawa’b’ejihom li Dios.”25
Yeechi’ihom ut xnawom ch’oolej
Xintikib’ aatinak chirix li kawilal natawman naq neke’oksiman lix putz’ li noq’ chi b’ach’lenb’il malaj chi tz’ulb’il jo’ jun li k’aam. Chanchan ajwi’ a’an, ninyeechi’i naq taqil xk’iijik xchaab’ilal, li rajb’al, ut li wankilal naq naqatzol ut naqayu’ami lix evangelio li Jesukristo k’ojob’anb’il wi’chik wi naqayal qaq’e chixxaqab’ankil li Kristo chi xjolomil chixjunil.
Chixjunileb’ li hoonal ut eb’ li osob’tesihom maak’a’eb’ roso’jik, neke’chal chaq ut wan rajom xb’aan li Qaawa’ Jesukristo, ut neke’kana sa’ xk’ab’a’ a’an. Jo’ kixch’olob’ xyaalal laj Alma: “Maak’a’ chik junaq b’e chi moko chan chik ru naru nakole’ wi’ li winq, ka’ajwi’ rik’in ut sa’ xk’ab’a’ li Kristo. K’e reetal, a’an lix yu’am ut lix saqen li ruchich’och’.”26
Rik’in sahil ch’oolejil ninwotz lix nawom inch’ool chirix lix choxahilal ut naq tz’aqal yo’yo li Junelik Yuwa’b’ej ut Lix Raarookil Alal, Jesukristo. Rik’in li qaKolonel naqataw li sahil ch’oolejil. Ut rik’in a’an naqataw li tz’aqal “tuqtuukilal sa’ li ruchich’och’ a’in, ut li junelik yu’am sa’ li ruchich’och’ toj chalel.”27 Ninch’olob’ xyaalal a’an sa’ lix santil k’ab’a’ li Jesukristo, amen.