Leringen van kerkpresidenten
Een eerzaam, gelukkig en succesrijk huwelijk


Hoofdstuk 18

Een eerzaam, gelukkig en succesrijk huwelijk

Echtelieden die de Heer en elkaar trouw blijven hebben een harmonieuze, eeuwige relatie.

Uit het leven van Spencer W. Kimball

Voorafgaand aan zijn roeping tot het Quorum der Twaalf Apostelen was Spencer W. Kimball mede-eigenaar van een makelaardij in verzekeringen en onroerend goed in Safford (Arizona). Een van zijn werkneemsters, Carmen Richardson Smith, vertelde eens dat ze zich herinnerde hoe trouw Spencer en Camilla Kimball voor hun zoon Edward zorgden toen die in de jaren dertig polio kreeg:

‘Ik bewonderde broeder Kimball en zijn vrouw heel erg vanwege hun relatie. Toen Eddie in Californië langdurig behandelingen onderging, bleef zuster Kimball bij hem en reisde president Kimball er op kritieke momenten heen. In periodes dat Eddie van operaties aan het herstellen was, ging broeder Kimball naar huis om voor de rest van het gezin te zorgen terwijl zijn vrouw bij Eddie bleef.

‘Ik meen dat hij haar elke dag schreef. En niet zomaar een briefje van vijftig woorden. Soms, als hij erg weinig tijd had, dicteerde hij mij een brief. Ik herinnerde hoe dat voelde: ik vond het bijna een heilige eer.

‘Zij hadden een goed, gelukkig huwelijk, en leken grote wederzijdse achting te hebben. Het leek erop dat hun beider wereld om de ander draaide.’1

De liefde die Spencer en Camilla Kimball voor elkaar hadden, die zo duidelijk was toen ze jong waren, werd sterker en dieper naarmate ze ouder werden. President Kimball sprak vaak zijn dank uit voor de relatie met zijn vrouw: ‘Camilla heeft mij in alles terzijde gestaan. We hebben onze ouders en andere dierbaren begraven en we hebben onze eigen te vroeg geboren kinderen opgegeven. We hebben diepe dalen meegemaakt en zijn tot grote hoogten gestegen. (…) We hebben samen geweend en gelachen. (…) Ons leven is ondanks alle verdrietige en ernstige dingen ook vol plezier geweest. We hebben gedanst, gezongen, gasten onthaald, liefgehad en liefde ontvangen. Met een vrouw als Camilla Eyring wordt het leven rijk en overvloedig.’2

Na een lang en gelukkig huwelijk zei hij: ‘We hebben een partner nodig die niet verwend is, die onze rimpels niet telt, die niet aan onze stommiteiten en zwakheden denkt; (…) we hebben een liefhebbende metgezel(lin) nodig met wie wij geleden, geweend, gebeden en aanbeden hebben; iemand met wie wij verdriet en teleurstellingen hebben ondergaan, iemand die van ons houdt om wat wij zijn of willen worden en niet om wat wij met onze façade lijken te zijn.’3

Leringen van Spencer W. Kimball

Het eeuwig huwelijk is door God ingesteld en het gezin is een onmisbaar onderdeel van het plan van onze hemelse Vader voor ons

Het eerzame huwelijk is door God ingesteld. Hij verordineerde dat de basiseenheid van de samenleving een thuis met een gezin zou zijn, en wij moeten oppassen, want de valse cultuur van deze tijd is zich aan het afwenden van dit door God opgestelde plan. (…)

Er lijkt een toenemende trend tegen het huwelijk uit ontaarde delen van de wereld te komen en een uiterst sterke trend voor een huwelijk zonder kinderen. Uiteraard is de volgende vraag: ‘Waarom zou ik trouwen?’ En dan komen we op de ‘revolutie tegen het huwelijk’. De argumenten zijn dat kinderen een last en verplichting zijn. Velen hebben zichzelf overtuigd dat onderwijs, vrijheid zonder beperkingen en verplichtingen het echte leven is. En helaas krijgt dit onverlichte, destructieve denkbeeld ook voet aan de grond bij sommige van onze leden.4

Om tegenwicht te bieden aan de kwade leringen in de media en op het toneel en op straat, moeten we onderwijzen in het huwelijk, de juiste vorm van het huwelijk: het eeuwig huwelijk.5

Een fundamentele reden voor het eeuwig huwelijk is dat het leven eeuwig is. En om in harmonie te zijn met eeuwige doeleinden, moet het huwelijk net zo lang voortleven. Een huwelijk gesloten door een ambtenaar van de burgerlijke stand, of door kerkfunctionarissen buiten de tempel, is alleen voor deze tijd, ‘tot de dood u scheidt’, of ‘zo lang u beiden leeft’. Het eindigt bij de dood. (…) Het eeuwig huwelijk wordt gesloten door de profeet van de Heer of door een van de zeer weinigen aan wie hij dit gezag heeft gedelegeerd. Het wordt gesloten in heilige tempels die met dat doel worden gebouwd en ingewijd. Alleen zo’n huwelijk is na de dood geldig en houdt de man-vrouwrelatie en de ouder-kindrelatie tot in de eeuwigheid in stand.6

Een rechtschapen, gelukkig en succesvol huwelijk is ongetwijfeld het belangrijkste doel van ieder normaal mens. Het huwelijk is door de Heer ingesteld om sterke, gelukkige gezinnen en nakomelingen tot stand te brengen. Ieder die opzettelijk een huwelijk vermijdt, is niet alleen niet normaal maar dwarsboomt zijn eigen vooruitgang.

Ik verdedig mijn gebruik van de term normaal omdat de Heer zelf de norm heeft vastgesteld door Adam en Eva, zijn eerste man en vrouw op deze aarde, samen te brengen en hen door een heilige huwelijksceremonie in de echt te verbinden. Zij waren allebei heel anders en hadden ieder een andere rol. Hij had de ceremonie nog maar net voltrokken toen Hij tegen hen zei: ‘Weest vruchtbaar en wordt talrijk; vervult de aarde en onderwerpt haar, heerst [er]over’ (Genesis 1:28).

Het is normaal om te huwen en normaal om kinderen te baren. Iedereen zou moeten willen trouwen omdat dit is wat God in de hemel voor ons heeft gepland. Zo heeft Hij het bedacht.7

Het hele plan van [de Heer] is intelligent opgesteld om in liefde kinderen op de wereld te brengen met respect voor hun ouders. Als de oppervlakkige denkbeelden van veel mensen in deze tijd hadden overheerst, zou de wereld, het mensenras en al wat goed is al lang aan een einde gekomen zijn. (…)

De Heer heeft gezegd dat iemand om de hoogste van de drie graden van heerlijkheid in het celestiale koninkrijk te bereiken ‘tot deze orde van het priesterschap [moet] toetreden (namelijk het nieuw en eeuwigdurend huwelijksverbond);

‘En als hij dat niet doet, kan hij die niet verwerven’ (LV 131:2–3).

Dit is juiste manier.

Er zijn mannen die nooit zijn getrouwd en daar zelf voor hebben gekozen. Zij ontzeggen zichzelf iets goeds. Er zijn misschien ook veel vrouwen die zichzelf zegeningen ontzeggen. En er zijn mensen die nooit zijn getrouwd omdat ze daar nooit de kans toe hebben gekregen. Wij weten uiteraard dat de Heer voor voldoende compensatie zal zorgen en dat er nooit iemand veroordeeld wordt wegens iets waar hij of zij niets aan kon doen. (…)

Maar laat niemand met betrekking tot het huwelijk en de rol van man en vrouw God weerstaan. (…)

Ik hoop oprecht dat de meisjes en vrouwen in de kerk, en de mannen en jongens, een diepe teug van het levenswater zullen nemen en hun leven in overeenstemming brengen met de mooie, uitgebreide rol die de Heer voor hen heeft weggelegd.

Ik hoop dat wij niet zullen proberen om een plan te vervolmaken dat al volmaakt is, maar er met al onze macht, verstand en sterkte naar zullen streven om onszelf te vervolmaken met het uitgebreide plan dat wij hebben gekregen. Het zou niet eerlijk zijn om het plan er de schuld van te geven dat sommigen er niet mee zijn geslaagd. Laten wij onze houding, onze activiteiten, ons hele leven zo in de hand houden dat wij erfgenaam worden van de rijke en talrijke zegeningen die ons zijn beloofd.8

Er is een zorgvuldige voorbereiding nodig voor het eeuwig huwelijk

Het huwelijk is waarschijnlijk de belangrijkste van alle beslissingen, en heeft de meest verreikende gevolgen, want het is niet alleen van invloed op ons huidige geluk, maar ook op onze eeuwige vreugde. Het beïnvloedt niet alleen de twee huwelijkspartners, maar ook hun gezin en vooral hun kinderen en kleinkinderen, van generatie op generatie.

Als we voor dit leven en de eeuwigheid een partner uitkiezen, moeten we uiterst zorgvuldig zijn en goed nadenken, bidden en vasten om er zeker van te zijn dat we niet de verkeerde beslissing nemen. In een goed huwelijk moet er eenheid van verstand en hart zijn. Emoties mogen niet de beslissingen bepalen, maar het verstand en het hart, versterkt door vasten, gebed en ernstige overweging, zullen de kansen op een gelukkig huwelijk vergroten. Er is offerbereidheid en grote onbaatzuchtigheid voor nodig, en we moeten met elkaar delen. (…)

Het is een illusie dat er voor iedereen maar één geschikte partner is. Hoewel iedere jongeman en jongevrouw ijverig en met een gebed in het hart naar een partner zoekt met wie hij of zij een prachtig en verenigbaar leven kan leiden, is het zeker dat bijna iedere goede man en goede vrouw een gelukkig en succesvol huwelijk kunnen hebben als ze zich daar allebei volledig voor willen inzetten.

Twee personen die aan het altaar plaatsnemen om te trouwen, moeten beseffen dat het gelukkige huwelijk waar zij op hopen geen wettelijke garantie is. Er moeten offers gebracht worden, er moet gedeeld worden en sommige vrijheden moeten worden ingeleverd. Er moet lang en hard bezuinigd worden. Kinderen kosten veel geld, tijd en zorg; maar zij brengen ook de diepste en liefste gevoelens.9

Uitstellen van een huwelijk is (…) niet helemaal aanvaardbaar. Alle normale mensen zouden hun leven zo moeten plannen dat een tempelhuwelijk in hun jonge leven er deel van uitmaakt, alsmede de bedoeling om zich te vermenigvuldigen en als jonge volwassenen kinderen te krijgen.10

Jonge mensen die hun koers hebben uitgezet naar een huwelijk in de tempel hebben al een gedachtepatroon gevestigd waardoor ze geneigd zijn om samen met de door hen gekozen partner, als ze die eenmaal gevonden hebben, plannen te maken. Al voordat hun huwelijk op die heilige plek is voltrokken, maken ze samen plannen voor hun leven en zetten dan als bruid en bruidegom die koers verder uit naar een gelukkig, succesvol en geestelijk leven, op weg naar de verhoging in Gods koninkrijk.11

‘Ieder van u zou de hele wereld afreizen om de verordening ter verzegeling te ontvangen als u het belang daarvan begreep, als u besefte hoe geweldig die is. Geen afstand, gebrek aan geld of omstandigheid zou u ervan weerhouden om in de heilige tempel van de Heer te trouwen.12

Er komt een nieuwe geest in Zion als de jonge vrouwen tegen hun vriendjes zeggen: ‘Als jij geen tempelaanbeveling kunt krijgen, dan kan ik mij niet aan jou binden, zelfs niet voor dit leven.’ En de jonge teruggekeerde zendelingen zeggen tegen hun vriendinnetjes: ‘Het spijt me, maar hoeveel ik ook van je hou, ik trouw niet buiten de tempel met je.’ (…)

We vragen ons af waarom mensen al die zegeningen en beloften negeren en niet het juiste huwelijk sluiten en zo hun leven verspillen in een bevroren wildernis die misschien nooit ontdooit. Waarom zou een jonge persoon ook maar even overwegen om een huwelijk buiten de tempel te sluiten en de beschikbare heerlijkheid in gevaar te brengen?13

Echtparen kunnen een onfeilbare formule volgen om samen gelukkig te worden

Bijna elk huwelijk kan mooi, harmonieus, gelukkig en eeuwig zijn als de twee betrokkenen besluiten dat dit de bedoeling is, dat het moet en zal gebeuren.14

We gaan ook beseffen dat een huwelijksceremonie alleen geen garantie voor een gelukkig en succesvol huwelijk is. We worden niet gelukkig door op een knop te drukken, om bijvoorbeeld het licht aan te doen. Geluk is een gemoedstoestand. Geluk moet verdiend worden. Het kan niet gekocht worden en is nergens gratis verkrijgbaar.

Sommige mensen denken dat geluk een aantrekkelijk leven vol gemak, luxe en voortdurende opwinding is. Maar een goed huwelijk is gebaseerd op een geluk dat veel meer is en voortkomt uit geven, dienen, delen, offeren en onbaatzuchtigheid.

Twee mensen met een verschillende achtergrond merken al snel na de ceremonie dat ze de harde realiteit onder ogen moeten zien. Er is geen fantasie- of schijnwereld meer — we moeten uit de wolken komen en met beide benen stevig op de grond staan. Er moet verantwoordelijkheid en nieuwe taken geaccepteerd worden. Enkele persoonlijke vrijheden moeten worden opgegeven en er moeten veel onzelfzuchtige aanpassingen aangebracht worden.

Men beseft al gauw na het huwelijk dat de huwelijkspartner zwakheden heeft die eerder niet onthuld of ontdekt zijn. De deugden die zo opvielen tijdens de verkering, worden nu relatief kleiner, en de zwakheden die zo klein en onbetekenend leken tijdens de verkering, nemen nu enorme afmetingen aan. Dan wordt het tijd voor begrip, zelfevaluatie, gezond verstand, overleg en planning. (…)

Er is een onfeilbare formule die ieder echtpaar een gelukkig en eeuwig huwelijk garandeert; maar, zoals met alle formules, mogen er geen ingrediënten weggelaten, verminderd of beperkt worden. De keus met wie we uitgaan en na het huwelijk de hofmakerij voortzetten zijn allebei even belangrijk, maar niet belangrijker dan het huwelijk zelf. Het succes van een huwelijk is van twee personen afhankelijk — van allebei.

In een huwelijk dat gebaseerd is op redelijke normen (…) zijn er geen krachten die het kunnen vernietigen dan alleen die van de partners zelf. Zij moeten allebei hun verantwoordelijkheid op zich nemen. Andere mensen en instellingen kunnen een goede of slechte invloed hebben. Financiële, maatschappelijke, politieke en andere situaties kunnen van invloed zijn. Maar het huwelijk is vooral afhankelijk van de twee partners die er altijd voor kunnen zorgen dat hun huwelijk succesvol en gelukkig is als zij vastbesloten, onzelfzuchtig en rechtschapen zijn.

De formule is eenvoudig. Er zijn maar weinig ingrediënten, hoewel er veel uitbreidingen zijn.

Ten eerste moet het huwelijk op de juiste wijze benaderd worden, met de keuze van een partner die zo volmaakt mogelijk is in de zaken die voor beiden belangrijk zijn. En dan moeten deze twee partijen naar het altaar in de tempel gaan en zich realiseren dat ze hard moeten werken om van dit huwelijk een succes te maken.

Ten tweede moeten ze onzelfzuchtig zijn, ze moeten zichzelf wegcijferen en alles voor het welzijn van het gezin doen — zichzelf onderwerpen.

Ten derde moeten ze elkaar voortdurend het hof maken en elkaar met genegenheid, vriendelijkheid en voorkomendheid bejegenen om de liefde levend te houden en te laten groeien.

Ten vierde moeten ze allebei de geboden van de Heer volledig naleven.

Als deze ingrediënten op de juiste wijze vermengd worden en voortdurend actief zijn, is het bijna onmogelijk dat iemand ongelukkig is, dat misverstanden blijven bestaan of dat mensen uit elkaar gaan. Echtscheidingsadvocaten zouden zich op een ander aspect van de wet moeten toeleggen.15

Onbaatzuchtigheid en onderhouden van de geboden leidt tot succes in het huwelijk

Man en vrouw moeten voor het huwelijk letterlijk en volledig beseffen dat het welzijn van het nieuwe gezinnetje het welzijn van de individuele huwelijkspartner altijd te boven gaat. Beiden moeten ‘ik’ en ‘mijn’ vervangen door (…) ‘wij’ en ‘onze’. Bij iedere beslissing moet bedacht worden dat er twee of meer mensen bij betrokken zijn. Als de vrouw nu belangrijke beslissingen moet nemen, zal zij overwegen wat voor invloed die op de ouders, de kinderen, het gezin en hun geestelijk leven zullen hebben. Als de man een beslissing moet nemen inzake zijn beroep, sociale leven, vrienden of hobby, moet hij beseffen dat hij deel uitmaakt van een gezin en dat hij het welzijn van de hele groep moet overwegen.16

Als twee mensen aan hun huwelijk werken, moeten man en vrouw samen zorgvuldig een begroting opstellen en zich daaraan houden. Veel huwelijken gaan stuk als echtelieden ongeplande uitgaven doen. Bedenk dat het huwelijk een partnerschap is dat waarschijnlijk niet zal slagen als men beslissingen niet samen neemt.17

Een huwelijk is misschien niet altijd evenwichtig en probleemloos, maar het kan vreedzaam zijn. Een echtpaar kan te maken krijgen met armoede, ziekte, teleurstelling, mislukking en zelfs de dood, maar daardoor worden de echtelieden niet van hun gemoedsrust beroofd. Het huwelijk kan succesvol zijn zolang egoïsme zijn intrede niet doet. Als de ouders volkomen onzelfzuchtig zijn, brengen moeilijkheden en problemen hen samen en geven hen een onverbrekelijke band. (…)

Liefde is net als een bloem en heeft net als het lichaam voortdurend voeding nodig. Het sterfelijk lichaam zal snel sterven als het niet geregeld gevoed wordt. Een mooie bloem zal zonder voedsel en water sterven. En zo kan ook onze liefde niet eeuwig duren als we die niet voortdurend voeden met porties genegenheid, respect, bewondering, dankbaarheid en onbaatzuchtigheid.

Volledige onbaatzuchtigheid garandeert nog een andere bijdrage aan een succesvol huwelijk. Als iemand voortdurend het belang en het geluk van de ander voor ogen heeft, zal de liefde in het huwelijk steeds verder en sterker groeien. Veel echtparen staan toe dat hun huwelijk afgezaagd wordt en dat hun liefde bekoelt als oud brood of versleten sokken. De belangrijkste voedingsmiddelen voor liefde zijn: voorkomendheid, vriendelijkheid, attentheid, zorgzaamheid, genegenheid, waardering, bewondering, trots, kameraadschap, vertrouwen, geloof, partnerschap, gelijkwaardigheid en wederzijdse afhankelijkheid.

Om echt gelukkig in het huwelijk te zijn, moet men voortdurend de geboden van God getrouw naleven. Niemand, alleen of getrouwd, is ooit zonder rechtschapenheid volledig gelukkig geweest. Er zijn tijdelijke bevredigingen en voorlopige, gecamoufleerde situaties, maar definitief, volledig geluk kan alleen door reinheid en rechtschapenheid worden verkregen. (…)

Als twee mensen de Heer meer liefhebben dat hun eigen leven en vervolgens elkaar meer liefhebben dan hun eigen leven, en met het evangelie als basis harmonieus samenwerken, zullen ze dit grote geluk zeker ontvangen. Als man en vrouw geregeld samen naar de heilige tempel gaan, in gebed neerknielen met het gezin, hand in hand naar de kerk gaan, een rein leven leiden — zowel mentaal als lichamelijk — zodat al hun gedachten, verlangens en liefde op elkaar gericht zijn, en als zij samenwerken aan de opbouw van Gods koninkrijk, zal hun geluk een hoogtepunt bereiken.18

Het huwelijk vereist volledige trouw en loyaliteit

Er zijn gehuwde mensen die hun ogen laten afdwalen en hun hart laten ronddolen, die denken dat het niet zo erg is om te flirten, om een ander in je hart toe te laten en naar een ander dan de eigen man of vrouw te verlangen. Maar de Heer heeft ondubbelzinnig gezegd: ‘Gij zult uw vrouw liefhebben met geheel uw hart, en haar aankleven en geen ander’ (LV 42:22).

Als de Heer geheel uw hart zegt, dan is er geen ruimte om te delen, te verdelen of iemand iets te ontzeggen. En dan geldt uiteraard voor de vrouw: ‘Gij zult uw man met geheel uw hart liefhebben, en gij zult hem aankleven en geen ander.’

Door de woorden geen ander wordt alles en iedereen uitgesloten. De huwelijkspartner krijgt dan voorrang in het leven van de wederhelft, en geen maatschappelijke positie, beroep of politieke ambitie, noch enige andere interesse, persoon of zaak mag voorrang krijgen boven de huwelijkspartner. Soms zien we vrouwen die ten koste van hun man helemaal in hun kinderen opgaan en soms zelfs van hem vervreemden.

Tot hen zegt de Heer: ‘Gij zult hem aankleven en geen ander.’19

Mensen blijven vaak aan hun moeder, vader en vrienden kleven. Soms kunnen moeders hun kinderen niet loslaten. Mannen en vrouwen gaan naar hun ouders terug om advies en raad, terwijl ze in de meeste aangelegenheden hun huwelijkspartner moeten aankleven. Alle intimiteiten moeten vertrouwelijk worden gehouden.20

Het huwelijk veronderstelt volledige getrouwheid en loyaliteit. Iedere huwelijkspartner aanvaardt de ander in de wetenschap dat hij of zij het hart, de kracht, de loyaliteit, de eerzaamheid en de toegenegenheid in alle waardigheid aan de partner geeft. Iedere afdwaling is zondig; iemand anders deelgenoot maken van ons hart is een overtreding. Net als we ons ‘oog alleen op de ere Gods gericht’ moeten hebben, moeten we ook ons oog, oor en hart uitsluitend op ons huwelijk, onze partner en ons gezin richten.

Ik smeek allen die huwelijksgeloften hebben afgelegd en een huwelijksverbond hebben gesloten om dat huwelijk heilig te houden, het vers te houden, en vaak en oprecht hun genegenheid te betuigen.

Mannen, ga naar huis — in lichaam, geest, gedachten, loyaliteit, interesse en genegenheid — en heb uw partner lief in een heilige, onverbrekelijke band.

Vrouwen, ga naar huis met al uw interessen, trouw, verlangens, loyaliteit en genegenheid, en werk samen aan een hemels thuis. Daarmee zou u uw Heer en Meester zeer behagen en uzelf verzekeren van allesovertreffend geluk.22

Ideeën voor studie en bespreking

Denk na over deze ideeën terwijl u het hoofdstuk bestudeert of u zich voorbereidt op uw onderwijs. Zie pp. V–IX voor meer informatie.

  • Wat zijn volgens u aanwijzingen dat een huwelijk eerzaam is? Gelukkig? Een succes? Welke van die aanwijzingen vindt u in president Kimballs relatie met zijn vrouw, Camilla? (Zie pp. 209, 211.)

  • Neem het onderdeel door dat op pagina 211 begint. Noemt u eens een aantal invloeden in de huidige wereld die volgens u het huwelijk afbreken. Welke uitwerking hebben die aanvallen? Hoe kunnen wij er ‘tegenwicht’ aan bieden, vooral thuis?

  • Welke leringen van president Kimball over de voorbereiding op een eeuwig huwelijk maken de meeste indruk op u, en waarom? (Zie pp. 213–215.) Aan welke leringen hebben gehuwden het meest?

  • President Kimball zegt dat er een ‘onfeilbare formule’ voor het huwelijk is (pp. 216–217). Wat kunnen de gevolgen voor een huwelijk zijn als een van de ingrediënten ontbreekt?

  • President Kimball zegt dat de echtelieden elkaar moeten ‘aankleven’ en geen ander (pp. 219–220). Wat kunnen echtparen doen om ervoor te zorgen dat externe verplichtingen en interessen hun wederzijdse loyaliteit niet in de weg zitten?

Relevante teksten: Genesis 2:18, 21–24; 1 Korintiërs 11:11; Efeziërs 5:22–25; LV 132:7–21

Noten

  1. ‘President Spencer W. Kimball: On the Occasion of His 80th Birthday’, Ensign, maart 1975, pp. 6, 8.

  2. Caroline Eyring Miner en Edward L. Kimball, Camilla: A Biography of Camilla Eyring Kimball (1980), p. VIII.

  3. The Teachings of Spencer W. Kimball, red. Edward L. Kimball (1982), p. 310.

  4. Conference Report, april 1979, pp. 5–7; of Ensign, mei 1979, p. 6.

  5. ‘Marriage Is Honorable’, Speeches of the Year, 1973 (1974), p. 266.

  6. The Miracle of Forgiveness (1969), p. 243.

  7. ‘The Importance of Celestial Marriage’, Ensign, oktober 1979, p. 5.

  8. ‘The Lord’s Plan for Men and Women’, Ensign, oktober 1975, pp. 4–5.

  9. ‘Oneness in Marriage’, Ensign, maart 1977, pp. 3, 4.

  10. Verslag van de gebiedsconferentie te Stockholm (Zweden), 1974, p. 10.

  11. The Miracle of Forgiveness, p. 249.

  12. Ensign, oktober 1979, pp. 4–5.

  13. ‘The Marriage Decision’, Ensign, februari 1975, p. 6.

  14. ‘Marriage Is Honorable’, p. 257.

  15. Ensign, maart 1977, pp. 3, 4.

  16. Ensign, maart 1977, p. 4.

  17. Conference Report, oktober 1975, p. 6; of Ensign, november 1975, p. 6.

  18. Ensign, maart 1977, pp. 4, 5.

  19. Faith Precedes the Miracle (1972), pp. 142–143.

  20. Ensign, maart 1977, p. 5.

  21. Faith Precedes the Miracle, p. 143.

  22. Faith Precedes the Miracle, p. 148.