2015
Ko ha Fakamoʻoni ʻo e Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí
Tīsema 2015


Ko ha Fakamoʻoni ʻo e Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí

Lolotonga ʻa e taʻu ʻe 54 ʻo e hoko ʻa Palesiteni Peeka ko e Taki Māʻolungá mo e taʻu ʻe 45 ʻene hoko ko ha ʻAposetoló, ko ha fakamoʻoni makehe “ʻo e huafa ʻo Kalaisí ʻi he māmaní kotoa” (T&F 107:23), naʻá ne fakahoko ʻa e fakamoʻoni ko iá ʻi he loto fakatōkilalo. Naʻe kole ʻe Palesiteni Peeka ʻi ha taimi siʻi kimuʻa heʻene pekia ʻi he ʻaho 3 ʻo Siula 2015, ke vahevahe ʻa e ngaahi konga ko ʻeni ʻo ʻene ngāue fakafaifekaú ʻi he Liahoná. ʻI he laumālie ʻo e faʻahitaʻu Kilisimasí, ʻoku nau fakaʻilongaʻi ai ʻa ʻene fakamoʻoni mo e ʻofa ki he Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí.

ʻĪmisi
Carl Bloch's painting depicting Christ with a boy. The painting is cropped to show only Christ. There is a halo of light around Christ's head.

Fakaikiikí mei he Christ and the Young Child, fai ʻe Carl Heinrich Bloch

ʻOku ou ʻOfa ʻi he ʻEikí

“ʻOku ou saiʻia ʻi he Kilisimasí. ʻOku ʻi ai e ongo makehe ʻi he taimi Kilisimasí. ʻOku afuhia e māmaní—ʻo ʻikai ko e kāingalotu pē ʻo e Siasí ka ki he funga ʻo e māmaní—ʻi he fakamoʻoni ko Sīsū ʻa e Kalaisí. … ʻI heʻeku hoko ko ha tamaioʻeiki ʻa e ʻEikí, ko e taha ʻo e Toko Hongofulu Mā Uá, ʻoku ou ʻilo ko e Kalaisí ʻa Sīsū. …

“ʻOku ou ʻofa ki he ʻEikí. ʻOku ou ʻofa ʻi Heʻene ngāué. ʻOku ou ʻofa ʻi he Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní mo fakamoʻoni kiate Ia, ko hotau ʻEiki mo hotau Kaumeʻa.”1

ʻOku ou Hoko ko ha Fakamoʻoni Kiate Ia

“ʻOku ʻi ai ha ngaahi meʻa ʻoku fuʻu toputapu ke u lave ki ai. …

“ʻOku ʻikai ke pehē ia ʻoku fakapulipuli, ka ʻoku nau toputapu; ʻo ʻikai ke aleaʻi, ka ke tokangaekina mo maluʻi ʻi he loto mālūʻia tahá.

“ʻOku toki mahino kiate au ʻa e ʻuhinga ʻa e palōfita ko ʻAlamaá:

“‘… ʻOku tuku ki ha tokolahi ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi meʻa lilo ʻa e ʻOtuá; ka neongo ia kuo fai kiate kinautolu ha fekau mamafa ke ʻoua naʻa nau fakahā kae fakatatau pē ki he konga ʻo ʻene folofolá ʻa ia ʻokú ne fakangofua ki he fānau ʻa e tangatá, ʻo fakatatau ki he tokanga mo e faivelenga ʻoku nau fai kiate iá.

“‘Pea ko ia, ʻilonga ia ʻe fakafefeka hono lotó, ʻe maʻu ʻe ia ʻa e konga siʻi ange ʻo e folofolá; pea ʻilonga ia ʻe ʻikai fakafefeka hono lotó, ʻe foaki kiate ia ʻa e konga lahi ʻo e folofolá, kae ʻoua kuo tuku kiate ia ke ne ʻiloʻi ʻa e ngaahi meʻa lilo ʻa e ʻOtuá ʻo aʻu ki heʻene ʻiloʻi hono kotoa’ (ʻAlamā 12:9–10). …

“Ko ʻeni, ʻoku ou fifili mo koe pe ko hai au ke ui ki he lakanga fakaeʻaposetolo māʻoniʻoní. ʻOku lahi e ngaahi taukei ia ʻoku ʻikai ke u maʻú. ʻOku lahi mo e ngaahi meʻa ʻi heʻeku tuiaki ke ngāué ʻoku kei fie maʻu. ʻI heʻeku fakalaulauloto ki aí, ne u ʻilo ha meʻa pē taha, ha taukei pē ʻe taha pea mahalo pē naʻa ʻoku ʻi ai mo hano tupuʻanga, ka ʻoku ou maʻu ʻa e fakamoʻoni ko .

“ʻOku ou fakahā kiate kimoutolu ʻoku ou ʻiloʻi ko e Kalaisí ʻa Sīsū. ʻOku ou ʻilo ʻokú Ne moʻui. Naʻe ʻaloʻi Ia ʻi he vahevaheʻanga ʻo taimí. Naʻá Ne akoʻi ʻEne ongoongoleleí, naʻe fakamāuʻi, naʻe tutuki. Naʻá Ne toetuʻu ʻi he ʻaho hono tolú. Ko e ʻuluaki fua Ia ʻo e toetuʻú. ʻOkú Ne maʻu ha sino ʻo e kakano mo e hui. Ko ʻeku fakamoʻoní ʻeni. ʻOku ou hoko ko ha fakamoʻoni kiate Ia.”2

Naʻá ne Tali ʻa e Tauteá

ʻĪmisi
Jesus Christ depicted leaning on a rock in the Garden of Gethsemane. The image depicts the Atonement of Christ.

TOʻO MEI HE Not My Will, But Thine, Be Done, TĀ FAKATĀTAAʻI ʻE Harry Anderson

“Naʻe tokolahi ha kau tangata kimuʻa mo e hili ʻa e Tutukí naʻa nau loto fiemālie ke foaki ʻenau moʻuí ʻi ha ngaahi ngāue loto-toʻa taʻesiokita. Ka naʻe ʻikai ha taha te ne fehangahangai mo e meʻa naʻe kātekina ʻe Kalaisí. Naʻá ne fuesia ʻa e kavenga ʻo e maumaufono ʻa e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá, ʻa e halaia kotoa ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá. Pea hanga mai foki mo e Fakaleleí ʻi he tafaʻaki ʻe tahá. Naʻe lava ke fakalelei ʻa e ʻaloʻofá mo e fakamaau totonú ʻo fakafou ʻi Heʻene loto fiemālie ke fai iá, ʻo poupouʻi ai e fono taʻengatá, he ka ne ʻikai ke aʻusia e fakalaloa ko iá ne ʻikai mei lava ke huhuʻi ha tangata fakamatelie.

“Naʻá ne loto ke fuesia ʻa e tautea maʻá e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá maʻa ʻenau fai angahalá mo e anga fakalieliá kotoa; maʻá e anga fulikivanú, anga taʻemaʻá, fakausousá, mo e faihalá; maʻá e maʻunimaá; maʻá e tāmaté mo e fakamamahí mo e tautoitoí—maʻá e kotoa ʻo e ngaahi angafai ʻoku fakahoko ʻi he māmaní. ʻI heʻene fili iá kuó Ne fehangahangai ai mo e mālohi fakatauele ʻo Sētané, ʻa ia naʻe ʻikai foaki kiate ia ʻa e kakanó pe moʻulaloa ki he mamahi fakamatelié. Ko Ketisemani ia!

“ʻOku ʻikai haʻatau ʻilo ki he founga ne ikunaʻi ai ʻa e Fakaleleí. Naʻe ʻikai ha taha fakamatelie naʻá ne mamata ki he taimi naʻe tafoki ai ʻa e tēvoló ʻo toitoi ʻi he ʻao ʻo e Maama haohaoa ko iá. ʻOku ʻikai lava ʻe he faiangahalá kotoa ʻo tāmateʻi ʻa e Maama ko iá. Kuo lava pea kuo ʻosi, kuo fai ʻa e totongi huhuʻí. Kuo siʻaki ʻe mate mo heli fakatouʻosi hona mālohi kiate kinautolu kotoa ʻe fakatomalá. Kuo tauʻatāina ʻa e tangatá. Pea ʻoku lava ʻa e laumālie kotoa pē kuo moʻui ʻo kakapa atu ki he Maama ko iá pea ʻe huhuʻi ia.

“ Pea ʻi he feilaulau taʻefakangatangata ko ʻení, ʻe lava ʻo fakamoʻui ʻa e faʻahinga ʻo e tangata kotoa pē ʻi he Fakalelei ʻa Kalaisí, tuʻunga ʻi he talangofua ki he ngaahi fono mo e ngaahi ouau ʻo e Ongoongoleleí.” (Ngaahi Tefito ʻo e Tui 1:3).3

Ko e Faiako Tuʻukimuʻá

“ʻI heʻeku faifeinga ke akoʻi ʻEne ongoongoleleí, kuó u ʻiloʻi ai Ia, ko Sīsu Kalaisi, ʻa e ʻAlo ʻo e ʻOtuá, ʻa e ʻAlo Tofu Pē Taha ʻo e Tamaí. ʻOku ou ongoʻi ʻapasia ʻi Hono ʻaó ʻo fakaʻapaʻapa makehe ki he meʻa naʻá Ne akoʻí, mo fakaʻapaʻapa makehe ki he founga ʻo ʻEne faiakó. ʻOku ʻikai ke kovi ia ʻo ka holi ha taha ʻiate kitautolu ke tau faiako ʻo hangē ko ʻEne faiakó. ʻOku ʻikai ke kovi ia ʻo ka holi ha taha ʻiate kitautolu ke tau hangē pē ko Iá. Naʻe ʻikai ko ha faiako pē; Ko e faiako tuʻukimuʻá Ia.”4

Ngaahi Moʻoni ʻOku Mahuʻinga Taha Ke ʻIloʻí

“ʻI hotau tuʻunga fakamatelié, mahalo he ʻikai ke lava ʻo mahino kakato kiate kitautolu ʻa e founga ne fakakakato ai ʻe he Fakamoʻuí ʻEne feilaulau huhuʻí. Ka ʻi he taimi ní ʻoku ʻikai ke mahuʻinga tatau ʻa e foungá pea mo e ʻuhinga ʻo ʻEne faingataʻaʻiá. Ko e hā naʻá Ne fai ai ia maʻaú, maʻaku, pea mo e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá? Naʻá Ne fakahoko ia koeʻuhí ko e ʻofa ki he ʻOtua ko e Tamaí pea mo e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá. ʻKuo ʻikai ha tangata ʻe lahi hake ʻene ʻofá ʻi he meʻá ni, ke ne foaki ʻene moʻuí koeʻuhí ko hono kāingá” (Sione 15:13).

“Naʻe hāʻele ʻa Kalaisi ʻi he Ngoue ko Ketisemaní ʻo mavahe mei Heʻene kau ʻAposetoló ke lotu. Ko e hā pē ʻa e meʻa ne hokó ʻoku mahulu hake ia ʻi he mālohi ʻoku tau maʻu ke ʻiloʻí! Ka ʻoku tau ʻiloʻi naʻá Ne fakahoko ʻa e Fakaleleí. Naʻá Ne finangalo lelei ke Ne toʻo kiate Ia ʻa e ngaahi fehālākí ngaahi angahalá mo e halaiá, ʻa e veiveiua mo e manavasiʻi ʻa e māmaní kotoa. Naʻá ne fuesia ʻetau mamahí koeʻuhí ke ʻoua naʻa tau mamahi. Kuo tofanga ha kakai matelie tokolahi ʻi he mamahí pea mo mate ʻi ha mateʻanga fakamamahi mo fakalilifu. Ka naʻe mahulu hake ʻa ʻEne mamahí ʻiate kinautolu kotoa. …

“Naʻe kehe ʻa ʻEne faingataʻaʻiá mo e ngaahi faingataʻaʻia kehe kotoa ʻi muʻá, pe mei ai, koeʻuhí he naʻá Ne toʻo kiate Ia ʻa e ngaahi tautea kotoa kuo [faifaiangé] pea hilifaki ki he fāmili ʻo e tangatá. Fakakaukau ki ai! Naʻe ʻikai hano moʻua ke totongi. Naʻe ʻikai ke ne fai ha meʻa hala. Ka neongo ia, ne tānaki ʻa e halaia kotoa pē, ʻa e mamahí mo e loto mamahí, ʻa e mamahiʻia fakasinó mo e fakamaá, ʻa e ngaahi meʻa fakamamahi fakaʻatamai, fakaeloto, mo fakaesino kotoa pē ʻoku ʻiloa ʻe he tangatá—naʻá Ne foua kotoa kinautolu. Kuo ʻi ai ha Tokotaha matematē pē taha ʻi he hisitōlia kotoa ʻo e tangatá naʻe halaʻatā haʻane angahala, ka naʻe taau ke ne fuesia ʻa e angahala mo e ngaahi maumaufono ʻa e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá peá Ne ikuna ʻa e mamahi naʻe fetākinima mo hono totongi ʻo kinautolú.

“Naʻá Ne foaki ʻEne moʻuí peá Ne folofola, ‘He ko au ia ʻoku toʻo kiate au ʻa e ngaahi angahala ʻa māmaní’ (Mōsaia 26:23). Naʻe tutuki Ia; naʻá Ne pekia. Naʻe ʻikai ke nau lava ʻo toʻo ʻa ʻEne moʻuí meiate Ia. Naʻá Ne finangalo pē ke pekia. …

“Kapau kuó ke tūkia pe hē ʻi ha taimi, kapau ʻokú ke ongoʻi ʻoku maʻu pōpula koe he taimí ni ʻe he filí, te ke lava ʻo laka ki muʻa ʻi he tui ʻo ʻikai toe ʻalu fano pē ʻo fefokifokiʻaki ʻi he māmaní. ʻOku ʻi ai ha niʻihi ʻoku nau tuʻu mateuteu ke tataki fakafoki mai koe ki he nongá mo e malú. Pea naʻa mo e ʻaloʻofa ʻa e ʻOtuá, hangē ko hono talaʻofa ʻi he folofolá, ʻoku hoko mai ia ‘ʻo ka hili ʻemau fai ʻa e meʻa kotoa pē ʻoku ala faí’ (2 Nīfai 25:23). Ko e malava ko ia ke hoko ʻa e meʻa ní, kiate au, ko e foʻi moʻoni ia ʻoku mahuʻinga taha ke ʻiloʻí.

“ʻOku ou palōmesi ʻe lava ke hoko mai ʻa e pongipongi fakaʻofoʻofa ʻo e fakamolemolé. Pea ʻe toki toe hū ki hoʻomou moʻuí ‘ʻa e melino ʻa e ʻOtuá, ʻa ia ʻoku lahi hake ʻaupito ʻi he faʻa ʻiloá’ (Filipai 4:7) ko ha meʻa ʻoku hangē ko e hopo ʻa e laʻaá, pea he ʻikai te ke pe ‘te [Ne] toe manatu ki [hoʻomou] angahalá’ (Selemaia 31:34). Te ke ʻiloʻi fēfē? Te ke ʻiloʻi! (Vakai ki he Mōsaia 4:1–3.)”5

Ko ʻEku Fakamoʻoní

“Hili e ngaahi taʻu kotoa kuó u moʻui, akoʻi mo ngāue aí, hili e ngaahi maile ʻe laui miliona kuó u folaua he māmaní, ʻi he meʻa kotoa kuó u aʻusiá, ʻoku ʻi ai ha moʻoni maʻongoʻonga ʻe taha ʻoku ou loto ke vahevahe. Ko ʻeku fakamoʻoni ia ki he Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí.

“Ne hiki ʻe Siosefa Sāmita mo Sitinei Likitoni ʻa e meʻá ni hili ha aʻusia toputapu:

“‘Pea ko ʻeni, hili ʻa e ngaahi fakamoʻoni lahi kuo fai ʻo kau kiate iá, ko e fakamoʻoni fakamuimui taha ʻeni, ʻa ia ʻokú ma fai ʻo kau kiate iá: ʻOkú ne moʻui!

“He naʻá ma mamata kiate ia” (T&F 76:22–23).

“Ko ʻena leá ʻa ʻeku leá.”6

“Ko ha tāpuaki ia ki heʻeku moʻuí ʻeku lava ʻo fai ha fakamoʻoni makehe ko e Kalaisí ʻa Sīsū ko e ʻAlo ʻo e ʻOtuá. ʻOku ou fakamoʻoni ʻi he loto fakatōkilalo moʻoni, ka ʻi he ʻiloʻi pau, ko Ia ʻa e ʻAlo Tofu Pē Taha ʻo e Tamaí. Ko Hono Siasí ʻeni; ʻokú Ne puleʻi mo tataki ʻa e ngāué ni. Ko Ia ʻa hotau Huhuʻí. ʻOku ou ʻilo ʻokú Ne moʻui, pea ʻokú ou ʻiloʻi Ia. Ko ʻeku fakamoʻoní ia ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.”7

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. “Our Witness of the Lord,” General Authority training, Dec. 5, 1974.

  2. “The Spirit Beareth Record,” Ensign, June 1971, 87, 88.

  3. “Ko Hai ʻa Sīsū Kalaisi?” Liahona, Nōvema 2008, 15.

  4. Mine Errand from the Lord: Selections from the Sermons and Writings of Boyd K. Packer (2008), 337.

  5. “Ko e Feilaulau Taʻe-siokita mo Toputapu ʻa e Fakamoʻuí” Liahona, ʻEpeleli 2015, 37–38; vakai foki ki he “Ngaahi Moʻoni ʻoku Mahuʻinga Taha ke ʻIloʻí,” Fakataha Lotu ʻa e Potungāue Ako ʻa e Siasí, ʻAho 6 ʻo Nōvema, 2011.

  6. “Ko e Fakamoʻoní,” Liahona, Mē 2014, 97.

  7. Naʻe hiki ʻe Palesiteni Peeka ʻa e fakamoʻoni fakaʻosi ko ʻení kimuʻa heʻene pekiá.