2012
Ke ke Poto mo Hoko ko ha Kaungāmeʻa
ʻOkatopa 2012


Ke ke Poto mo Hoko ko ha Kaungāmeʻa

ʻĪmisi
ʻEletā Robert D. Hales

Ako mo maʻu e ʻiló mo e potó ʻi hoʻo kei siʻí. Pea hiki hake mo fakamālohia kinautolu ʻoku mou feohí.

Kapau ʻokú ke fie maʻu moʻoni ke maʻu ha moʻui ʻoku lelei, ʻe fie maʻu ke ke muimui ʻi he faleʻi ʻa e folofolá: “Ako ʻa e potó ʻi hoʻo kei siʻí; ʻio, ako ʻi hoʻo kei siʻí ke tauhi ʻa e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá” (ʻAlamā 37:35). ʻOku lava ke fakanounouʻi ʻa e founga ʻo e akó ʻi he founga ko ʻení:

ʻOku tau kamata kotoa ʻi he tefitoʻi poto fakaʻatamaí. ʻOku tau tānaki ki ai e ʻiló mo e ako ʻoku fakafou mai he lokiakó mo e laukongá. ʻOku tau tānaki ki ai ʻa e ngaahi aʻusia ʻi he moʻuí. Pea tau aʻu leva ki he sitepu hono faá: ko e potó. Ko e feituʻu ia ʻoku ngata ai ʻa e māmaní. Ka ʻoku tau maʻu ha meʻa ʻoku ʻikai maʻu ʻe he māmaní. ʻI he papitaisó mo e hilifakinimá, naʻe foaki mai ai kiate kitautolu ʻa e meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní. Makatuʻunga ʻi heʻetau faivelenga ki he ngaahi fonó, ouaú, mo e ngaahi fuakava ne tau fakahoko ʻi he papitaisó, ʻi he ngaahi tukupā ʻoku tau toutou fai maʻu pē ʻi he houalotu sākalamēnití, pea ʻi he ngaahi fuakava ʻo e lakanga fakataulaʻeikí mo e temipalé, te tau maʻu maʻu pē ai ʻa e meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ke ne akoʻi mo fakahinohino kitautolu. ʻOku tataki kitautolu ʻe he Laumālié ke ngāue mo fakahoko. ʻOku tau maʻu kotoa ha ngaahi meʻafoaki fakalaumālie mo ha ngaahi talēniti (vakai, T&F 46).

ʻOku fakaiku ʻa e potó fakataha mo e ngaahi meʻafoaki fakalaumālié ki he ʻilo ʻoku maʻu ʻe he lotó. “Ko e potó ko e meʻa ʻoku fungani hake ia; ko ia ke ke maʻu ʻa e potó: pea ʻi he meʻa kotoa pē ʻokú ke maʻú ke ke maʻu mo e ʻiló” (Lea Fakatātā 4:7). ʻOku mahuʻinga ke tanumaki e potó mo e ʻiló ʻi hoʻo kei siʻí.

Naʻe akoʻi au fekauʻaki mo e potó ʻe ha meʻa ne hoko heʻeku kei siʻí. Ko ha tamasiʻi kolo au, ko ia naʻe ʻave ai au ʻe heʻeku tamaí ke u ngāue ʻi he faama ʻeku faʻē tangatá ʻi he fakahihifo ʻo ʻIutaá. Lolotonga ʻeku ʻi aí, naʻe ʻikai ke mahino kiate au hono ʻuhinga naʻe fakahū ai ʻe he fanga pulú honau ʻulú ʻi he uaea talatalá ke kai ʻa e musie ʻi he tafaʻaki ʻe taha ʻo e ʻaá, kae ʻikai ke fili mei he ʻeka ʻe lauafe ʻoku lolotonga ʻi aí. Kuó ke fakakaukau nai ki he lahi ʻo ʻetau fai peheé? ʻOku tau feinga pē ke sio pe ko e hā e ngaahi fakangatangata ʻi tuʻá, tautautefito ʻi heʻetau kei īkí. ʻI heʻetau hoko ko e tangatá—ʻa e tangata fakakakanó—ʻoku tau fakahehema ke tekeʻi ki ʻolunga ʻa e uaea talatalá pea fakahū atu hotau ʻulú ai. Ko e hā ʻoku tau fai ai iá?

ʻOku lava ke tau maʻu ha fiefia lahi ʻi he moʻuí taʻe feinga ki he ngaahi ngatangataʻangá. Manatuʻi, “Ko e potó ko e meʻa ʻoku fungani hake ia,” pea ʻaki ʻa e poto ko iá, “ʻOua naʻá ke ʻalu atu ki he hala ʻo e angahalá, pea ʻoua naʻa ʻeveʻeva ʻi he ʻalunga ʻo e kakai angakoví. Fakaʻehiʻehi mei ai, ʻoua naʻá ke ofi ki ai, tafoki mei ai, pea ʻalu atu pē” (Lea Fakatātā 4:14–15). ʻOua te ke ofi mai. ʻOua te ke fakahū ho ʻulú ʻi he uaea talatala ʻo e ʻaá.

ʻOku ʻI ai Nai Hao Ngaahi Kaungāmeʻa Lelei?

Te ke fakatokangaʻi, ʻoku ʻalu fakataha e ngaahi akonaki ko ʻeni ʻo e potó, mo hono toe akoʻi ʻi he tohi Lea Fakatātaá kau ki hono fili ʻo e ngaahi kaungāmeʻa leleí: “ʻOua naʻá ke ʻalu atu ki he hala ʻo e angahalá, pea ʻoua naʻa ʻeveʻeva ʻi he ʻalunga ʻo e kakai angakoví” (Lea Fakatātā 4:14). “ʻE hoku foha, ʻoua naʻá ke ʻalu ʻi he halá mo kinautolu; taʻofi ho vaʻé mei honau halá: he ʻoku lele honau vaʻé ki he koví” (Lea Fakatātā 1:15–16).

ʻĪmisi
youth studying together

Ngaahi tā fakatātā ʻa Keith Larson

ʻOkú ke ʻilo fēfē ʻokú ke maʻu ha ngaahi kaungāmeʻa leleí? Te u ʻoatu ha sivi ʻe ua. Kapau te ke fakaʻaongaʻi e ongo siví ni, he ʻikai te ke ʻalu ki he ngaahi hala ngalikehé pea hē atu mei he “hala fāsiʻi mo lausiʻi ʻa ia ʻoku fakatau ki he moʻui taʻengatá” (2 Nīfai 31:18).

  1. ʻOku fakafaingofuaʻi ʻe he ngaahi kaungāmeʻa leleí hono moʻui ʻaki e ngaahi fekaú he taimi ʻoku mou feohi aí. ʻOku fakamālohia mo tokoniʻi koe ʻe he kaungāmeʻa moʻoní ke ke moʻui ʻaki e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ʻa ē te nau tokoniʻi koe ke ke kātaki ki he ngataʻangá.

  2. He ʻikai ke ʻai koe ʻe he kaungāmeʻa moʻoní ke ke fili ʻi hono ngaahi halá mo e ngaahi hala ʻo e ʻEikí, ke ne ʻave ai koe mei he hala fāsiʻi mo lausiʻí. ʻOku ʻalu fano e filí he māmani ko ʻení mo ne fie maʻu lahi kitautolu takitaha ke tau tō. Kapau ʻoku ʻave koe ʻe ho ngaahi kaungāmeʻá ʻi he ngaahi hala ʻo e angahalá, mavahe meiate kinautolu he taimí ni. Fili fakapotopoto ho ngaahi kaungāmeʻá.

Ko e Faʻahinga Kaungāmeʻa Fēfē Koe?

Te u fai atu ha fehuʻi faingataʻa he taimí ni: ko e faʻahinga kaungāmeʻa fēfē koe?

ʻOku ʻi ai ha meʻa lahi ange ki he moʻuí ʻi hono fakahaofi pē kitautolú. Kuo fekauʻi kitautolu ke tau hiki hake mo fakamālohia ʻa kinautolu kotoa pē ʻoku tau feohí. ʻOku finangalo ʻa e ʻEikí ke tau foki fakataha kotoa ange kiate Ia.

Ko ha maamakamo koe, pea ʻoku ʻikai ha meʻa ʻe fakatuʻutāmaki ange ka ko ha maamakamo ʻoku maumau. Manatuʻi ko hai koe: ko e maama koe ki he māmaní, ki ho ngaahi kaungāmeʻá, ki ho ngaahi tokouá mo e tuofāfiné. Ko koe ʻa e tokotaha ʻoku nau falala ki aí.

Hoko atu e Lea Fakatātā 4:

“Ka ko e hala ʻo e angatonú ʻoku tatau ia mo e ulo ʻo e māmá, ʻa ia ʻoku ʻāsili pē ʻene uló ʻo aʻu ki he haohaoa ʻo e ʻahó.

“ʻOku tatau mo e poʻulí ʻa e hala ʻo e angahala: ʻoku ʻikai te nau ʻilo ʻa ia ʻoku nau tūkia aí” (veesi 18–19).

ʻOku ʻikai ʻaupito te nau ʻilo ʻa e ʻuhinga ʻoku nau tūkia aí. ʻOku ʻikai haʻanau maama, ʻikai ha fakahinohino.

ʻOkú ke ʻilo nai ʻa e anga ʻo e fakafalala ki ha maamakamó ʻi he taimi ʻoku ʻikai ke ʻi ai ai ha māmá? Ko hono olá ko e fakapoʻuli, pea ʻoku tau hē.

ʻI he taimi ʻoku mole ai e ivi fakaʻuhila ʻa e pailaté, ʻoku ʻikai leva ke ʻi ai haʻane meʻa fakahinohino tukukehe ʻa e ngaahi meʻa ko ia ʻoku ngāue taʻe ʻuhilá. ʻOkú ne ongoʻi ʻoku ʻikai te ne toe lava ha meʻa he taimi ʻokú ne ʻi he kiʻi vakatau sea-taha ai ʻo fute ʻe 40,000 (12,200 m) ʻi he ʻataá ʻo kāpui kotoa ʻe he ʻaó mo e ngaahi meʻa peheé. ʻOku ʻikai ke ʻi ai haʻane meʻa fakahinohino. Ne u aʻusia ʻi heʻeku moʻuí ha meʻa pehē, pea ʻoku ou fiefia ʻoku ou ʻi heni. Ko ha aʻusia he ʻikai ke teitei ngalo. Mahalo pē te ke aʻusia ha tuʻunga pehē ʻi ha ʻaho. ʻOku ʻikai ha toe meʻa ʻe fakatuʻutāmaki ange ka ko ha maamakamo kuo maumau, tautautefito ki he taimi ʻokú ke fakafalala ai ki he māmá.

ʻOku fakafalala nai ha taha ki hoʻo māmá ke fakahinohinoʻi ia? Hoko ko ha faʻifaʻitakiʻanga lelei. Hoko ko ha maama ki he māmaní pea tataki mo fakahinohino ʻa kinautolu ʻoku mou feohí ki he ngaahi hala ʻo e māʻoniʻoní. ʻOku nau fakafalala atu kiate koe ko ha maamakamo moʻoni. Ke ke ʻi ai he taimi ʻoku fie maʻu ai koe ʻe ha tahá.

Ko e Laumālié ko e maama faifakahinohino ia te ne ʻomi e fiefiá mo e nēkeneká. Fakatauange ke ʻoua naʻa fakafisingaʻi kitautolu ʻe he Laumālié koeʻuhí ko hotau ʻulungāngá. ʻOiauē, ʻoku ou lotua ke ʻoua naʻa tau teitei tuēnoa mo loto-mamahi ʻi he māmani “fakapoʻuli mo fakataʻelatá” ni (1 Nīfai 8:4).

Fakatauange ke ʻiate kimoutolu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻa e ʻEikí ʻi hoʻomou fāifeinga ke ako mo maʻu ha ʻilo mo ha poto ʻi hoʻomou kei īkí. Fakatauange ke mou maʻu foki ha poto mo ha ʻilo ʻi homou lotó ki he ngaahi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ʻaki e talangofua pea ʻaki foki ʻa e maama ʻo e Laumālié, ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní. Hoko ko ha kaungāmeʻa lelei. Hiki hake mo fakamālohia ʻa kinautolu ʻoku mou feohí. Ngaohi e māmaní ko ha feituʻu lelei ange koeʻuhí he naʻá ke ʻi heni. Tokoniʻi ho ngaahi kaungāmeʻá ke nofo ʻi he hala fāsiʻi mo lausiʻí, kātaki ki he ngataʻangá, pea foki mo ha lāngilangi.

Hoko ko ha maama ki he māmaní pea tataki mo fakahinohino ʻa kinautolu ʻoku mou feohí ki he ngaahi hala ʻo e māʻoniʻoní. ʻOku nau fakafalala atu kiate koe ko ha maamakamo moʻoni.