2009
Autalavou i le Malumalu o Aberdeen
Setema 2009


Autalavou i le Malumalu o Aberdeen

Mo le autalavou o le Siteki a Aberdeen Sikotilani, o se malaga faaletausaga i le malumalu o se aafiaga e suia ai olaga.

“O le a ou le misia lava mo soo se mea o le lalolagi,” o le tala lea a Bethany Gilmour, e 17 tausaga o le Uarota a Bridge of Don. “O lena vaiaso e tasi i le malumalu ua faamalosia ai la’u molimau e sili atu nai lo se isi lava mea. Ma ua faatumauina ai lo’u manao ia ou sau pea i tausaga uma lava. E i ai mea na ou aoaoina i nei malaga i le malumalu o le a ou manatua pea i aso o totoe o lo’u olaga—o mea o le a fesoasoani ia te au e fai ai filifiliga sa’o i lo’u olaga.”

O le ituaiga faamatalaga tonu lava lenei na saunoa mai le peresitene o le Siteki o Aberdeen i Sikotilani o Christopher Payne, e faamoemoe e tuuina mai pe afai e te fesiligia le autalavou o lana siteki e uiga i a latou malaga faaletausaga i le Malumalu o Preston Egelani. Sa le’i gugutu o ia.

O taumafanafana uma lava, e faia ai e le toa 60 i le 70 o alii ma tamaitai talavou o le siteki a Aberdeen, faatasi ai ma o latou taitai matutua ma nisi o le au talavou nofofua matutua mai le siteki, le malaga e 6½–itula i taavale e agai atu i Preston, Egelani. O iina latou te faaaluina ai aso e 6 i le malumalu. O taeao uma lava latou te i ai i le potu o papatisoga mo papatisoga ma faamauga; o aoauli e pisi ai i gaoioiga ma galuega fesoasoani; o afiafi e faapotopoto ai mo faeasaite ma le suesueina o tusitusiga paia. E faaiuina le latou vaiaso o le malumalu i se sauniga molimau lea e masani lava ona uma i le pe tusa ma le fa itula. Ae o le mea mataina moni lava e uiga i nei aso e 6 i le malumalu, o aafiaga e faia ai i le isi 359 aso o le tausaga.

Agavaa i le Tausaga Atoa mo le Malumalu

O suiga e aumaia e le malumalu i olaga o nei talavou e le mo ni taimi pupuu; ae o ni suiga mo se taimi umi. Na ta’ua faapenei e Melanie Bews, 17, o le Uarota a Aberdeen: “O le aso lava e te tuua ai le malumalu ua e sauniuni foi e alu i le isi malaga. O le aluga o le tausaga atoa e te agavaa ai mo se mea. E te taumafai ia e agavaa e toe alu atu i le malumalu.” Na ta’ua e Melanie se aoaoga na faia e taitai o le autalavou a le siteki lea na aofia ai se pepa lautele o i ai se savali o ni sitepu se valu e fesoasoani ia i latou e sauniuni ai mo le malumalu. “Sa ou faaaogaina lea pepa lautele e fai o se lisi o mea e fai ina ia mautinoa ai sa ou faia mea uma e mafai ona ou faia ou te saunia ai. Na i ai nisi o mea i le lisi ou te le’i faia lea na amata ona ou faia, e pei o le tausia o se api o talaaga e ese mai mo aafiaga faaleagaga. O se tasi lena o mea o loo faaauau pea ona ou faia.”

Fai mai Nathan Cumming, 18, o le Paranesi a Elgin, “O au sauniuniga mo le malumalu e o faatasi lelei lava ma au tapenaga mo le misiona.” Fai mai o ia, o ana tatalo i aso uma ma le suesue i tusitusiga paia, ua sili atu ona anoa aua e taulai atu o ia i lana sini ia agavaa. “A o lei alu le malaga mulimuli nei i le malumalu, sa faateleina au tatalo,” o lana tala lea. “Sa ou tauivi i nisi o taimi i lo’u talitonu ia te au lava ma lo’u matamuli. Ma ina ia ou saunia mo lenei malaga i le malumalu, sa ou tatalo ai mo lo’u talitonu ia te au lava ina ia ou faamasani atili ai i isi tagata aua sa ou le lelei tele i lena tulaga.” Ua talitonu nei o ia, o nei aafiaga o le a fesoasoani ia te ia e avea ai ma se faifeautalai e sili atu le mataalia.

Na faamatala mai e Mylie Payne, 15, o le Uarota a Aberdeen le auala ua avea ai le saunia mo le malumalu ma se mea ua sili atu ona patino ia te ia i le faagasologa o tausaga: “I tausaga na muamua atu, sa matou faia ai ni anapogi faalevaega e sauniuni ai mo le malumalu.” O le taimi nei ua taulamua ai Mylie e anapogi na o ia lava. “O le tausaga lenei sa ou anapogi ai lava a’u ina ia tele ni mea ou te aoaoina mai le malaga ma fesoasoani e faamalosia ai la’u molimau.” Sa ia ta’ua foi le suiga i le auala o loo ia suesueina ai tusitusiga paia, ae maise lava o le Tusi a Mamona: “O loo ou taumafai e malamalama i tusitusiga paia i se loloto ma se auiliili e sili atu. Ae maise lava, pe a ou tau atu i vaega e uiga i le papatisoga, ou te taumafai lava e suesue ma malamalama i ai.”

Na aoteleina faapenei e Bethany Gilmour: “Ou te feaveaia i aso uma lava mea na ou aoaoina mai le malaga i le malumalu. Pe a ou foi mai i le fale, ou te mafaufau lava i le malaga o le a sosoo ai. Ou te mafaufau i mea ua ou aoaoina mai le malaga na muamua atu ma mea e mafai ona ou faia i le aluga o le tausaga atoa e faatumauina ai na lagona na ou lagonaina i le malumalu i le tausaga atoa seia oo i le isi malaga e sosoo ai.”

Tumutumu o le Faatumutumuga

“O le malaga i le malumalu o le faatumutumuga lea o le tausaga,” o le tala lea a Hope Fraser, 18, o le Uarota a Bridge of Don. “E tulimatai uma atu i ai tagata.” Ae o totonu o lena faatumutumuga o le tausaga, o loo i ai faatumutumuga mo talavou taitoatasi o e auai atu i le malumalu. O le mea o loo taulamua i le mafaufau o Hope, e uiga i le malaga i le malumalu i lenei tausaga, o le fonotaga faapitoa a le Lora. “Sa matua maoae lava,” o lana tala lea. “Sa tatau ona matou talanoa e uiga i tafaoga faamasani ma tulaga e le tatau ona e oo i ai. Ae na iu ina matou talanoa i le loto faafetai na matou lagonaina o le tasi i le isi.” O se aafiaga e manatuaina foi ma le faapelepele e faufautua o le Lora.

Fai mai James Bowcutt, 18, o le Paranesi a Elgin, o le faatumutumuga o lana auaunaga i le malumalu o le mauaina lea o le avanoa e papatiso ai mo nisi o ona tuaa. Mo se taimi a o le’i alu le malaga, na feaveai ai lava e James ia igoa o nisi o lona aiga ua maliliu o le a ia papatiso ai [mo i latou]. “E mafai ona ou faitauina ia igoa ma masani lelei ia i latou. O le mea moni na ou lagonaina e a a’u lava i latou, ma sa ou mitamita i lo’u uuina o igoa o lo’u aiga” o lana tala lea. “O le mea moni na ou lagonaina se sootaga malosi atu i tagata o loo i tua atu o le veli.”

Sa faamatala fiafia e Mylie Payne le mafai ona auauna atu i le malumalu, e le gata i le faia o sauniga i totonu ae faapea foi i le famamaina ma le veleina o le vao i fafo. “Sa ou fiafia i le mafai ona ou galue i lotoa o le malumalu. Sa i ai se mea faapitoa i le faia o le maota o le Alii ia sili atu ona matagofie,” o lana tala lea. “Sa matua ofoofogia lava.”

“O le vaega na sili ona ou fiafia i ai o le faaaluina o le taimi faatasi ma uo ae le o le o i ni faatauga,” na fai mai ai Melanie Bews. “Sa ese le malie o le faaalu o le taimi faatasi ma a’u uo i talaane o le malumalu ma faamasani lelei ai ia i latou ma fausia ni mea e manatua lea e le faalelalolagi tele. O le mea aupito manaia lava o le faaaluina faatasi o le taimi ma le tasi ma le isi a o fausia a matou molimau.”

O le faatumutumuga na ta’ua soo e le autalavou o le sauniga molimau. Fai mai Janine Gall, 17, o le Uarota a Buchan, “E ui ina sa umi lava le sauniga molimau, ae sa le afaina lava. Na pei lava sa na o le 10 minute le umi.” Sa ia faaopoopo mai e faapea, “sa manaia le faalogologo atu i molimau a isi e faamalosia ai lau lava molimau ma latalata atili atu ai i isi talavou. Ona o i matou o se vaega toaitiiti o le autalavou, e tatau ai lava ona matou masani lelei i le tasi ma le isi, ma ou te manatu e manaia tele le matou faia o lena mea i le malumalu.”

Lotogatasi ma le Lagolago

E ui lava o i latou o se vaega toalaiti o le autalavou a le Au Paia o Aso e Gata Ai, ae e malolosi lava alii ma tamaitai talavou o le siteki a Aberdeen. Fai mai Simon Robertson, 18 o le Uarota a Aberdeen e faapea, i le aluga o le tausaga “matou te taape solo lava, ae a matou i ai i le malumalu, matou te lagona lava le pei o se aiga e tasi. Matou te matua fiafia lava aua o loo matou i ai i le malumalu, ma e toetoe lava a matou lagonaina e le aunoa le Agaga. Ia te au lava ia, ou te lagona lava le toafilemu i le malumalu. E aumaia ai ia te au se tautinoga malosi atu ia le gata ia ou ola i le talalelei, ae ia ou ola ai i se tulaga e sili atu ona lelei. Ou te vaaia le mea e mafai ona matou ausia pe a matou faatasitasi. Ou te manao ia ou taumafai e lagona lena agaga i taimi uma lava.”

Na faamatala mai e Janine Gall e faapea, “o le tamaitai talavou e aupito latalata mai ia te au e tusa ma le 45 minute le mamao. E toetoe a le mafai ona matou fetaui i gaoioiga po o le seminare, ma e faigata ai lava ona tumau le malosi faaleagaga i taimi uma. O lea ou te matua fiafia ai lava e alu atu i le malumalu aua e pei lava o se toe fafagaina faaleagaga [o a’u]. E mafai e a’u uo ona faagaeetia au ma o le taimi lava foi lena e mafai ona ou faagaeetiaina i latou.”

Pe na o le saofafai faatasi i laei papae a o latou faatalitali mo le papatisoina ma le faamauina, faitauina faatasi o tusitusiga paia i lalo o le faatusa o le agelu o Moronae o loo tu maualuga i le tumutumu o le malumalu, po o le vele vao faatasi i lotoa o le malumalu, e o faatasi ai lava nei talavou. E manatua e Paige Payne, 13, o le Uarota a Aberdeen se tasi o gaoioiga lea na le gata ina aumaia faatasi ai i latou ae na latou susu pala uma ai: “Sa matou vele vao. Sa latou totoina se ituaiga o laau toto, ma sa tatau ona matou veleina ese uma le vao—ma e faitau miliona vao na i ai. Sa tetele timuga, o lea na matou palapala uma ai. Ma sa matou i ai foi i luga o se matie, ma o taimi uma lava e te taumafai ai e savali, e te see ai. Na ese le malie. Sa le talitonu le au faigaluega o le malumalu sa faaauau pea ona matou galulue. Ona sa matou faia faatasi, o lea na pei ai na faamalosia i matou uma.”

Na faaopoopo mai Ethan Fraser, 18, o le Uarota a Bridge of Don, o le i ai o ni uo e malolosi i le talalelei ua faia ai se eseesega i lona olaga i aso uma. “Ou te fiafia ona o le i ai o ni a’u uo maoae i le Ekalesia,” o lana tala lea. “Ou te iloa a ou oo i ni faaosoosoga, o loo i ai se tasi iina e lagolagoina au.”

O Le Eseesega

E taumafai Peresitene Payne e faamatala le mea tonu e faapitoa ai le autalavou o le siteki a Aberdeen. Latou te o atu i le lotu ma gaoioiga; latou te auai i le seminare; latou te taumafai e ola i le talalelei. O le mea foi lena o loo faia e autalavou o isi siteki uma na nofo ai o ia.

“Ona ou siitia mai lea i le siteki a Aberdeen, ma ou alu ai i la’u malaga muamua lava i le malumalu,” o lana tala lea. “O le taimi lenei, ua avea ma se mea e fuafua agai i ai lo’u tausaga atoa. Ma o le mafuaaga ou te faia ai ona ua ou vaaia le mea o loo tupu i a matou talavou. Ou te talitonu o lenei malaga i le malumalu o le mea lea o loo faatumauina le Agaga i olaga o nei talavou. Latou te talanoa i le tausaga atoa e uiga i le malaga i le malumalu. Matou te fesili atu ia i latou, ‘E te alu i le malaga i le malumalu?’ Ma latou te fai mai, ‘E le mafai ona ou misia mo se isi lava mea o le lalolagi.’

“O le alu i le malumalu—o le tu ai i lena nofoaga paia—ua suia ai i latou. E le mo na o lena lava aso pe mo lena lava taimi, e le mo lena lava itula po o lena vaiaso. E suia ai i latou e faavavau.”

Ata pue o Paul VanDenBerghe mai faaaloaloga a le Siteki a Aberdeen Sikotilani, sei vagana ua faailoaina atu; ata pue o le Malumalu o Preston Egelani na saunia e John Luke

A faatasitasi nei talavou e talanoa e uiga i la latou malaga faaletausaga i le malumalu, e tau fai ioe i latou uma, e foliga mai ua sili atu ona lelei o latou olaga pe a latou faia mea sili latou te mafaia e tausi ai poloaiga a le Alii. E i ai se mea faapitoa i tupulaga nei, ma e mafai ona e vaaia i o latou foliga.

O aso na faaaluina i le Malumalu o Preston Egelani, e pisi ma faamalieina. O taeao taitasi e i ai le autalavou i le potu e fai ai papatisoga; sosoo ai ma le latou pisi i galuega auauna atu ma faeasaite. Ma e i ai foi taimi mo gaoioiga malie e pei o le soka.

Ata pue o le potu o papatisoga o le Malumalu o Preston Egelani na saunia e John Luke