Kapitulo 17

Mamahimong Matinud-anon nga mga Lungsuranon

Isip mga Santos sa Ulahing mga Adlaw, kita adunay katungdanan nga mahimong mga lungsuranon nga masulundon sa mga balaod ug sa pagbuhat sa tanan natong mahimo aron sa pagtabang sa atong mga panggamhanan nga makalihok sumala sa moral nga mga baruganan.

Gikan sa Kinabuhi ni Heber J. Grant

Si Presidente Heber J. Grant gigahin isip Presidente sa Simbahan niadtong 1918, ang tuig diin ang Unang Gubat sa Kalibutan nahuman. Mialagad siya hangtud sa iyang kamatayon pagka 1945, ang tuig diin ang Ikaduhang Gubat sa Kalibutan nahuman. Iyang gipangulohan ang Simbahan sa tanan nga mga kalisdanan sa ekonomiya sa Grabe nga Depresyon, nga miguba sa mga pamilya ug mga katilingban sa tibuok kalibutan. Sa iyang pagdasig ug pagtabang sa mga Santos agi sa depresyon sa panalapi, gubat, ug pagbangon gikan sa gubat, mga panggamhanan nangausab sa tibuok kalibutan. Kini nga mga kausaban nakaimpluwensya sa papel sa panggamhanan nga gihuptan diha sa mga kinabuhi sa tagsa-tagsa, ug kini usab nakaapekto sa mga pagbati sa mga tawo kabahin sa ilang mga panggamhanan.

Atol niining mahagitong mga panahon, si Presidente Grant mitambag sa mga Santos nga mamahimong aktibo sa pag-atubang sa mga isyu nga nakaapekto sa ilang lokal, sa rehiyon, ug sa nasyonal nga mga panggamhanan. Apan mibuhat siya labaw pa sa paghatag og tambag; siya mismo mituman niini nga responsibilidad diha sa iyang kaugalingon. Sama pananglit, bisan pa man sa bisi niya nga kinabuhi isip Presidente sa Simbahan, madasigon siyang naningkamot sa pagsuporta sa Pagdili, usa ka kalihokan sa Estados Unidos sa paghimo nga ilegal ang paghimo, pagbaligya, ug pagpang-apud-apod sa alkoholik nga mga ilimnon.

Si Presidente Grant matinud-anon sa mga balaod sa iyang kaugalingong nasud, ug siya nagtudlo nga ang Konstitusyon sa Estados Unidos gipasiugdahan sa Dios. “Gikan sa panahon sa akong pagkabata, ” siya miingon, “Akong nasabtan nga nagtuo gayud kita nga ang Konstitusyon sa atong nasud usa ka dinasig nga instrumento, ug nga ang Dios migiya niadtong kinsa mihimo niini ug niadtong kinsa nanalipod sa kagawasan niini nga nasyon.”¹

Sa panahon sa pag-alagad ni Presidente Grant isip usa ka Apostol ug isip Presidente sa Simbahan, ang kasagaran sa populasyon sa Simbahan nagpuyo sa Tinipong Bansa sa Amerika. Sa ingon, kadaghanan sa unsay iyang gisulti kabahin sa panggamhanan nagpasabut sa Estados Unidos. Bisan pa niana, ang iyang mga pagtulun-an mga pamahayag sa kamatuoran nga magamit sa tibuok kalibutan.

Mga Pagtulun-an ni Heber J. Grant

Ang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw kinahanglan mosuporta sa ilang mga lider sa panggamhanan ug mosunod sa mga balaod sa ilang mga dapit.

Nakombinsir ko nga wala gayuy pagduhaduha bisan gamay nga katungdanan sa matag Santos sa Ulahing mga Adlaw ang paghupot ug ang pagsunod sa balaod.²

Ang mosunod mao ang pamahayag sa Simbahan nga anaa sa Seksyon 134 sa Doktrina ug mga Pakigsaad, kabahin sa atong pagtuo sa mga panggamhanan ug sa mga balaod sa kinatibuk-an, ingon nga gidawat pinaagi sa pagboto sa tanan sa kinatibuk-ang asembliya sa Simbahan sobra na sa usa ka siglo ang milabay:

“Kami nagtuo nga ang mga panggamhanan gitukod sa Dios alang sa kaayohan sa tawo; ug nga siya nagbutang diha sa mga tawo og tulubagon sa ilang mga binuhatan kalabut ngadto kanila, ingon sa paghimo og mga balaod ug pagdumala kanila, alang sa kaayohan ug kaluwasan sa kapunongan.

“Kami nagtuo nga walay panggamhanan nga molungtad diha sa kalinaw, gawas kon kana nga mga balaod gitukod ug gihuptan nga walay paglapas ingon nga mopanalipod ngadto sa matag usa sa gawasnon nga paggamit sa tanlag, ang katungod ug pagdumala sa kabtangan ug ang pagpanalipod sa kinabuhi.

“Kami nagtuo nga ang tanan nga mga panggamhanan kinahanglan mosugo sa mga sibil nga mga opisyal ug mga maghuhukom sa pagpatuman sa mga balaod sa mao gihapon; ug nga sa ingon ang pagdumala sa balaod diha sa katarung ug kaangayan kinahanglan pagatinguhaon ug pagabuligan pinaagi sa tingog sa mga katawhan kon usa ka republika, o ang kabubut-on sa labaw nga kamandoan.

“Kami nagtuo nga ang relihiyon gitukod sa Dios; ug nga ang mga tawo may kapangakohan ngadto kaniya, ug ngadto kaniya lamang alang sa paggamit niini, gawas kon ang ilang relihiyoso nga hunahuna moaghat kanila sa paglapas diha sa mga katungod ug mga kalingkawasan sa uban; apan kami dili motuo nga ang tawhanon nga balaod adunay katungod sa pagpangilabut diha sa paghimo og mga lagda sa pagsimba aron sa pagpugong sa tanlag sa mga tawo, ni momando og mga paagi alang sa kadaghanan o kinaugalingon nga paghalad; nga ang sibil nga maghuhukom kinahanglan mopugong sa krimen, apan dili gayud mopugong sa tanlag; kinahanglan mosilot sa kalapasan, apan dili gayud mosumpo sa kagawasan sa kalag.

“Kami nagtuo nga ang tanan nga mga tawo gikinahanglan sa pagbulig ug pag-amping sa tagsa-tagsa nga mga panggamhanan diin sila nagpuyo, samtang gipanalipdan sa ilang tiunay ug dili maagaw nga mga katungod pinaagi sa mga balaod sa mao nga mga panggamhanan; ug nga ang pagpanghulhog ug pagpanggubot batok sa panggamhanan dili angay sa matag lungsuranon nga sa ingon gipanalipdan, ug kinahanglan nga silotan sumala niana; ug nga ang tanan nga mga panggamhanan adunay katungod sa paghimo niana nga mao nga mga balaod ingon sa ilang kaugalingon nga mga paghukom nga labing maayo, nga giisip nga panalipod sa katilingbanon nga tinguha; samtang, bisan pa niana, naghupot nga sagrado sa kagawasan sa tanlag.

“Kami nagtuo nga matag tawo kinahanglan hatagan og pagtahud diha sa iyang kahimtang, mga magmamando ug mga maghuhukom, ingon nga gibutang alang sa pagpanalipod sa walay sala ug sa pagsilot sa may sala; ug ngadto sa mga balaod ang tanan nga mga tawo kinahanglan mohatag sa pagtahud ug pagtagad, kay kon sila walay kalinaw ug panag-uyon mailisan og kapunongan sa kagubot ug kahadlok; tawhanon nga mga balaod ingon nga gitukod sa tataw nga katuyoan sa paghan-ay sa atong mga tinguha ingon nga mga tagsa-tagsa ka mga tawo ug mga nasud, tali sa usa ka tawo ngadto sa usa ka tawo; ug balaan nga mga balaod hinatag gikan sa langit, nagtudlo og mga lagda nga may espirituhanon nga mga kalabutan, alang sa hugot nga pagtuo ug pagsimba, nga pagatubagon sa tawo ngadto sa iyang Magbubuhat.

“Kami nagtuo nga mga magmamando, mga nasud, ug mga panggamhanan adunay katungod, ug gikinahanglan nga mohimo og mga balaod alang sa panalipod sa tanan nga mga lungsuranon diha sa gawasnon nga paggamit sa ilang relihiyoso nga pagtuo; apan kami dili motuo nga sila adunay katungod diha sa kaangayan sa pagkawang sa mga lungsuranon niini nga kahigayunan, o pagdili kanila sa ilang mga hunahuna, samtang ang usa ka pagtamud ug pagtahud gipakita ngadto sa mga balaod ug kana nga relihiyoso nga hunahuna dili mohatag og kaangayan sa panghulhog ni sa pagkunsabo.

“Kami nagtuo nga ang paghimo og kalapasan kinahanglan silotan sumala sa matang sa sala; nga pagpatay, pagbudhi, panulis, pangawat, ug pagbungkag sa kinatibuk-an nga kalinaw, sa tanan nga paagi, kinahanglan silotan sumala sa iyang pagkamakasasala ug sa iyang hilig sa dautan taliwala sa mga tawo, pinaagi sa mga balaod niana nga panggamhanan diin ang sala gibuhat; ug alang sa kadaghanan nga kalinaw ug pagdait ang tanan nga mga tawo kinahanglan mopaila ug mogamit sa ilang gahum sa pagdala sa mga makasasala batok sa maayo nga mga balaod ngadto sa pagsilot.

“Kami wala magtuo niini aron lang itipon ang relihiyoso nga impluwensya sa sibil nga panggamhanan, diin usa ka relihiyoso nga kapunongan mapalambo ug ang lain mapugngan sa iyang espirituhanon nga mga kahigayunan, ug ang tagsa-tagsa nga mga katungod sa iyang mga sakop, ingon nga lungsuranon, mahikawan.” [D&P 134:1–9.]

Palihug hinumdumi nga kini gimantala niadto pang 1835, isip baruganan sa Simbahan, ug wala gayud kini mausab.³

Ang miting sa mga Santos diha sa Kinatibuk-ang Komperensya [Oktubre 1940] nakakita sa kalibutan nga anaa gihapon sa panaggubat [nagpasabut sa Ika-II nga Gubat sa Kalibutan]. Minilyon sa mga anak sa Ginoo ang nag-antus ug nagbangutan. Tanang mga pag-antus ug kalisdanan nga nag-uban isip epekto sa gubat ilang nasinati….

Ang atong mga kaigsoonan makita sa duha ka panig niining terible nga pakigbisog. Diha sa isig ka panig may katungdanan sila sa ilang nasud tungod sa ilang kaliwatan, relasyon, ug gugma sa yutang natawhan….

Ang mga Santos sa isig ka panig walay kapilian gawas sa paghatag sa ilang pagsuporta niana nga panggamhanan diin sila may katungdanan nga magmatinud-anon. Apan ang ilang mga pagampo kinahanglan nga himoon matag adlaw ug gabii aron ang Dios modala sa kasingkasing sa ilang mga lider ngadto sa kalinaw, nga ang tunglo sa gubat mahimong mahunong.⁴

Sa atong pagtahud sa mga awtoridad sa nasud diin kita nahisakop, ug modapig ug mopaluyo sa panggamhanan, sa ingon nga kahimtang kita mga legal nga mga lungsuranon, ug ang atong panggamhanan motahud ug modapig kanato.⁵

Kon bisan unsa nga balaod gipasiugdahan ug nahimong usa ka batakang balaod, walay tawo kinsa migahin sa iyang kwarta sa pagtabang sa mga tawo nga molapas niana nga balaod ang tinud- anay nga makaingon nga usa siya ka matinud-anon nga lungsuranon.⁶

Nanghinaut ko nga akong masilsil kining pamahayag [gikan ni Abraham Lincoln, ang ika-16 nga presidente sa Estados Unidos, ] nga akong pagabasahon, diha sa kasingkasing sa matag Santos sa Ulahing mga Adlaw kinsa makadungog niini:

“Himoa nga ang balaang pagtahud alang sa mga balaod masilsil sa matag Amerikanhong inahan ngadto sa iyang gagmayng mga anak nga iyang gisabak; himoa nga kini matudlo diha sa mga eskwelahan, diha sa mga seminaryo ug mga kolehiyo; himoa nga kini masulat diha sa mga basahon sa mga bata, mga basahon sa pangtitik ug mga almanaki; himoa nga kini masangyaw gikan sa pulpito, mapamahayag diha sa mga balay-balaoranan, ug mapatuman diha sa mga korte sa hustisya.” [Tan-awa sa “The Perpetuation of Our Political Institutions, ” kinutlo sa The Speeches of Abraham Lincoln (1908), 6.]⁷

Kinahanglan kita nga moapil sa pagpili og maayong mga lider ug sa pagpasiugda og maayong mga balaod.

Nag-ampo ko alang sa atong nasud ug nangamuyo sa Ginoo sa pagpanalangin niadtong kinsa nangulo sa nasud; diha sa mga estado, diha sa mga dakbayan, ug diha sa mga lalawigan. Nag-ampo ko sa Dios sa pagdasig sa mga tawo nga mosunod sila sa Iyang mga kamandoan, ug mopili og maayong mga tawo ngadto sa katungdanan; nga ilang kalimtan ang ilang politikanhong mga kalainan ug magtinguha alang sa maayong mga tawo nga maoy mohupot sa katungdanan, ug dili mga tawo kinsa makigkunsabo niadtong kinsa nanaglapas sa mga balaod sa atong nasud. Usa kini sa mga Artikulo sa atong Hugot nga Pagtuo sa pagsunod ug pagdapig sa mga balaod sa yuta [tan-awa sa Mga Artikulo sa Hugot nga Pagtuo 1:12]. Unta ang Dios motabang kanato sa pagbuhat niini.⁸

Nahimo na kining kanunay nga huhungihong, ug akong nadungog ang tabi–tabi karon, nga ang Kapangulohan sa Simbahan ni Jesukristo nga nangulo sa Simbahan ug naghupot sa Priesthood nagtinguha sa pagtuboy og tawo aron maoy mapili sa katungdanan.

Ang Kapangulohan sa Simbahan, sigon sa ilang nahibaloan, motugot sa matag lalaki, babaye, ug bata kinsa igo nang makabotar, sa pagbotar sumala sa iyang kaugalingong gituohan. Apan naghangyo kami sa tanang mga lalaki ug babaye, nga nakaamgo sa responsibilidad nga anaa kanila, sa pagpangita sa Dios nga atong Langitnong Amahan sa paggiya kanila sa politikanhon ug ingon man sa relihiyoso nga paagi; ug sa pagbarug sa unsay matarung.⁹

Samtang ako hugot nga mohimakak nga adunay pag-apil-apil diin maoy gituohan sa kalibutan sa simbahan ug estado diha sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw, wala ko mohimakak sa makadiyot nga kon ako, isip sakop niini nga Simbahan, adunay gahum o impluwensya nga akong magamit sa pagsulay sa pagpili sa labing maayo nga tawo nga moalagad sa katawhan, ako kining buhaton samtang buhi pa ko.¹⁰

Ang politika nagpahinumdom nako ilabi na gayud sa tipdas. Ang tipdas dili kaayo sakit kon mogamit kamo og gamayng saffron [herbal] nga tsa o lain pa aron dili kaayo mograbe. Apan kon kini makagrabe na og maayo, makapadalag kini sa panit ug usahay gani makapalibat pa ninyo. Busa ayaw tugoti ang politika nga mograbe diha ninyo. Ako nagtuo gayud sa labing maayo nga tawo alang sa katungdanan. Ako nagtuo sa matinuoron, matarung, maayo nga mga tawo nga napili nga mabutang sa mga dapit ug sa mga posisyon.¹¹

Nga ang Ginoo unta motabang kaniya sa paghunahuna og maayo, ug sa pagpadayon diha sa dalan nga matarung bisan pa man sa personal nga kaayohan, interes alang sa pundok, o politikal nga pagdani, ang kinahanglan nga maoy inadlaw nga pag-ampo sa matag Santos sa Ulahing mga Adlaw.¹²

Ang mga panggamhanan kinahanglan nga matukod ug magiyahan pinaagi sa moral nga mga baruganan.

Sa iyang hinapos nga pakigpulong ngadto sa Amerikanhong katawhan si George Washington [ang unang presidente sa Estados Unidos] miingon:

“Sa tanang mga panglantaw ug mga kinaiya nga nagdala sa politikanhong kalamboan, ang relihiyon ug moralidad maoy mahinungdanon kaayo nga mga suporta. Mahimong walay pulos niana nga tawo nga moangkon sa paghigugma sa yutang natawhan kinsa nagpahuyang niining mahinungdanong mga haligi sa kalipay sa katawhan, kini nga mga suporta alang sa mga katungdanan sa mga tawo ug sa mga lungsuranon.

“Unsa pa may mahatag sa giingong impluwensya sa edukasyon diha sa mga hunahuna sa mga tawo, ang pangatarungan ug kasinatian makapugong kanato nga makapaabut nga ang nasudnong moralidad mopatigbabaw kon ihiklin ang mga relihiyosong baruganan.

“Bantayan nato nga dili kita maghunahuna nga ang moralidad mapabilin kon walay relihiyon.” [Tan-awa sa “George Washington: Farewell Address, ” sa William Benton, tigmantala, The Annals of America, 21 ka mga bolumen (1968–87), 3:612.]¹³

Among … gipadayag nga ang Dios naguol tungod sa gubat ug nga iyang panilngon sumala sa iyang mahangturong mga pagsilot kadtong kinsa nagpasiugda niini sa dili matarung nga paagi.

Among gipanghimatud-an nga tanang internasyonal nga mga panagbangi mahimong masulbad pinaagi sa [malinawong] mga paagi kon ang mga nasud makigsabot lamang sa usag usa diha sa dili hinakog ug sa matarung nga paagi. Kami nangamuyo ngadto sa mga lider sa tanang kanasuran ug sa tanang katawhan mismo sa pagtarong ug sa pagsulbad sa ilang mga kasungian, kondili ang kasuko sa Dios ibu-bu ngari sa yuta, kay siya miingon nga iyang ipadala ang iyang kasuko ngadto sa mga dautan sa walay sukod.¹⁴

Ang Dios wala mahimuot sa gubat, o sa pagkadautan nga mao kanunay ang nag-una niini…. Ngadto sa tanang kanasuran, kami moingon sulbara ang inyong mga kasungian pinaagi sa malinawong mga paagi. Kini mao ang paagi sa Ginoo.¹⁵

Walay tawo nga makabuhat niana kinsa dili matinuoron, o molapas sa mga balaod sa iyang nasud ug mamahimong usa ka matinuoron nga Santos sa Ulahing mga Adlaw. Walay nasud ug walay lider sa mga nasud ang makabuhat og sayop, ug makasupak sa ilang mga obligasyon, nga dili mapaubos sa samang panghimaraut diha sa atubangan sa Dios ug sa tawo sama sa laing tawo kinsa nakabuhat og sayop. Ang kamatuoran mopatigbabaw gayud. “Dapigi ang matarung, bisan lisud ang away, ” kinahanglan maoy motto sa matag Santos sa Ulahing mga Adlaw.¹⁶

Mga Sugyot alang sa Pagtuon ug Panaghisgutan

Sa unsa nga mga paagi nga mapadayon sa mga sakop sa Simbahan ang katuyoan sa maayong panggamhanan?
Ngano nga importante man nga atong gamiton ang atong katungod sa pagbotar kon kita adunay kahigayunan sa pagbuhat sa ingon? Kon kita adunay kahigayunan sa pagbotar, unsay atong mabuhat aron maandam ang atong mga kaugalingon sa pagtuman niini nga katungdanan?
Unsaon nato sa pagtabang ang mga lider sa atong mga panggamhanan nga makalihok sumala sa moral nga mga baruganan?
Sa unsa nga mga paagi nga makatabang ang matag usa ug ang mga pamilya sa pagpalambo sa ilang mga katilingban?
Unsay atong mabuhat diha sa atong mga panimalay aron sa pag-awhag sa mga sakop sa pamilya nga motahud sa balaod?