2016
Ko e Fakalelei ʻa Hotau Fakamoʻuí
Māʻasi 2016


Ko e Fakalelei ʻa Hotau Fakamoʻuí

Mei ha lea ʻi he konifelenisi lahi ʻo ʻEpeleli 2004.

Kapau ʻe lava ʻo mahino moʻoni kiate kitautolu ʻa e Fakalelei ʻa e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí, te tau ʻiloʻi hono mahuʻinga fau ʻo e foha pe ʻofefine ʻe taha ʻo e ʻOtuá.

ʻĪmisi
Christ in Gethsemane

Konga naʻe toʻo mei he Gethsemane, tā ʻe Simon Dewey

ʻI Sānuali ʻo e 2004, ne aʻusia ʻe homau fāmilí ha meʻa fakamamahi ʻi he mole homa mokopuna tangata ko Nētané ʻi ha pā ha vakapuna. Ne ngāue fakafaifekau ʻa Nētane ʻi he Misiona Palatikí (Baltic) lea faka-Lūsiá. Naʻá ne ʻofa he kakaí pea ʻiloʻi ko ha faingamālie ia ke ngāue maʻá e ʻEikí. Hili ha māhina ʻe tolu mei heʻeku fakahoko ʻene mali taʻengata ki hono ʻofaʻanga mamae ko Senifaá, naʻe hoko ʻa e fakatamaki ko ʻení ʻo mole ai ʻene moʻuí. Kuo hoko hono ʻave fakafokifā ʻo Nētane meiate kimautolu ʻi he matelié ke fakatafoki ai homau lotó mo e ʻatamaí ki he Fakalelei ʻa e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí. Lolotonga ʻene taʻe malava kiate au ke u fakalea ʻa e ʻuhinga kakato ʻo e Fakalelei ʻa Kalaisí, ʻoku ou lotua ke u lava ʻo fakamatalaʻi ʻa e ʻuhinga ʻo ʻEne Fakaleleí kiate au mo homau fāmilí pea mahalo mo hono ʻuhinga foki kiate koe mo ho [fāmilí].

Ne hoko ʻa e ʻaloʻi, moʻui, Fakalelei ʻi he Ngoue ko Ketisemaní, mamahi ʻi he kolosí, telio ʻi he fonualoto ʻo Siosefá, pea mo e Toetuʻu nāunauʻia maʻongoʻonga ʻa e Fakamoʻuí ko ha moʻoni ne fakafoʻou kiate kitautolu. ʻOku fakapapauʻi mai ʻe he Toetuʻu ʻa e Fakamoʻuí kiate kitautolu kotoa ʻe ʻi ai e ʻaho te tau muimui foki mo kitautolu ʻiate Ia pea aʻusia ʻa e toetuʻú. He toki nonga mo fakafiemālie moʻoni, ka ko e meʻaʻofa maʻongoʻonga ko ʻeni ʻoku maʻu ʻo fakafou mai ʻi he mohu ʻaloʻofa ʻa Sīsū Kalaisi, ko e Fakamoʻui mo e Huhuʻi ʻo e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá. Koeʻuhí ko Ia, ʻoku mau ʻilo te mau lava ʻo toe fakataha mo Nētane.

ʻOku ʻikai ha meʻa ʻe maʻongoʻonga ange ʻi hono fakahaaʻi ʻo e ʻofá mei he Fakalelei loto-toʻa ne fakahoko ʻe he ʻAlo ʻo e ʻOtuá. Ka ne taʻeʻoua ʻa e palani ʻa ʻetau Tamai Hēvaní, ne fokotuʻu ʻi ha faʻahinga ongo moʻoni kimuʻa he kamataʻanga ʻo e māmaní, naʻe mei nofo ʻa e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá—he kuo hilí, lolotongá, pea mo e kahaʻú—ʻo ʻikai ha ʻamanaki lelei ki he fakalakalaka taʻengatá. Koeʻuhí ko e maumaufono ʻa ʻĀtamá, naʻe fakamavaheʻi ʻa e kakai fakamatelié mei he ʻOtuá (vakai, Loma 6:23) pea ʻe lava ke taʻe ngata tukukehe ha founga ke motuhi ʻaki ʻa e ngaahi haʻi ʻo e maté. Naʻe ʻikai ke mei faingofua ʻeni, he ʻoku fie maʻu ha feilaulau fakafofonga ʻo ha taha ʻoku ʻikai haʻane angahala pea lava ke ne toʻo kiate Ia ʻa e ngaahi angahala ʻa e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá.

Meʻamālié, naʻe loto-toʻa ʻa Sīsū Kalaisi ke ne fakahoko ʻa e feilaulau ko ʻení ʻi Selusalema ʻo e kuonga muʻá. Naʻá Ne tūʻulutui ai ʻi he lōngonoa ʻo e Ngoue ko Ketisemaní, ʻi he lotolotonga ʻo e ʻulu ʻōlive pikopikó, pea ʻi ha founga fakaofo ʻoku ʻikai mahino ki ha taha ʻiate kitautolu, naʻe toʻo ʻe he Fakamoʻuí kiate Ia ʻa e ngaahi angahala ʻo e māmaní. Neongo naʻe haohaoa mo taʻe angahala ʻEne moʻuí, ka naʻá Ne totongi ʻa e tautea taupotu taha ʻo e angahalá—ʻaʻaú, ʻaʻakú, mo e tokotaha kotoa pē kuo moʻui. Naʻe pehē fau hono lahi ʻa ʻene faingataʻaʻia fakaʻatamaí, fakaelotó, mo fakalaumālié, ne tafe ai ʻa e totó ʻi he ava kotoa ʻo Hono kilí (vakai, Luke 22:44; T&F 19:18). Ka naʻe kei loto fiemālie pē ʻa Sīsū ke ne mamahi ka tau ala maʻu kotoa ʻa e faingamālie ke fufulu ke tau maʻa—ʻo fakafou ʻi heʻetau tui kiate Iá, fakatomala mei heʻetau ngaahi angahalá, papitaiso ʻi he mafai totonu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, maʻu ʻa e meʻafoaki fakahaohaoa ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi he hilifakinimá, mo tali ʻa e kotoa ʻo e ngaahi ouau mahuʻinga kehé. Ka ʻikai ʻa e Fakalelei ʻa e ʻEikí, he ʻikai lava ke tau maʻu ʻa e ngaahi tāpuakí ni pea ʻikai lava ke tau taau mo mateuteu ke foki ke nofo ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá.

ʻOku ou tui kapau ʻe lava ʻo mahino moʻoni kiate kitautolu ʻa e Fakalelei ʻa e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí, te tau ʻiloʻi hono mahuʻinga fau ʻo e foha pe ʻofefine ʻe taha ʻo e ʻOtuá. ʻOku ou tui ʻoku angamaheni ʻaki hono aʻusia ʻa e ngaahi taumuʻa taʻengata ʻetau Tamai Hēvaní maʻa ʻEne fānaú ʻi he ngaahi meʻa iiki mo faingofua ʻoku tau fai maʻá e niʻihi kehé. ʻI loto ʻi he foʻi lea ʻi he lea faka-Pilitānia ko e fakalelei ʻoku ʻi ai e foʻi lea ko e taha. Kapau ʻoku mahino ʻeni ʻe he faʻahinga ʻo e tangatá, he ʻikai teitei ʻi ai ha taha te tau taʻe tokanga ki ai, ʻo tatau ai pē pe ko e hā e taʻu motuʻá, matakalí, tuʻunga tangata pe fefiné, tui fakalotú, pe tuʻunga fakasōsiale pe fakaʻekonōmiká. Te tau feinga ke muimui ki he Fakamoʻuí pea he ʻikai ke tau angakovi, taʻe tokanga, taʻe fakaʻapaʻapa, pe taʻe tokaʻi e niʻihi kehé.

ʻĪmisi
Christ with sheep

Konga naʻe toʻo mei he Gethsemane, tā ʻe Simon Dewey

Kapau ʻoku mahino moʻoni kiate kitautolu e Fakaleleí pea mo e mahuʻinga taʻengata ʻo e laumālie takitaha, te tau fekumi ki he kiʻi tamasiʻi mo e kiʻi taʻahine talangataʻá mo e fānau talangataʻa kotoa pē ʻa e ʻOtuá. Te tau tokoni ke nau ʻiloʻi ʻa e ʻofa ʻa Kalaisi kiate kinautolú. Te tau fai ʻa e meʻa kotoa te tau lavá ke tokoni ke teuteuʻi kinautolu ke maʻu ʻa e ngaahi ouau fakamoʻui ʻo e ongoongoleleí.

ʻI he taimi ʻoku ou fakakaukau ai ki hoku kiʻi mokopuna tangata ko Nētané mo hono mahuʻinga kiate kimautolú, ʻoku ou lava ʻo sio mo ongoʻi mahino ange e anga e ongoʻi ʻa ʻetau Tamai Hēvaní ki he kotoa ʻEne fānaú. ʻOku ʻikai ke tau loto ke mamahi ʻa e ʻOtuá koeʻuhí naʻe ʻikai ke tau fai kotoa te tau lavá ke vahevahe mo ʻEne fānaú ʻa e ngaahi moʻoni ʻo e ongoongoleleí kuo fakahā maí. ʻOku ou lotua ke mou feinga ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e Fakaleleí pea te mou feinga ke moʻui taau ke ngāue maʻá e ʻEikí ʻi he malaʻe ʻo e ngāue fakafaifekaú. Ko Sīsu naʻá Ne pehē, “Kapau te mo ngāue ʻi homo ngaahi ʻahó kotoa pē ʻi hono kalanga ʻaki ʻo e fakatomalá ki he kakaí ni, pea ʻomi, ʻa e foʻi laumālie ʻe toko taha pē kiate au, hono ʻikai ke lahi pehē fau ʻa hoʻomo fiefia fakataha mo ia ʻi he puleʻanga ʻo ʻeku Tamaí!” (T&F 18:15; tānaki atu hono fakamamafaʻí). ʻIkai ngata ai, ka ʻoku lahi ʻa e fiefia ʻa e ʻEikí ʻi he laumālie ʻoku fakatomalá! He ko e mahuʻinga kiate Ia e taha.

Kuo faitokonia kitautolu ʻe he Tamai Hēvaní ʻi he Fakalelei ʻa hotau Fakamoʻuí. ʻOkú Ne fakaafeʻi ʻa e tokotaha kotoa pē ke “haʻu kia Kalaisi, ʻa ia ko e Tokotaha Māʻoniʻoni ʻo ʻIsilelí, pea kau ʻi heʻene fakamoʻuí, pea mo e mālohi ʻo ʻene huhuʻí” (ʻAmenai 1:26). Kuó Ne akoʻi kitautolu ʻoku fakafou ʻi heʻetau talangofua faivelenga ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí, ʻi hono maʻu ʻo e ngaahi ouau fakamoʻui kuo fakafoki mai, ʻi he ngāue tokoni hokohokó, mo e kātaki ki he ngataʻangá kae lava ke tau toe foki ki Hono ʻafioʻanga toputapú. Ko e hā ha meʻa ʻi he māmaní ʻoku mahuʻinga tatau mo hono ʻiloʻi ʻení?

Ko e meʻa fakamamahí, ʻi he maama ʻo e ʻaho ní, ʻoku faʻa fakamāuʻi e mahuʻinga ʻo ha taha ʻi he tokolahi ʻo e kakai ʻokú ne fakaʻaliʻali ki aí. Ko e founga ia ʻoku fakafuofuaʻi ai e ngaahi polokalama ʻa e mītiá mo e sipotí, founga ʻoku faʻa fakapapauʻi ai e lavameʻa ʻo ha pisinisi, mo e founga ʻoku maʻu ai ha tuʻunga fakapuleʻangá. Mahalo ko e ʻuhinga ia ʻoku tātātaha ai ke fakamālōʻia e ngaahi fatongia hangē ko e tamaí, faʻeé, mo e faifekaú. ʻOku “ngāue” e ngaahi tamaí, faʻeé, mo e kau faifekaú ʻi he ʻao ʻo ha haʻofanga tokosiʻi. Ka, ʻi he ʻao ʻo e ʻEikí, mahalo ʻe tokolahi tatau pē e kakai ʻoku mahuʻingá—pea ʻoku tokotaha, pē, ko koe mo au, mo e fānau takitaha ʻa e ʻOtuá. Neongo ʻoku taʻe-fakangatangata mo taʻengata ʻa e Fakaleleí, ka ʻoku fakaʻaongaʻi fakafoʻituitui ia, ki he tokotaha ʻe taha he taimi.

ʻOua naʻá ke teitei taʻetokaʻi ʻa e mahuʻinga ʻo e tokotahá. Manatuʻi maʻu pē ʻa e akonaki faingofua ʻa e ʻEikí: “Kapau ʻoku mou ʻofa kiate au, fai ʻeku ngaahi fekaú” (Sione 14:15). Feinga maʻu pē ke moʻui taau ke maʻu kakato e ngaahi tāpuaki toputapu ʻo e Fakalelei ʻa e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí. ʻI heʻemau mamahi ʻi he māvae mo e siʻi Nētané, kuo hoko mai ʻa e nonga ko e Fakamoʻuí pē mo e Huhuʻí te ne lava ʻo foakí. Kuo tafoki tahataha homau fāmilí kiate Ia; pea ʻoku mau hiva he taimí ni ʻi ha houngaʻia mo ha mahino lahi ange:

ʻOku fakaofo ʻa ʻEne pekia

Koeʻuhí ko au!

ʻOku fakaofo, kiate au!

(“ʻOku Fakaofo,” Ngaahi Himí, fika 102.)

Fakatauange te mou foaki ki he niʻihi kehé pea maʻu maʻamoutolu ʻa e ngaahi tāpuaki kotoa pē ʻoku ʻomi ʻe he Fakalelei ʻa e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí.