Laiva Vua me Cakava ga Vakarawarawa
Ena noda vakasaqaqara me da rawata na vakacegu mai na lomaocaoca ni bula, me da vakasaqara matua na sala me rawarawa kina na noda bula.
O keda sa dede toka na noda tiko voli eke—ia oi keirau kei Elder Wirthlin sa balavu sara na neirau tiko voli—keirau sa kila na ivakarau eso ni veivakatovolei ena bula. Era tu na veigauna vinaka kei na veigauna ca, gauna ni tu sara e cake kei na gauna ni tu sobu e ra, na gauna ni reki kei na rarawa, ka vakakina na gauna ni sautu kei na gauna ni lauqa. Ni gole na noda bula ena dua na igolegole eda sega ni namaka ka sega ni taleitaka, eso na gauna eda vakila kina na lomaocaoca kei na lomatarotaro. E dua na bolebole ni bula oqo sa ikoya me da kakua ni vakatara me rawai keda na lomaocaoca kei na dredre ni bula—me da sotava na veigauna duidui ni bula ka loma vinaka tikoga, se me da vakanuinui tikoga. Ena vinaka beka, ena gauna e dau yaco mai kina na dredre kei na bolebole, sa dodonu me ceuti tu ena noda vakasama na vosa ni vakanuinui nei Robert Browning: “Na ka vinaka duadua sa vo” (“Rabbi Ben Ezra,” ena Charles W. Eliot, tabaka The Havard Classics, 50 na kena ivola, [1909–10], 42:1103). E sega ni da raica rawa na veigauna dredre kei na cava ena bula, na kena mada ga sa voleka ni yaco mai, ia, o keda, ni da tamata vakabauta ka vakanuinui, eda kila ka sega ni dua na kena vakatitiqa lailai ni dina na kosipeli i Jisu Karisito, ka ni se bera tiko ni yaco mai na ka vinaka duadua.”
Au nanuma tiko e dua na gauna ena noqu bula niu bikai ena lomaocaoca matalia vei au. E tubu eso na leqa ena noqu cakacaka, ena gauna vata o ya, e kunei kina vei watiqu e dua na mate ka rawa ni vakaleqa na nona bula. Oqo e dua vei ira na gauna sa vaka ni sa bololaka sara ga vakaukauwa na meca na noqu bula kei na noqu matavuvale. Ena veisiga eso ni sa vovoleka sara me rawai keirau na lomaocaoca kei na lomatarotaro ni bula dredre keirau sotava tiko, keirau kunea kei na watiqu e dua na kena iwali.
Keirau gole ki na dua na vanua rauta ni vica ga na maile mai vale, me keirau vagalala mada ga mai vakalailai ka vakacegu mai na neirau leqaleqa, na vosa, ka veivakalogavinakataki vakataki keirau. Na vanua keirau gole kina o Walden Pond. Oqo e dua na drano lailai totoka ka vakavolivolita na veikau. Ni kaukauwa tu na watiqu, keirau na taubale wavokita na drano. Ena veisiga tale eso, ni sega ni taleitaka me taubale, keirau na dabe toka ga ena motoka ka veitalanoa. Na Drano o Walden sa neirau vanua digitaki me keirau cegu, vakanananu, ka veivakabulai. E rairai ni dua beka na vuna o ya ena kena itukutuku makawa—na kena isema ki na sasaga nei Henry David Thoreau me tawasei koya tani mai na veika vakavuravura ena loma ni vica na yabaki—na Walden Pond o ya sa solia kina vei keirau na vakanuinui ni bula rawarawa ka vakarautaki kina na idrodro vou mai na neirau bula osooso.
Ena Maji ni 1845 na gauna sa lewa kina o Thoreau me toki yani ki na bati ni Drano na Walden me rua na yabaki ka tovolea me vikataka se cava sara na inaki ni bula. A laki tiko ena dua na tiki ni qele ka taukena o Ralph Waldo Emerson na nona itokani vinaka. A volia e dua na vale makawa mai vua e dua ka cakacaka ena sala ni qiqi, ka basuka. Ia mai na kau ni vale o ya kei na kau ni veikau, a tara kina e dua na nona bure. A vola toka vakavinaka na ilavo e vakayagataka, ka qai tinia ni vakayagataka walega e $28.12 ena dua na vale kei na bula galala. A tea na pea, pateta, sila, bini kei na kareti vulavula me tokoni kina na nona bula rawarawa. E teivaka e rua veimama na eka na bini ka kena inaki me na vakayagataka na tubu lailai e rawa me saumi kina na veika e gadreva. Na tubu lailai dina sara: e $8.71.
E bula vakaikoya sara tu ga mai na gauna o Thoreau. E sega na kaloko se na ivolanivula ena loma ni nona bure. E vakayagataka na nona gauna ena volavola ka dikeva na totoka kei na vakasakiti ni ibulibuli vakalou era tu vakavolivoliti koya, ka okati kina na kau ni vanua ko ya, na manumanu vuka kei na manumanu yavaiva. E sega ni bula vaka-amiti—e dau gade ki na taoni o Concord ena vuqa na siga, ka dau sureti ira eso me ra lako mai ki na nona bure me ra mai veitalanoa ka veivakararamataki. Ni sa cava na rua na yabaki, a biuta tu mai na nona bure ka sega ni bau veivutunitaka. E nanuma ni gauna a mai tiko voli kina e kea sa rauta vinaka me vakacavara kina na nona inaki—me vakila na kena yaga vakayalo na ivakarau ni bula rawarawa. E vakila talega ni tu tale eso na veika ni bula me na sotava ena veigauna sa tu e matana. Sa kena gauna me toso ka vakadikeva na veika sa tu mai liu.
Ena veika a sotava mai na Drano ko Walden, sa kila kina o Thoreau ni va walega na ka e gadreva dina sara na tamata: na kakana, isulu, na vale, kei na waiwai. Au vinakata meu vakarabailevutaka vakalailai na veika bibi ni bula e va oqo, ka vakakina na yaga vakayalo ni dua na ivakarau ni bula vakarawarawataki.
Na imatai ni ka e gadrevi na kakana. Ni da lewena Na Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai eda taukena na kila ka bibi ena veika dina sa vakatakilai mai me baleta na veiwekani ni yago kei na yalo. Na Vunau kei na Veiyalayalati 88:15 e tukuna: “Sa cokoti vata na yago kei na yalo me tamata.” Sa vakatakila mai vei keda na Turaga e dua na ivakatakila ni tiko bulabula me vakalougatataki keda kina vakayago ka vakayalo talega, sa tukuna mai vei keda na kakana se wainimate cava e vinaka ki na yago kei koya e sega. E lako vata mai kei na ivakaro oqo na yalayala ka kunei ena Vunau kei na Veiyalayalati 89:
“Ia na lewenilotu kecega sa nanuma ka vakayacora na veika sa tukuni oqo, ka ra sa muria tiko na vunau, ena ka ni bula ki na nodra vicovico ka vakauto kina na suidra;
“Ia era na vakavukui ka kila ka vakalevu; io era na kila na ka sa vuni tu;
“Io era na cici ka sega ni ceguoca; io era na lako tiko ka sega ni malumalumu mai.
“Ia koi Au, na Turaga au sa yalataka vei ira ni na lako siviti ira na agilosi dauveivakarusai, io me vaka a lako siviti ira na Isireli ka sega ni vakamatei ira” (vv 18–21).
E sega tale na ivakasala uasivi cake me baleta na Vosa ni Vuku mai na kena e kunei ena ivolalailai Me iSakisaki ni iTabagone. E tukuna vakaoqo:
“Na Turaga e sa vakarota mo maroroya sara vakavinaka na yagomu. Me na caka oqo, mo vakamuria na Vosa ni Vuku, e laurai ena Vunau kei na Veiyalayalati 89. Kania na kakana bulabula, vakaukauwa yago wasoma, ka dau moce vakavinaka. Ni o cakava na veika oqo o sa galala kina mai na ka ni veivakabobulataki, ka o sa lewa sara tikoga na nomu bula. O na rawata na veivakalougatataki ni bulabula ni yago, makare ni vakasama, kei na veituberi ni Yalo Tabu… .
“Na waigaga ni veivakamatenitaki, wai ni savasava, se ka vakarerevaki cava ga e vakayagataki me rawa kina na mateni se seseraki ni yalo, sa rawa ni vakacacana na yagomu, nomu vakasama kei na nomu bula vakayalo. Oqo e wili kina na waigaga ni veivakamatenitaki kaukauwa sara, wai ni mate e voli ka vakayagataki vakatawadodonu ka vakakina na wai ni savasava mai vale” ([2001], 36–37).
Eda sega ni vinakata me da vakacacana na yagoda oqo ni sa isolisoli mai vua na Kalou, ka tiki ni nona ituvatuva cecere ni marau na Tamada Vakalomalagi na kena vakaduavatataki tale na yagoda oqo kei na yaloda.
E dua tale na ka bibi ni bula na isulu. E dua na bula rawarawa ka kauta mai na veivakalougatataki vakayalo e gadrevi kina na daramaki ni isulu rawarawa ka rakorako. Na noda isulusulu kei na keda irairai ena tukuna tiko vei ira na tani se o cei o keda, ka ra na vakaimawe ki na noda ivalavala vei ira na tani. Ni da sa vakaisulu rakorako tu, eda sa na sureta talega na Yalo ni Turaga me isasabai ka itataqomaki vei keda.
Na ivakarau vakavuravura ni nodra isulusulu na marama sa dau vakauqeti kina na isulusulu sega ni veiganiti. Ena ivakarau ni isulusulu ena gauna oqo, sa kena irairai ni ra sa segata o ira na dau cakaisulu me ra vakayagataka na isulu e dodonu me rawa kina e dua ga na ivinivo me rawa kina e rua se tolu. E vakavuqa ni sa rui sivia na ka era kauta tani mai na iwase ni ivinivo e cake ka vakakina ena kena iwase e ra, ia ena so na gauna era kauta laivi talega e dua na kena iwase e lomadonu. Sa caka tale tikoga ena nodra isulu na turaga na ivakarau vata o ya. Ena noqu gauna ena vakatokai oqo me sakasaka ka sega ni kilikili. Au vakabauta ni isulusulu sakasaka ena muria talega mai na itovo sakasaka.
E vuqa vei kemuni ko ni sa rui segata tiko vakaukauwa mo ni duatani ena isulu ko ni daramaka kei na kemuni irairai mo ni dreta kina na veika ena vakatoka na Turaga me vakasama cala. Ena italanoa ni vunikau ni bula ena iVola i Momani, sai ira na tamata ka sa “totoka dina na nodra isulusulu” era a vakalialiai ira era sa kania na vua ni vunikau. E vakaciriloloma ni da kila ni o ira na dauveivakalialiai isulusulu totoka ka ra tu ena vale vakaitamera era a vakaitavi ena nodra vakamadualaki e vuqa, ia ko ira era sa madua era sa “muria na sala tani ka ra sa lako sese kina” (1 Nifai 8:27–28).
A vakasalataki keda ena dua na gauna o Peresitedi N Eldon Tanner ena veimalanivosa oqo: “Na rakorako ni isulusulu e vakaraitaka na ituvaki ni vakasama kei na yalo, ka vu mai na nona dokai koya vakataki koya, doka na kai nona, kei Koya ka Buli keda kece. “Na rakorako e vakavotuya na ivakarau ni bula e malua, e dokai, ka kilikili. Ka sala vata kei na veivakavuvuli oqo ka veidusimaki kina na Yalo Tabu, me ra dau veitalanoataka na itubutubu, na qasenivuli, kei ira na itabagone na veika me baleta na isulusulu, na irairai, kei na keda ituvaki yadua, ia ena galala ni digidigi me da ciqoma na noda itavi ka digitaka na dodonu” (Friend to Friend, Friend, June 1974, t. 2).
Me da goleva mada oqo na ikatolu ni veika e gadreva o Thoreau, na vale. Era vakasinaiti na veiniusipepa ena itukutuku eso e baleta na leqa ni veivakavaletaki. Eda sa vakauqeti ena veigauna kece ni koniferedi raraba ni Lotu au rawa ni nanuma me da kakua ni bula ena taudaku ni veika eda rawata. Me na vakatau ena keda isau na mataqali vale eda rawa ni sauma, ka sega mai na nona vale levu na nomu itokani ena tai ni sala kadua.A kaya ena dua na gauna o Peresitedi Heber J. Grant: “Mai na veika au nanuma rawa ena noqu veigauna taumada, ena veisiga nei Brigham Young me yacova mai oqo, au sa dau rogoci ira na tamata ena veitutu ni vunau…ka ra vakauqeti ira tiko na tamata me ra kakua ni dinau; kau vakabauta ni iwase levu ni noda leqa kece nikua e vu mai noda guce ni muria na ivakasala oqo” (ena Conference Report, Okot. 1921, 3).
E dua na sala vinaka cake me da vakarawarawataka kina na noda bula sa ikoya me da muria na ivakasala sa dau soli vakawasoma vei keda me da bula ena loma ni veika eda rawata, kakua ni dinau, ka maroroi ilavo me baleta na veisiga ca. Sa dodonu me da vakatovotovotaka ka vakavinakataka cake na noda itovo ni gugumatua, na cakacaka vakaukauwa, rawa ka, kei na yalomatua. O ira na lewe ni matavuvale lewai vakamatau era sega ni saumi tubu, era rawata mai.
Na iotioti ni veika e gadreva o Thoreau na waiwai. Eda sa rogoca tiko e levu na ka me baleta na waiwai kei na livaliva—na kena sau levu kei na kena sa lailai, kei na ivalavala sega ni vinaka ni noda sa vakararavi tikoga kivei ira era volitaka tiko, kei na kena gadrevi na ivurevure ni livaliva vovou ka rawa ni tokoni tiko. Au sa laiva na veivosakitaki ni veika oqo vei ira na iliuliu ni matanitu kei na daubuli iyaya. Na waiwai au via vosa kina o ya na waiwai vakayalo.
Sa solia vei keda na Turaga e dua na ituvatuva totoka me baleta na sala me rawa ni da lesu kina Vua, ia me vakacavari na noda ilakolako vakayalo eda na gadreva na waiwai vakayalo. Eda vinakata me da muri iratou na lima na goneyalewa vuku ka ratou a maroroya tiko na waiwai me rauta ni ratou lako kina kei na tagane sa qai vakawati ena gauna sa lako mai kina (raica Maciu 25:6–10). Na cava ena gadrevi me da maroroya toka kina e dua na ivakarau veirauti ni waiwai vakayalo? Sa dodonu me da kila ni nona ituvatuva tawamudu na Kalou kei na noda vakaitavitaki keda kina, ia ni da sa bula dodonu, ka solia na noda gagadre ki na gagadre ni Turaga, eda na rawata na veivakalougatataki sa yalataki tu.
Me vaka e vakavuvulitaka o Elder William R. Bradford ena itutunivunau oqo: “Ena buladodonu e koto kina na rawarawa levu. Ena veikisi yadua eda sotava ena bula oqo ena tiko e dua vei rau, na sala dodonu se na sala cala me da lakova. Kevaka eda digia na sala dodonu, eda na tokoni ena noda ivalavala ena ivakavuvuli ni buladodonu, ka tiko kina na kaukauwa mai lomalagi. Kevaka eda digia na sala cala ka muria na digidigi oqori, e sega kina ni dua na yalayala vakalomalagi se na kaukauwa, eda sa tu duadua ga ka da na tini ena druka (“Righteousness,” Liaona, Janu. 2000, 103).
Ni sa voleka toka ni mate o Thoreau, a tarogi kevaka erau sa veisaututaki kei na Kalou. A sauma, “Au sega mada ni bau kila me keirau veiba.” (ena Mardy Grothe, corrp., Viva la Repartee [2005], 181).
Ena noda vakasaqaqara me da rawata na vakacegu mai na lomaocaoca ni bula, me da vakasaqara matua na sala me rawarawa kina na noda bula. Me da muria na ivakasala veivakauqeti kei na idusidusi sa solia vei keda na Turaga ena ituvatuva cecere ni marau. Me da kilikili kaya na veitokani ni Yalo Tabu, ka muria na veidusimaki ni Yalotabu ni da sokota na ilakolako ni bula vakayago oqo. Me da vakarautaki keda me da rawata na inaki ni bula vakatovotovo oqo—me da lesu ka bula kei na Tamada Vakalomalagi—sa noqu masu oqo ena yacai Jisu Karisito, emeni.