Kila ka Qarava Vinaka na Matabete
Na Matabete sa ikoya na kaukauwa kei na lewa ka soli vua na tamata mai vei Tamada Vakalomalagi. Na kena lewa kei na kena vakaturaga e sega ni da na vakasamataka rawa.
Sa dua na ka vakasakiti me da rai yani ka raica ni sinai vutucoqa sara tu ga na Vale ni Koniferedi oqo ka me da vakasamataka talega na veivale tale e so ena veiyasa ivuravura ka na vakasinaiti tu mai vei ira na matabete. E rairai ni oqo na soqoni levu taudua ni matabete ena itukutuku ni veigauna ni Lotu. Au nanuma ni dina o ya baleta ni da sa tubu tikoga e veiyabaki.
Na imatai ni gauna au kila kina na matabete sai koya na gauna au a papitaisotaki kina. Au a papitaisotaki ena dua na ivakata ni vakadrodro wai ki na vanua ni teitei ena tauni lailai o Oakley, e Idaho. Au a tiko vata kei ira na noqu itokani ena bati ni ivakata oya. Keimami daramaka tu na neimami ovarola ni sisili yava musu me kakua kina na luvu ka vakalamutaki talega na kena taga. Keimami sega vakadua ni se bau raica e dua na isulu ni sili me caka mai na dua tale na mataqali isulu. A gole mai o tamaqu mai na valenilotu ni First Ward kei rau na nona daunivakasala. A kauta voli mai e dua na idabedabe ka mai biuta ena yasa ni ivakata. E kacivi au mai o tamaqu ka kaya, “David, lako mai; keitou sa na papitaisotaki iko.”
Au rika yani ki na ivakata ka qalo ki na tai kadua, au a sautaninini sara. E vula o Sepiteba ka batabata toka vakalailai, ka ra dau sautanini kina na cauravou lalai, kila ga, ni da daramaka wale tu na ovarola. E siro sobu mai ki na loma ni ivakata o tamaqu. Au nanuma toka, ni a sega ni bau luvata tani na nona ivava se veisautaka na nona isulu a daramaka tiko. E vakaraitaka vei au na itautauri ni ligaqu, ka mai papitaisotaki au sara yani. Niu sa mata cake mai, keirau mai qasi cake yani ki na bati ni ivakata. Au dabe sara ena idabedabe, ka rau mai tabaka na ligadrau e buradelaqu ka vakadeitaki au meu lewe ni Lotu. Ni oti o ya au rika tale yani ki wai ka qalo ki tai kadua vei ira na noqu ilala.
Oqo na imatai ni ka au sotava me baleta na matabete.
Au gadreva meu taleva tale vei kemuni ni matabete sai koya na kaukauwa kei na lewa ni Kalou ka soli vua na tamata. Ena soqoni oqo ena yakavi nikua, era tiko kina o ira ka tu vei ira na Matabete i Eroni, na matabete lailai, kei na Matabete i Melikiseteki, na matabete cecere. E sega beka ni taleitaki me da raica na sala e rau tauyavutaka kina na yavu ni veivakabulai na Turaga kei na Tamada Vakalomalagi, me rawa kina ni ra bula kilikili na tagane ka me ra doka na nodra taura na matabete ka lewena na mataivalu vakaitamera ni tagane ka gadrevi me ra vakataucokotaka na Nona inaki na Tamada Vakalomalagi, me ra tucake tale mai na mate na tamata kecega ka rawata na bula tawamudu—na kawatamata ena veivanua kecega? Sa dua na ilawalawa matabete vakaitamera ena gadrevi kina!
Ni oti e vica na yabaki mai na noqu papitaiso, kau sa vakila vinaka toka na itavi e so ena Lotu, au sa tabaki sara ki na Matabete i Eroni. Ena gauna oqo sa mate oti kina ena vuku ni mate ni uto o tamaqu, o koya ka a papitaisotaki au, sa mani vakatikora kina vei au na bisopi na Matabete i Eroni ka tabaki au ki na itutu vakadikoni. Au nanuma tiko ni dua na ka totoka au a vakila ena nona vakatikora vei au na matabete, ni sa tu oqo e ligaqu na veitavi e so meu qarava kau na saumi taro ena vuku ni noqu ivalavala ka na tu na veika e so meu vulica meu kila na qarava ena noqu lakova na bula. Au a vakila na kena totoka niu sa duatani vakalailai ena gauna oqo, au na sega ni tautauvata sara kei ira na noqu itokani ka sega ni tu vei ira na matabete se o ira na tamata kau na dau sotava e veisiga. Sa tu ena gauna oqo e so na noqu itavi, na itavi e so meu na vulica ena lotu ena Sigatabu ni keimami na dabe wavokita na sitovu koala ena ni valenilotu e ra.
Ena veisiga Vakarauwai, keimami dau samaka na valenilotu, vakatawa ena koala na kena vokete, ka raica ni sa vakarautaki tu na valenilotu me baleta na soqoni ena Sigatabu. E dau tu ga na veika me keimami cakava ena matabete lailai, me baleta na veika vakayago ni tabanalevu—na kumuni ni isolisoli ni lolo ka qarava e so na itavi ena vukuna na bisopi. E dau vakavulica vei keimami o koya vata kei ira na iliuliu tale e so na veika me baleta na Matabete i Eroni kei na itutu vaka-dikoni, kei na ivakavuvuli, kei na bete ni keimami veiqaravi tiko ena matabete. E vaka vei au niu sa vakatorocaketaka tiko na noqu kila vakatitobu na cakacaka e tu me na qaravi, ka tu kina na noqu itavi vakataki au, e dina ga niu dua walega na gonetagane lailai ena dua na tauni lailai e loma ni vanua. Sa koto kina e dua na ka bibi sara.
Niu a se qai yabaki 11, a mate na tamaqu, ena nona veibulu a tarai au sara vakalevu na noqu rogoca na nodra veitalanoataka tiko na tamata na nona tamata yalovinaka. Ena ibulubulu ni ra tukuca sobu na kisi ni mate ka tekivu sivia yani na qele kei na vatu ki na dela ni kisi ni mate, au tu ka sarava yani, ka vakananuma ni o koya na noqu qaqa, au vakasamataka na veika ena yaco vei au ni sa yali na tamaqu. Au dau raici ira na turaga vinaka ena nodra cakacakataka tiko na nodra matabete ka vakayacora tiko na veika dodonu—kau raica e dua na turaga vinaka ni solia lesu e dua na noti lima na dola e ligai nana, ni a solia vua ena nona veivuke ena keli ibulubulu. E a solia lesu na ilavo vei nana ka kaya, “Kua, maroroya baleta ni o na gadreva ena dua na gauna mai muri.”
O koya au sa vinakata kina meu kacivaka vei kemuni kece na tiko ena soqoni oqo nikua, o ya oi kemuni ena Matabete i Eroni kei na Matabete i Melikiseteki, e sega beka ni ka taleitaki ena vuku ni Tamada Vakalomalagi kei na Luvena, ena nodrau biuta vata na veika kece oqo, na noda vulica ena matabete lailai me da qarava na veicakacaka vakayago? Ena tu na noda itavi vakayago, ena noda vulica ena kena sala malumalumu ka rawarawa na veika e dodonu me da qarava. Oqori ena vakavulica vei keda na veiqaravi kei na noda bulataka na ivunau ni Turaga, ka vakarautaki keda me rawa kina ni dua na siga me da sa na tosoi cake ki na Matabete i Melikiseteki, kei na vakaturaga kece kei na lagilagi tawamudu ka salavata kaya.
Na veiyabaki oqori ni Matabete i Eroni era veiyabaki taleitaki ki na noqu bula. Au vulica tikoga e veigauna na veika vovou e so ka rabailevu cake tikoga na noqu kila na kena ivakavuvuli kei na noqu nanuma me baleta na kosipeli kei na noda itavi me da kauta yani na kena itukutuku ki vuravura taucoko. Ena kena ivalavala oqori eda vulica kina na bula veimaliwai kei ira na tamata kecega. Ena so na gauna eda dau nanuma ni ra na sega ni ciqomi keda na tamata baleta ni cecere cake na noda ivakatagedegede. E tu e so na veika eda sega ni dau cakava. E tu me baleti keda na Vosa ni Vuku, ka dau vukei keda me da bulabula vinaka, na mataqali bula ka na vukea na noda tubu cake me tamata bula ka tu vei keda na ivakatagedegede kei na vakasama kei na ivakarau ni bula ka ra vinakata tu na kai vuravura me tu vei ira. Au sa raica ni kevaka eda bula tiko ena ivakarau ni bula e dodonu me da bula tiko kina, era na raica na tamata, ka ra na vakauqeti ena veika o vakabauta, o na dau tara kina na nodra bula e so tale na tamata. Ena gauna era raica kina ni sega ni dodonu me ra vakatavako se gunu se kana mariwana, se vakayagataka na veimataqali waigaga tale e so, ka ra sa vakacacana tiko vakalevu na vuravura, na nomu sega ni dau vakayagataka na veika oqori ena tara na nodra bula na tamata oqori
Na nomu maroroya na ivakatagedegede ni bula oqori ena rawa kina vei iko mo vakamau ena valetabu. Oqo na i ka 173 ni koniferedi raraba ni Lotu, meu kaya ga vei kemuni e dua na ka sega ni yaga, sa oti oqo e 73 na yabaki ni neirau vakamau kei na watiqu. Ena yabaki keirau a vakamau kina a vakayacora tiko beka kina na Lotu na i ka 100 ni kena koniferedi raraba vakayabaki. Au se rawa ni nanuma tikoga niu taura tu na ligai Ruby ena dela ni cabocabo ni soro ni valetabu—ka vakarogoca tiko na vosa ni veivauci—au vakila e yaloqu, sega walega na kena tabu ia na itavi sara ga ni noqu bulataka na bula e dodonu meu bula kina, meu qarauni koya vata kei ira na luvei keirau, kei ira na makubui keirau, kei na veitabatamata ena qai cadra mai. Au sa lewa meu vakaraitaka na bula e rawa me bula kina e dua na tamata ena kena rokovi na matabete kei na noda veiyalayalati ni vakamau.
Ena bogi nikua ni da sota tiko vakamatabete, vakasamataka mada na noda dui itavi yadua ni da vakananuma tiko na veika ena vakarau yaco mai ena vuravura oqo—na veika vovou beka eda sega ni se kila tu ena gauna oqo—ni sa oti na ivalu oqo ka ra sa vakalesui tale ki na kedra itutu na veika e so. E levu sara tu na veika me da cakava. Me rawa vei keda me da cakava, sa dodonu me da kilikili kaya na matabete e dui tu vei keda me rawa ni da veivuke kina ena veiliutaki ni sa toso tiko na Lotu, ena dua na sala rabailevu cake mai na kena eda sa dau vakayacora tiko mai. Sa na vakacava mada na siga o ya!
Ena vica na yabaki sa oti niu se lewena voli na mataivalu e wai ena iKarua ni iValu Levu, a yaco yani vei au na ivakaro meu veitaratara yani ki na valenivolavola liu ni matamanuwa e Pearl Harbour. Eratou a kauti au na noqu matavuvale ki Treasure Island ena Toba e San Francisco, kau laki vodo kina ena waqavuka me kauti au ki kea, e dua na waqavuka e wai makawa ka vakatokai na Pan American Clipper. Era vodo tiko ena waqavuka oqori e so na vuniwai lelevu ka ra lako tiko me ra laki tauyavutaka na veitokoni e valenibula me baleta ni sa vakarau tiko me kacabote ena loma ga ni vica na macawa na ivalu mai Tarawa. Ena vuku ni noqu itutu au sa mani lesi meu moce ena dua na taga ni moce ena bui ni waqavuka, me rawa kina niu raica toka na idini ena imatau ni waqavuka ni keimami vuka baleti San Francisco, ni buto tu ena vuku ni ivakaro vakaivalu. Sa dua na ka na kena loaloa ena gauna keimami vuka baleta tiko kina na Pasifika, kau mani nanuma ni sa kama tiko na idini ena yasa imatau ni waqavuka makawa oya ni Pan American. Au sega ni moce rawa ena ilakolako taucoko oya ena noqu vakaraica toka.
Ena bogi ka lailai kina na noqu moce oqori au vakasamataka sara vakabibi na noqu bula ka vakakina na noqu taroga seu sa bula tiko me rawa kina niu vakataucokotaka na veigauna vivinaka e rawa ni noqu kei na itavi e rawa ni noqu me vaka niu taura tu na Matabete i Melikiseteki—na itavi meu ivakaraitaki ka bula ena kena ivakarau e dodonu me rawa kina niu qarava vakavinaka na kaci ena yaco mai vei au. Ena bogi oqori au a dikevi au kina, na noqu ituvaki ni bula, kau vakataroga seu sa vakayacora tiko na veika kece sara au rawata. E dina ga niu a sa dau ciqoma tiko na noqu ilesilesi kece sara vaka-Lotu, au taroga seu a sa dau qarava tiko ena yaloqu, noqu kaukauwa, kei na noqu nanuma kecega ka bula meu kilikili tiko kina kei na itavi, na veivakalougatataki, kau ciqoma me vaka niu taura tu na Matabete i Melikiseteki kei na veika ena namaki vua e dua vei keda ka sa ciqoma na veivakalougatataki oqo.
Niu railesuva na bogi ka sega kina na moce oya, au vakavinavinaka vua na Turaga me baleta na Nona veivakalougatataki nikua kei na veika e so sa rawa vei au meu vakaitavi kina. Au dau tovolea tikoga meu bulataka na kosipeli ena kena taucoko, meu vakayacora na veika kece sara au kacivi kina ena yaloqu taucoko, noqu kaukauwa taucoko, noqu nanuma kecega, kei na noqu igu meu qarava kina vakavinaka na itavi kecega ena soli vei au me rawa kina meu qarava na veika kece sara ena kerei vei au.
Ena bogi nikua ni da vakarokorokotaka tiko na matabete, kemuni na cauravou ena matabete, ni tovolea mo ni bula ena kena ivakarau e dodonu mo ni bula kina. Kakua ni vesuki ena so na veika lialia ka yaco tiko e vuravura, ia nanuma dei tiko na veika sa vakatikori vei iko. Au na tokaruataka tale, na matabete sa ikoya na kaukauwa kei na dodonu ka soli ki na tamata mai vua na Tamada Vakalomalagi. Na kena dodonu kei na kena vakaturaga ena sega ni rawa ni da kila rawa.
Au wasea vei kemuni na noqu ivakadinadina ka vakadinadinataka, ni dina na cakacaka oqo. Au vakavinavinaka ni rawa vei au, ena noqu sa qase, meu tucake ka vakadinadinataka na dina ni kosipeli, me vaka au sa dau vakadinadinataka ena veisiga kece ni noqu bula mai na noqu papitaiso me yacova mai na gauna oqo. Au lomana na Turaga. Au lomana na Tamada Vakalomalagi kei na cakacaka oqo. Au vakadinadinataka na dina ni cakacaka oqo.
Ka vakakina vei kemuni kece sara na iliuliu vakabete, mo ni bula me vaka na kena dodonu. Eda duatani o keda, ka sega ni vinaka vei kemuni mo ni vakataki ira na kena vo baleta ni o ni tokara tu na matabete ni Kalou, kei na veiyalayala cecere kei na veivakalougatataki kei na veika e namaki vei kemuni.
E dina na cakacaka oqo. Ena yaca i Jisu Karisito, emeni.