Na iVakatawa Vinaka

Mai vei Elder Dale G. Renlund

Ena Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua

Na ivakatawa oqo, na noda iVakatawa Vinaka, e dau kune marau ni raica nodra bula cake mai na Nona sipi tauvimate.

Eda na raica vakalailai na itovonibula ni Tamada Vakalomalagi ni da vakila na yalololoma vakaitamera e tu Vua ena vukudra na ivalavala ca ka vakavinavinakataka na Nona vakaduiduitaki rau na ivalavala ca kei koya ka valavala ca. Na rai oqo ena vukei keda me da “[kila] vakadodonu cake Nona itovo ni bula, uasivi sara, kei na ivakarau ni rai”¹ ka yavutaki kina na cakacakataki ni vakabauti Koya kei na Luvena, o Jisu Karisito. Na yalololoma ni iVakabula ena mata ni noda malumalumu ena vakayarayarataki keda yani Vua ka vakauqeti keda ena noda sasaga wasoma me da veivutuni ka vakatotomuri Koya. Ni da sa yaco me vakataki Koya vakalevu cake, eda vulica me da raici ira na tani me vakataki Koya, veitalia na ivakaraitaki ni bula e taudaku se na itovo.

Na revurevu ni kena vakaduiduitaki na itovonibula e taudaku kei na tamata vakataki koya e uto ni ivola na Les Misérables, mai vua na dauvolavola ni Varanise o Victor Hugo.² Ena itekivu ni ivola, a vakaveikilaitaki Bienvenue Myriel, na bisopi mai Digne, ka veitalanoataka na leqa e sotava tiko na bisopi. Me sikova beka e dua na turaga sega ni vakabauta na Kalou ka dau beci ena vanua baleta na nona itovo ena itovo ena gauna ni iValu ni Vanua e Varanise?³

E tukuna na daunivakamacala ni vakila na bisopi nona cata na turaga oqo. Qai taroga na daunivakamacala e dua na taro rawarawa: “Se cava ga, e dodonu beka me vakavuna nona tuvakasuka na ivakatawa na karokaro ni sipi?”⁴ Ni saumitaro ena vukuna na bisopi, a vakarautaka na daunivakamacala e dua na isaunitaro matata, “Sega” qai vakalutuma e dua na veiwali: “Sa dua na sipi!”⁵

Ena mala ni itukutuku oqo, e vakatauvatana o Hugo na “caka cala” ni tamata oqo kei na mate ni kuli ena sipi ka vakatauvatani bisopi kei na dua na ivakatawa ka sega ni levea na sipi tauvimate. E loloma dina na bisopi ka qai vakaraitaka e muri ena loma ni ivola na mataqali loloma vata oya vua e dua na tamata, o koya sara ga e talanoataki tiko ena ivola, e dua na tamata beci se qai suka mai valeniveivesu, o Jean Valjean. Nona loloma uasivi kei na yalokauwai na bisopi a vakauqeti Jean Valjean me veisautaka nona bula.

Me vaka ni dau vakayagataka na Kalou na tauvimate me ivakatautauvata ni ivalavala ca ena loma taucoko ni ivolanikalou, ena vakaibalebale kina me tarogi,“Ena vakaivei nona rai o Jisu Karisito ni sotava noda ivakatautauvata ni tauvimate—noda ivalavala ca?” Me vaka ni kaya na iVakabula ni o Koya e“sega ni rawa ni raica na ivalavala ca ka vakadonuya mada ga vakalailai”;⁶ ia me rawa vakacava Vua me raici keda, ena levu ni malumalumu e tu vei keda, ka sega ni kino ena domobula kei na rarawa?

E rawarawa ka matata na kena isau. Me vaka ni iVakatawa Vinaka,⁷ e dau raica o Jisu Karisito na tauvimate ena Nona sipi me ituvaki ka gadrevi me qaravi, qarauni, ka lomani. Na ivakatawa oqo, na noda iVakatawa Vinaka, e dau kune marau ni raica nodra bula cake mai na Nona sipi tauvimate.

Sa tukuna oti na iVakabula ni na “vakani ira nona qelenisipi me vaka na ivakatawa,”⁸ ka na vakasaqara oqori sa yali, … vakauta tale mai oqori sa vakasevi, … kau na vauca oqori sa ramusu, kau … na vakaukauwataka oqori sa malumu.”⁹ E dina ni a vakatayaloyalotaki o Isireli vukitani ni sa tilomi tu ena “mavoa, na dabuiloa, ka bona,”¹⁰ a veivakayaloqaqataki, veivakatataki cake ka yalataka na veivakabulai na iVakabula.¹¹

Na nona veiqaravi ena bula oqo na iVakabula a vakaitovotaki ena loloma, yalovinaka kei na veikauwaitaki. A sega ni yabeta na veisalatu duka mai Kaleli kei Jutia ena qaciqacia, ka dro tani mai vei ira na tamata ivalavala ca. A sega ni levei ira ena domobula levu. Sega, a kana vata kei ira o Koya.¹² A veivuke ka veivakalougatataki, veilaveti ka veivakatataki cake, ka vakaisosomitaka na rere kei na yaluma ena inuinui kei na reki. Me vaka ni ivakatawa dina o Koya, sa vakasaqarai keda ka kunei keda me veivuke ka noda inuinui.¹³ Ni da kila na Nona yalovinaka kei na loloma ena vukei keda me da cakacakataka noda vakabauti Koya—me da veivutuni ka vakabulai.

E volai ena Kosipeli i Joni na revurevu ni nona kauwai na iVakabula vua e dua na tamata ivalavala ca. Era kauta mai na vunivola kei ira na Farisi e dua na yalewa sa ia tiko na dautagane, ki vua na iVakabula. Era tukuna na veibeitaki ni dodonu me vakaviriki, me vaka na lawa i Mosese. O Jisu ni sauma na taro sega ni oti rawa e vakayacori vua, sa mani kaya yani vei ira, “O koya vei kemudou sa sega ni ivalavala ca, me viriki koya mada i liu ena vatu.”

Era sa dui lako na veibeitaki, “ka tiko duadua ga ko Jisu, a sa tu na yalewa e matana.

“Ia ni sa tucake ko Jisu, ka sega ni raica e dua, na yalewa duadua ga, sa kaya vua, Yalewa sai ivei ko ira oqori, sa sega e dua sa lewai iko mo cudruvi, ne?

“A sa kaya ko koya, Sa sega e dua Turaga. Sa qai kaya vua na yalewa o koya, Au sa sega talega ni lewai iko mo cudruvi: mo lako, ka mo kakua ni valavala ca tale.”¹⁴

E dina sara, na iVakabula e sega duavata kei na dautagane. Ia a sega talega ni cudruva na yalewa. A vakayaloqaqataki koya me veisautaka nona bula. A vakauqeti me veisau ena vuku ni Nona yalololoma kei na loloma cecere. Na ivakadewa ni iVolatabu nei Josefa Simici e vakadinadinataka na nona bula vakatisaipeli ni oti oya: “A sa vakalagilagia na Kalou na marama oya me tekivu mai na gauna oya, ka vakabauta na yacana.”¹⁵

E dau yalololoma na Kalou, me da kakua ni nanuma ni ciqoma o Koya ka tadola tu na yalona baleta na ivalavala ca. E sega sara. E lako mai ki vuravura na iVakabula me vakabulai keda mai na noda ivalavala ca ka, bibi sara, ni sega ni rawa ni vakabulai keda ena noda ivalavala ca.¹⁶ E dua na dauvakatataro maqosa o Sisoromi, a tovolea ena dua na gauna me coriti Amuleki ena nona taroga: “Ena mai vakabulai ira li na nona tamata ena nodra ivalavala ca [na Mesaia sa vakarau lako mai]? A sa sauma ko Amuleki ka kaya vua: Au sa kaya vakaidina vei iko, e segai, ni sa sega ni rawa vei koya me cakitaka na nona vosa. … Ena sega ni rawa me vakabulai ira ena nodra ivalavala ca.”¹⁷ A cavuta o Amuleki e dua na dina bibi oya me da vakabulai mai na noda ivalavala ca sa dodonu me da na dinata “na ivakavuvuli ni veivutuni,” ka na sereka na nona mana na Dauveivueti me vakabulai keda.¹⁸

Na nona yalovinaka, loloma, kei na loloma cecere na iVakabula ena kauti keda yani ki Vua.¹⁹ Ena Nona Veisorovaki, eda na sega ni kune vakacegu rawa kina ena keda ituvaki ivalavala ca.²⁰ E matata na loma ni Kalou me baleta na ka e dodonu ka na ciqoma o Koya kei na ka e cala ka ivalavala ca Vua. E sega ni baleta ni gadreva o Koya na dauvakamumuri talairawarawa sega ni vakasama. Sega, e gadreva na Tamada Vakalomalagi me ra vakatulewa ka digitaka vakataki ira na Luvena me ra yaco me vakataki Koya²¹ ka vakadonui ki na mataqali bula e tiko kina o Koya.²² Ni ra sa vakayacora vakakina, era sa vakataucokotaka kina na Luvena na kedra inaki vakalou ka yaco me dua nodra ivotavota ena veika e Nona.²³ Ena vuku ni ka oqo, ena sega kina ni rawa vei ira na iliuliu ni Lotu me ra moica na ivakaro ni Kalou se ivunau ke sega ni vaka na Lomana, me vinaka se me ra rogo kina.

Ia, ena noda sasaga ni bula oqo me da muri Jisu Karisito, na Nona ivakaraitaki ni yalovinaka vei ira era ivalavala ca e veivakavulici. O keda, ni da sa tamata ivalavala ca, sa dodonu, me vaka na iVakabula, me da yacovi ira yani na tani ena yalovinaka kei na loloma. Na noda itavi talega me da veivuke ka veivakalougatataki, veilaveti ka veivakatataki cake, ka vakaisosomitaka na rere kei na yaluma ena inuinui kei na reki.

Na iVakabula a cudruvi ira na tamata era a levei ira na tani ni ra nanuma ni ra dukadukali ka ra lewai ira ni ra ivalavala ca vakalevu cake mai vei ira.²⁴ Oqori na lesoni bibi e vagolea na iVakabula vei ira “era sa vakararavi ni ra sa yalododonu, a ra sa beci ira na tamata tani.” A tukuna na italanoa vakaibalebale oqo:

“E lewe rua na tamata erau lako cake ki na vale ni soro me masu; e dua na Farisi ka dua na daukumuna na ivakacavacava.

Sa tu na Farisi ka masu vakai koya vakaoqo, Na Kalou au vakamolimoli vei iko, niu sa sega ni vakataki ira na tamata eso, era sa daukovekove, era sa daubutako lo, era sa dauyalewa, se vakataki koya oqo na kumuna na ivakacavacava.

Au sa lolo vakarua ena veiwiki, au sa solia na ikatini ni ka kecega au sa rawata.

A sa tu vakayawa ko koya sa kumuna na ivakacavacava, a sa sega ni via tacake ki lomalagi, ia sa tavia na lomaserena ka kaya, kemuni na Kalou, lomani au mai, koi au na tamata ivalavala ca.

Qai kaya ko Jisu, “Au sa kaya vei kemudou, sa lako sobu ki na nona vale na tamata oqo ka sa vakadonui ia ko koya ka dua sa segai: ni na vakamalumalumutaki ko koya yadua sa vakalevulevui koya; ia ko koya yadua sa vakamalumalumutaki koya ena vakalevulevui.”²⁵

E matata na itukutuku vei keda: sa toro voleka vua na Kalou na tamata ivalavala ca sa qai veivutuni, mai vua na tamata sa vakadonui koya ka vakacacana na tamata ivalavala ca.

A tu talega ena gauna nei Alama na itovo vakatamata ni vakadonui koya ga kei na daulelewa. Ni “sa tekivu me ra tauyavutaka vakavinaka cake sara na lotu;” ko ira na tamata, … “era sa tekivu dokadoka cake mai,” … [ka] sa tekivu me ra laveti cake ena viavialevu ni matadra na lewe ni lotu, … era sa tekivu veiqati vakai ira, ka ra sa tekivu vakasewasewani ira era sa sega ni vakabauta me vaka na lomadra kei na nodra gagadre.”²⁶

A vakatabui vakabibi na veivakacacani vakaoqo: “A sa dua na lawa vakabibitaki sara ena kedra maliwa na lewe ni lotu, me kakua sara ni dua na tamata, lewe ni lotu, me tu ka vakasewasewani ira era sega ni lewe ni lotu, ka me kua tale ga na veivakacacani ena kedra maliwa.”²⁷ E tautauvata ga na ivakavuvuli veidusimaki vei ira na Yalododonu. Me kakua ni da kunei ni da vakacacana e dua ena loma se taudaku ni Lotu.

O ira era a vakacacani ena veika cava ga era kila se vakacava tu na vakatulewa sega ni dodonu kei na vakadonui koya ga. Niu yabaki tinivakacaca ka vakaitikotiko mai Iurope ena 1960 vakacaca, au vakila ni vaka meu dau makataki ka vakalolomataki baleta niu kai Amerika vakakina baleta niu lewe ni Lotu. Eso na noqu vulivata era raici au me vaka niu a cakava eso na lawatu ni curuvanua sega ni taleitaki kei Amerika. Au raici talega me vaka ni noqu lotu e veisaqasaqa kei na vanua au tiko kina baleta ni duidui mai na lotu ni vanua ko ya. E muri, ena veivanua eso e vuravura taucoko, au sa dau raica vakalalai na vakaloloma ni veivakaduiduitaki kei na veivakacacani vei ira e vagolei vei ira baleta na matatamata era lewena kei na nodra vanua.

Na veivakacacani e levu mai na kena waqawaqa: veivakalialiai, veivakatotogani, veivakalolomataki, se na veicacati. Sa dodonu me da qarauni keda mai na vakadonui koya ga ka dau rogolevu na domona rogorogo ca vei ira e duidui nodra nanuma Sa dau vakaraitaki koya na vakadonui koya, vakatikina, ena nona sega ni vinakata me vakadonuya na galala ni vakaraitaka na lomamu.²⁸ Na tamata kece, oka kina o ira na tamata lotu, e tu vei ira na dodonu me ra vakaraitaka na lomadra, e matanalevu. Ia e sega ni dua e tiko vua na laiseni me sevaki ira na tani ni vakaraitaki na nanuma eso oqori.

Na itukutuku makawa ni Lotu e tu kina na ivakadinadina baleti ira na noda lewenilotu era a cati ena ivakarau ni vakadonui koya. Sa na dua na ka rarawataki kevaka me da cakava vei ira na tani me vaka na ka e caka vei keda. E vakavuvulitaka vakaoqo na iVakabula“Ia na ka vakaadua ga dou sa vinakata me ra kitaka vei kemudou na tamata, dou kitaka vakatalega kina vei ira”²⁹ Kevaka eda vinakata me da rokovi, sa dodonu me da dau vakarokoroko. Kena ikuri na saumaki mai vuniyaloda dina e kauta mai na “yalomalua, kei na yalo lokomi,” ka na sureta “na Yalo Tabu” [ka vakasinaiti keda] ena “loloma sa uasivi sara,”³⁰ e dua na “loloma sega ni veivakaisini”³¹ vei ira na tani.

E sega ni dau veisau na noda iVakatawa Vinaka ka se vaka tiko kina nikua na nona rai baleta na ivalavala ca kei koya e ivalavala ca me vaka na gauna se bula voli kina e vuravura.E sega ni levei keda baleta ni da ivalavala ca, kevaka sara mada ga ena yaco e dua na gauna, me vakasama kina o Koya, “Sa dua na sipi!” Sa rui lomani keda vakalevu o Koya ka vakarautaka kina vei keda na sala me da veivutuni ka yaco me savasava me rawa ni da lesu tale Vua kei na Tamada Vakalomalagi.³² Ena nona vakayacora, sa vakotora talega kina o Jisu Karisito na ivakaraitaki me da muria—me da rokova na tamata kecega ka sega ni cata e dua.

Ni da nona tisaipeli, me da vakaraitaka na Nona loloma me tadola ka taucoko noda veilomani ka me kua ni dua e vakila ni guilecavi, galili, se sega nona inuinui.Au vakadinadinataka ni o Jisu Karisito na noda iVakatawa Vinaka, e lomani keda ka kauwaitaki keda.E kilai keda ka solia na Nona bula ena vukudra na Nona sipi.³³ E bula talega o Koya me baleti keda ka vinakata me da kilai Koya ka vakabauti Koya. Au lomani Koya ka taleitaki Koya, kau vakavinavinaka vakalevu ena Vukuna, ena yaca i Jisu Karisito, emeni