Seminelí mo e ʻInisititiutí
Lēsoni 20: Fakamālohia ʻEtau Tuí mo e Fakamoʻoní


Lēsoni 20

Fakamālohia ʻEtau Tuí mo e Fakamoʻoní

Talateú

ʻOku ʻomi ʻe he tui kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne ongoongoleleí ʻa e ivi mo e maluʻi fakalaumālie ki he fānau ʻa e ʻOtuá. ʻOku ʻi he Tohi ʻa Molomoná ʻa e ngaahi fakatātā ʻo e ngaahi ʻulungaanga mo e ngaahi tōʻonga ʻe lava ke ne tataki ʻa e kakaí ke fakaʻauʻauhifo ʻi he taʻetuí. Naʻe fakatokanga ʻa e kau palōfita ʻo e Tohi ʻa Molomoná fekauʻaki mo e ngaahi tōʻonga mo e ngaahi ʻulungāanga ko ʻení pea akoʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí te ne lava ʻo maluʻi mo fakamālohia ʻetau tuí mo e fakamoʻoní.

Laukonga Puipuituʻá

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

2 Nīfai 1:10–11; 9:28; Mōsaia 2:36–37; 26:1–4; ʻAlamā 12:9–11; 31:8–11; 46:7–8; Hilamani 4:11–13; 13:24–26; Molomona 9:7–8

Ko e ngaahi ʻulungāanga mo e ngaahi tōʻonga ʻe lava ke ne fakavaivaiʻi ʻa e tuí mo e fakamoʻoní

Fakahā ʻa e fehuʻi ko ʻení pea fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau ʻomi ha tali nounou:

  • ʻOku lava fēfē ke mole ʻa e tuí mo e fakamoʻoní meia kinautolu kuo nau aʻusia ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e ongoongoleleí?

Fakamanatu ki he kau akó naʻe fakatokanga ʻe he palōfita ko Līhaí ʻe ʻi ai e ʻaho ʻe mole ai mei hono hakó ʻa e tui kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne ongoongoleleí. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e 2 Nīfai 1:10-11, pea kole ki he kau akó ke nau kumi ʻa e nunuʻa ʻo e taʻetuí naʻe faifai pea hoko ki he hako ʻo Līhaí. (ʻE tokoni ke ke fakamatalaʻi ko e kupuʻi lea ko e “fakaʻauʻauhifo ai ʻi he taʻetui” ʻoku ʻuhinga ia ke holomui fakalaumālie koeʻuhí ko e taʻetuí.)

  • Ko e hā naʻe faifai pea hoko ki he hako ʻo Līhaí ko e nunuʻa ʻo ʻenau taʻetuí?

Fakamahino ange neongo naʻe ʻi ai ʻa e ngaahi makatuʻunga kehe naʻe tupunga ai hono fakaʻauha e sivilaise ʻa e kau Nīfaí, ka ko e ʻuhinga tefito ʻo e hōloa ʻa e kau Nīfaí ko e mole ʻenau tui kia Sīsū Kalaisí mo ʻEne ongoongoleleí. ʻI he ʻuhinga ko ʻení, naʻe fakatokanga mai ai ʻa e kau fai tohi ʻo e Tohi ʻa Molomoná ki he ngaahi tōʻonga mo e ngaahi ʻulungāanga te ne fakavaivaiʻi ʻa e tui ki he ʻEikí pea toutou akoʻi ʻa e founga ke langaki mo fakamālohia ai ʻa e fakamoʻoní.

Kole ki ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Mōsaia 26:1-4 pea poupouʻi e kalasí ke kumi ʻa e ngaahi ʻulungāanga mo e ngaahi tōʻonga naʻá ne fakavaivaiʻi ʻa e tui ʻa e niʻihi lolotonga e pule ʻa e Tuʻi ko Mōsaiá.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau feinga ke ʻilo ha tefitoʻi moʻoni ʻoku akoʻi ʻi he ngaahi veesi ko ʻení fekauʻaki mo e meʻa ʻe hoko ki he kakai ʻoku nau fili ke ʻoua te nau tui mo ngāue fakatatau ki he moʻoní. ʻE lava ke kau eni ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe talamai ʻe he kau akó: ʻI he taimi ʻoku fili ai e kakaí ke ʻoua ʻe tui mo ngāue ʻo fakatatau ki he ngaahi moʻoni ʻoku akoʻí, ʻe fakafefeka honau lotó pea ʻe ʻikai lava ke nau fiefia ʻi he ngaahi tāpuaki ʻo e tuí mo e fakamoʻoní.

  • Ko e hā ʻokú ke pehē ʻoku fakafefeka ai e loto ʻo e kakaí ki he Laumālié, ʻi he taimi ʻoku nau fili ai ke ʻoua ʻe tui mo ngāue ʻi he ngaahi moʻoni kuo akoʻi kiate kinautolú?

Hiki ʻa e ngaahi potufolofola ko ení ʻi he palakipoé ke tokoni ki he kau akó ke ʻilo ʻa e ngaahi ʻulungaanga mo e ngaahi tōʻonga kehe ʻe lava ke hoko ai ʻo mole ʻa e tuí mo e fakamoʻoní. Vahe ki he tokotaha ako taki taha ha potufolofola ʻe taha pē ua ke ne lau, pea fakapapauʻi ʻoku vaheʻi ʻa e potu folofolá taki taha. Kole ki he kau akó ke nau kumi ʻi he ngaahi potu folofola kuo vaheʻi atú ʻa e ngaahi ʻulungaanga pe ngaahi tōʻonga ʻe lava ke hoko ʻo mole ai ʻa e tui mo e fakamoʻoni ʻa e kakaí.

2 Nīfai 9:28

Mōsaia 2:36–37

‘Alamā 12:9–11

‘Alamā 31:8–11

‘Alamā 46:7–8

Hilamani 4:11–13

Hilamani 13:24–26

Molomona 9:7–8

Hili ha taimi feʻunga, kole ki he kau akó ke vahevahe ʻa e ngaahi ʻulungāanga pe ngaahi tōʻonga kuo nau maʻú pea fakamatala ʻa e founga ʻe lava ʻo fakavaivaiʻi ai ʻa e tuí mo e fakamoʻoní. Fakamatalaʻi nounou ʻa e tali ʻa e kau akó ʻi he palakipoé ʻi he tafaʻaki ʻo e potu folofola ʻoku felāveʻi mo iá.

  • Ko e fē ʻi he ngaahi ʻulungāanga pe ngaahi tōʻonga ko iá ʻokú ke pehē ʻoku fuʻu fakatuʻutāmaki ki he kāingalotu lalahi kei talavou ʻo e Siasí he ʻaho ní? Ko e hā hono ʻuhingá?

Kole ki he kau akó ke nau fili ha ʻulungāanga pe tōʻonga ʻe taha kuo lisi ʻi he palakipoé pea fakamatala ʻa e meʻa te tau lava ʻo fai ke tau malu ai mei he ʻulungāanga pe tōʻonga ko iá.

Tuku ha taimi ki he kau akó ke nau fakalaulauloto pe ko e fē ʻa e ʻulungāanga pe tōʻonga kuó ne uesia ʻenau tuí mo e fakamoʻoní, pea ko e hā ʻe lava ke nau fai ke fakamālohia kinautolu.

2 Nīfai 28:21–23; Molomona 5:16–18

Ko e ngaahi nunuʻa ʻo e mole ʻa e tuí mo e fakamoʻoní

Fakamanatu ki he kau akó ko e taimi naʻe taki atu ai ʻe Molomona ʻa e kau tau ʻa e kau Nīfaí, naʻe ʻi ai e taimi naʻá ne mamata ai ki he fai angahala mo e tuʻunga fakatuʻatamaki ʻa hono kakaí. Kole ki he kau akó ke ako ʻa e Molomona 5:16-18, ʻo kumi ʻa e fakamatala ʻa Molomona ki he tuʻunga fakalaumālie ʻa hono kakaí.

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ʻa e moʻui “ʻikai te nau maʻu ʻa Kalaisi mo e ʻOtuá ʻi he māmaní”?

  • Ko e hā ʻa e tefitoʻi moʻoni ʻe lava ke tau ako mei he ngaahi lea ʻa Molomoná fekauʻaki mo kinautolu ʻoku mole ʻenau tui ki he ʻEikí pea fakatoupīkoi ki he fakatomalá? (Neongo ʻe lava ke nau fakaʻaongaʻi ha ngaahi lea kehekehe, ʻoku totonu ke ʻilo ʻe he kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau te tau fakaʻatā kitautolu ke mole ʻetau tuí pea fakatoupīkoi ke fakatomala, ʻe mavahe ʻa e Laumālié meiate kitautolu pea ʻe mole mo e tataki ʻa e ʻEikí.)

  • Fakatatau ki he veesi 18, ko e hā naʻe fakatokanga ʻa Molomona ʻe pau ke hoko ko ha nunuʻa ʻo e mole ʻa e tataki ʻa e ʻEikí?

Fakamatala ange naʻe akoʻi ʻe Nīfai ʻoku faʻa toho māmālie ʻa e founga ʻoku hoko ʻo mole atu ai ʻa e Laumālié pea tataki ke haʻisia ki he tēvoló. Fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke taufetongi ʻi hono lau leʻolahi e 2 Nīfai 28:21–23, pea kole ki he kalasí ke nau fekumi ki he ngaahi lea mo e kupuʻi lea ʻokú ne fakamatalaʻi ʻa e fakaʻauʻausino fakalaumālié māmālie ko ʻení.

  • Ko e hā ʻa e ngaahi ʻulungaanga naʻe fakapapauʻi mai ʻe Nīfai ʻe lava ke hoko ai ha fakaʻauʻausino fakalaumālie ʻa ha tokotaha?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku fakatuʻutāmaki ai ʻa e ngaahi ʻulungāanga ko ení ki heʻetau tuí?

Kole ki ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e talanoa ko ʻeni ʻa Palesiteni Henelī B. ʻAealingi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí:

ʻĪmisi
President Henry B. Eyring

“ ʻO tatau mo hono ʻomai kiate kitautolu ʻa e moʻoní ʻa e ʻotu lea ki he ʻotu lea pea kamata ke mahino māmālie ʻi he taimi ʻoku tau talangofua aí, ʻoku tatau pē ia, mo ʻetau talangataʻá, ʻoku fakasiʻisiʻi ʻetau fakamoʻoni ki he moʻoní ʻi ha founga ʻoku ʻikai ke tau fakatokangaʻi, ʻe ha meʻa iiki pē, pea kamata ke mole māmālie atu e mahinó pea fakaʻikaiʻi ʻe he loto hīkisiá ʻoku ʻi ai ha meʻa ʻoku liliu.

“Kuó u fanongo ʻi ha pōlepole ʻa ha tangata naʻe kamata ke ne vaivai ʻi he Siasí. Naʻe kamatá naʻe ʻikai ke ne toe faiako ʻi heʻene kalasi Lautohi Faka-Sāpaté, naʻá ne liʻaki e lotú, pea naʻe tātātaha ke ne totongi ʻene vahehongofulú. … Naʻe ʻikai ke ne lava ʻo ʻilo ʻa e faikehekehé, ka naʻá ku lava ʻe au. Ko hono tuʻunga fakalaumālié ʻa ia naʻe hā mai pē ʻi hono fofongá, naʻe mōlia atu ia. Naʻe ʻikai ke ne lava ʻo tala ʻa e liliú, koeʻuhí he ʻoku mole atu ʻa e konga feʻunga pē ʻo ʻete ongo fakalaumālié ʻo ʻikai ai ke te lava ʻo ʻiloʻi ʻoku ʻalu pē ke tau mamaʻo atu mei he ʻOtuá. ʻIkai ngata pē ʻi he keina māmālie ʻa ʻene fakamoʻoni ki he moʻoní, ka ko ʻene ngaahi manatu ʻo e taimi naʻe kei ʻi he ongoongoleleí aí naʻe kamata ke hangē haʻane fakakaukau vale pē” (“A Life Founded in Light and Truth” [fakataha fakalotu ʻa e ʻUnivēsiti Pilikihami ʻIongí, ʻAokosi 15, 2000], 3, speeches.byu.edu).

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ha ngaahi fakaʻilonga ʻoku kamata ke mole atu ʻa e tui mo e fakamoʻoni ʻa ha tokotaha?

1 Nīfai 15:7–11; 2 Nīfai 25:28–29; Mōsaia 4:11–12; 15:11; Hilamani 15:7–8

Fakamālohia ʻo e tuí mo e fakamoʻoní

Fakaʻaliʻali pea fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Nila L. ʻEnitaseni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
Elder Neil L. Andersen

“ ʻI natulá, ko e ʻuluʻakau ʻoku fakaʻau ʻo mālohi ange ʻoku tupu hake ʻi he ngaahi feituʻu havilí. Ko e taimi ʻoku havilingia aí ha kiʻi fuʻu ʻakau, ʻoku fai ʻe he mālohi ʻi lotó ha meʻa ʻe ua. ʻUluakí, ʻoku nau fakaʻaiʻai ʻa e ngaahi aká ke nau tupu vave ange mo mafola mamaʻo atu. Uá, ʻoku kamata fakatupu leva ʻe he ngaahi mālohi ʻi he loto fuʻu ʻakaú ha ngaahi selo ʻo nau ngaohi ʻa e sinó mo e ngaahi vaʻá ke matolu mo fefeka ki he mālohi ʻo e matangí. ʻOku maluʻi ʻe he ngaahi aka mo e vaʻa mālohi ko ʻení e fuʻu ʻakaú mei he matangi ʻe haʻu ʻi he kahaʻú.

“ ʻOkú ke matuʻaki mahuʻinga ange ki he ʻOtuá ʻi ha fuʻu ʻakau. Ko Hono foha pe ʻofefine koe. Naʻá Ne ngaohi ke mālohi ho laumālié pea malava ke matuʻuaki e ngaahi ʻahiohio ʻo e moʻuí. ʻE lava ke fakatupulaki hoʻo mālohi fakalaumālié ke mateuteu ki he ngaahi taʻu ka hokó ʻe he ʻahiohio ʻi hoʻo ʻi he toʻu tupú ʻo hangē ko ha matangi ki ha fuʻu ʻakaú” (“Ngaahi Faingataʻa Fakalaumālié,” Ensign pe Liahona, Mē 2014, 18).

  • Ko e hā ʻe lava ke tau fai ke tau maʻu ai ha mālohi fakalaumālie pea matuʻuaki ʻa e ngaahi pole ki heʻetau tuí mo e fakamoʻoní?

Fakamanatu ki he kau akó ʻoku ʻi he Tohi ʻa Molomoná ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ʻe lava ke ne tataki ʻa kinautolu ʻoku nau fekumi ke maʻu ha tui ʻoku malohi angé mo ha fakamoʻoni ʻoku mālohi angé.

Kole ki ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e 2 Nīfai 25:28-29, pea fakamatalaʻi ange ko e ongo veesi ko ení ʻokú na fakamatala nounou ha malanga ivi mālohi naʻe fai ʻe Nīfai ki hono kakaí ki he founga ʻo e fakamoʻuí. Kole ki he kalasí ke nau kumi ʻa e meʻa naʻe akoʻi ʻe Nīfai ko e fili mahuʻinga taha ia te tau fai ʻi heʻetau moʻuí.

  • Ko e hā ʻa e fili mahuʻinga taha naʻe akoʻi ʻe Nīfai te tau fai ʻi heʻetau moʻuí? (Tokoni ke ʻiloʻi ʻe he kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau te tau fili ke tui kia Sīsū Kalaisi pea hū kiate Ia ʻaki hotau iví, ʻatamaí, mo e mālohí kotoa, te tau hoko ʻo mālohi fakalaumālie pea ʻikai ke liʻaki kitautolu.)

Fakaʻaliʻali ʻa e lea ko ʻeni naʻe fai ʻe ʻEletā L. Uitinī Keleitoni ʻo e Kau Fitungofulú pea kole ki ha tokotaha ako ke ne lau ia:

ʻĪmisi
Elder L. Whitney Clayton

“Kuo fakalotolahiʻi pea aʻu ki he kōlenga mai e kau palōfita ‘o e ngaahi kuonga kotoa pē ke tau tui kia Kalaisi. … Ko e fili ke tuí ko e fili mahuʻinga taha ia te tau faí. ‘Okú ne fakafōtunga mai ‘etau ngaahi fili kehe kotoa pē. …

‘Oku ‘ikai ko ha ngaahi tefitoʻi moʻoni fakafiefiemālie pē ʻa e tuí, fakamoʻoní mo e falalá. ‘Oku ‘ikai hokonoa pē ia kiate kitautolu. Ko e tuí ko ha meʻa ia ‘oku tau fili ki ai—ʻoku tau ‘amanaki ki ai, ‘oku tau ngāueʻi ia, pea tau feilaulau koeʻuhí ko ia. He ʻikai hokonoa mai pē ʻa e tui ki he Fakamoʻuí mo ‘Ene ongoongoleleí, ʻo hangē fakatuʻupakē pē haʻatau lotu pē vahehongofulu. ʻOku tau fili longomoʻui ke tui, ʻo hangē ko ʻetau fili ke tauhi ʻa e ngaahi fekaú. (“Fili ke Tui,” Ensign pe Liahona, Mē 2015, 38).

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e “ ‘oku ‘ikai ko ha ngaahi tefitoʻi moʻoni fakafiefiemālie pē ʻa e tuí, fakamoʻoní mo e falalá”?

  • Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻokú ke pehē ai ko e feinga ke moʻui ʻaki ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ko e founga lelei taha ia ke fakamālohia ʻetau tuí mo e fakamoʻoní?

Ke tokoni ki he kau akó ke ʻilo ʻa ngaahi founga te tau lava ʻo feinga ke fakamālohia ʻetau tuí mo e fakamoʻoní, hiki ʻa e ngaahi potu folofola ko ení ʻi he palakipoé pea kole ʻa e tokotaha ako taki taha ke nau lau fakalongolongo ha taha ʻo e ngaahi potu folofola ko iá. Fakaafeʻi ke nau kumi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe lava tokoniʻi kitautolu ke fakamālohia ʻetau tui kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne ongoongoleleí.

1 Nīfai 15:7-11

Mōsaia 4:11-12

Mōsaia 15:11

Hilamani 15:7-8

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau vahevahe ʻa e fakakaukau naʻa nau maʻu ʻi he ngaahi potu folofola ko ʻení. Te ke lava fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau fakamoʻoni ki he founga kuo nau fakahoko ai eni pe ko e ngaahi tefitoʻi moʻoni kehé ki heʻenau moʻuí peá ne tāpuekina kinautolu ʻaki ha tui ʻoku toe lahi angé kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne ongoongoleleí. Poupouʻi ʻa e kau akó ke nau feinga ke fakamālohia ʻenau tui ki he ʻEikí.

Laukonga ʻa e Tokotaha Akó