N Riki ke n Tia n Riki. Anne te Titiraki
Iroun Unimwaane Joni L. Koch
Man te Itingaun
Ti kantaningaki bwa ti na motikitaeka. Ti riai. Ma ti riai n aki karioi iango ke n taekiniia tabeman n anuaia.
Kamataataan te tamnei iroun David Green
Tabeua te ririki n nako, Ngai ma kaain abau ti kawara te Kaatioo ae Kronborg i Helsingør, Denmark. Te Kaatioo aio e rangi n ataaki man ana kamataku William Shakespear Hamlet. Ngke ti nakon te kaatiooo, a kaonaki ara iango n taraan te tabo ao taian taetae man te kamataku, ai moarara riki man ana titiraki Hamlet, “Ae e na riki, ke e na aki riki: ao anne te titiraki.”
Ma ngkanne I iangoa te titiraki ae mwaiti ae kaineti nakoira: “Ae e na riki ke ae e a tia n riki: anne te titiraki.”
Kariaia Katamaroana
E bon aki raoiroi, bwa tiaki toki ni kamanenai aara ngkana ti taekiniia raora. Te katoto, ti kona n atong bwaai bwa:
-
“Unimwane Brown bon te mitinare ae taningaroti.” N onea mwiina, ti na kangai, “Unimwane Brown e aki bati ni mwakuri korakora n te tai ae nako, ma I kakoaua bwa e kona n rikirake.”
-
“Mary tiaki te aomata ae kaaina te aro.” Ni kaitaraa, ti kona ni kangai, “Mary e aki nano n te aro, ma e kona n namakina te Tamnei ngkana I kaota au koaua nakoina.”
Ngkana ti kangai temanna bon te bwai teuana, ti kona ngkanne n roko n are taekinaia tabeman ke ni kario iango, ni motikitaeka n akea nnen kariaiakan te bitaki ao te rikirake. Ma ngkana ti kangai e a tia n riki, ti kaotia bwa ti kakoauaa te rikirake ao te tamaroa bwa e riai.
E kairua bwa ti na Motikitaeka?
E mwaiti n te Baibara te raitaeka ae taekina kibun ana reirei te Tia Kamaiu: “Tai kabuakakaia aomata ngkami, bwa kam rawa ni manga kabuakakaki” (Mataio 7:1). Ma ana raitaeka Iotebwa Timiti e kaota ae maataata: “Tai motikitaeka n ae aki eti … , ma motikitaeka n te raoiroi” (ni Mataio 7:1,bwaai aika a na taraaki inano e; kairaki ma katuruturuana).
E bon butimwaeaki ni koaua—ao ni kantaningaaki—bwa ti karaoa te motikitaeka ngkana ti katautaua aron, ao n tuoa aron bonganana, ao n ataia n te iango n aanga nako ao ni karaoi babaire. Ao moan te boongana raoi bwa ti karaoa te motikitaeka ae raoiroi ngkana ti babaire ma aomata.
Te bwai ni kakairi, ti na rinanona raoi ma te karaurau bwa antai ae ti na iein ma ngaia ni kamanenaan tarakin te aroaro n ana iango temanna, ao aron bongananan ana konabwai ni kakoroa bukin te mwakuri ae kororaoi.
Ti na katautaua aron aia mwakuri aomata ke aia katei n anuan te Uea, n aron are taekinaki ni booki aika tabu ao aia taeka burabeti. Iaon bwaai ni kabane, ti na kakoaua bwa ara motikitaeka e na aki karokoa te kabwarabwara ae ribuaka, n okiokira te ara teuana, ke n arana temanna n te aro ae aki eti.
Kona ni Bitaki
Ti karaoa te motikitaeka ae aki eti ngkana ti iangoia tabeman n te aro ae aki eti, ai moarara riki man karaoana ngkana ti kaotia bwa a aki kona ni bitaki. N ara mwakuri n reitaki ma tabeman, ti na uringa bwa bukin ana karea ni kamaiu te Uea, ngaira n tatabemaniira iai iroura te konabwai n rikirake. Iangoi katoto aikai mairoun te Tia Kamaiu:
-
E taku nakon te aine ae bukinaki ni wnenibure, “Nako ao tai manga bure” (Ioane 8:11).
-
E tuanga temanna te mwaane are tauraki Irarikina, “Te bong aei ko na mena ma ngai i baretaiti” (Ruka 23:43).
-
Ngkai te aomata ae uti man te mate, E reitinako n noora ana konabwai Betero ao n reireinna, e ngae ngke Betero e kakea teniua te tai (taraa Mataio 26:34 ao Ioane 21:15–17).
-
E tuanga Tauro are bwainikiriniia aika Itiaki, bwa e na raira nanona. Tauro, are e a riki bwa Bauro, e ongeaba ao e rikirake n raoiroi. (Taraa Mwakuri 9:3–6.)
Te Uea ae Iesu Kristo bon te tiambion n te kauatai—ao te kateniua ao te kaaua n tai naba. E tuangira bwa ti na kabwara bure “ni karokoa itibwi ma itiua te tai” (Mataio 18:22). Bon ti ngaia temanna ae maiuakina te kororaoi n te aonaaba aio, ma ibukin Maiuna, Ana reirei, Ana karea ni kamaiu, ao Utina man te mate ao rinanon taian otenanti n Ana Euangkerio, ti kona naba ni kororaoi n te bong teuana. Nakoia tarira ma mwaanera n te kawai are aki kakoaua te kona ni bitaki e na kona naba ni karekea te aki kakoaua inanon mwakan te Tia Kamaiu ao Ana Mwakuri ni Kamaiu.
Itinanikuna ao Nanona
Bon te koaua n te maiu bwa ti aki toki ni motikitaeka (ao ni motikaki taekara) man moan taraakira. Ti reke n te kaangaanga n te motibuaka, e ngae n anne, ngkana ti motikitaeka ni kabotoa iaon moan norakira ao ni kabwaka n ataa raoi katein te aomata ni koaua.
“Te Uea e aki noora are nooria te aomata; bwa te aomata e taraa tinanikun te aomata, ma te Uea e taraa nanona” (1 Tamuera16:7). Iesu e taetae ibukiia taan mwamwana te aba n Ana bong bwa “aiaron ruanimate aika kamainainaaki ngkami, a bon tamaroa aoia, ma a on nanoia n riia mate ma te kamwara ni kabanea.” (Mataio 23:27).
E aki reirei te Tia Kamaiu ae tararaoin ao tamaroan taraan tinanikun te aomata e aki raoiroi ma taraan aroaron te mwane ke te aine (te nano ao anuan te tamnei) e bon rangi ni boongana. Iangoi ara tembora aika bura—aontano a tikiraoi ma ae kakawaki riki bon otenanti ake a karaoaki inanona.
Mitinare naba a tangiraki ni kamanenai kunnikai ae a na tararaoi iai. Man te itiaki, kunnikai aika riai, ao kamanenan te taetae ae raoiroi, a kaota te katooto ae tamaroa ibukiia ake a tibwa reiakina ana euangkerio Iesu Kristo a na rinanon are a noria ao n ongo mairouia mitinare
Kamwakuran Ataakin Bwaai Mai iroun te Tamnei
Ngkan ti kataia ni karaoa te motikitaeka ae raoiroi, e bongana bwa ti na kamanena aron ataakin bwaai mai iroun te Tamnei. Te Kairi nakon Booki aika tabu e taekinna bwa “ni matata ke n ataa te bwai teuana rinanon mwakan te Tamnei. … E kaira namakinan kateia aomata ni koaua ao bwaai aika a nanonaki n ana kaotioti te tamnei” (“Discernment, Gift of”).
Aomata n taai tabetai ake a buakaka n nanoia a kamanenai katei n aonaaba ni kataia ni kamwaneira ni iango bwa aomata aika a tau n onimakinaki. A “akana a taku bwa a wanawana man rabakau n oin aia taratara.” (Itaia 5:21; 2 Nibwaai 15:21). Te Tia Kamaiu e kona n noora te iango aio bwa e aki eti, ao e kona noora korakoran te katei ao te nano ae kokoaua i buakoia aika moan te rinano ao aomata ake a bwainikirinaki.
Aramwa e kamanena te noraba anne ngke e taetae nakoia ake “a riribaki irouia aomata ibukin kainnanoia” ma a kakabwaiaki bukina bwa a riki n nanorinano, ao n ”rinano inanoia” (taraa Aramwa 32:5–8).
Ti na uringa bwa “bwaai ake mairoun Tamnein te Atua … a neneraki iroun te tamnei” (1 I-korinto 2:14). Ngkana ti nooria tabeman ngkai E nooria Tamara are i Karawa, nenerakina e karekea iroura bwa ti na karaoa te motikitaeka ae eti.
Te Motikitaeka ae Raoiroi
Ni katoa bong ni maiura ti motikitaeka man rinorinoan, tuoakina bwa e tau, ao n te kanamakin. E ngae n anne, E kantaningaira te Uea ni karaoia n te aro ae raoiroi. Ngkai ngaira ana reirei te Uea ae Iesu Kristo, ara taeka ao ara mwakuri a na kaotia bwa ti onrake n te akoi, te tangira, ao te motinnano n ibuobuoki.
Ngaira taan moti aika a raoiroi, ti kainnanoa ae ti na kakoaua bwa ti na tabeakina moa katein te aomata nakon tarakiia. N te tai naba anne, ti na uringa bwa ni katoa bong ti moan karekei iango man te kawai ae ti taraia ao te taeka ae ti kamanena. Mwaitiia aomata a na anaaki nanoia ni kakaea riki ara katei ao rongorongon te euangkerio ngkana taraakira e kaota kakawakin ara rongorongo.
Ara Uea ao ara Mwatita, Iesu Kristo, e a tia ni kaota nakoira te tamnei ae kororaoi ae e na iraki ngkai ti ikakorakora ni motikitaeka inanon te raoiroi. Ti na karaoia—n aron are E karaoia—e booraoi are ti nooria mai itinanikuia ma are nanoia aomata n tatabemania.