O Le Ala i Siona
E alala le tusitala i Texas, ISA.
Richmond, Misuri, 2 Iuni, 1862
“Maria, o le a le mea o e vaai i ai?” Sa talanoa lemu mai ai le tina fai a Maria mai i lona moega a o ma’i.
“E foliga mai ua latalata mai le taua,” o le tala lea a Maria, a o tilotilo atu i fafo o le faamalama. Sa tauina le Taua a Amerika i na o ni nai maila le mamao ese atu. Sa faatumulia le ea i leo o fana o loo faapapaina talu mai le taeao. Sa liliu atu Maria i lona tina fai. “Ou te matua faamalie atu. Ou te manatu e le mafai ona matou o ese mai le fale ina ia aumai le fomai.”
“Soso tele mai.” Sa nofo Maria i talaane o le moega ma uu le lima o lona tina fai. “Ou te iloa e le’i malosi lava lou tama,” o le fai atu lemu lea a le tina fai a Maria, “ae e tatau ona e aveina le aiga i Siona—o lou tuagane, lou uso, ma le masaga. Aua e te tuuina lou tama i se tulaga toafimalie seiloga ua ia oo i Mauga Papa! Tautino mai ia te a’u!”
Na iloa e Maria le matua fia o o lona aiga i le Aai o Sate Leki. Ina ua uma ona latou faalogo i le talalelei ma papatisoina, sa latou tuua Egelani e faatasi ma le Au Paia i Siona. Ae mata e mafai? Sa ia tepa atu i lona tama, o le sa nofo filemu i lona nofoa. I le tolu tausaga talu ai, sa mafatia Tama i le pe o lona itu tauagavale.
Sa manava loloa Maria. “Ou te tautino atu,” o lana musumusu atu lea.
E lei umi ae maliu le tina fai a Maria.
I se tasi taeao ao lei leva atu lena taimi, na filifili loa Maria ua oo i le taimi e tau ai i lona tama e uiga i lana tautinoga. “Ou te iloa e na o le 14 ou tausaga,” o lana tala lea, “ae e tatau ona ou avea lo tatou aiga i Siona.” Sa ia faalogo atu ua feala le masaga. “E tatau ona ou alu e amata ona fai le ti o le taeao,” o lana tala lea. “Ae tau lava o le mafaufau i ai, faamolemole.”
I ni nai aso mulimuli ane, na valaau ai tama i le igoa o Maria. “Ua uma ona faatulaga uma,” na ia fai atu ai. Sa tau le matala lana tautala mai le gasegase o le pe o lona tino. “Ua uma ona ou faatauina lo tatou fanua ma le maina e eliina le koale ina ia mafai ai ona tatou faatauina se taavale solofanua, ni povi, ma ni nai sapalai o mea e manaomia. Toeitiiti malaga ese atu se vaega o taavale solofanua mo Sisifo. E le o i latou o ni tagata o le Au Paia o Aso e Gata Ai, ae e mafai ona tatou malaga faatasi mai latou seia oo i Aioua. A tatou taunuu iina, e mafai ona tatou faatasi atu i se vaega o le Au Paia o loo malaga atu i le Vanu o Sate Leki.”
Sa opo mai e Maria o ia. “Faafetai lava, Tama.” E le toe umi ae latou o atu i Siona!
Sa televave le o o aso ao fesoasoani atu Maria e saunia le aiga mo lo latou faigamalaga. “O le a lelei mea uma,” sa ia tauina ia te ia lava. “E le toe umi ae matou i ai i Siona.”
Peitai sa amata ona gasegase Tama. Mai le tulaga na tautau ai lona gutu i le itu e tasi, sa fefe Maria o se isi tulaga o le pe o le tino.
“Ua ma’i tele o ia e malaga,” sa ia tau atu i le taitai o le vaega o taavale solofanua. “E na o ni nai vaiaso lava matou te manaomia ina ia malosi ai o ia.”
“E le mafai ona matou faatali,” o le tali faapau mai lea a le tamaloa. O le vaaia o foliga a Maria, na ia fai mai ai ma le agamalu. “E mafai ona tou nonofo iinei seia mafai ona ia malaga, ona tou tulituliina atu lea o i matou.” Ma le leai o se isi filifiliga, na ioe i ai Maria.
O le vaiaso mulimuli ane, sa saunia ai e Maria lona aiga e toe malaga. “E mafai e le masaga ma Sara ona tietie i luga o le povi,” sa ia fai atu ia Siakisone, lona tuagane e iva tausaga. “E mafai ona tietie tama i le taavale solofanua, ma e mafai ona e fesoasoani mai ia te a’u i le aveina o le povi.”
“Ou te fefe,” sa fai mai Sara i se leo itiiti. Sa na o le ono ona tausaga, ma foliga laitiiti i luga o le papatua lautele o le povi. Sa pulatoa atu le masaga e fa-tausaga le matutua ia Maria.
“Tatou taumafai e tulituli atu la tatou vaega!” Na fai mai ai Maria ma le fosi o le fiafia.
Na malaga ai pea lava pea le aiga o Wanlass mo le tele o maila, sosoo ai ma le tele o aso. Mulimuli ane, na oo foi ia Maria ia na ia tautino mai le mea moni.
E lei faatali le vaega o taavale solofanu ia i latou. E tatau ona malaga Maria ma lona aiga na o i latou i Siona.
O Le Vaitafe o Platte, Nebraska, 1863
“Whoa!” Na toso ai e Maria ia manoa i tua, ma sa alu lemu le povi. “O lelei mea uma?” Sa ia tilotilo atu i ona tei laiti e toatolu, ia sa tietie i luga o le papatua o le povi. Sa lue mai o latou ulu.
Sa i o latou luma atu le Vaitafe o Platte, tele ma palapala. “O le a la le mea o le a fai?” na fesili atu ai lona tuagane laitiiti, o Siakisone. Sa na o le iva ona tausaga, ae sa ia fesoasoani ia Maria e aveina le povi. Sa taoto tama i le pito i tua o le taavale solofanu, sa ma’i pea mai le pe o lona tino.
“E le manaomia ona tatou sopoiaina le vaitafe,” o le tala lea a Maria. “Ae e mafai ona tatou mulimuli i ai.” Sa leai se auala i Siona, ae e tatau ona taitai i latou e le vaitafe a o latou agai atu i sisifo. “Giddyap!”
Na lei iloa e Maria sa faimalaga le au paionia Mamona i le isi itu o le Vaitafe o Platte ma o atu i le isi auala. O le le sopoiaina o le vaitafe, ua latou ulufale atu ai i le Teritori a Initia. Latou te le toe vaaia se isi solo o taavale solofanua mo le vaega o totoe o le faigamalaga.
Sa latou faimalaga pea. I vaiaso mulimuli ane, na vaaia ai e Maria se ao o le pefu o loo latalata mai. “Filemu,” sa ia musumusu atu i le povi ma ia lava. “Filemu.”
Na alu ese le pefu ae faaali mai ai se vaega toalaiti o Initia o loo tietie i solofanua. O se tasi o le au tietie sa agai atu i le pito i tua o le taavale solofanu, lea sa taoto ai Tama.
Sa agalelei foliga o le tagata tietie. “E ma’i o ia?” sa ia fesili ai, ma faasino atu ia Tama.
“Ioe,” na musumusu atu ai Maria. Na valaau atu e le alii se tala i lana lava gagana, ma sa vave ona tietie ese atu le au Initia e pei o le vave na latou o mai ai.
Na tilotilo atu Maria i le la i le lagi. “O le a tatou tutu iinei,” sa ia fai atu ai ia Siakisone. Sa ia sii maia Sara ma le masaga i lalo.
“Maria, sau e vaai!” O le tala lea a Siakisone. Sa tietie agai atu ia i latou le alii foliga agalelei, ma se mea mamafa i ona lima.
“O le pato vao,” sa ia fai mai ai. “Ma le lapiti. Mo outou.” A o ia tuu atu manu sa faaumatia i ona lima, sa na o le pulatoa o Maria, ma le magagana. Ma se isi lue o le ulu, sa ia tietie atu i le tauafiafi
“Meaai!” Na alaga ai Maria. “Aano o manu fasi!” O le meaalofa a le tamaloa sa avea moni lava o se vavega.
Sa tutupu le tele o vavega i la latou faigamalaga. Sa o mai e agai mai ia i latou se lafu o Pafalo ae sa vaeluaina i le taavale solofanua, ma o atu i autafa o le taavale solofanua. Sa ave atu e se matagi pefu se tasi o le masaga i totonu o le vaitafe, ae sa mafai e Maria ona faasaoina o ia.
Peitai sa faigata pea le faigamalaga. O aso uma lava sa vaaia ai le atili leaga o le taavale solofanua, ma sa atili ona vaivai le povi. Sa tifato ma papa le eleele. Sa faigata ona sopoia mauga. Ae sa agai lemu pea i luma Maria ma lona aiga.
Sa faatoa latou agai mai i lalo mai se tumutumu mauga ae vaaia loa e Maria se alii o tietie atu agai ia i latou i se taavale solofanua.
“Atonu e mafai ona ia tau maia ia i tatou le auala i Liae, Iuta!” sa ia fai atu ai ia Siakisone. Sa i ai se uso o le latou tama sa nofo ai iina.
“O loo tou i ai nei i Mauga Papa o Echo, e le mamao mai le Vanu o Sate Leki,” sa fai mai ai le tamaloa ina ua ia fesili po o fea ua latou oo ai. “Ae o fea le vaega o totoe o la outou faigamalaga?”
Na ia tau atu i le tamaloa lo latou tala atoa, ma sa faalogo ma le ofo le tamaloa. “Ua tou malaga i le silia ma le 1,000 maila (1,609 km) na o outou lava?” Na lulu lona ulu ma le maofa. “O oe o se tamaitai toa. Sei ou ta’u atua ia te oe le auala i Liae. Toeitiiti e oo ai iina.”
“Toeitiiti oo ai iina,” na musumusu ai Maria ia te ia lava a o tusiaina e le tamaloa se faafanua masani i le palapala. Toeitiiti oo i Siona. “Ou te manatu atonu o le a tatou oo moni lava iina.”
Sa taunuu Maria ma lona aiga i Liae, Iuta. Sa ia faaipoipo mulimuli ane ma maua sana ia lava aiga e toatele. O lana faataitaiga o le faatuatua ma le lototoa ua faamanuiaina ai le toatele o tagata.