Ang Pagtungha sa Basahon ni Mormon
Kini ang ikaduhang artikulo sa duha ka bahin nga serye kabahin ni Propeta Joseph Smith. Ang unang artikulo, “Ang Dalan padulong sa Palmyra,” mabasa sa Hunyo 2015 nga isyu sa Liahona.
Sama kang Joseph Smith, dili kinahanglan nga hingpit ang inyong kinabuhi aron mahimong gamhanang instrumento sa mga kamot sa Dios.
Litrato sa panimalay ni Joseph Smith ug ang palibut sa Harmony, Pennsylvania, ni George Edward Andersen
Sama sa dalan ni Joseph Smith padulong sa Palmyra nga adunay daghang mga pagsulay ug kasubo, mao usab ang iyang paningkamot sa pagpatungha sa Basahon ni Mormon—usa ka proseso nga, sa usa ka higayon, nakapasinati kaniya og grabeng pagkawala gyud sa paglaum.
Sa gabii sa Septyembre 21, 1823, si Joseph wala mahimutang. Tulo na ka tuig sukad sa iyang talagsaong panan-awon, nakakita sa Dios nga Amahan ug Iyang Anak, si Jesukristo, nag-atubang Kanila isip tubag sa iyang kinasingkasing nga pangamuyo aron masayud kon asa ang simbahan nga tinuod. Sukad niadtong adlawa, siya “nahulog ngadto sa daghan nga walay hinungdan nga mga kasaypanan, ug nagpakita sa kahuyang sa kabatan-on, ug kahilayan sa tawhanon nga kinaiya” (Joseph Smith—Kasaysayan 1:28).
Nakaamgo niining mga kasaypanan, ang 17 anyos mihangyo “sa kapasayloan sa [iyang] tanan nga mga sala ug kahilayan” (Joseph Smith—Kasaysayan 1:29). Isip tubag, usa ka anghel ang nagpakita kaniya sa kilid sa iyang higdaanan, si Joseph mitaho, “ug siya miingon nga ang Ginoo mipasaylo sa akong mga sala.”1
Ang anghel, mipaila-ila nga siya si Moroni, miingon kang Joseph nga adunay basahon “gisulat sa bulawan nga mga palid” ug naglangkob sa “kahingpitan sa walay katapusan nga Ebanghelyo” gitipigan sa usa ka bungtod duol sa iyang balay sa Palmyra, New York. Uban nianang basahon “adunay duha ka mga bato nga anaa sa bayanan nga plata—ug kini nga mga bato, gitaod sa taming, naglangkob sa gitawag nga Urim ug Thummim,” nga “ang Dios ang nag-andam … alang sa katuyoan sa paghubad sa basahon” (Joseph Smith—Kasaysayan 1:34, 35).
Kaduha pa nianang gabhiona si Moroni mibisita sa nahibulong nga batan-ong lalaki, mabinantayong gisulti pag-usab ang tanan nga iya na nga nasulti. Matag higayon, siya midugang og pasidaan, “ngari kanako,” miingon si Joseph, “nga si Satanas mosulay sa pagtintal kanako (mahitungod sa kabus nga kahimtang sa banay sa akong amahan), sa pagkuha sa mga palid sa tuyo nga magpadato. Kini siya midili kanako, nag-ingon nga ako kinahanglan gayud nga walay lain nga tumong sa pagkuha sa mga palid gawas sa paghimaya sa Dios, ug kinahanglan dili gayud magpaimpluwensya sa bisan unsa nga katuyoan nga walay labut sa pagpalambo sa iyang gingharian; kon dili, ako dili makakuha kanila” (Joseph Smith—Kasaysayan 1:46).
Samtang nagpadulong pauli si Joseph aron mopahulay gikan sa buluhaton sa umahan, si Moroni mibisita sa ikaupat nga higayon.
Si Joseph Smith Gibisita ni Moroni diha sa Umahan, ni Gary E. Smith
Pagkasunod adlaw si Joseph gikapoy tungod sa iyang mga nasinati pagkagabii. Wala lang una siya patrabahoa sa iyang amahan sa umahan, ug samtang nagpadulong sa balay aron mopahulay, si Moroni nagpakita kaniya sa ikaupat nga higayon. Ang anghel misugo kang Joseph nga mobalik sa iyang amahan ug sultian siya kabahin sa panan-awon, nga gibuhat ni Joseph. Dayon miadto siya padulong sa duol nga bungtod (tan-awa sa Joseph Smith—Kasaysayan 1:49–50).
Pag-abut niya sa bungtod, giligwatan ni Joseph aron maabli ang gilubong nga kahon nga bato diin nahimutang ang mga palid ug gikuha kini. Samtang iya kining gibuhat, usa ka kusog kaayo nga pwersa ang nakapaatras kaniya, ug nakapawala sa iyang kusog. Dihang nakatuaw siya, nangutana nganong dili niya makuha ang mga palid, si Moroni miingon kaniya, “Tungod kay wala nimo sunda ang mga kasugoan sa Ginoo.”2
Bisan pa sa klarong pasidaan sa anghel, si Joseph naghunahuna gihapon nga ang mga palid mao ang makasulbad sa pinansyal nga problema sa iyang pamilya.3 Tungod niini, si Moroni mihimo og upat ka tuig nga panahon nga sulayan si Joseph aron mahingkud ug maandam ang iyang kasingkasing ug hunahuna sa pagbuhat sa iyang calling nga may putli nga katuyoan nga gikinahanglan niining sagrado nga buhat.
Mga Babag sa Paghubad
Paglabay sa upat ka tuig si Joseph andam na gyud. Ang mga babag sa paghubad sa mga palid, hinoon, dako kaayo. Bag-ong naminyo, si Joseph kinahanglang motrabaho aron pagsangkap ni Emma ug sa iyang kaugalingon, ingon man usab sa iyang mga igsoon ug ginikanan, kinsa nagsalig usab sa iyang kontribusyon. Pero ang mas nakabalda, si Joseph nag-atubang og grabeng oposisyon sa komunidad ug kahakog nga naghulga nga makita ug mawala ang mga palid.
Sa dihang ang mangugubot sa Palmyra misugo kang Joseph nga ipakita kanila ang mga palid o bubuan siya og alkitran ug mga balahibo, siya nasayud nga siya kinahanglang mobiya.4 Busa, sa ulahing bahin sa 1827, gibutang ni Joseph ang mga palid sa baril nga butanganan og batong, nanghipos og pipila ka gamit, mihulam og $50 sa iyang higala ug unang tumutuo nga si Martin Harris, ug gidala ang iyang mabdos nga asawa sa habagatan nga sobra sa 100 ka milya (161 km) ngadto sa Harmony, Pennsylvania, aron mopuyo kauban ang mga ginikanan ni Emma. Siya naglaum nga ang kausaban makapagaan sa ilang matag adlaw nga mga buluhaton ug makalingkawas sa grabeng kahakog ug kalagot nga milukop sa Palmyra.
Ang ilang kahimtang igong milambo niadtong tingtugnaw nga si Joseph nakahimo sa paghubad sa pipila ka karakter diha sa Basahon ni Mormon. Pagka Abril, si Martin Harris mibalhin sa Harmony aron pagtabang ni Joseph isip eskriba, ug ang buhat sa paghubad seryusong nagsugod. Sa tunga-tunga sa Hunyo—mga lima ka tuig sukad sa unang adlaw nga si Joseph gigiyahan ngadto sa Hill Cumorah aron pagkuha sa mga palid—sila nakahubad na og 116 ka pahina sa manuskrito.5
Niining puntuha si Martin mihangyo ni Joseph nga dalhon ang manuskrito ngadto sa Palmyra aron ipakita sa iyang asawa, si Lucy, kinsa masabtan nga gustong makakita og ebidensya kon unsay nakahurot sa oras ug bahandi sa iyang bana. Apan, human sa pagpangutana sa Ginoo, si Joseph kaduha gisultihan nga dili ipadala ni Martin ang manuskrito.6
Desperado nga mapakalma ang pagduhaduha ug nagkagrabe nga mga mandar sa iyang asawa, si Martin namugos pag-usab ni Joseph. Sa kasubo, si Joseph mihangyo sa Ginoo sa ikatulong higayon. Agi og tubag, ang Ginoo miingon ni Joseph nga madala ni Martin ang manuskrito kon iya lang kini nga ipakita sa lima ka gipili nga tawo ug ibalik kini dayon. Nagduha-duha, gihatag ni Joseph ang manuskrito kaniya, apan pagkahuman na sa paghimo ni Martin og sinulat nga pakigsaad nga mobuhat sigon sa sugo sa Ginoo.7
Kini ang sinugdanan sa sunod-sunod nga mga panghitabo nga nakapaguol pag-ayo ni Joseph sukad. Wala madugay human sa pagbiya ni Martin, si Emma nanganak og batang lalaki. Ilang ginganlan ang ilang unang anak og Alvin, usa ka makahupay nga pasidungog sa pinalanggang igsoon ni Joseph, kinsa namatay na lima ka tuig ang milabay. Ikapasubo, imbis nga matakpan ang kahaw-ang, mas midako na hinoon kini sa dihang si Alvin namatay sa adlaw nga natawo siya, Hunyo 15, 1828.
Ingon og dili pa kana igo nga pag-antus, sa kakapoy sa hilabihang kadugay ug kasakit sa pagpanganak ug sa kasagmuyo sa pagkawala sa iyang anak, si Emma hapit mismo mamatay. Sulod sa duha ka semana si Joseph nabalaka kang Emma, nag-amuma kaniya aron mabalik ang kalagsik sa iyang lawas bisan pa sa iyang kasubo alang kang Alvin. Sa dihang aduna nay mga timailhan nga mibalik na ang kahimsog sa lawas ni Emma, nakahunahuna si Joseph kabahin kang Martin ug sa manuskrito.8
Nakamatikod sa kabalaka ni Joseph, giawhag siya ni Emma nga mobalik sa Palmyra aron susihon si Martin ug ang manuskrito. Klaro nga nabalaka, siya misakay og tartanilya [stagecoach] padulong sa amihanan. Dili makakaon o makatulog panahon sa panaw, si Joseph nakaabut sa balay sa iyang ginikanan—20 ka milya (32 km) pa nga paglakaw diha sa kangitngit sa kagabhion gikan sa iyang pagnaug sa tartanilya—pinaagi lang sa tabang sa nabalaka nga kaubang pasahero (usa ka “estranghero”) kinsa naluoy niya.9
Human lang sa pag-abut ni Joseph ug nakakaon og gamay, si Martin gipatawag. Siya modungan unta og pagpamahaw sa mga Smith apan wala mopakita hangtud miabut ang udto. Hinay-hinay nga naglakaw, siya mihunong sa gate sa balay, mipatong sa koral, gi-adjust ang iyang kalo aron matabunan iyang mata, ug milingkod lang didto.10
“Ang Tanan Nawala!”
Sa katapusan, si Martin misulod sa balay. Wala magtingog, iyang gipunit ang kutsara ug tinidor aron mokaon. Apan sa wala pa kakaon, siya mihilak, “O, nawala na akong kalag!”11
Tungod niini, si Joseph mibarug ug masuk-anong misulti: “Martin, nawala ba nimo ang manuskrito? [W]ala ba nimo matuman imong saad, ug nagdala og panghimaraut kanako, ingon man usab diha kanimo?”
Si Martin hinayng mitubag, “Oo, nawala kini, ug wala ko kahibalo kon asa.”12 (Gipakita ni Martin ang manuskrito ngadto sa uban gawas sa lima, “ug pinaagi sa pagpanglingla,” si Joseph misaysay, “kini nakuha gikan kaniya.”13)
Si Joseph misinggit, naghilak: “Ang tanan nawala! Ang [t]anan nawala! Unsay akong buhaton? Ako nakasala—ako mao ang nag-aghat sa kasuko sa Dios.” Uban niini, “mga pagbakho ug pag-agulo, ug ang pinakagrabeng pagbangutan mabati gyud diha sa balay,” si Joseph ang nagpakita og pinakagrabeng kaguol nilang tanan.14
Ang buhat sa paghubad nahunong og kadiyot, ug ang mga palid ug ang mga gamit sa paghubad gikuha gikan kang Joseph hangtud Septyembre 22—usa ka makaguol nga pahinumdom sa iyang nag-una nga panahon sa pagsulay. Miantus usab siya og estriktong pagbadlong gikan sa Ginoo:
“Ug tan-awa, unsa ka kasagaran ikaw milapas sa mga sugo ug sa mga balaod sa Dios, ug nadala diha sa mga pagdani sa mga tawo.
“Kay, tan-awa, ikaw wala unta mahadlok sa tawo labaw pa kay sa Dios. Bisan pa og ang mga tawo mipahimutang sa mga tambag sa Dios sa walay kapuslanan, ug mitamay sa iyang mga pulong—
“Apan ikaw unta nagmatinud-anon; ug siya unta mitunol sa iyang bukton ug mitabang kanimo batok sa tanan nga nagdilaab nga mga pana sa kaaway; ug siya unta nag-uban kanimo sa matag panahon sa kasamok” (D&P 3:6–8).
Hunahunaa ang kalisud sa pagdawat niini nga pagpadayag. Si Joseph bag-ohay lang namatyan sa iyang unang anak. Hapit mamatay ang iyang asawa. Ug ang iyang desisyon sa paghatag ni Martin sa manuskrito dinasig sa kinasingkasing nga pagtabang sa usa ka higala kinsa nagtabang kaniya sa sagradong buhat. Oo, bisan unsa pa ang kahingawa ni Joseph, ug bisan kon sa iyang pagtuo nagsalig siya og maayo ni Martin Harris, siya nagkulang sa usa ka butang nga gidahum sa Dios gikan sa Iyang mga disipulo: kanunay mosalig sa bukton sa Ginoo ug dili sa bukton sa tawo. Sa mahangturong pagdayeg kang Joseph, iyang nakat-unan kining leksyon sa lalum ug klarong paagi nga wala na gayud niya buhata og usab ang samang sayop ug, sa wala madugay human iyang nadawat pag-usab ang mga palid ug mga gamit sa paghubad, siya misugod sa pagbuhat og relihiyusong kontribusyon nga wala pa makita sa kalibutan sukad sa personal nga pangalagad ni Jesukristo. Sugod sa tingpamulak niadtong 1829, karon nga si Oliver Cowdery na ang iyang katabang, si Joseph katingalahang mihubad og 588 ka pahina sa Basahon ni Mormon, sulod sa 65 ka adlaw nga pagtrabaho.15 Kini sa tinuoray talagsaong kapaspason sa paghubad kon itandi sa iyang nangaging mga paningkamot. Makatabang usab nga timan-an nga ang paghubad sa King James Bible naglangkob og 47 ka gibansay nga mga eskolar, naghubad sa mga pinulongan nga ila nang nahibaloan, milungtad og pito ka tuig aron makompleto.16
Taliwala sa paghubad sa Basahon ni Mormon, si Joseph ug Oliver miwali, midawat ug mirekord og mga pagdayag, ug nabunyagan.
Si Joseph Smith Nagsangyaw, ni Sam Lawlor
Dugang pa, taliwala niining talagsaong produksyon, si Joseph ug Oliver miwali, midawat ug mirekord og mga pagpadayag, miapil sa pagpahiuli sa Aaronic ug Melchizedek Priesthood, nabunyagan, miatiman sa mga buluhaton sa panimalay, ug mibalhin sa Fayette, New York, aron pagmantala sa manuskrito. Apan ang pinakadakong milagro sa tanan dili makita sa kapaspas nahuman ang butang apan sa kalisud sa buluhaton sa panahon nga lisud ang sitwasyon.
Usa ka Talagsaon, Lisud nga Basahon
Sumala sa usa ka bag-ohay nga makinaadmanon nga summary, mao kini ang epektibong nahimo ni Joseph niadtong 65 ka adlaw nga buhat sa paghubad: “Dili lang adunay sobra sa usa ka libo ka tuig sa kasaysayan [diha sa Basahon ni Mormon] nga naglakip sa mga duha ka gatos nga mga ngalan sa indibidwal ug dul-an sa usa ka gatus nga pihong mga dapit, apan ang kasaysayan mismo gipakita agig buhat sa tulo ka nag-unang mga editor/historian—Nephi, Mormon, ug Moroni. Kini nga mga tawo, mismo, miangkon nga gibase ang ilang kasaysayan sa dinosenang mga rekord nga anaa nang daan. Ang resulta mao ang lisud nga pagsagol-sagol sa daghang matang nga naglakip sa direktang pagsaysay ngadto sa gisukip nga mga wali ug mga sulat ngadto sa komentaryo sa kasulatan ug balak. Kini nagkinahanglan og dakong pailub aron pagahimoon ang tanang detalye sa han-ay sa panghitabo, hiyograpiya, genealogy, ug tinubdan nga mga rekord, apan ang Basahon ni Mormon talagsaong nagmakanunayon niini. Ang han-ay sa panghitabo walay sayop, bisan pa sa pipila ka paghisgut sa nangagi [flashback] ug nagsapaw nga mga pagsaysay; … ug ang mga tigsaysay hingpit nga nagsumpay sa han-ay ug koneksyon sa pamilya diha sa bayente sayis ka mga tigtipig sa rekord nga Nephite ug kwarentay uno ka mga hari nga mga Jaredite (lakip ang nagkasungi nga mga genealogy). Sa kakomplikado niini ang tawo maghunahuna nga ang tagsulat naggamit og mga chart ug mga mapa, hinoon ang asawa ni Joseph Smith … klarong milimod nga si Joseph adunay gisulat nang daan nga iyang gimemorya o gikonsulta samtang siya naghubad, ug sa tinuoray ang asawa ni Joseph miangkon nga si Joseph nagsugod og mga sesyon sa pagdiktar nga wala magtan-aw sa manuskrito o ibalik og basa ngadto niya ang katapusang nasulat.”17
Dugang pa niini ang paggamit sa lisud kaayo nga mga estraktura sa pagsulat ug talagsaong pagkahiuyon niini sa karaang mga kostumbre ug matang sa komunikasyon, pipila lang kini, nga may kalabutan sa basahon ug paghubad niini.18
Nag-atubang niining mga ebidensya, ang tawo mangutana, unsaon sa usa ka tawo—ilabi na sa tawo nga hapit walay pormal nga edukasyon—nga makabuhat niini? Sa akong hunahuna, si Joseph Smith wala gayud magmugna-mugna sa Basahon ni Mormon kay imposible niya kining buhaton. Bisan pa niining rason, ingon nga lig-on kaayo, dili hingpit nga moprubar sa katinuod sa basahon; ni kini ang sukaranan sa akong pagpamatuod. Ang mabuhat niini mao ang paglig-on sa gitudlo sa Espiritu ngari kanako dili pa dugay isip full-time nga misyonaryo. Sa sagradong dapit sa Provo Missionary Training Center ug sa berdeng mga bungtod ug walog sa Scotland, ako nakasinati og daghang espirituhanong pagsaksi nga si Joseph Smith tinawag sa Dios, nga siya ang Iyang instrumento niining ulahing mga adlaw, ug siya ang nagpatungha sa basahon nga dugay na nga anaa sa wala pa siya matawo, usa ka basahon nga tinuod ug talagsaon—ang walay sama ka mahinungdanong parte sa diosnong kinabuhi sa kalipay.
Modeklarar usab ko nga ang kinabuhi ni Joseph Smith usa ka lig-on nga pagpamatuod sa makapahiusa nga mensahe sa basahon mismo. Sa pagsugod sa Basahon ni Mormon, si Nephi mideklarar, “Tan-awa, ako, si Nephi, mopakita kaninyo nga ang malumo nga mga kalooy sa Ginoo anaa ibabaw sa tanan kinsa siya mipili, tungod sa ilang hugot nga pagtuo” (1 Nephi 1:20; emphasis gidugang). Sa pagtapos sa basahon, si Moroni nangamuyo, “Tan-awa, ako moawhag kaninyo nga kon kamo mobasa niini nga mga butang … nga kamo unta mohinumdom unsa ka maloloy-on ang Ginoo ngadto sa mga katawhan, gikan sa paglalang ni Adan bisan hangtud sa panahon nga kamo makadawat niini nga mga butang” (Moroni 10:3; emphasis gidugang).19
Gikan sa sinugdanan hangtud sa katapusan, ang pagpamatuod ug kasaysayan sa Basahon ni Mormon nagpakita nga ang Dios andam gayud nga makig-uban, moayo, ug mopanalangin sa mga tawo kinsa—bisan sa ilang mga sala ug kahuyang—modangop Kaniya sa tinud-anay nga paghinulsol ug pagtuo.
Salig sa Dios
Sama kang Joseph Smith, dili kinahanglan nga hingpit ang inyong kinabuhi aron mahimong gamhanang instrumento sa mga kamot sa Dios. Ang mga sayop, kapakyasan, ug kalibog kabahin sa kinabuhi ug misyon ni Joseph, ug kini kabahin usab sa inyong kinabuhi. Ayaw pagpakawala sa pagdasig. Ayaw patintal sa paghunahuna nga “ang tanan nawala.” Ang tanan dili mawala ug dili gayud mawala niadtong modangop ngadto sa Dios sa kalooy ug mabuhi.
Kamo adunay Igsoon kinsa nagbantay kaninyo, andam nga moluwas kaninyo ug mopalambo sa inyong pagserbisyo uban sa bukton nga mas kusgan pa sa inyong bukton—mas kusgan pa, gani, kay sa tanang mga bukton sa tawo nga pagahiusaon. Kini nga mga bukton anaa aron sa pagtabang ug pagpanalangin kaninyo, “sa matag panahon sa kasamok” (D&P 3:8), bisan unsa pa kamo nga nag-inusara ug nawad-an sa kadasig. Busa, samtang kamo magpadayon sa inyong kinabuhi, salig niadtong mga bukton ug “magmakusganon kamo ug magmadasigon kamo, ug dili kamo mahadlok … kay ang Ginoo nga imong Dios, mao ang magauban kanimo; dili ka pasagdan kaniya, ni pagabiyaan ikaw niya” (Deuteronomio 31:6).
Si Joseph nakadiskobre niini ug miusab sa kalibutan. Mahimo usab ni ninyo.
Si Martin Harris mihunong sa gate sa balay sa Smith, mipatong sa koral, gi-adjust ang iyang kalo aron matabunan iyang mata, ug milingkod lang didto.
Si Joseph ug Oliver miapil sa pagpahiuli sa Aaronic Priesthood sa Susquehanna Valley sa tingpamulak sa 1829.
New York
Pennsylvania
Palmyra
Harmony