Relihiyon ug Gobyerno
Ni Elder Wilford W. Andersen
Sa Seventy
Ang relihiyon ug gobyerno mahimong managlahi og pamaagi apan susama og katuyoan. Kining duha labing magmalampuson ug epektibo kaayo kon sila magprotektahanay ug magdasigay sa usag usa.
Paghulagway sa litrato pinaagi ni David Stoker
Ang relihiyon ug gobyerno susama sa magtiayon nga usahay dili kaayo magkasinabut apan maglisud kon mag-iyahay. Ang relihiyon ug gobyerno nagkinahanglan nga independente sa usag usa aron molambo, apan ang kasaysayan nagpakita nga ang hingpit nga panagbulag dili ikaayo sa usag-usag. Sila mahimong managlahi og pamaagi apan susama og katuyoan. Kining duha labing magmalampuson ug epektibo kaayo kon sila magprotektahanay ug magdasigay sa usag usa.
Ang gobyerno adunay importante nga tahas sa pagpanalipod ug pagmentinar sa kagawasan sa relihiyon ug sa pagpalambo sa tahas sa mga simbahan diha sa katilingban. Maayo gani, kadaghanan sa mga gobyerno sa kalibutan karon nag-ila og pipila ka matang sa relihiyusong kagawasan ug nagsiguro sa ilang mga lumulupyo sa ilang katungod sa pagsimba ug pagsunod sa ilang relihiyon sumala sa pagmando sa ilang kaugalingon nga tanlag. Dili ingon niini kanunay ang nahitabo.
Daghang henerasyon ang nakasaksi nga hingpit nga nawala ang kagawasan kon ang gobyerno modeklarar og usa lang ka relihiyon alang sa tibuok nasud. Ang uban nakasinati sa pagkahugno sa moralidad tungod sa pagdili sa gobyerno sa bisan unsang relihiyon. Kita mapasalamaton nga nagkadaghan sa konstitusyon sa mga nasud karon naglantaw og katilingban diin ang relihiyusong pagtuo ug pagsimba, bisan nalahi sa gobyerno, kinahanglan nga proteksyunan ug panalipdan batok sa pagpanggukod.1
Ang dinasig sa langit nga gobyerno nga gihulagway diha sa Basahon ni Mormon mitugot sa kagawasan sa relihiyusong pagtuo ug pagsimba sa mga tawo niini:
“Karon kon ang tawo nagtinguha sa pag-alagad sa Dios, kini iyang kahigayunan; o kaha, kon siya motuo sa Dios kini iyang kahigayunan sa pag-alagad kaniya; apan kon siya dili motuo diha kaniya walay balaod nga mosilot kaniya. …
“Kay dihay usa ka balaod nga ang mga tawo pagahukman sumala sa ilang mga kalapasan. Bisan pa niana, walay balaod batok sa tinuohan sa usa ka tawo” (Alma 30:9, 11).Isip mga tawo nga adunay pagtuo kita kinahanglan nga mapasalamaton sa proteksyon sa gobyerno nga nakapahimo kanato sa pagsunod ug pagbuhat sa atong relihiyusong tinuohan sumala sa atong gusto.
Ang Mahinungdanong Tahas sa Relihiyon
Tingali dili kaayo klaro sa uban nga ang relihiyon ug moralidad adunay mahinungdanon nga tahas sa pagmentinar ug pagdasig og maayo ug epektibong gobyerno. Ang bugtong tinuod nga solusyon sa daghang mga problema nga giatubang sa kalibutan karon mao ang espiritwal, dili politikal o ekonomikanhon. Ang pagpihig sa kaliwatan, pagkabayolente, ug mga krimen sa kalagot, sama pananglit, espirituhanong mga problema, ug ang bugtong tinuod nga solusyon alang niini kay espiritwal. Si Elder Dallin H. Oaks sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles mitudlo:
“Daghan sa labing mahinungdanong moral nga kalamboan sa mga katilingban sa Kasadpan [Western] nadasig pinaagi sa mga relihiyusong baruganan ug gi-awhag nga sundon sa mga tawo pinaagi sa pagsangyaw diha sa pulpito. Mga ehemplo niini naglakip sa pagpahunong sa pagnegosyo og mga ulipon [slave trade] sa England ug ang Emancipation Proclamation sa [Estados Unidos]. Mao usab ang nahitabo sa kalihokan sa Civil Rights sa milabayng katunga sa siglo.”2
Ang katilingban nag-agad pag-ayo sa relihiyon ug mga simbahan sa pag-establisar og moral nga han-ay. Ang gobyerno dili gayud makatukod og igong mga prisohan aron isulod ang mga kriminal nga namugna tungod sa kakulang sa moralidad, pamatasan, ug pagtuo. Kini nga mga kinaiya mas madasig pinaagi sa pagsunod sa relihiyon kaysa balaod sa yuta o sa pwersa sa kapulisan. Imposible sa gobyerno ang pagkontrolar sa mga kinaiya, mga tinguha, ug mga paglaum nga nagagikan sa kasingkasing sa tawo. Apan kini ang mga liso nga motubo ngadto sa mga lihok nga kinahanglang kontrolahon sa gobyerno.
Ang French nga tigsaysay ug batid sa gobyerno nga si Alexis de Tocqueville misulat, “Ang diktadoryang panggobyerno mahimong modumala nga walay pagtuo, apan ang kagawasan nagkinahanglan nga adunay pagtuo.”3 Ug bisan ang diktadoryang panggobyerno dili makadumala sa hangtud kon walay pagtuo. Sama sa naobserbahan ni Boris Yeltsin, unang presidente sa Russian Federation, “Kamo makahimo og trono gamit ang mga bayoneta, apan lisud kini lingkuran.”4
Sa Wali sa Bukid, si Jesus mikompara sa balaod nga gisulat diha sa mga basahon ngadto sa balaod nga gisulat diha sa kasingkasing.
“Kamo nakadungog na niini nga gikasulti ngadto sa mga tawo sa karaan nga nagaingon, Ayaw pagbuno; ug bisan kinsa nga makabuno mahiagum sa hukom:
“Apan sultihan ko kamo, Nga bisan kinsa nga masuko batok sa iyang igsoon mahiagum na sa hukmaman” (Mateo 5:21–22).
Samtang ang gobyerno nagpatuman sa mga balaod nga gisulat diha sa mga basahon, ang relihiyon nagtudlo ug nagdasig sa pagsunod sa balaod nga gisulat diha sa kasingkasing. Kinsa kadtong nagsunod sa naulahi panagsa ra kon aduna man nga makasupak sa nahiuna. Sama sa atong mabasa sa Doktrina ug mga Pakigsaad, “Siya nga nagsunod sa mga balaod sa Dios dili na kinahanglan nga molapas sa mga balaod sa yuta” (58:21).
Apan kon ang katilingban mobaliwala sa espirituhanong mga butang, ang legal nga mga baruganan ug sistema dili epektibong maimplementar. Ang pagkamatinahuron diha sa katilingban maangkon kon kadaghanan sa mga tawo mobuhat sa unsay moral tungod sila nagtuo nga angay kini, dili tungod kay sila napugos sa balaod o sa pwersa sa polis.
Ang gobyerno modumala sa mga batasan sa mga lumulupyo niini. Naningkamot kini nga makapalihok nila sa desente ug moral nga paagi. Ang relihiyon, sa laing bahin, naningkamot aron sila magtinguha sa paglihok sa desente ug moral nga paagi. Si Presidente Ezra Taft Benson (1899–1994), usa ka miyembro sa kabinete sa Presidente sa U.S. nga si Presidente Dwight D. Eisenhower, mitudlo niining pinakaimportanting kalahian:
“Ang Ginoo moimpluwensya gikan sa sulod sa tawo padulong sa gawas. Ang kalibutan moimpluwensya gikan sa gawas padulong sa sulod sa tawo. Ang kalibutan mokuha sa mga tawo gikan sa mahugaw nga mga dapit. Apan si Kristo mokuha sa mga mahugaw gikan sa tawo, ug sila mismo ang mokuha sa ilang kaugalingon gikan sa mahugaw nga mga dapit. Ang kalibutan mohulma sa mga tawo pinaagi sa pag-usab sa ilang palibut. Si Kristo mousab sa mga tawo, kinsa mousab sa ilang palibut. Hulmahon sa kalibutan ang batasan sa tawo, apan si Kristo makausab sa kinaiya sa tawo.”5
Moabut ang panahon nga ang tanang gawasnong gobyerno sa katapusan mag-agad sa boluntaryong kaayo ug suporta sa ilang mga lumulupyo. Ang talagsaong batid sa gobyerno ug pilosopher sa politika Edmund Burke miingon, “Kini gitagana diha sa mahangturong konstitusyon sa mga butang, nga ang mga tawo nga dili makakontrol sa emosyon dili mahimong gawasnon. Ang ilang sobrang tinguha nagmugna sa mga posas sa ilang tiil.”6
Alang niana nga katuyoan, ang maayong gobyerno moprotektar sa relihiyon ug modasig og relihiyusong kagawasan. Ug ang maayong relihiyon modasig sa pagkamaayong lungsuranon ug pagsunod sa balaod sa yuta.
Ang maayong gobyerno dili kinahanglang modapig. Kini dili modasig o mopabor og usa ka relihiyon kaysa lain. Ang mga representante niini kinahanglang gawasnon sa pagtuo ug pagbuhat sumala sa pagmando sa ilang kaugalingon nga tanlag. Sa samang paagi, ang maayong relihiyon dili moendorso ni mosupak og bisan unsang partido o kandidato sa politika. Ug ang mga tumutuo niini kinahanglang gawasnon ug gani gidasig nga moapil sa proseso sa politika ug mosuporta og bisan unsang partido o kandidato sa politika nga ilang gituohan nga pinakamaayo.
Himoa nga ang Inyong Tingog Madungog
Samtang ang Simbahan, isip usa ka institusyon, mibalik-balik sa pagmatuod nga dili manginlabut sa politika, ang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw gidasig nga moapil sa politikanhong proseso ug mosalmot sa mga diskusyon kabahin sa mga balaod ug polisiya. Kabahin kini sa atong relihiyon nga mahimong maayong lumulupyo kon asa man kita nagpuyo.
Mabasa sa Handbook 2: Administering the Church, “Sumala sa balaod sa ilang kaugalingong gobyerno, ang mga miyembro gidasig nga morehistro aron mobotar, mabinantayong motuon sa mga isyu ug mga kandidato, ug mobotar sa tawo nga ilang gituohan nga molihok nga may integridad ug matarung nga panghunahuna. Ang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw adunay espesyal nga obligasyon sa pagpangita, pagbotar, ug pagsuporta sa mga lider kinsa matinuoron, matarung, ug maalamon (tan-awa sa D&P 98:10).”7
Moabut ang adlaw nga ang Manluluwas moanhi pag-usab. Iyang katungod ang pagdumala ug paghari isip Hari sa mga hari ug isip atong talagsaong High Priest. Dayon ang pagdumala sa gobyerno ug gahum sa priesthood mahiusa.
Hangtud nianang talagsaong adlaw, ang relihiyon ug gobyerno magtinabangay diha sa kasaysayan sa tawo—ang matag usa nagtahud sa ilang kaugalingong pagka-independente, ang matag usa nagdayeg sa tagsa-tagsang mahinungdanong kontribusyon.