Veivakalougatataki mai vei Mama Taamino

Victor D. Cave, Mekesini ni Lotu

Ena gauna au sotavi Taumatagi Taamino kina, au a se dua na daukaulotu gone ka veiqaravi tiko ena noqu vanua. O Sisita Taamino, e dua na kena marama yada, e sa via karoko toka mai na nona yabaki kei na cakacaka kaukauwa, ia e vakawasoma nona dau dodo liga tu ga yani me kidavaki noqu itokani kei au ka reguca ruarua na balui keirau, me vaka na kena ivakarau e French Polynesia.

E sa malumalumu o Sisita Taamino ka sa berabera nona ilakolako kei na vakasama, ia e dau kauwaitaki ira kecega na tamata. E dau qarauni keirau mada ga kei noqu itokani e veigauna me savasava, ka yani na neirau isulu. Era dau vinakata na gone me ra tiko vakavolivoliti koya baleta ni dau taleitaka na vakarogoca na veika era dau kaya. E bulataka e dua na bula rawarawa ena dua na vale rua na kena rumu ka vakavolivolita na nuku, vu ni niu, matavuvale, kei ira na itokani. Mai na veidokai, na tamata kece era kacivi koya “Mama Taamino.”

Na peresitedi ni Kaulotu e Taiti Papeete a lesi keirau kei Elder Tchan Fat, na noqu itokani, me keirau veivuke ena nodra vakarautaki e lewe 80 na Yalododonu Edaidai me ra ciqoma nodra edaumeni ka vauci vakamatavuvale ena valetabu voleka duadua—na Valetabu e Hamilton Niu Siladi, na kena yawa e lima na auwa ena vodo waqavuka. E dau lako ki na valetabu ena veiyabaki o Mama Taamino ena loma ni ono na yabaki, ka na lako tale ena yabaki oqo. Au lomatarotarotaka tiko se sauma rawa vakacava na ilakolako sau levu oqori ni sa rui vakaloloma nona ituvaki ni bula. Ni oti e ono na yabaki au sa qai kila na kena isau.

Ena 1976, ena noqu presitedi tiko ni iTeki e Papeete Taiti, e vakawasoma noqu dau vakadikeva na veivale ni soqoni ena iteki. Dua na siga ena yakavi au gole kina ki na valenilotu e Tipaerui. Ena gauna o ya, keitou a saumi ira na dausasamaki, e kea au raici Mama Taamino kina, oqo e sa sivia nona yabaki 60, a cakacaka tiko vaka dausasamaki me vukea na tokoni ni nona matavuvale vakaitame ra. A kidavaki au ena nona ivakarau tudei “Lako mai o mai kana,” ia au sauma lesu, “Mama Taamino, sa oti nomu gauna ni gone, kei na vakasigalevu na veika ga o kania sa ikoya e dua na tiki ni madrai lailai, e dua na tini satini lailai, kei na dua na tavaya wainimoli lailai? O sa sega ni rawata tiko na ilavo me rawa ni levu cake kina na kakana mai na kena oqo?”

A sauma mai, “Au mamaroroi tiko meu lako tale ki na valetabu.” E waicala na lomaqu ena qoroqoro baleta na nona ivakaraitaki ni loloma kei na solibula. A lako o Mama Taamino ki na valetabu e Niu Siladi voleka ni vaka 15—ena veiyabaki me yacova ni sa vakatabui na Valetabu e Papeete Taiti ena Okotova 1983. Ena soqoni ni vakatatabu a sereka na nona reki.

Ena 1995, ena gauna oqo me vaka e dua na peresitedi ni kaulotu, au a raici Mama Taamino tale kina. A sa lesu tale ki na matasawa e Makemo, sega ni yawa mai na vanua a sucu kina. Ena gauna oqo ni sa yabaki 80, e sa sega ni rawa me lako, ia na sokidi ni matana e vakaraitaka na vakacegu, yalo vosota, kei na titobu ni kila na bula kei na kosipeli. E se tikoga vua na matadredredre totoka, kei na matana e vakaraitaka na loloma cecere.

Ena mataka lailai ni siga ka tarava au raici koya ni dabe tiko ena dua na loga ni senikau ena valenilotu, a werewere ka sasamaki tiko. E dua vei ira na luvena tagane a kauti koya yani ki kea. Ni sa vakaotia e dua na vanua, ena vakayagataka na ligana me toki koya ki na vanua ka tarava. Sa ikoya oqo na nona gaunisala me tomana tiko kina nona qarava na Turaga.

Ni sa yakavi sara ena noqu veivakatarogi tiko me baleta na ivolatara ni valetabu, a kau sara mai o Mama Taamino ena vanua au dabe tiko kina ena rurugu ni dua na vunikau volekata na valenilotu. A vinakata me dua nona gauna donu me sauma na veitaro yadua e gadrevi me baleta na ivolatara ni valetabu.

“Peresitedi, sa sega ni rawa meu lako tale ki na valetabu,” a kaya. “Au sa qase tiko mai ka tauvimate, ia au vinakata me tikoga vei au e veigauna e dua noqu ivolatara vakayagataki ni valetabu.”

Au rawa ni kaya na levu ni nona vinakata me lesu tale ki na valetabu, kau kila ni nona gagadre e ciqoma na Kalou. Sega ni dede ni oti o ya, sa biuta na valelaca ni vuravura me sema vata kei ira a qarava ena yalodina ena vale ni Turaga. E sega ni dua na ka e kauta vata kei koya ia na nona vakabauta, ivakadinadina, yalololoma, loloma cecere, kei na lomasoli me veiqaravi.

O Mama Taamino e dua na painia dina ni Polynesia ka vakalougatataka e vuqa na tacina kei na ganena—okati kina o au.

Ena nona sa yabaki 80 mada ga, e cakacaka tu ga o Sisita Taamino ena veiloga ni senikau ni valenilotu, werewere ka sasamaki. Sa ikoya oqo na nona sala me tomana tikoga kina na nona qarava na Turaga.