Wase 5

Na Veivakalougatataki ni Duavata

Na duavata kei na vosa e tautauvata kaya—na lomavata, lomavinaka, veisaututaki, yalovata, veikilai yalo— e vakaraitaka e dua na ka e dau gaganotaka tu na yalo ni tamata.¹

iVakamacala Taumada

Mai na vula o Okotova 1934 ki na Epereli 1951, erau a veiqaravi kina vakadaunivakasala ena Mataveiliutaki Taumada o Peresitedi J. Reuben Clark Jr. kei Peresitedi David O. McKay, taumada vei Peresitedi Heber J. Grant ka tarava vei Peresitedi George Albert Smith. Ena gauna taucoko oqo e a veiqaravi kina o Peresitedi Clark me imatai ni daunivakasala ka veiqaravi me ikarua ni daunivakasala o Peresitedi McKay.

Ena i ka 9 ni Epereli 1951, ni oti e lima na siga na nona mai bale o Peresitedi Smith, era a soqoni vata na Yalododonu Edaidai ki na dua na koniferedi raraba ka ra a tokona kina me Peresitedi ni Lotu o Peresitedi David O. McKay. Era a qai kila talega e kea ni ko Peresitedi Clark ka a gugumatua sara ena nona veiqaravi vakaimatai ni daunivakasala ka voleka ni 17 na yabaki, sa mai kacivi oqo me ikarua ni daunivakasala. Sa mai kacivi kina o Peresitedi Stephen L. Richards me imatai ni daunivakasala.

Ena nona kila rawa ni ra na kurabuitaka na veisau oqo o ira na lewe ni Lotu, e a vakamacalataka sara kina vakamatata o Peresitedi David O. McKay ena koniferedi raraba oqo na nodrau sa mai kacivi o irau na nona daunivakasala oqo. E kaya o koya ni sa mai kacivi o Peresitedi Richards me imatai ni daunivakasala ena vuku ni nona a veiqaravi vakabalavu cake mai vei Peresitedi Clark ena itutu vakaiapositolo. Ena nona vakamatatataka ni vei-sau oqo e sega ni dua na “lawatu vakayavutaki” a kaya kina o Peresitedi McKay ni sa “dodonu ga” na nodrau sa mai kacivi oqo o Peresitedi Richards kei Peresitedi Clark.

Ena nona tomana o Peresitedi McKay na nona vosa, e a vakaraitaka kina na nona vakila ni sa duavata kei rau na nona daunivakasala: “Keitou sega ni vinakata me dua na lewe ni Lotu oqo, se dua na turaga se marama e vakarorogo tiko ena koniferedi oqo me nanuma ni tiko e dua na duidui ena kedrau maliwa na daunivakasala ka rau a tokoni Peresitedi Smith ena kuoramu ni Mataveiliutaki Taumada, kei Peresitedi Grant ena veiyabaki keitou a veiqaravi vata kaya voli kei koya na iliuliu vakalou o ya. Mo ni kakua talega ni nanuma ni toroisobu e dua na itutu. E dua dina na dauveiqaravi vinaka o Peresitedi Clark. …

“E dodonu mo ni kila vakavinaka talega, ni veivakasalataki ena Kuoramu ni Mataveiliutaki Taumada, koi rau na turaga oqo erau duabau ena lewa, ena loloma, ka nuidei, ena galala ni vakatutu e so kei na veivakaturi, kei na nodrau itavi sega walega ki na Kuoramu ia ka sa vakakina vua na Turaga o Jisu Karisito kei ira na lewenivanua raraba.

“Erau lewe rua na turaga qaqa. Au lomani rau, ka me vakalougatataki rau na Kalou, kau sa vakadeitaka oqo vei kemuni ni sa na tiko na lomavata, na veilomani kei na nuidei ena Kuoramu ni Mataveiliutaki Taumada ena nomuni sa mai tokoni iratou edaidai.”²

Ni mai oti ga vakalekaleka na nona vosa o Persitedi McKay, e a mai vosa sara o Peresitedi Clark vei ira na Yalododonu, ka a vakaraitaka kina na nona gadreva me cakacaka ena lomavata kei ira na nona itokani dauveiqaravi: “Ena veiqaravi vua na Turaga, e sega ni vanua o veiqaravi kina, ia na itovo ga ni nomu veiqaravi. Ena Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai, eda na dui ciqoma ga na itavi eda sa dui lesi kina, na vanua eda sega ni a kerea se me da na vakasuka. Au sa yalataka vei Peresitedi McKay ka vakakina vei Peresitedi Richards niu na dinata ena yaloqu taucoko na veiqaravi au na vakacolati kina ena ivakatagedegede e cake duadua ni noqu kaukauwa kei na noqu rawa ka, ka meu na gumatua sara ena nodrau vakarawarawataka vei au na kena vakayacori, veitalia ga niu dravudravua beka.”³

Ena dua na koniferedi raraba ni oti e tolu na yabaki, e a mai cauraka tale kina o Peresitedi McKay na nona sa marautaka tiko na yalo ni duavata kei ira na iliuliu ni Lotu: “Au sa vakabauta ni ko ira taucoko era rogoca rawa na voqa ni domoqu ena gauna oqo, o ira yadua era dau nanuma cala, ka ra a raici ira beka na Vakaitutu Raraba ena loma ni Vale ni Turaga ena mataka ni Lotulevu sa oti, ena nodra a lolo ka masumasu me ra cokonaki ira kina vakayalo ena vuku ni itavi sa waraki ira tu ena koniferedi levu oqo. Ko ni na raica rawa kina na nodratou duavata na Mataveiliutaki Taumada kei na kena curuma na kakaburaki oqo mai na yalo ki na yalo, na tamata ki na tamata, ke ko a kila rawa kina na noqu daulomani rau na [noqu] daunivakasala, ena vuku ni nodrau rai yawa kei na vakatulewa vinaka kei na nodrau dau yalomalua vua na nodrau iliuliu ke gadrevi vakakina. Ke ko a raica rawa kina na nodra duavata ka veilomani o ira na turaga lewe tinikarua oqo [na Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua], ni … Vitusagavulu, … kei iratou na Matabisopi Vakatulewa. Sa neitou masu ni veilomani kei na duavata ni soqoni o ya me na curuma yani na veimataveiliutaki ni iteki taucoko, na mataveiliutaki ni tabana ni kaulotu, matabisopi yadudua, kuoramu ni matabete yadudua kei na mataisoqosoqo kece sara ni Lotu. Ena mataqali duavata kei na veilomani vakaoqo e sega kina ni dua na kaukauwa e vuravura oqo me na tarova rawa na toso ni cakacaka oqo ni Turaga.”⁴

iVakavuvuli nei David O. McKay

E gadreva na Turaga me ra duavata o ira na Nona tamata.

“Tamaqu yalododonu, maroroi ira ena yacamuni, ko ira ko ni a solia mai vei au, me ra duabauga me vakataki kedaru.

“Ia kau sa sega ni masu ena vukudra walega oqo, ia ena vukudra talega era na vakabauti au ena vuku ni nodra vosa;

“Me ra duabau kecega; me vaka e daru sa duabau, Tamaqu, me ra duabau kei kedaru; me vakadinata ko vuravura ni kemuni sa talai au mai” ( Joni 17:11, 20–21.)

Sa ikoya oqori e dua vei ira na masu cecere e vakacabora kina o Jisu e vuravura na kena sa rui bibi me ra duavata o ira na-nona tamata.

Na duavata kei na kena vosa vakatautauvata—na lomavata, lomavinaka, veisaututaki, yalovata, veikilai yalo—vakaraitaka e dua na ka e dau gaganotaka tu na yalo ni tamata. Sa kena veibasai na duidui yalo, veileti, veiba kei na sodro. …

Na nona vakamamasu na noda Turaga ena vukuda me baleta na noda duavata me sa bulataki ena noda vuvale, tabanalevu kei na iteki, sa vakakina na noda tokona cake na kena yavutaki na bula galala.⁵

Sa gadrevi sara na duavata ni inaki kei na cakacaka vata me vakayacori kina na cakacaka ni Kalou. Ena dua na vakatakila ka a vakaraitaki vua na Parofita o Josefa Simici ni oti toka e dua na yabaki mai na gauna e a tauyavutaki kina na Lotu, e a vakamatatataka kina vakavinaka na Turaga na vuna me vakayacori kina na nona cakacaka cecere oqo, sa vakalesui mai me baleti ira na kawa tamata ka me vakarautaka na sala ni nona lesu mai. E kaya kina o koya:

“Raica au sa solia yani ki vuravura na noqu veiyalayalati tawamudu; io me nodra rarama na kai vuravura, ka ivakarau vei ira na noqu tamata; io me ra muria na matanitu tani, ka vunautaki yani me caramaka na sala e mataqu” (V&V 45:9.)

Eke gona eda vulica kina na veiyalayalati cecere sa lesi vei ira na tamata oqo me ra vukea kina na Turaga me vakayacori na veika oqo vei ira na tamata. Sa gadrevi kina na duavata kei na yalodina ki na kena inaki taucoko. Ena vuku ni ka bibi oqo, sa veivakasalataki kina vakaoqo na Turaga:

“… A matanitu yadua sa veisei vakaikoya, ena vakarusai, kei na koro yadua se na vale sa veisei vakaikoya, ena sega ni tudei” (Maciu 12:25.)⁶

Me da tagutuva na itovo se ivakarau e kauta mai na duidui yalo.

Na yavu e so ka na kauta mai na duidui yalo o ya na kocokoco; kei na vuvu: “O baraca o ya keirau a sota mai kea ka sega mada ga ni bau tukuna vei au.” Na matabisopi eratou sa digitaki sisita o ya me tabaoqani, ka sega mada ga ni bau kila vinaka cake mai vei au.” “Au sa na sega ni tiko ena soqoni ni matabete me baleta ni ratou sa digitaka na matabisopi e dua tale na tamata me daunivakasala ki vei ira na bete.” “Sa digitaka na Matawilivola ni Sigatabu o ka o ya me qasenivuli.” … “E sega mada ga ni ratou bau kilai au tu na mataveiliutaki ni iteki, au levataka sara ga.” “O iratou na Vakaitutu Raraba era sega ni dau vakadonuya na veika kece.” Io sa sega ni wili rawa na veika lalai vaka ko ya e rawa ni dau yaco—na veika lalai sara ga, oqori e so na veika tawayaga dina ni da vakatautauvatataka ki na veika dina ka cecere ni bula oqo. Ia, mai na veika au sa sotava e dau vakalevutaka o vunica na veika oqo ka ra yaco me ra uabaleta na noda bula, ka yaco kina na cudru, ka yaco me da walokai vakayalo baleta ni da taurivaka na veiyalo vakaoqo.

Oqo e dua tale na kena gacagaca—o ya na veivakaucacataki— e veiwekani vakavoleka kei na yalovuvu. Eda dau vakaucacataki ira na wekada. Eda dau veivosacataki. Ena gauna e dau basika mai kina na yalo vakaoqo, e dua na ka vinaka o ya me da lagata ga na serenilotu vinaka o ya, “Nay, Speak No Ill.”

“Nay, speak no ill, a kindly word
Can never leave a sting behind;
And, oh, to breathe each tale we’ve heard
Is far beneath a noble mind.
Full oft a better seed is sown
By choosing thud the kinder plan, 
For, if but little good is known, 
Still let us speak the best we can.

“Then speak no ill, but lenient be
To other’s failings as your own.
If you’re the first a fault to see, 
Be not the first to make it known, 
For life is but a passing day;
No lip may tell how brief is span;
Then, O the little time se stay, 
Let’s speak of all the best we can.”

[Sere, naba 233.]⁷

Me da bula lako voli ka tudei tu ena noda veitokonitaka na bula savasava, me da taqomaka na Lotu, me da kakua ni cudruvi ira na wekada, sa vakakina o ira na vakaitutu ena Lotu, ena noda dui vanua, iteki, se raraba. Me da tagutuva na veivosacataki; me da tagutuva na veibeitaki vakailasu kei na kakase. Oqo era na duvani kina o ira era vakayacora. Na veivosacataki ena vakamavoataki koya vakalevu cake e vakayacora mai vei koya e rukaki.⁸

Sai ira oqo na manumanu veivakarusai ni veivuvale kei na veivalevale, e so vei ira o ya na kakase, veivosacataki, na veivakaucacataki era vakayacora o ira na itubutubu se o ira na gone. Na veibeitaki vakailasu ena duvana na yalo. “O ira era veibeitaki vakailasu era sa vaka na lago era vuka sivita yani na yagona vinaka e dua na tamata me laki ro walega ki na nona mavoa.” Ena loma ni dua na vuvale vinaka, e sega ni voqa kina e dua na kakase me baleti ira na … qasenivuli, me baleti ira na vakailesilesi vakamatanitu, se vakaitutu ena Lotu. Sa dua na ka na noqu vakamuduo tu oqo, kivei tamaqu, ena veiyabaki au sa lako sivita mai oqo, ena nona dulaka cake na ligana ka kaya, “Rogoca, me kakua ni ko vakaucacataka na nomu qasenivuli se dua ga na tamata.”⁹

Na duavata vakamatavuvale ena bulia na vuvale me idrodro ka veitaqomaki.

Sa nona dodonu e dua na gone me kila tiko ni sa idrodro na nona loma ni vuvale, ka me na taqomaki koya mai na veika ca ka rerevaki ni vuravura oqo. Sa ivurevure ni veiqaravi oqo, o ya na duavata vakamatavuvale kei na ivalavala dodonu.¹⁰

Au rawa ni vakasamataka e so na ka kevaka e tu, e dau veivakataotaki sa ikoya na kena yali ena vale na duavata kei na lomavata. Ia, au kila ni vuvale e bulataki tiko kina na duavata, na cakacaka vata kei na veilomani sa ikoya e dua na tiki lomalagi e vuravura oqo. Au kila ni vuqa vei kemuni sa rawa mo ni vakadinadinataka na kamikamica ni bula ena dua na vuvale e umani tu ena veika dodonu oqo. Ena yalomalua kei na vakavinavinaka au taleitaka niu dau nanuma lesu ni se bera mada vakadua ena noqu gauna ni cauravou meu raica e mataqu ena vuvale au a susu kina me rau veileti na noqu itubutubu, ia na lomavinaka kei na yalovata sa ikoya na ka e dregati keitou vata na veitacini kei na veiganeni oqo. Sa dodonu ga me susugi ka maroroi ena vuvale yadudua na veika savasava oqo, o ya na duavata, lomavata kei na lomavinaka.¹¹

Ena so na gauna e dau lasika cake mai e so na vakaduidui le ena loma ni vuvale ena vuku ga ni nodra dau nanumi ira ga ka via taqomaka na kedra irogorogo o ira na tagane vakawati. Sa vakakina o ira na watidra marama. E so era dau vinakata me ra vakatulewa ga o ira. E dau vakavuqa me ra vakayacora na ka oqo o ira na turaga. Erau saga yadudua sara o irau oqo me rau dui taqomaki rau ga, sa mai tagutuvi kina na lomavata kei na sautu ena loma ni vuvale ka lasika cake mai na vakaduidui le. O koya gona sa mai tagutuvi kina na duavata ena loma ni vuvale ka yaco na kena veibasai, ka vuna ni ko sa saga walega vakatabakidua mo bula o iko, se me yaco ga na nomu vakatulewa. Mo tagutuva na yalo vakaoqori. Kakua ni vosataka e dua na ka, kei na nomu tagutuva na gagadre kei na yalo ni veicati, viavialevu, vakatulewa, kakua ni vosataka e dua na ka, o na rawata na nomu bula ena loma ni nomu vuvale.¹²

Me vakalougatataki kemuni yadudua na Kalou, ka me na veidusimaki ka vukei kemuni ka umani ena nomuni loma ni vuvale na ivalavala dodonu, lomavata kei na veilomani.¹³

Na duavata ena loma ni Lotu ena vakavuna na toso ki liu kei na bula vakayalo.

Na ilesilesi ni Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai o ya me tauyavutaka na veisaututaki. Na Luve ni Kalou Bula sa kena iliuliu. Ena ruku ni nona lewa e udolu vakaudolu na tamata ena loma ni Lotu era sa vakadonui mai vua me ra matataki koya ena itutu era sa lesi kina. Sa nodra itavi o ira na vakailesilesi oqo me ra bulataka na veilomani vakaveitacini, me ra sevutaka taumada vei ira ka qai dedeka yani vei ira na kawa tamata; me ra guta na duavata, na lomavata, kei na veisaututaki ena loma ni Lotu ena kena veisoqosoqo yadua, ka salamuria yani na veivunauci kei na kena bulataki ka yaco vakakina me curuma yani na vuravura taucoko na bula dodonu oqo.¹⁴

Ena veitabana kei na veitabanalevu ni Lotu, e sega ni dua na ka dodonu e vakavurea vakalevu cake na cakacaka vinaka kei na bula vakayalo me vakataka na bulataki ni ivakavuvuli oqo. Ena gauna sa sosomitaka kina na veiyaloni, duavata kei na lomavata me vuvu, veikaseti kei na veivosataki sa na tagutuvi kina na toso ni cakacaka ni isoqosoqo. …

Na malumalumu vakayalo e ka rerevaki sara ka veivakamatei cake vakalevu mai na meca vakayago. Ena lailai na Lotu kevaka me ra vakamavoataki na lewena ena veivakacacani kei na vosa vakailasu [se veibeitaki vakailasu] mai vei ira na meca era lecaika, lasutaki, se yaloca: ia ena tagutuva vakalevu cake na kena cakacaka vinaka na veivakacacataki, o ira era sa datuvu, voroka na ivunau, kei ira na vukitani ena loma ni Lotu.¹⁵

Sa ikoya ga oqo na ivakavuvuli ni duavata era sa laki gumatua kina na tabanalevu, iteki, tabana kei na veitabana ni kaulotu ni Lotu ki na tosoi cake ni cakacaka vinaka ka vakayacori rawa na veiinaki ni Lotu ka a tauyavutaki taumada kina. E a sega ni rawa me vakayacori vakakina kevaka e a vakayacori ena veileti kei na veicacati. E laurai kina na veika dredre. E duidui na nodra vakasama na lewenilotu yadua. E so na gauna e duidui, mai na nodratou vakasama na matabisopi, ka vakakina mai vei iratou na mataveiliutaki ni iteki, ka sega ni tautauvata kei iratou na Mataveiliutaki ni Lotu; ia sa gadrevi me ra biuta vakatikitiki na nodra ile ena vuku ga ni ka cecere oqo, kei na duavata ena inaki eda sa rawata kina e dua na ka talei.

Niu vakasamataka na veisiga ni mataka ni Lotu oqo kei na nodra bula raraba na cauravou kei na goneyalewa, ka vakakina o ira na itubutubu, au sa marautaka vakalevu ni sega ni tiko e dua tale na itukutuku bibi cake me vakasavui me vakataka na “duavata, ” kei na kena tagutuvi na veika e so ena vakavuna na nodra tawase na lewenilotu. Au kila ni sega ni dua na nona iyaragi na vunica e kaukauwa cake me ra valuti kina o ira na cauravou kei na goneyalewa ni Lotu oqo me vakataka na iyaragi ni veileti, lomatarotaro, kei na vuvu. …

Oqo na bolebole sa tadravi keda tu; sa sega ni rawa me da na vakasuka mai na ilesilesi vakalomalagi sa vakatikori vei keda na tamata. Na duavata ni inaki, kei na cakacaka vata ena loma ni ituvatuva ni yavu ni Lotu e sa vakatakila mai na Turaga, sa ikoya oqo na noda ilesilesi. Me ra vakila yadudua o ira na lewenilotu, qasenivuli, kei ira na iliuliu na bibi ni nodra itutu era sa lesi kina. Era sa ka bibi taucoko sara ki na kena rawati vakavinaka na cakacaka ni Kalou, ka sa noda cakacaka.¹⁶

Na noda rokova ka doka na matabete sa ikoya na isasabai cecere duadua ni noda duavata ka qaqa tiko ena Lotu. Oi kemuni na taciqu—peresitedi ni iteki, bisopi ni tabanalevu, kei kemuni na lewe ni matabete—me vakalougatataki kemuni na Kalou ena nomuni veiliutaki, ena nomuni itavi ni veidusimaki, veivakalougatataki, na nomuni vakacegui ira na tamata ko sa lesi kina mo liutaka ka sikova. Dusimaka na nodra ilakolako vua na Turaga ka kerea na veivakauqeti me ra bula kina ka toro cake mai na veika caca wale, ka bula ena matanitu vakayalo.

Mo dau dokai ira na nomu iliuliu, ka kerea na nodra ivakasala ena kena gauna.¹⁷

Me na vakalougatataki na [veisoqosoqo ena] loma ni Lotu ena yalo ni duavata kei na lomavata. Me na tagutuvi mai vei ira na yalo ni veicacati, veikaseti, kei na veivosacataki, ka me ra vakatikora e lomadra na dina e a vakaraitaka o Jisu ena nona a kaya, “… kevaka dou sa sega ni duavata, dou sa sega ni noqu” (V&V 38:27.)¹⁸

Me sa itovo ni nona Lotu oqo na yalo ni duavata kei na duabau ka a masulaka na Turaga ka iVakabula ena bogi ka a soli yani kina o koya: Tamaqu, maroroi ira me ra duabau, me vakataki kedaru [raica Joni 17:11].¹⁹

Na yalodina ki na veika vinaka ni kosipeli sa ikoya na sala dina ki na duavata.

E [kaya vakaoqo] … e dua na dauvolaivola: “Edaidai sa lewevuqa sara na tamata vinaka era tu e vuravura, ka levu era sa tu vakarau me ra vakabauta vakalevu cake, ia e yali vei ira oqo na veika vinaka ni veivakaduavatataki, e sega na yavu ni ivakavuvuli, e sega na inaki tudei ni bula, e sega na parokaramu tudei ni dua na cakacaka. Era sa dui nanumi ira ga vakaiira na tamata, ka sa raica rawa na kena leqaleqa kei na kena gagadre ia e sega ni matata na gaunisala me muria, e sega na yalo ni tuva ka, e sega kina na veika vinaka ni kena yavu, e sega kina na kaukauwa ni veivakauqeti. … E dua beka na ka ena rawata rawa kina na bula oqo na duavata; me ra rokova na tamata na veiwekani, na tuvanaki ni bula vakatamata kei na kena veiqaravi taucoko?”

Eda na sauma, io—sa tiko e dua na kaukauwa ni vakaduavatataki, sa tiko e dua na ka vinaka o ya na Kosipeli i Jisu Karisito ka a vakalesui mai vua na Parofita o Josefa Simici. E vakamacalataki kina na bula ni tamata kei na kena inaki, ka sa umani tu kina na gacagaca bibi ni veivakabulai, veika vinaka vakaturaga, kei na veivakatatorocaketaki vakayalo ka ra sa gaganotaka tu na yalo ni tamata edaidai.²⁰

“Na itukutuku vinaka mo dou reki vakalevu kina” [Luke 2:10]—Na Kosipeli i Jisu Karisito sa ikoya na itukutuku vinaka oqo. Na vosa “Kosipeli” sa kena ibalebale dina na “itukutuku vinaka, ” sa ikoya oqori na itukutuku sa vakasavui mai lagi. … Sa dau voqa tu ga, ena veitabagauna, me ra ciqoma na tamata na itukutuku vinaka oqo, kei ira na parofita oqo era dau vakarorogo vua na Tawayalani ka ra rogoca taumada e liu mai vua na itukutuku vinaka oqo, ka sa mani vakatikori vei ira na ilesilesi ni kena vakasavui na itukutuku vinaka oqo vei ira na wekadra, kei ira era malele vakatabakidua ki na veika ni vuravura oqo me ra na ciqoma talega na itukutuku vinaka oqo ka muataki lesu mai ki na itikotiko ni veisaututaki, lomavata, kei na lomavinaka.²¹

Kevaka sara mada ga mai na veiyatu yanuyanu, mai Japani, mai Syria, mai na veimatanitu e Scandinavia, mai Igiladi, Jamani, Varanise, se ko Holland—na vanua cava ga e dua e sotavi ira na ilawalawa ni Yalododonu Edaidai e tudei tu ga na nodra vakabauta na kosipeli i Jisu Karisito, ena kunea kina o koya na yalo ni duavata, na yalo ni veilomani, kei na yalo ni solibula ena nodra vakavinakataki na kawa tamata. Me vakalougatataki ira na Yalododonu Edaidai na Kalou e vuravura taucoko me ra gumatua tikoga ena yalo vaka ko ya.²²

Vakatutu ni Vuli kei na Veivosaki

Erau duabau vakacava na Kalou na Tamada kei Jisu Karisito? Na sala dina cava e so ena rawa me da duavata kina me vaka e dua na Lotu? me vakamatavuvale? me vakalewenivanua raraba? (Raica na 48–50.) Na veivakalougatataki cava ena rawa ni kauta mai na duavata vakaoqo?
Na itovo cava e so kei na ivakarau ena kauta mai na veileti ki na noda loma ni vale kei na tabana levu? (Raica na tabana 46–50.) Na cava e rawa ni da vakayacora me da toroya cake kina na lomavata kei na duavata? Eda na bulataka rawa vakacava na ivakasala oqo nei Peresitedi Clark (“Ena veiqaravi vua na Turaga, e sega ni kilai na vanua o veiqaravi kina, ia e kilai ga na itovo ni nomu veiqaravi”) ni da kakavaki tiko me vaqaqacotaki na duavata ena loma ni noda vale kei na veitabanalevu?
Ena vakauqeti ira vakacava na gone ena gauna era vosa vakacacataki ira kina na iliuliu kei ira na qasenivuli o ira na nodra itubutubu? A cava na vuna na veivosacataki e vakamavoataki cake vakalevu o koya e vakayacora mai vei koya e rukaki? (Raica na tabana 47.)
A cava e so na sala ena vakavotukanataka kina na kosipeli na nodra gaganotaka na tamata me ra duavata ka lomavata? (Raica na tabana 50–51.) Na cava e gadrevi kina na duavata me vakayacori kece sara kina na nona inaki tawamudu na Turaga e vuravura?

iVolanikalou e Veisemati: 1 Korinica 1:9–10; Mosaia 18:21; 3 Nifai 11:29–30; 4 Nifai 1:2, 15–17; V&V 38:23–27; 105:3–5; Mosese 7:18.