Wase 2

Na Yasa e Rua ni Bula Vakatamata

Sa qai koto kina na taro: Na cava ena rawa vakalevu kina na bula—na noda kauwaitaka tiko ga vakalevu na veika ni bula oqo se na noda vakatorocaketaka tiko na noda bula vakayalo? E sega beka ni o koya dina oqori na leqa?¹

iVakamacala Taumada

Ena dua na nona vosa ena koniferedi raraba ni 1949, e a tukuna kina o Peresitedi McKay na italanoa oqo:

“E dua na italanoa makawa … ka tukuni kina na veika e a sota kaya e dua na daudroini rogolevu ka a vakacakacakataki me droinitaka e dua na droini ena lalaga ni valenilotu ena dua na tauni e Sicily. Na kena ulutaga na bula nei Karisito. E a cakacaka vagumatua ena vuqa na yabaki na daudroini oqo, ka sa yaco mai na gauna ni sa oti na droini ka sa qai vo ga o i rau na ka bibi duadua, na Gone ko Karisito kei Jiutasa Isikarioti. E vakasaqaqara vakayawa sara me raica o koya me na mai droinitaki me baleti rau na rua oqo.

“ ‘Ena dua na siga ni taubale voli ena dua na yasa makawa ni siti e a yacovi ira eso na gone ni ra qito tiko ena tolo ni sala. E tiko ena kedra maliwa e dua na cauravou yabaki tinikarua ka vakayavalata na yaloi daudroini na matana. E vaka e dua na mata ni agilosi—e duka tu beka vakalevu, ia sai koya sara ga oqo na ka e vinakata.

“ ‘Sa mai kauti koya sara yani na gonetagane oqo ki vale na daudroini, sa qai mai dau dabe toka yani ena yalovosota na gonetagane oqo me yacova sara ni sa droinitaki rawa na matana na Gone ko Karisito.

“ ‘Ia e a mani sega ni kunea rawa na daudroini e dua me droinitaki me baleti Jiutasa. Ena vica vata na yabaki, sa vakaleqai koya voli ni na sega ni vakacavari rawa na nona droini, sa tomana tikoga na nona vaqaqara.

“ ‘Ena dua na yakavi, ena loma ni dua na vanua ni gunu, e a raica kina na daudroini e dua na tamata carukai ca ni veicebayaki voli e loma ni vale ka laki caroba ki na buturara, e kerekere tiko me bau soli vua e dua na bilo waini. E vakaduri koya cake na daudroini ka raica yani e dua na mata ka vakidacalataki koya. E vaka me tu kina na maka ni ivalavala ca kecega ni kawatamata.

“ ‘ “Lako mai vata kei au, ” e kaya na daudroini, “Au na solia vei iko na waini, kakana, kei na isulu.”

“ ‘Sa qai rawa oqo e dua me droinitaki me baleti Jiutasa. E cakacaka vakaukauwa ena vuqa na siga ka vakakina ena so na bogi na daudroini me vakacavara na nona cakacaka.

“ ‘Ni sa vakacagau tiko na cakacaka, sa yaco e dua na veisau vua ka droinitaki tiko. Sa basika e dua na yalo tarotaro me vakaisosomitaka na vucesa ni gunu vakasivia, ka coba toka ga na matana wadrasadrasa ena domobula ki na kena droini. Ena dua na siga, ni vakila na nona lomatarotaro, e a cegu vakalailai ena nona cakacaka na daudroini, ka kaya, “Na luvequ, au vinakata meu vukei iko. Na cava o leqataka tiko?”

“ ‘E mamakeukeu ka ubia na matana e ligana na cauravou ka droinitaki tiko. Ni oti e dua na gauna balavu sa qai rai cake yani ena mata vakalomalomana ki vua na daudroini qase.

“ ‘ “O sa sega beka ni kilai au? Ena vica na yabaki sa oti ko a droinitaki au me baleta na gone ko Karisito!” ’ ”

Ni talanoataka oti na italanoa, e qai kaya o Peresitedi McKay, “Ena rairai dina beka se buli ga na italanoa, ia na lesoni e vakavuvulitaka e dina sara ena bula. E a digidigi cala ena nona gauna ni gone na tamata ka sa maumau tu oya, ena nona segata me vakamamautaka na gagadre kei na veivakauqeti kecega ni yagona sa lutu dromu tikoga kina me yacova sara ni sa laki tu ena ivakatagedegede duadua e ra ni bula vakatamata.”²

iVakavuvuli nei David O. McKay

Eda taukena na tamata yadua e rua na tiki ni bula ka rui duidui: na bula vakayago kei na bula vakayalo.

Na tamata e ka bula ka rua na tikina, ka ituvatuva ni Kalou na nona bula. Oqori na imatai ni dina bibi duadua me da nanuma tiko. E tiko na yagona kei na yalona na tamata. Ni tukuna na dina oqo e matata vinaka na ka e tukuna na ivolanikalou:

“Eratou sa bulia na tamata na Kalou mai na kuvu ni qele ka solia vua na yalona, sai koya na yalo ni tamata; a ratou sa ceguva ki ucuna na icegu ni bula, ka sa yaco kina me tamata bula.” [Eparaama 5:7.]

Na yago ni tamata sai koya na vale e tiko kina na yalona. E levu, sa rui lewe levu sara, era sa okata tiko na yagodra me tamata, oqori na vuna era sa vagoleya tikoga kina vakalevu na nodra sasaga ena kena vakamarautaki na yago, ena veika e gaganotaka, na veika e gadreva, na veika e dau taleitaka. Sa rui lewe lailai era kila tiko ni tamata dina sai koya na yalo tawa mate rawa, sai koya “na vuku se na rarama me kilai kina na ka dina, ” [raica V&V 93:29] ka a vakabulai mai me tu vakataki koya ni se bera ni qai soli kina na yago, ka ni yalo oqo kei na kena veitikina kece sara ena bula tu ga ena gauna sa sega kina ni qai kila tale na yago na veika e yaco vakavolivoliti koya ena nona vuravura. E kaya na iVakabula:

“Au sa lako mai vei Tamaqu, ka lako mai ki vuravura; au sa biuti vuravura tale, ka lako vei Tamaqu.” ( Joni 16:28.)

Ni sa mai rawata e dua na yago vakasui kei na lewe na Yaloi Karisito ka bula tu mai liu, sa vakakina na yalo ka a bula tu mai liu ni tamata kecega ka sucu mai ki na vuravura oqo. E rawa beka ni o ni nanuma tiko oya ni sai koya na imatai ni dina raraba ni bula.

Na kena vakasaqarai me vakamamautaki na gagano kei na gagadre ni tamata ka dau lekaleka walega na kena vakamamautaki ka rawa talega ni dau yaco kina na bula rarawa, yaluma, kei na veivakalolovirataki; na rawa ka vakayalo e dau basika kina na “reki ka sega ni na veivutunitaki.”

Ena nona ivola vei ira na kai Kalatia, e tuva kina vakamatailalai o Paula na “cakacaka ni yago, ” me vaka e dau vakatokai ira kina, kei na “vua ni Yalo.” Raica na kena wasewasei oqo: Na cakacaka ni yago e vakaraitaki me vakaoqo:

“… A dauveibutakoci, na daudara, nai valavala tawasavasava, na daugarogaro,

“Na dausoro ki na veimatakau, na daucakaisausau, na dauveicati, na dauveileti, na veiqati, na daucudrudru, na dauveiba, na veisei vakavuravura, na veisei ni lotu,

“Na dauvuvu, daulaba, na daumateni, na daumarau vakalialia, kei na veika sa vakakina: a veika oqo au sa tukuna vei kemudou, me vaka kau a tukuna makawa talega ni na sega ni rawata na matanitu ni Kalou ko ira sa kitaka na veika vakaoqo.

“Ia na vua ni Yalo Tabu na loloma, na reki, na vakacegu, na vosota vakadede, na yalomalua, na yalololoma, na vakabauta,

“Na yalomalumalumu, na ivalavala malua: sa sega na vunau sa cudruvi kina na veika oqo.

“Ia ko ira era nei Karisito era sa vakota ki na kauveilatai na itovo vakayago kei na kena dodomo ca kei na kena gagadre ca.

“Kevaka eda sa bula ena Yalo Tabu, tou lako voli talega ena yalo Tabu.” (Kal. 5:19–25.)⁴

E koto e dua na ka e cecere cake mai na bula ni manumanu; ka vakatokai, na bula vakayalo ka koto kina na loloma, na ituvaki ni bula vakalou ni yalo ni tamata. E koto talega kina na duavata, na yalololoma kei na itovo ni bula tale e so.⁵

E koto e dua na ka ena loma ni tamata ka dau vakauqeti koya me sivi koya cake, me lewa na veika e tu wavoliti koya, me lewa na yago kei na veika kece vakayago, ka bula ena dua na vuravura cecere ka totoka cake.⁶

E cecere cake sara na vanua me na yacova na tamata mai na bula ni manumanu. Sai koya oqori na tatara ni yalo! Na tagane taucoko sa vakila ka tiko na nona ivakadinadina ka vakakina na yalewa kece talega ka tiko na nona ivakadinadina, ni tamata e wase vakarua. E tiko e dua na yagona, me vakataki ira kece na manumanu. Ia e tiko vua e dua na ka ka lako duadua ga mai vua na Tamana mai lomalagi, ka tu vua na kena dodonu, ka na dau kidava na vakasolokakana, ka dau kidava na veivakauqeti mai vei koya na nona iTubutubu Vakalou, ena kaukauwa ni Yalo Tabu, sa isema kina vei keda kei na Kalou na Tamada kei na Luvena ko Jisu Karisito.⁷

Na bula sai koya e dua na vakatovotovo me kilai kina se o cei vei rau na tiki ni bula eda na vakamuria ka vakatorocaketaka.

Na nona bula vakavuravura na tamata e gauna ga ni vakatovotovo me kilai kina se na vagoleya tikoga na igu ni nona sasaga, nona vakasama, na yalona, ki na veika ka na vakacegui kina na yagona, se me na sasagataka ena nona bula me rawata na veika talei vakayalo.

“Na veicakacaka vakaturaga kece, na veicakacaka ni loloma ka sega kina na nanumi koya vakaikoya; na vosoti ni veika rarawa me baleta na ka dodonu, na veisolibula yadua me baleta e dua na ka e cecere cake; na veiyalodina yadua ki na dua na ivakatagedegede cecere cake; na veiyalodina yadua ki na ivakavuvuli; na veivuke yadua ki na kawatamata; na veicakacaka yadua ni lewai koya vakavinaka, na veiyaloqaqa uasivi yadua ni yalo, na sega ni vakadrukai ena lawatu lasu, ia ena kena caka, ka bulataki na vinaka me baleta na veiinaki vinaka—sai koya oqori na bula vakayalo.”⁸

E tu vua na tamata e dua na ka vakalou ka dau segata me tosoi tikoga ki liu ka vakakina ki cake. Eda vakabauta ni kaukauwa ka tiko oqori vua e lako mai Vua na Kalou. E a bula tu na tamata ni se bera ni lako mai ki na vuravura oqo, ka sa mai tiko kina eke me segata me vakavinakataka cake sara na yalo oqori ka tiko vua. Ena dua na gauna ena nona bula, sa na vakila kina na tamata kece sara e dua na gagadre me veitaratara yani kei Koya sa Cecere Sara. Ena sasaga yani vua na Kalou na yalona. Na yalo ni vakila oqo e ka raraba, ka ni sa dodonu ki na tamata kece sara, ena dina titobu sara, me vakaitavi ena cakacaka cecere vata ga o ya—na vaqarai kei na vakatorocaketaki ni sautu vakayalo kei na galala.⁹

Sa soli tu na digidigi, se me da bula tiko ena vuravura vakayago me vaka na manumanu, se me da vakayagataka na veika e solia tu mai vei keda o vuravura me ivurevure ni bula ena vuravura vakayalo ka na kauti keda lesu yani ki na nona iserau na Kalou

E kena ibalebale oqo:

Se me da na nanumi keda ga vakataki keda se me da vakuwai keda me ra vinaka kina na tani;

Se me da na dau vakamamautaka tikoga na noda gagadre, [kei]na gagano me da dau segata me da lewai keda vakavinaka.

Se eda na digia na bula tawasavasava se na bula savasava;

Eda na vakayaloqaqataka na veicati se me da vakatorocaketaka na veilomani;

Me da dau tamata ca se me da dauloloma;

Me da tamata dau vakatitiqa se me da dau vakanuinui vinaka—nuidei;

Me da dau liumuri—sega ni yalodina vei ira era dau lomani keda, ki na noda vanua, ki na Lotu se Vua na Kalou—se me da yalodina;

Me da dau veicavilaki, se me da dina, me keda ivesu na noda vosa;

Me da dau yamesavu se me da qarauna na noda vosa.¹⁰

Na nona sa na logaloga vinaka e dua ena veika sa biu tu ena vuravura ni manumanu, loga vinaka ena veika ena solia vua na vuravura ni manumanu, nona soli koya vakarawarawa wale tu ga ki na gagadre kei na gagano ni lomana ka sa sisi tikoga yani kina vakayawa ki na vuravura ni lomawele, se ena lewai keda vakavinaka me tubu cake yani ki na vuku, bula savasava, kei na reki vakayalo ena vakatau tiko mai na mataqali digidigi eda vakayacora e veisiga, sega, ena veiauwa yadua ni noda bula.¹¹

Sa dua na ka lialia ki na bula vakatamata ni dua se dua na ilawalawa tamata, e dina ni ra sa vakalougatataki tu ena kila ni rawa me ra na tubu ena bula dokai vakatamata ki na veiivakatagedegede ka ra na sega ni kila rawa na veika bula tale eso, ia ena so na gauna e dau talairawarawa tale ki na gagadre vakamanumanu eso, ka sega mada ni bau segata me vakila na rekitaki ni veika vivinaka, veika savasava, lewai koya vakamatau, kei na vakabauta ka na basika mai na kena muri na lawa ni bula savasava! Sa dua na leqa levu ni sa laivi koya na tamata me veiqasiyaki voli ena ivakatagedegede ni manumanu, ni a buli “me uasivi sobu vakalailai mai vei ira na agilosi, ka vakaisalataki ena iukuuku kei na vakarokoroko” (Same 8:5), ka biuti koya me qasi voli vaka e dua na manumanu.¹²

E sega ni icavacava se inaki ni veibuli na vuravura ena kena iukuuku vakaturaga kei na kena talei ….” [Na noqu] lagilagi, ” e kaya na Turaga sara ga vakataki Koya, “(me) tucake tale mai na mate na tamata kecega ka rawata na bula tawamudu.” (Mosese 1:39.) Ia na tamata ni vakayagataka tiko na isolisoli vakalou ni galala ni digidigi sa vauci kina ena itavi, sa dodonu me vakila na icolacola me vukea na dauveibuli ena kena rawati na inaki vakalou oqo.

E sega ni icavacava dina ni bula na kena mai rawati walega, e sega ni marau, e sega ni irogorogo, e sega ni iyau. Na inaki dina ni bula sai koya na kena vakataucokotaki na bula vakatamata mai na noda dui sasaga yadua, ena ruku ni nona veivakauqeti na Kalou.

Na bula dina sai koya na noda vakarorogo ki na veika vivinaka duadua ka dui tu vei keda. Me da bulabula walega ki na gagadre ni lomada, ki na marau, na keda irogorogo, vaqara ilavo, ka sega ki na lomavinaka kei na dauloloma, savasava kei na veilomani, ki na serekali, ivakatagi, senikau, na kalokalo, na Kalou kei na inuinui tawamudu, eda sa vakuwai keda tiko kina mai na veika rekitaki dina ni bula.¹³

Na bula vakayalo e gadrevi kina na lewai keda vakavinaka kei na veitaratara kei na Kalou.

Na bula vakayalo, na noda inaki dina, sai koya na noda kila me da vakadrukai keda vakataki keda ka me da veitaratara kei Koya sa Cecere Sara.¹⁴

Na bula vakayalo ena vakauqeta e dua me vakadruka na veika dredre ka rawata vakalevu tale na kaukauwa. Me da vakila na kena sa tasevu mai na nona rawa ka e dua ka vakarabailevutaki na yalo mai na ka dina sa dua na ka talei eda na sota kaya ena bula. Na noda dina vei keda vakataki keda kei na noda yalodina ki vua e dua na noda ka cecere e vakatorocaketaka na bula vakayalo. Na vakatovolei dina ni dua na Lotu sai koya na mataqali tamata ena tara cake. Na noda yalododonu, yalodina, talairawarawa, lomasoli, ivalavala savasava, ka da cakavinaka vei ira na tamata kecega” [raica Yavu ni Vakabauta 1:13] sai koya na yavu ni bula savasava ka na cau ki na veika cecere duadua e rawa ni rawata na tamata. Sai koya na “veika vakalou e tu ki na tamata, na isolisoli cecere ka dokai ka yaco kina me tui ni veika buli kecega.”¹⁵

Na tamata ka dau … [tu] ena nona vakasama me vakavinakataka na vuravura e bula tiko kina, ka dau gadreva me cau ki na bula ni nona matavuvale kei ira na wekana, ka dau cakava na veika kece ga me vakalagilagi kina na Kalou, ena yaco, kevaka ena vakuwai koya me baleta na veika cecere oqo, me na vakatorocaketaka na nona bula vakayalo. Io, kevaka walega e cakava oqo ena qai sivia cake kina na ivakatagedegede ni vuravura ni manumanu.¹⁶

Na bula vakayalo kei na bula savasava me vaka era vakavuvulitaka na Yalododonu Edaidai e yavutaki koto vakavinaka ena veiivakavuvuli bibi, na ivakavuvuli ka na sega ni drotaka rawa ko vuravura kevaka sara mada ga ena gadreva vakakina, ka imatai ni ka bibi sa i koya e dua na vakabauta—vei ira na Yalododonu Edaidai e dua na kila ka—ni bula tiko e dua na Kalou. Era sa dau vakavulici na gone ni Yalododonu Edaidai me ra kilai Koya, ka me ra dau masuti Koya me vaka ni rawa ni vakarorogo ka rogoci ira ka vakila me vaka na nona rawa ni vakarorogo, rogoca ka vakila e dua na tama vakavuravura, ka ra sa ciqoma sara ki vei ira, mai vei ira na tinadra kei na tamadra, na ivakadinadina ni sa vosa na Kalou dina oqo ena itabagauna oqo. Sa koto kina e dua na ka dina.¹⁷

Au vakadinadinataka ni sa tadola tu na gaunisala ni veivosaki, ka sa vakarau tu na Turaga me veidusimaki ka ni dau dusimaki ira na nona tamata. E sega beka ni ganita oya me da vorata kina eso na veitemaki, mo vakasaqara kina e dua na gauna mo vakavinakataka kina na lomamu se na nomu veivakacaucautaki vei ira eso era sa rawata, ena gauna era sa vakayacora kina, ka ra sa tamusuki tani kina mai na Lotu, me baleta walega na kena vakamamautaki e dua na gagano? Sa tadola tu vei iko—e tadola tu vei iko e rua na sala. E dua ki na yalo, na ivakadinadina ni yalo ka sala vata kei na yalo ni veibuli, na Yalo Tabu. Na yalo ni Turaga e vakabulabulataka na veiyalo yadua, ena loma ni lotu se ena kena taudaku. Mai Vua, sa rawa kina na bula kei na veitosoyaki ka tu kina na yagoda, ia na ivakadinadina ni Yalo Tabu sa dua na galala digitaki. E vaka na nomu dolava na nomu retio ka rogoca e dua na domo mai na yasa ni vuravura kadua. O ira na tamata era sega ni tiko ena loma ni iwirini oya era na sega ni rogoca, ia o iko o rogoca, o rogoca na domo ko ya ka o sa rawa ni vakaivotavota kina ki na domo ko ya kei na kena veidusimaki ka na yaco mai vei iko kevaka o cakava na nomu itavi. Ia kevaka o na soli iko ki na nomu vakasama ga, na nomu gagadre ga, na gagadre ni lomamu, ka dokadokai iko mo vakasamataka ka tuva ka navuca, ka nanuma ni o sa rawata tiko, ena butobuto mai na veika e so. O sa rawata vakavinaka mo veivakamamautaki kei na nomu gagano kei na gagadre ni lomamu, ia o sa cakitaka kina na Yalo Tabu; o sa tamusuka na wa ni veitaratara ni yalomu kei na yalo ni Yalo Tabu.¹⁸

Au sega ni rawa ni vakasamataka e dua na ka me cecere cake se vakalougatataki vakalevu cake mai na noda bula tiko ena Yalo ka na rawa kina ni da veitaratara yani ki na tawamudu.¹⁹

Ni sa yaco na Kalou me iusutu ni noda bula, sa yaco me da vakila e dua na inaki vou ni bula—na rawa ka vakayalo. Sa sega ni takete naba dua ni bula na rawa iyau vakayago. Na lomawele, na kena vakani, kei na vakamarautaki ni yago me vaka era dau cakava na manumanu sa sega tale ni o koya na icavacava bibi ni bula oqo. Sa sega ni laurai na Kalou mai na veika eda na rawata mai vua, ia mai na veika e rawa ni da solia vua.

Mai na noda sorovaka ga na noda bula e loma ena rawa kina me da tubu cake ka sivia na ile kocokoco vakatamata. Na itavi ni yalo ki na yago, sai koya na itavi ni Kalou ki na yalo. Ni sa biuta na yago na yalo, sa sega kina na bula, ni da sa biuta tani na Kalou mai na noda bula, sa na lutu sobu na bula vakayalo. …

….Me da sa na walia oya, me tekivu oqo ka lako yani me da sa turaga ka marama savasava na noda ivakarau ni bula, me da dau yalovinaka ka lomana na nodra malumalumu na tani. Me da sa yalataka me da vakatovotovotaka na lewai keda vakavinaka ena noda veivale; me da na dau qarauna vakavinaka na yalokatakata e dau tu vei keda, na noda vakanananu, kei na yameda me ra kakua ni sivia yani na iyalayala ni dodonu kei na savasava; me da gumatua cake ena kena vakasaqarai me vakatorocaketaki na yasana vakayalo ni noda bula, ka me da kila ni da sa vakararavi tikoga vua na Kalou me baleta na qaqa ni noda bula.²⁰

Na tiko dina ni Kalou na Tamada, na tiko dina nei Jisu Karisito, na Turaga sa vakaturi cake tale, sai koya e dua na dina ka dodonu me curuma tu na yalo kecega ni tamata. Na Kalou na itakele ni vakasama vakatamata me vaka ga ni sa itakele ni veivuravura kecega na matanisiga, ena gauna eda sa vakila kina na nona itutu vaka-Tama, ena gauna eda sa vakila kina na nona sa voleka mai, ni da sa vakila na nona itutu vakalou na iVakabula, sa na qai muri ga mai na dina ni kosipeli i Jisu Karisito me vaka ga na nodrau veimuri ga mai na siga kei na bogi se na bogi kei na siga.²¹

Vakatutu ni Vuli kei na Veivosaki

Na cava e yaga kina me tiko ruarua na yagoda kei na yaloda? Na sala cava e rawa ni vakayagataki kina na gagadre ni lomada kei na veika eda dau taleitaka me baleta na vinaka kei na ca?
E vakavuvulitaka o Peresitedi McKay ni bula e dua na vakatovotovo me kilai kina se na tikida cava eda na muria (raica tabana [14–16]). Na sala cava soti beka eda dau vakila kina na veisaqasaqa ni yagoda kei na yaloda? Na veidigidigi cava soti beka eda rawa ni cakava e veisiga me da rawa ni marautaka kina na veisolisoli vakayalo me vaka na loloma, na reki, kei na sautu? (Raica tabana [13–18].)
Na cava beka na “tamata vakavuravura”? (Mosaia 3:19). Na cava na vuna erau na veimecaki kina kei na Kalou na tamata vakavuravura? Na cava beka me caka me “biu tani” kina na tamata vakavuravura? (Raica tabana [16–18].)
Na veika cava soti beka e dau vakavuna na nodra vagoleya e vuqa na tamata na nodra bula ki na kena vakamamautaki na gagadre vakayago? Na cava beka na vuna e dau dredre kina ena so na gauna me da vagoleya tikoga na noda rai ki na veika vakayalo?
Na cava beka eso na cala lalai sara ka rawa ni dau vakalatilati ki na noda tubu vakayalo? Na sala cava beka e rawa ni vukea kina na noda tubu cake vakayalo na noda lewai keda vakavinaka? (Raica tabana [16–18.]
Na sala cava beka ena laki tara yani kina na nomu bula vakayalo na nomudrau veiwekani kei na Kalou? (Raica tabana [16–18.]). Na cava e rawa ni da cakava me itakele tikoga kina ni noda bula na Kalou na Tamada kei Jisu Karisito

iVolanikalou e Veisemati: Jope 32:8; 2 Nifai 2:27–29; Mosaia 16:1–5; Eparaama 3:24–25