Seminelí mo e ʻInisititiutí
Lēsoni 7: Ko Sīsū Kalaisi—ʻa e ʻAlo pē Taha ʻo e ʻOtuá Naʻe Fakatupu ʻi he Kakanó


Lēsoni 7

Ko Sīsū Kalaisi–ʻa e ʻAlo pē Taha ʻo e ʻOtuá Naʻe Fakatupu ʻi he Kakanó

Talateú

ʻI he kuonga muʻá, ko e ongoongo ʻo hono ʻaloʻi ʻo e Fakamoʻuí, ko ha ongoongo fakafiefia naʻe talaki ʻe he tokolahi—kuo fekau mai ʻe he ʻOtuá Hono ʻAló ke huhuʻi ʻa e māmaní. ʻOku fakahā ʻe he “Ko e Kalaisi Mo’uí: Ko e Fakamoʻoni ʻa e Kau ʻAposetoló” ko Sīsū ʻa e “ʻUluaki ʻAlo ʻo e Tamaí, ko e ʻAlo pē Taha naʻe Fakatupu ʻi he kakanó, ko e Huhuʻi ʻo e māmaní” (Ensign pe Liahona, ʻEpeleli, 2000, 2–3). ʻE ʻilo ʻe he fānau akó ʻi he lēsoni ko ʻení ʻa e ʻuhinga naʻe mahuʻinga ai ke ʻaloʻi ʻa Sīsū ʻe ha faʻē fakamatelie mo ha Tamai taʻe-faʻa-maté.

Laukonga ki Hono Puipuituʻá

  • Robert E. Wells, “Our Message to the World,” Ensign, Jan. 1996, 65–66.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Mātiu 1:18–24; Luke 1:26–35; Mōsaia 3:7–8.

“ʻAlo pē Taha Naʻe Fakatupu ʻo e Tamaí”

Kamata e kalasí ʻaki hano huluʻi ʻo e vitiō “Ko e ʻAloʻí” (2:59). (Download pea tomuʻa mamataʻi ʻa e vitioó kimuʻa pea toki fai ʻa e kalasí.)

Fehuʻi ange ʻi he ʻosi ʻa e foʻi vitioó:

  • Ko e hā ha ngaahi konga ʻo e ʻaloʻi e Fakamoʻuí ʻoku mahuʻinga kiate koe pea ko e hā hono ʻuhingá?

Talaange ki he fānau akó te nau aleaʻi ʻi he lēsoni ko ʻení ha konga ʻo e ʻaloʻi ʻo Sīsū Kalaisí ʻoku mahuʻinga ke mahino ai kiate kitautolu ʻa e malava ke fakahoko ʻe he Fakamoʻuí hono fatongia ʻi he palani ʻa e Tamaí.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻo lahi ʻa e Mātiu 1:18–19, pea kole ki he kalasí ke nau sioloto ki he tuʻunga ʻoku fakamatalaʻi ʻe he ongo veesi ko ʻení. (Fakatokangaʻi ange: Ko e siolotó ko ha poto fakaako folofola ia te ne lava ke ʻai ha fakamatala fakafolofola ke mahino mo mo‘oni.) Hili ia pea fehuʻi ki he fānau akó pe te nau ongoʻi fēfē kapau te nau ʻi he tuʻunga hangē ko Siosefá. Kole ki he fānau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Mātiu 1:20–24, pea feinga ke ʻiloʻi ʻa e ʻuhinga naʻe fakakaukau ai ʻa Siosefa ke “tukuange fakafufū [ʻa Melé]” (veesi 19), ʻo ʻuhinga ke fakataʻeʻaongaʻi fakafufū ʻene fakamaʻu kia Melé. (Fakatokangaʻi ange: ʻOku tokoni hono fakaʻuhingaʻi ʻo e ngaahi foʻi lea mo e ngaahi kupuʻi lea faingataʻá ke mahino ki he fānau akó ʻa e folofolá. Te ke ala fakaʻaongaʻi ʻa e fakamatalá ni ki he ngaahi veesi ko ʻení: (1) ko e hingoa Sīsuú [ko e Yeshua ʻi he lea faka-ʻAlamaiká] ko hono ʻuhingá ʻʻOku fakamoʻui ʻe Sihova” pe “ʻOku fakahaofi ʻe Sihova”; (2) ko e potufolofola ʻoku lau ki ai ʻi he Mātiu 1:22–23 ko e ʻIsaia 7:14; pea (3) ko e huafa ʻImanuelá ko hono ʻuhingá “Ko e ʻOtua ʻiate kitautolu.”)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Luke 1:26–30. Kole ange ki he kalasí ke nau muimuiʻi, ʻo kumi ʻa e meʻa ʻoku akoʻi ʻe he potufolofolá ni kau kia Melé. Kole ki he fānau akó ke nau fakamatalaʻi ʻa e meʻa ʻoku nau maʻú. Hili iá pea kole ki ha tokotaha ako ke ne lau leʻo lahi ʻa e Luke 1:31–35 kae muimuiʻi ʻe he kalasí. Fehuʻi ange:

  • ʻOku fakapapauʻi fēfē ʻe he ngaahi vēsí ni pe ko hai e Tamai ʻa Sīsuú?

Tā e fakatātā ko ʻení he palakipoé:

ʻĪmisi
fakatātā, ongomātuʻá, mo koe

Fai ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení ki ha mēmipa ʻo e kalasí:

  • Ko e hā ha faʻahinga poto fakatuʻasino ʻokú ke maʻu mei hoʻo tamaí? Ko e hā ha faʻahinga poto fakatuʻasino ʻokú ke maʻu mei hoʻo faʻeé?

Tānaki e tali ʻa e tokotaha akó ki he fakatātā ʻi he palakipoé (vakai ki he sīpinga ʻoku ʻoatú):

ʻĪmisi
fakatātā, ongomātuʻá, ngaahi ʻulungāngá, mo koe

Tamateʻi ʻa e fakatātā kimuʻá kae tā ʻeni ʻi he palakipoé:

ʻĪmisi
fakatātā, Mele, Tamai Hēvaní, Sīsū Kalaisi

Fakaʻaliʻali ʻa e lea ko ʻeni naʻe fai ʻe ʻEletā Sēmisi E. Talamesi (1862–1933) ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, pea kole ki ha tokotaha ako ke ne lau leʻo lahi:

ʻĪmisi
ʻEletā James E. Talmage

“Ko e Tama naʻe teu ʻaloʻi ʻe Melé naʻe fakatupu ʻe ʻElohimi, ko e Tamai Taʻengatá, ʻo ʻikai maumauʻi ʻa e lao fakanatulá kae fakatatau mo ha fakafōtunga māʻolunga ange; … ʻE fakatahaʻi ʻi Hono natulá mo e ngaahi mālohi ʻo e tuʻunga faka-ʻOtuá pea mo e mālohi mo e ngaahi faingamālie ʻo e tuʻunga fakamatelié; pea fakafou ʻeni ʻi he founga angamaheni ʻo e lao mahuʻinga ʻo e afa tukufakaholo, naʻe fakahaaʻi ʻe he ʻOtuá, mo fakatātaaʻi ʻe he saienisí, pea fakamoʻoni ʻe he ʻilo fakapotó, ʻe fakatupu ʻa e kakai moʻuí—ʻo fakatatau mo honau faʻahingá. Naʻe pau ke hokosi ʻe he Tama ko Sīsuú ʻa e ngaahi poto fakatuʻasino, fakaʻatamai, mo fakalaumālie, ngaahi ivi, mo e ngaahi mālohi naʻá ne fakafōtunga ʻEne ongomātuʻá—ko e taha naʻe taʻe-faʻa-mate mo nāunauʻia—ʻOtuá, mo e tahá ko e tangata—ko e fefine” (Jesus the Christ, 3rd ed. [1916], 81).

  • Ko e hā ha ngaahi poto mahuʻinga naʻe maʻu ʻe he Fakamoʻuí mei Heʻene ongomātuʻá takitaha?

Hiki ʻi he palakipoé, ʻi lalo ʻia “Mele” ʻa e ngaahi poto naʻe maʻu ʻe Sīsū mei Heʻene faʻeé, he lolotonga e tali ʻa e fānau akó (hangē ko e tuʻunga fakamatelié—ʻa e lava ke ongoʻi ʻa e mamahí pea mo e mate fakatuʻasinó). Hiki ʻi lalo he “Tamai Hēvaní” ʻa e ngaahi poto naʻe maʻu ʻe Sīsū mei Heʻene Tamaí (hangē ko e ngaahi mālohi ʻo e tuʻunga faka-ʻOtuá—taʻe-faʻa-maté pe ko e mālohi ke moʻui ʻo taʻe ngatá; vakai, Sione 10:17–18).

Hili ia pea fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻo lahi ʻa e Siosefa Sāmita—Hisitōlia 3:7–8. Fehuʻi:

  • Ko e hā naʻe fie maʻu fakatouʻosi ai ʻe Sīsū ʻa e ngaahi mālohi ʻo e moʻui fakamatelié mo e moʻui taʻe-faʻa-maté ke fakahoko ʻa e Fakaleleí? (Fakapapauʻi ʻi he tali ʻa e fānau akó, ʻoku mahino kiate kinautolu ʻa e foʻi moʻoni ko ʻení: ʻI he hoko ʻa Sīsū Kalaisi ko e ʻAlo pē Taha Naʻe Fakatupu ʻo e ʻOtuá ʻi he kakanó, naʻá Ne lava ai ke fakahoko ʻa e feilaulau Fakaleleí, ʻa ia naʻe fie maʻu ke Ne kātekina ʻo laka ange ʻi ha toe taha fakamatelie, mo fakahoko ai Hono fatongia ʻi he palani ʻa e Tamaí. ʻIkai ngata ai, koeʻuhí ko e maʻu ʻe Sīsū ʻa e mālohi ki he maté, naʻá Ne maʻu ai ʻa e ivi ke toe tuʻu hake mei he maté. Fakapapauʻi ʻoku mahino ki he fānau akó kapau naʻe ʻaloʻi ʻa Sīsū Kalaisi ʻe ha ongomatuʻa matelie fakatouʻosi, naʻe ʻikai ke Ne mei lava ʻo ikunaʻi ʻa e maté pe kātekina ʻa e mamahi taʻe-fakangatangata mo e mamahi ʻo e Fakaleleí. Kapau naʻe ʻaloʻi Ia ʻe ha ongomātuʻa taʻe-faʻa-mate fakatouʻosi, naʻe ʻikai ke mei moʻulaloa Ia ki he faingataʻaʻia mo e mate fakaesinó.)

Koeʻuhí ke fakamamafaʻi lahi ange ʻa e tokāteline mahuʻingá ni, ʻoange ki he fanau akó takitaha ha tatau ʻo e lea ko ʻeni naʻe fai ʻe ʻEletā Lōpeti E. Uelo (Robert E. Wells) ʻo e Kau Fitungofulú, pea tuku ange ha taimi ke nau lau mo fifili ki ai:

ʻĪmisi
ʻEletā Robert E. Wells

“Ko e tuʻunga ʻAlo fakalangi ko ia ʻo Sīsū Kalaisí … ʻoku mahuʻinga ia ki he mahino ʻo e palani kakato ʻo e fakamoʻuí. Ko e fuofua ʻAlo Lahi ia Naʻe Fakatupu ʻo e Tamaí ʻi he maama taʻe-faʻa-maté mo e ʻAlo pē Taha Naʻe Fakatupu ʻo e ʻOtuá he māmaní. Ko e Tamai Taʻengatá ʻa e tamai moʻoni ʻa hotau ʻEiki mo e Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí pea mo e toenga ʻo ʻEne fānau fakalaumālié. …

“ʻOku toe ʻuhinga foki ʻa e ‘tuʻunga ʻAlo fakalangí’ ki he fakamahino ko ia ko e ”ʻAlo pē Taha Naʻe Fakatupu ʻi he kakanó.’ … ʻOku tala ʻe he tuʻunga ko ʻení ko e sino fakamatelie ʻo Sīsuú ko e hako ia ʻo ha faʻē fakamatelie mo ha Tamai Taʻengata taʻe-faʻa-mate, ʻa ia ko hono kehé ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ia ki he Fakaleleí, ko ha ngāue kāfakafa naʻe ʻikai ke mei lava ʻo fakahoko ʻe ha tangata noa pē. Naʻe maʻu ʻe Kalaisi ʻa e mālohi ke tuku hifo ʻEne moʻuí pea mo e mālohi ke toe toʻo hake ia koeʻuhí he naʻá Ne maʻu ʻa e moʻui taʻe-faʻa-maté mei Heʻene Tamai Hēvaní. Naʻe maʻu ʻe Kalaisi mei Heʻene faʻē ko Melé, ʻa e tuʻunga fakamatelié, pe ko e mālohi ke maté.

“ʻOku fetakinima ʻa e fakalelei taʻe-fakangatangata ko ʻeni ʻa Kalaisí mo e tuʻunga ʻAlo fakalangi ʻo Kalaisí ke fokotuʻu ʻa e tokāteline mahuʻinga matematē pē ʻe taha ʻo e Tui Faka-Kalisitiané kotoa” (“Our Message to the World,” Ensign, Jan. 1996, 65).

Fakaʻosi ʻa e konga ko ʻeni ʻo e lēsoní ʻaki haʻo fai ange ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • ʻOku tokoni fēfē kiate koe hono ʻilo ko ʻeni ʻo e ngaahi ʻulungaanga ʻo Sīsū naʻe maʻu meia Melé ke ke falala mo tui ki he Fakamoʻuí?

  • ʻOku tokoni fēfē kiate koe hono ʻilo ko ʻeni ʻo e ngaahi ʻulungaanga ʻo Sīsū naʻe maʻu mei he Tamai Hēvaní ke ke falala mo tui ki he Fakamoʻuí?

1 Nīfai 11:13–21

Naʻe mamata ʻa Nīfai ki he afeitaulalo ʻa e ʻOtuá

Talaange ki he fānau akó ʻoku tau lau ʻi he Tohi ʻa Molomoná naʻe mamata ʻa Nīfai ʻi ha meʻa-hā-mai ʻo ne ʻilo ai ki he mātuʻa ʻa Sīsū Kalaisí. Te tau lava ʻo ako ha ngaahi moʻoni lahi ange mei heʻene mata-meʻa-hā-maí. Fakaafeʻi ha fānau ako ʻe niʻihi ke nau taufetongi ʻi hono lau leʻo lahi ʻo e 1 Nīfai 11:13–21. Kole ki he toenga ʻo e kalasí ke nau muimuiʻi mo fakahā atu ha ngaahi tokāteline mahuʻinga ʻi he potufolofola ko ʻení. Fakamatalaʻi ange, ʻoku ʻuhinga ʻa e foʻi lea afeitaulaló heni ke hifo mei ha tuʻunga māʻolunga ange ki ha tuʻunga māʻulalo ange pe ke tali ha tuʻunga māʻulalo ange.

  • Ko hai naʻe ʻilo ʻe Nīfai ʻe hoko ko e ongomātuʻa ʻa Sīsū Kalaisí? (ʻOku totonu ke ʻilo ʻe he fānau akó ʻa e tokāteline ko ʻení: Ko e ʻOtua ko e Tamai Taʻengatá, mo Mele ʻa e ongomātuʻa ʻa e Sīsū Kalaisi fakamatelié.)

  • ʻI hoʻo fakakaukauʻi ko ia e ngaahi lēsoni kuo ʻosi ʻi he kalasi ko ʻení, ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻe lau ai e ʻaloʻi ʻo Sīsū Kalaisí ko ha konga ʻo ʻEne afeitaulaló?

Fakaʻaliʻali ʻa e lea ko ʻeni naʻe fai ʻe Misa Teti R. Kalisitā (Tad R. Callister), ko e palesiteni lahi ʻo e Lautohi Faka-Sāpaté, pea kole ki ha tokotaha ako ke ne lau leʻo lahi:

ʻĪmisi
Tad R. Callister

“Na’e fetongi ʻe he ʻOtua ko e ʻAló Hono ʻapi fakalangí pea mo hono ngaahi fakaʻofoʻofa fakasilesitialé ki ha nofoʻanga fakamatelie mo hono ngaahi tūkunga masivesivá kotoa. Ko Ia, ʻʻa e Tuʻi ʻo e langí’ ( ʻAlamā 5:50), ‘ko e ʻEiki Mafimafi ʻa ia ʻokú ne pulé’ (Mōsaia 3:5), naʻá ne tuku ha toloni kae maʻu ha ʻaiʻangakai ʻo e manu. Naʻá Ne fakafetongi ʻa e tuʻunga pule fakaʻotuá ki ha tuʻunga fakafalala ʻa ha pēpē. … Ko ha fetongi ia ʻoku taʻe-mafakatataua. … Naʻe fakahoko ʻe Sihova maʻongoʻonga, ko e tupuʻanga ʻo e ngaahi māmani taʻe-faʻalauá, ʻa ia ʻoku taʻe-fakangatangata hono leleí mo hono mālohí, ʻa ʻEne hū mai ki māmaní ʻi ha kofu kuo takatakai ʻaki pea mo ha ʻaiʻangakai ʻo e manu”(The Infinite Atonement [2000], 64).

Lau leʻo lahi ʻa e lea ko ʻeni naʻe fai ʻe ʻEleta Pulusi R. Makongikī (915–85) ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Ma Uá, ke tokoni ke mahino ki he fānau akó ʻa e founga ʻo e hoko e ʻaloʻi fakamatelie ʻo Sīsū Kalaisí ko e konga ʻo e afeitaulalo ʻa e ʻOtua ko e Tamaí:

ʻĪmisi
ʻEletā Bruce R. McConkie

“Ko e afeitaulalo ʻa e ʻOtuá (ʻo ʻuhinga ki he Tamaí) ʻoku kau ai ʻa e foʻi moʻoni neongo ko e Tokotaha naʻe ʻosi hakeakiʻi, fakahaohaoaʻi, mo fakanāunauʻiaʻi, ka naʻe hoko ko e Tamai moʻoni ʻo ha hako fakamatelie naʻe ʻaloʻi ʻe ha fefine matelie” Mormon Doctrine, 2nd ed. [1966], 155).

Fakaʻosi ʻaki haʻo fehuʻi ange ki he fānau akó pe ko e hā ʻa e fakakaukau mo e ongo ʻoku nau maʻu ki he Fakamoʻuí ʻi heʻenau fakakaukau ki Heʻene afeitaulaló pea mo e natula fakaofo ʻo Hono ʻaloʻí. Fehuʻi ange pe ʻoku ʻi ai ha taha ʻiate kinautolu te ne fie vahevahe ʻene fakamoʻoni ki he Fakamoʻuí ke fakaʻosi ʻaki e kalasí he ʻahó ni.

Laukonga ʻa e Tokotaha Akó