Lēsoni 25: ’E ’i ai e Aho ’e Toe Foki Mai ’a Sīsū Kalaisi
Lēsoni 25
’E ’i ai e ’Aho ’e Toe Foki Mai Ai ’a Sīsū Kalaisi
Talateú
Kuo kikite’i ’e he kau palōfitá ’i he ngaahi to’u tangata kotoa ’e toe foki mai ’a Sīsū Kalaisi ki māmani. “Pea ’e fakahā ’a e nāunau ’o [e ’Eikí], pea ’e mamata ki ai ’a e kakai kotoa pē” ( ’Īsaia 40:5). ’Oku tokoni ’a e ngaahi kikité ni ki he kau ākonga ’a Sīsū Kalaisí ke teuteu’i kinautolu mo e ni’ihi kehé ki he me’a ko ’eni ’e hokó pea mo ma’u ha ’amanaki lelei, mo ’ilo’i ’oku tokaima’ananga ’e he Tamai Hēvaní ’a e kaha’ú pea ’okú Ne teuteu ’a e māmaní ki he hā’ele nāunau’ia mai Hono ’Aló.
Laukonga ’o e Puipuitu’á
Dallin H. Oaks, “Preparation for the Second Coming,” Ensign pe Liahona, May 2004, 7–10.
Ngaahi Fokotu’u ki hono Ako’í
’E hā’ele mai ’a e Fakamo’uí ’i he mālohi mo e nāunau
Fai ange ki he kau akó ’a e ngaahi fehu’i ko ’ení, pea fakamatala’i fakanounou ’enau ngaahi talí ’i he palakipoé:
Ko e hā ’okú ke fakakaukau ki ai ’i he taimi ’oku fai ai ha lave ki he Hā’ele ’Angauá?
Ko e hā ’okú ke ako mei he potufolofolá ni fekau’aki mo e Hā’ele ’Angauá? (Lolotonga e tali ’a e kau akó, fakamamafa’i ange ’a e fo’i mo’oni ko ’ení: Ko e taimi ’e toe hā’ele mai ai ’a e Fakamo’uí, ’e hā’ele mai ’i he mālohi mo e nāunau fakataha mo e kakai kotoa ’o e langí. Tohi ’a e mo’oni ko ’ení ’i he palakipoé.)
Fakamatala’i ange ki he kau akó ’oku lahi ha ngaahi tafa’aki ’o e Hā’ele ’Angaua Mai ’a Sīsū Kalaisí ’e lava ke ako ’i he folofolá, ’o hangē ko e ngaahi faka’ilonga ’e hoko kimu’a ’i He’ene hā’ele maí pea mo hono faka’auha ’o e kau angahalá ’i He’ene hā’ele maí. ’E nofotaha ’a e lēsoni ko ’ení ’i he Fakamo’uí, ’Ene hā’ele mai ’i he mālohi mo e nāunaú, pea mo e founga te tau lava ai ’o teuteu ki he me’a ma’ongo’onga ko ia ’e hokó. ’Oange ki he kau akó kotoa ha tatau ’o e saati “Ngaahi Kikite ’o e Hā’ele ’Angaua Maí.” Fakaafe’i ’a e kau akó ke ngāue tautau toko ua pea ’oange ki he hoa takitaha ha potufolofola ’e ua pe tolu ke nau ako (fakapapau’i ’oku vahe ’a e ’otu kotoa pē). Kole ki he hoa takitaha ke hiki ’i he sātí ’a e me’a ’oku ako’i ’e he’enau ngaahi potufolofolá takitaha fekau’aki mo e Hā’ele ’Angaua Mai ’a Sīsū Kalaisí. Hili ha taimi fe’unga, pea kole ki he kau akó ke lipooti ’a e me’a na’a nau ma’ú.
Muimui’i ’aki ha’o fai ange ’a e ngaahi fehu’i ko ’ení:
Fakatatau mo e me’a na’a mou akó, ’e fakahaa’i fēfē ’a e mālohi mo e nāunau ’o Sīsū Kalaisí ’i He’ene hā’ele maí?
Ko e fē ’a e ngaahi kikite fekau’aki mo e Hā’ele ’Angaua Maí ’oku mahu’inga taha kiate koé? Ko e hā hono ’uhingá?
(Fakatokanga’i ange: Kimu’a pea hoko atú, te mou lava ’o toe vakai ki he sātí pea fehu’i ki he kau akó pe ko e hā hano mahu’inga hono ako ’o e ngaahi potufolofolá ’i he founga ko ’ení—kumi ’enau fehokotakí, ngaahi sīpingá, mo e ngaahi kaveingá.)
’Oku teuteu’i kitautolu ’e he kau palōfitá ki he Hā’ele ’Angaua Mai ’a Sīsū Kalaisí.
Faka’ali’ali ’a e lea ko ’eni na’e fai ’e ’Eletā Sitālingi W. Sila (1903–1994) ’o e Kau Fitungofulú, pea fakaafe’i ha tokotaha ako ke lau le’olahi ia:
ʻĪmisi
Elder Sterling W. Sill
“’Oku hā tu’o 1,500 tupu ’a e hā’ele ’angaua mai ’a Kalaisí ’i he Fuakava Motu’á pea tu’o 300 ’i he Fuakava Fo’oú. Kapau na’e fakakaukau ’a e ’Otuá ’oku mahu’inga ’a e me’á ni, ’oku pau na’á Ne fie ma’u ke tau fai ha me’a fekau’aki mo ia” (’i he Conference Report, Apr. 1966, 19).
’Okú ke pehē ko e hā ’oku mahu’inga ai ke fakakau ’i he ngaahi folofolá ha ngaahi kikite lahi fau pehē fekau’aki mo e Hā’ele ’Angaua Maí?
Faka’ali’ali ’a e ngaahi potufolofola ko ’ení, pe hiki kinautolu ’i he palakipoé. Fakaafe’i ’a e kau akó ke fakafehoanaki mo fakafaikehekehe’i fakalongolongo pē ’a e ngaahi potufolofola ko ’ení, ’o kumi ha founga kehekehe ’e ua kuo pau ke tau teuteu ai ki he Hā’ele ’Angaua Maí.
Hili ha taimi fe’unga, alea’i ha ni’ihi pe kotoa ’o e ngaahi fehu’i ko ’ení:
’E founga fēfē ha’o fakamatala’i fakanounou ’i ha fo’i sētesi pē ’e taha ’a e ngaahi mo’oni ’oku ako’i ’i he ngaahi potufolofola ko ’ení? (Fakapapau’i ’oku fakahaa’i ’e he kau akó ha me’a hangē ko ’ení: Na’e fakahoko ’a e ngaahi kikite fekau’aki mo e Hā’ele ’Angaua Mai ’a Sīsū Kalaisí pea lekooti ’i he ngaahi folofolá koe’uhí ke tau lava ’o teuteu’i kitautolu mo e ni’ihi kehé ki he ’aho ko iá.)
Ko e hā ’oku fie ma’u ai ke tau teuteu’i mo e ni’ihi kehé kae ’ikai ko kitautolu pē ki he Hā’ele ’Angaua Mai ’a Sīsū Kalaisí?
Ko e hā ha ngaahi founga te tau lava ai ’o tokoni’i ’a e ni’ihi kehé ke teuteu ki he hā’ele mai ’a e ’Eikí?
’Okú ke pehē ko e hā ’e tokoni ai ho’o tokoni’i e ni’ihi kehé ki he Hā’ele ’Angaua Maí ke ke mateuteu ai mo koe?
Kole ki ha tokotaha ako ke lau le’olahi ’a e lea ko ’eni na’e fai ’e ’Eletā Tālini H. ’Oakesi ’o e Kōlomu ’o e Kau ’Aposetolo ’e Toko Hongofulu Mā Uá:
ʻĪmisi
Elder Dallin H. Oaks
“Neongo ’oku ’ikai hatau mālohi ke liliu ’a e fo’i mo’oni ’o e Hā’ele ’Angaua Maí pea ’ikai ke tau lava ’o ’ilo’i hono taimi totonú, ka te tau lava ’o fakavave’i ’a ’etau teuteú mo feinga ke tokoni’i ’a e teuteu ’o kinautolu ’oku tau feohí. …
“Fēfē kapau ko e ’aho ’o ’Ene hā’ele maí ko ’apongipongi? Kapau ne tau ’ilo te tau fe’iloaki mo e ’Eikí ’apongipongi—’i ha’atau mate vave pe ’i Ha’ane hā’ele fakafokifā mai—ko e hā te tau fai ’i he ’aho ní? Ko e hā ha fa’ahinga vete hia te tau fai? Ko e hā ha ngaahi angafai te tau ta’ofi? Ko e hā ha ngaahi mo’ua te tau totongi? Ko e hā ha fakamolemole te tau fakahoko? Ko e hā ha ngaahi fakamo’oni te tau fai?”
“Kapau te tau fai ’a e ngaahi me’a ko ’ení he taimi ko iá, ko e hā ’oku ’ikai ke tau fai ai ’i he taimi ní? Ko e hā ’oku ’ikai ke tau fekumi ai ki he melinó lolotonga ’oku kei lava ’o ma’u e melinó? Kapau ’oku tei maha ’a ’etau ngaahi maama ’o e teuteú, tau kamata leva ke toe fakafonu kinautolu” (“Preparation for the Second Coming,” Ensign or Liahona, May 2004, 8, 9).
Ko e hā nai ’e fai ’e ha taha ke fakavave’i ’a ’ene teuteu ki he Hā’ele ’Angaua Maí?
Ko e hā hano fakatu’utāmaki hono fakatoloi ’o ’etau teuteú?
Ko e Teuteu ki he Hā’ele ’Angaua Mai ’a Sīsū Kalaisí
Fakamatala’i ange ki he kau akó ko e ngaahi ’aho kimu’a pea pekia ’a Sīsū Kalaisí, na’e fehu’i ’e He’ene kau ākongá fekau’aki mo e ngaahi faka’ilonga ’e mu’omu’a ’i He’ene Hā’ele ’Angaua Maí (vakai, Mātiu 24:3; Siosefa Sāmita—Mātiu 1:4). ’Oku ma’u ’a e tali ’a e Fakamo’uí ’i he Mātiu 24–25. Fakaafe’i ha kau ako ’e ni’ihi ke nau taufetongi ’i hono lau le’olahi ’a e Mātiu 25:1–13, pea kole ki he toenga ’o e kalasí ke nau muimui pē. Hili ia, tataki ’a e kau akó ’i hano alea’i ’o e tala fakatātā ’o e kau tāupo’ou ’e toko hongofulú ’o faka’aonga’i ha ni’ihi pe kotoa ’o e ngaahi fehu’i mo e ngaahi fakamatala ko ’ení:
Ko e hā ’okú ke pehē ’oku fakavalevale ’i he ngaahi me’a na’e fai ’e he kau tāupo’ou ko ’eni ’e toko nimá? (Na’e ’ikai ke fai ’e he kau tāupo’ou valé ’a e ngaahi me’a na’e fie ma’u ke teuteu ki he hā’ele mai ’a e Fakamo’uí. ’Oku ’omi ’e he feinga faivelenga ke teuteu ki he hā’ele mai ’a e Fakamo’uí ’i hono fai ’o e me’a ’oku tau ’ilo’i ’oku totonú ’a e ngaahi tāpuaki ma’ongo’onga, kau ai ’a e mateuteu ke kau fakataha mo e Fakamo’uí ’i he taimi ’e hā’ele mai aí.)
Ko e hā ha mahu’inga ’o e kupu’i lea “mou ’alu atu ’o fakafetaulaki kiate iá”? (veesi 6) Ko e hā ’oku ’ikai ke tatali pē ke Ne hā’ele mai kiate koe? (Vakai, T&F 133:5; 10, 14, 19.)
Ko e hā na’e ’ikai ke lava ai ’a e kau tāupo’ou potó ’o vahevahe ’enau loló mo e kau tāpo’ou valé?
Ko e hā ’oku ako’i atu ’e he tala fakatātā ko ’ení fekau’aki mo e teuteu ke fe’iloaki mo e Fakamo’uí? (Neongo te nau ala faka’aonga’i ha ngaahi fakalea kehe, ka ’e ala fakahaa’i ’e he kau akó ha tefito’i mo’oni meimei tatau mo ’eni: Te tau lava ke teuteu ki he Hā’ele ’Angaua Mai ’a Sīsū Kalaisí ’i he talangofua ki he ngaahi fekau ’a e ’Otuá, . Vakai foki, T&F 45:56–57.)
Fakalahi atu ki he fealēlea’akí ’aki ’a e ongo fakamatala ko ’eni na’e fai ’e ’Eletā Tāleni H. ’Oakesi mo ’Eletā Tēvita A. Petinā ’o e Kōlomu ’o e Kau ’Aposetolo ’e Toko Hongofulu Mā Uá:
ʻĪmisi
Elder Dallin H. Oaks
“’I he [talanoa fakatātā ’o e kau tāupo’ou ’e toko hongofulú], ’oku folofola ai ’a e ’Eikí, ‘Pea ’i he ’aho ko iá, ’a ia te u ha’u ai ’i hoku nāunaú, ’e fakamo’oni ai ’a e talanoa fakatātā ne u lea ’aki kau ki he kau tāupo’ou ’e toko hongofulú’ (T&F 45:56).
“’I he vahe 25 ’o e tohi ’a Mātiú, ’oku fakafehoanaki ai ’e he tala fakatātaá ni ’a e tu’unga ’o e kau tāupo’ou vale ’e toko nimá mo e kau tāupo’ou poto ’e toko himá. Na’e fakaafe’i kotoa ’a e toko hongofulú ki he kātonga ta’ané, ka ko honau vaeua pē ’e taha na’e mateuteu mo e lolo ’i he’enau ngaahi māmá ’i he hoko mai ’a e tangata ta’ané. Na’e hū ai ’a e toko nima na’e mateuteú ki he kātoanga ta’ané, pea tāpuni ’a e matapaá. Na’e tōmui mai ’a e toko nima na’e fakatoloi ’enau teuteú. Na’e ’osi tāpuni ’a e matapaá, pea ’ikai tali ’e he ’Eikí ke nau hū ange, ’o pehē, ’’Oku ’ikai te u ’ilo ’a kimoutolu’ [Mātiu 25:12]. Pea talaange ’e he ’Eikí, ‘Mou le’o, he ’oku ’ikai te mou ’ilo ’a e ’aho pe ’a e feitu’ula’ā ’e ha’u ai ’a e Foha ’o e tangatá’ [Mātiu 25:13].
“’Oku fakailifia a e pōpoaki ’o e talafakatātaá ni. ’Oku mahino hono fakafofonga’i ’e he kau tāupo’ou ’e toko hongofulú ’a e kāingalotu ’o e Siasi ’o Kalaisí, he na’e fakaafe’i ’a e taha kotoa ki he kātoangá pea na’e ’ilo ’e he taha kotoa ’a e me’a na’e fie ma’u ke hū mo ia he taimi ’e hoko mai ai ’a e tangata ta’ané. Ka ko e vaeua pē ’e taha na’e mateuteu ’i he’ene hoko maí” (Dallin H. Oaks, “Preparation for the Second Coming,” Ensign pe Liahona, May 2004, 8).
ʻĪmisi
Elder David A. Bednar
Na’e siokita nai mo ta’e fie vahevahe e kau tāupo’ou poto ’e toko nimá, pe na’a nau fakahā totonu ange pē he ’ikai lava ’o kole ke faka’aonga’i ’a e lolo ’o e uluí? ’E lava nai ke foaki ki ha taha kehe ’a e mālohi fakalaumālie ’oku ma’u tupu mei he talangofua ma’u pē ki he ngaahi fekaú? ’E lava nai ke foaki ’a e ’ilo na’e ma’u ’i hono ako mo e fakalaulauloto fakamātoato ki he folofolá, ki ha taha ’okú ne fie ma’u? ’E lava nai ke ’ave ’a e melino ’oku ’omi ’e he ongoongoleleí mei ha tokotaha Siasi faivelenga ki ha taha ’okú ne a’usia ha ’ahi’ahi pe faingata’a lahi? Ko e tali mahino ki he ngaahi fehu’i takitaha ko ’ení ko e ’ikai.
“Hangē ko hono fakamamafa’i totonu ’e he kau tāupo’ou potó, kuo pau ke tau ‘takitaha fakatau ma’atautolu.’ Na’e ’ikai fakamatala ’e he kau fafine ko ’eni ne ue’i fakalaumālié ki ha fefakatau’aki fakapisinisi; ka ko ’enau fakamamafa’i hotau fatongia fakafo’ituitui ke tauhi ke kei ulo ’etau maama ’o e fakamo’oní mo tauhi ha lolo fe’unga ’o e uluí. ’Oku ma’u e lolo mahu’ingá ni ko e tulutā ki he tulutā—’’i he ’otu lea ki he ’otu lea [mo e] akonaki ki he akonaki” (2 Nīfai 28:30), ’i he fa’a kātaki mo e vilitaki. ’Oku ’ikai ha hala tu’usi ki ai; ’ikai lava ’i ha teuteu fakavavevave ’i he miniti faka’osí”(David A. Bednar, “Ului ki he ’Eikí,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2012, 109).
Ko e hā ha ’uhinga ’oku totonu ai ke tau fakavave’i ’a ’etau teuteu ki he Hā’ele ’Angaua Mai ’a Kalaisí?
Fakakaukau ke hiki ’a e fakamatala ta’e-kakato ko ’ení ’i he palakipoé pea kole ki he kau akó ke fakalaulauloto pea hiki ’a e founga te nau fakakakato ai iá:
Koe’uhí ke fakavave’i ’a ’eku teuteu ki he Hā’ele ’Angaua Mai ’a Kalaisí, te u .
Poupou’i ’a e kau akó ke fakakaukau’i ha ngaahi founga pau ’e lava ke nau tokoni’i ai ’a e fāmilí, kaungāme’á, pe ni’ihi kehé ke mahino hono mahu’inga ’o e teuteu ki he foki mai ’a Sīsū Kalaisí. Poupou’i ’a e kau akó ke fai ha tukupā ki he ’Eikí te nau muimui ki ha ue’i pē te nau ma’u.