Ti na Kataiia ma Ngkai
Ngkai bon te tai ni katauraoi ao ni kaotia bwa ti tauraoi ao ti kona ni karaoi bwaai ni kabane ake e tua ara Uea ae Atuara.
I tataro ibukin ana ibuobuoki te Tamnei ae Raoiroi ibukira ni kabane ngkai I tibwai iango ao namakin ake a roko n au iango ao inanou ni katauraoi ibukin te maungatabu ni kabuta aei.
Kakaawakin te Kataaki
Inanon ae raka iaon uabwi te ririki imwain weteau n ibuobuoki n te Ekaretia ae bwanin taina, I mwakuri bwa te tia reirei ao te mataniwi ni babaire n te reirei. Oin tabeu n tia reirei bon te buokiia ataei n reiakina aroia n reiakiniia ibon irouia. Ao te bwai ae kakaawaki n au mwakuri bon karaoan, aia bwii, ao katauraoan kaeka ibukin aia ukeuke ataei ake a tia ni karaoia. N aron ae kam ataia man bwaai ake kam rinanona, e ataaki bwa te ukeuke bon tiaki kanoan waakin te kamatebwai ae a tatangiria ataei!
Ma e koaua bwa taian ukeuke a bon kakaawaki nakon te reirei. Te ukeuke ae tamaroa e buokiira ni kabotaua bwa ti riai n atai ma baike ti bon atai iaon kanoanreirei ae onoti; e anga te kainibaire are ti kona n tuoa ara kamatebwai ao rikirakera.
Ai aron, kakatai n te maiu bon te bwai ae kakaawaki n rikirakera ae akea tokina. Ma, te bwai ae kakaongora, te taeka ae ukeuke bon akea naba i nanon Booki aika a kariaiakaki n te taetae ni Imatang. Ma, taeka n aron kakoaua, taratara, ao kataia a kabonganaaki ni kabwarabwarai waaki aika bati n aron kaotan ara atatai n tamnei iaon, mataatara iaon, ao kakaonimakira nakon ana baire ni kakukurei Tamara are i Karawa ae akea tokina ao ara kona n ukori kakabwaia man Ana Mwakuri ni Kamaiu te Tia Kamaiu.
Teuare e karaoa te baire ni kamaiu e kabwarabwara oin te kantaninga ibukin katakira n te maiu ae mamate ni kabonganakin taeka aika kakoaua, taratara, ao kataia n koroboki aika a tabu n taai ngkoa ao aikai. “Ao ti na kataiia ma ngkai, n nooria ngkana a na karaoi bwaai ni kabane are e na tuangiia te Uea ae Atuaia.”1
Iangoa te bubuti aei mai iroun Tawita te tia korea te Areru:
“Ko na taratarai Iehova, ao nora arou bwa ua ra; Ko na katai au iango aika raba ma nanou.
“Ba e memena am atataiaomata imatau: ao I nakonako n am koaua.”2
Ao te Uea e katanoata n 1833, “Ngaia are, tai makuia ami kairiribai, bwa I a tia ni motikia i nanou, e taku te Uea, bwa N na kakoauaingkami ni bwaai ni kabane, ngkana kam kakaonimaki nakon au berita ae tabu, ni karokoa te mate, bwa kam aonga ni kuneaki n tau.”3
Te Kakaewenako ao te Kakatai ni Boong Aikai
Te ririki 2020 e tia ni kanikinaeaki, ni mwakorona, man butin te aoraki n te aonaaba e tia ni kakoauaki, tarataraana, ao ni kataira n arona ae bati. I tataro bwa ngaira n tatabemaniira nako ao utu ti karekei reirei aika kakawaki ake a kona n reke i nanon taian kakaewenako. Au kantaninga bwa ngaira ti na kona riki n noora “korakoran te Atua” ao te koaua are “e na onea karawawataki [ra] nakon kabwaia [ra].”4
Uoua reirei aika a kona ni kairiira ao ni kakorakoraira ngkai ti kaitara ma taai ni kakaewenako man kangaanga inanon maiura, bwa tera kanoana: (1) te reirei iaon katauraoi, ao (2) te reirei ni waaki nako n teimatoa inanon Kristo.
Te Kakaewenako ao te Katauraoi
Ngkai ngaira ana reirei te Tia Kamaiu, ti tuangaki bwa ti na barongaira ni “katauraoi bwaai nako aika kainnanoaki; ao ni katea te auti, ae te auti n tataro, te auti n aki mamatam, te auti n onimaki, te auti n reirei, te auti ni mimitong, te auti ae baireaki raoi, ana auti te Atua.”5
Ti tuangaki naba n te berita bwa “ngkana ko tauraoi ao ko na aki maaku.
“Ao bwa kam aonga n totokoa mwaakan ami kairiribai, ao ni ikoikotaki nakoiu n aroia aomata aika raoiroi, n akea barekami ao kabuakakakimi.”6
Koroboki aika a tabu aikai a karekea riin te waaki ae kororaoi ibukin barongakin ao katauraoakin maiura ao mweengara n te maiu n rabwata ao n tamnei. Ara waaki ni katauraoi ibukin noorakira bwa ti uara n te maiu n rabwata e riai n ira ana banna ni katoto te Tia Kamaiu, ngke teutana imwin teutana e, “riki rake n rabakau man ikawai, ao n akoaki iroun te Atua ao aomata”7—te kanoa ae baeranti n te rabakau, n rabwata, n tamnei ao n reitaki ma aomata.
N te bwakantaai teuana tabeua te namwakaina n nako, Susan ao ngai ti tuoa ara okai n amwarake ao bwaai ake ti kainnanoi n tain te kangaanga. N te tai anne, are e korakoran butinakon te COVID-19, ao mwaiei a bati n ioioa mweengara i Utah. Ti a tia ni mwakuriia ngke ti moan mare n ira aia reirei burabeti iaon te katauraoi imwain kangaanga aika aki ataaki, ngaia are “tarataraakin” arora n tauraoi ribuakon manaoraki ao mwaiei kanga te mwakuri ae tamaroa ae e a riai karaoana. Ti tangiria ni kan ata ara bwi iaon ukeuke aikai ake aki katanoataaki.
E mwaiti bwaai aika ti reiakinii. N tabo aika a mwaiti, ara mwakuri ni katauraoi e bon rangi n roko raoi. N tabeua taabo, irarikin anne, e tangiraki te katamaroa ibukina bwa ti tuai n noori ao ni karekei kainnano aika a onoti n taina ae riai.
E mwaiti naba ara tai ni ngare. N aron te katooto, ti kunei, bwaai n te kabwate ae onoti ake bon kanoan ara okai n amwarake ibukin bwii n ririki. N etina raoi, ti maaku ni kauki ao n tuoi tabeua kaonteina ibukin makakin te mannaoraki are e na kona ni kaorakiia aomata! Ma e riai n rau ami iango bwa ti karaua ni karenakoi amwarake aika a bane taia n te aro ae mano ao e bua matan te bwai ni kaoraki nakon te aonaba.
Tabeman kaain te Ekaretia a taku n aia iango bwa babaire ao bwaai ake a kainnanoaki ibukin te tai ae karina, okai n amwarake, ao te amwarake ibukin 72 te aoa a aikoa kakaawaki n te tai aei ibukina bwa Taan Kairiiri a tuai n taetae ao e uarereke aia marooro iaon bwaai aikai ao marooro aika a irekereke ma aikai te maungatabu ni kabuta. Ma kauring aika a kaokiokaki ibukin te katauraoi a tia ni kaman tataekinaki irouia taan kairiiri n te Ekaretia inanon bwi n ririki aika mwaiti. Teimatoan aia reirei burabeti n te tai teuana ma teuana e kaota raoi te kamataata ao kauring bwa okiokin rongorongo aikai a kaota kakaawakina nakon te kauring ae ti teuana are e kona ni karaoaki.
N ai aron katerean bwai aika a aki tau n tain te kangaanga n te katauraoi n te maiu n rabwata, titebo naba ma te aoraki ae memeren te kakaonimaki ao te kainikatonga a namakinaki korakoraia aika kaikoaki inanon taai ni kangaanga. Ti reiakinna, n te katooto, n te kaikonaki are kiibono ake tengaun bwa taotaonakin te tai ni katauraoi e kairi nakon te aki tauraoi n tain te kakatai. Kauringa aroia niiman kibono ake a aki raoi katauraoia nakon te ukeuke are a anganaki n te bong are e roko iai te tia mare.
“Bwa ngke auoti aia bae naake a nanobaba, ao aki ua bwa:
“Ma naake a wanawana a uota aia oera i nanon aia atinib’a ma aia b’ae. …
“Ao ngke e nukanibong, ao e takarua te aba ni kangai, Noria, te tia iein; kam na oti nako ni butimwaia.
“Ao a bane n teirake kibono akekei, ao a kauramwakai aia b’ae.
“Ao a taku naake a nanobaba nakoia naake a wanawana, kamai teutana n ami b’a, bwa a kani mate ara b’ae.
“Ao a kaekaia naake a wanawana ni kangai, Tao e aki tau nakoimi ao nakoira; ma kam na nakoia taani kabo b’a ni kaboi ami b’a.
“Ao ngke a nako ni kaboa te bwa, ao e roko te tia iein; ao a rin ma ngaia n te baka naake a tauraoi aia bwai: ao e a bonotaki naba te mataroa.
“Ao rimwi a roko kibono ake raoia, ao a kangai, Te Uea, Te Uea, ko na kaukia nakoira.”8
“Ao e kaekaia ni kangai, E koaua ae I a tuangkami ba I aki kinaingkami.”9
N te bwai ae riki n te ukeuke aei, kibono ake a nanobaba ake niiman a kaotiia bwa bon tii taan ongora ao tiaki taan karaoa nanon te taeka.10
Iai raraou ae mwakuri korakora ae e reirei n te kuura n reirei ibukin te tua. Inanon waakin teuana te tiemetita, Sam e kabanea ana tai ni katoabong n tarai, kauarerekei, ao ni kamatei bwaai ake korei ibukin ana kooti nako ake e anai. E karaoa te baten ae ti te arona ibukin ana kiraati ni kabane ni katoa banen te wiiki ao namwakaina. Arona aei are e uotia nakon reiakinan te tua ao tiaki tii kamatenanoan taekaia. Ao ngke e a uakaan te kabanea n ukeuke, Sam e a tauraoi. Ni koauana, e kunea bwa te kabanea n ukeuke bon teuana te mwakoro ae aki kakua ni mwakoron ana kataneiai n te tua. Nakoraoin ana katauraoi iaon taina e nooraki nakoraoina.
Aron Sam n ana kamatebwai n te tua e kaota teuana ana moan baeten te Uea ibukin te rikirake ao rakan tamaroana. “Bwa taraia, e kangai ana taeka te Uea ae te Atua: N na anganiia natiia aomata teutana i mwiin teutana; ao a na kakabwaiaki akana a ongotaeka nakon au reirei, ao ni kauki taningaia nakon au taeka n reirei, bwa e na reke irouia te wanawana; bwa N na anga nakon ane e butimwaia ae mwaiti riki.”11
I kaoira ngaira n tatabemaniira bwa ti na “iangoi aroaro [ra]”12 ao ti na “katai [ira], bwa [ti] mena n te onimaki ke ti aki; [ao] ni katai [ra] ibon iroura.”13 Tera ae ti a tia n reiakinna inanon namwakaina aikai iaon bitaki nakon tein maiura ao bwaai ake ti tiatianaki iai? Tera ae ti riai ni katamaroai inanon maiura n tamnei, n rabwata, n reitaki ma aomata, ao ni wanawanara? Ngkai bon te tai ni katauraoi ao ni kaotia bwa ti tauraoi ao ti kona ni karaoi bwaai ni kabane ake e tua ara Uea ae Atuara.
Te Kakaewenako ao Waaki Nako
N te taina ao I ira te taunimate ibukin te mitinare ae mate n te kabuanibwai. Taman te mitinare e taetae n tain te taromauri ao e kabwarabwara te uruaki n nano n aki kantaningaan te maenako n te maiu aei ma te nati ae tangiraki. E taekinna ma te koaua bwa e aki oota bwa bukin tera ke n aron tain te bwai ae e riki aei. Ma I teimatoa n uringa temwaane ae tamaroa aei are e taekinna e ataia bwa te Atua e atai bukiia ao ana tai natina ni motirawa—ao anne ae e rang tau irouna. E tuangiia naake a roko bwa ngaia ma ana utu, e ngae ngke a rawawata, a na bon nakoraoi, aia koaua e teimatoa ni matoa ao n nene. E kaina ana maroro ma te katanoata aei: “I tangiria bwa kam na ataia bwa n irekereke ma ana euangkerio Iesu Kristo, a bane ara utu ni mena inanona. Ngaira ni kabane ti mena inanona.”
E ngae ngke buan temanna ae a rang n tangiria e urua te nano ao e kangaanga, kain te utu aika a ninikoria aikai a tauraoi n te maiu n tamnei ni katerea bwa a kona n karekei reirei man bwaai ake a rawawata iai.14
Te Kakakonimaki bon tiaki te waaki n nanobaba ke karaoan ae riao. Ma, bon onimakinan ao katukan ara onimaki iroun Iesu Kristo bwa ara Tia Kamaiu, iaon Arana, ao inanon Ana berita. Ngkai ti “waaki nako man teimatoa i nanon Kristo, ma te kaantaninga ae tamaroa ma ni kororaoi, ma tangiran te Atua ma aomata ni kabane,”15 Ti kakabwaiaki ma kantaninga aika akea tokiia ao te taratara ae riaon ara kona n nonori n te maiu n rabwata. Ti na kona ni “bane n ikotaki, ao n tei n tabo aika a tabu”16 ao n “aki kamwaingingaki, ni karokoa te bong are e roko iai te Uea.”17
Ngke I beku bwa te beretitenti n te Brigham Young University–Idaho, Unimwaane Jeffrey R. Holland e roko n ana tabo te reirei n Ritembwa 1998 bwa e na taetae n ara botaki n taromauri are e katoa wiiki. Susan ao ngai ti kaoia tabeman ataein te reirei bwa a na kaitibo ao ni marooro ma Unimwane Holland imwain ae e anga ana taeka. Ngke e nang toki ara tai n ikotaki, I tuanga Unimwaane Holland, “Ngkana kona reireiniia ataein te reirei aikai te bwai teuana, e na tera te bwai anne?”
E kaeka:
“Ti a kakoaua n te waaki ae korakora iaon te kakatikitiki. Aomata Aika a Itiaki ni Boong aika Kaitira a na bon aki kona n tiku i nuuka ngkana aki rinea aia itera. Te itera are i nuuka e na kanakoaki.
“Ngkana ko beti iaon te ran n airan te karaanga, ko na bon roko n te tabo teuana. Ko na bon ira te aira n te tabo are e uotiko nako iai. E bon aki tau ibukira bwa ti na ira te bwai ae kakaraoaki, te ora ma te iabuti ao iriiran te aira.
“E riai karaoan te Rinerine. Aki karaoan te rinerine bon te rinerine. Reiakinna bwa kona rinerine n te tai aei.”
Ana taeka Unimwaane Holland iaon rikiraken te mwaingiing ae korakora ni kairoroakiia aomata e a tia ni kakoauaki n te taetae ni burabeti man tein te aroaro ao bwaai ake a riki 22 te ririki ngke e kaeka au titiraki. Kaman taekinan karababan te kaokoro imarenan ana kawai te Uea ao te aonaaba, Unimwaane Holland e kauring bwa tina bon aki kona n irii ao ni karaoi bwain te aonaaba ao n riki bwa kain ana Ekaretia ae kaokaki. Ana toro te Uea aei e kaungaia aomata aika kairaki bwa a na rinerine, katauraoi, ao n riki bwa ana reirei te Tia Kamaiu aika a kakaonimaki. E buokiia ni katauraoia ao ni waaki nako rinanon nonorakira, taratarakira, ao katakira inanon maiura.
Berita ao Kakoaua
Katerean ara rinerine bon te mwakoro ae kakaawaki n ana babaire ni kakukurei are e korakora Tamara are i Karawa. I berita bwa ngkai ti katauraoi ao ni waaki nako ma te onimaki iroun ara Tia Kamaiu, ti na bane ni karekea te bwi ae ti te arona n te kabanea n ukeuke n te maiu aei: “E raoiroi, te toro ae ko raoiroi ae ko kakaonimaki: ko kakaonimaki nakoni baika karako, N na karaoiko ba mataniwini baika bati: ko na rin i nanoni kimwareirein am uea.”18
I kakoaua bwa te Atua te Tama ae Akea Tokina bon Tamara. Iesu Kristo bon Ngaia Ana Rikitemanna ao Natina ae Maiu, ara Tia Kamaiu ao te Tia Kabooi Maiura. Man koaua aikai I kakoaua ma te kukurei n aran Iesu Kristo ae tabu, amen.