2020
Rokon ana Boki Moomon
Meei 2020


Rokon ana Boki Moomon

Koaua rimoa ao taan kakoaua aika onoti n Ana Boki Moomon a kakoaua bwa rokona bon te bwai ae kamimi.

Ngke e botaki ma unimwaanen te Ekaretia n te tai teuana, te Burabeti Iotebwa Timiti e katanoata: “Uota nako Ana Boki Moomon, ao taian kaotioti, ao e nga ara aro? Akea iroura.”1 Tariu ao mwaneu aika kam tangiraki, n rimwian te Moan Kaotioti, rokon Ana Boki Moomon ae kamimi bon kanikinaean wakinan te kauoua ni bwai ae kakawaki ni Manga kaokakin a na euangkerio Iesu Kristo n te bong aei. Ana Boki Moomon e kaota ana tangira te Atua ibukiia Natina, ao n ana karea ni kamaiu te Uea Iesu Kristo ae aki nanonano ao e roko mai ieta, ao n Ana ibuobuoki ibuakoia Nibwaite imwiin Mangautina.2 E kaota naba koauan ae nikiran te bata are Iteraera e na bane n riki n ti teuana rinanon Ana mwakuri ni boong aika kaitira ao man aki tewenakoaki n aki toki.3

Ngkai ti kamatebwaia rokon te boki ae tabu aei ni boong aika kaitira, ti kunea bwa uotakin Ana Boki Moomon nakon te aonaaba e kamiimi—man reken bwaatua koora iroun te Burabeti Iotebwa Timiti mairoun te anera ae tabu nakon rairakina “man ana bwaintangira ao mwaakan te Atua,”4 kamanoakina, ao boretiakina man ana ibuobuoki te Uea.

Rokon Ana Boki Moomon e riki imwain reken bwaatua koora iroun Iotebwa Timiti man bain te anera are Moronaai. Burabeti ngkoa a kaman taetae ni burabetiia kaotin te boki aei ni boong aikai.5 Itaia e taetae iaon te boki ae kanimwaki n te kanikinaa, are ngkana e kaoti aomata a na kaitaraa ana taeka te Atua. Te kaangaanga aei e na katauraoa te kawai are e na kona iai te Atua ni karaoa Ana “mwakuri ae moan te kamimi,” bwa a na [mauna] rabakauia aia aomata aika rabakau, ao [a na] karabaaki wanawanaia aia aomata aika wanawana” ao aika a nanorinano a na “kabatia aia kimareirei iroun Iehova, ao akana akea aia bwai i buakoia aomata a na kakatonga iroun Atuaia Iteraera ae Tabu.”6 Etekiera e taetae iaon ana kai Iuta (te Baibara) ao ana kai Eberaim (Ana Boki Moomon) ake a ikotaki n riki bwa tii teuana. Etekiera (n te O Tetemanti) ao Riaai (n Ana Boki Moomon) a kaotia bwa a na “botaki n rikirake” bwa a na kunei kaairuan reirei aika kewe, ni karekea te rau, ao ni kairiira nakon ataakin berita aika tabu.7

N tairikin Tebetembwa 21, 1823, teniua ma te iterana te ririki imwiin reken te Moan ni Mii ni Burabeti, e kawaraki Iotebwa teniua te tai iroun te anera Moronaai, te kabanea ni burabeti irouia Nibwaite i Amerika rimoa, imwiin ana tataro. Inanon aia reitaki are e waaki ni karokoa e bong, Moronaai e tuanga Iotebwa ae iai ana mwakuri te Atua ae kamimi ibukina ae na karaoia—rairan ao boretiakin aia taeka aika anainano burabeti ake ngkoa i Amerika nakon te aonaaba.8 Te bong are imwiina, e nakon te tabo Iotebwa, ae aki raroa ma mwengana, are a taunaki iai bwatua iroun Moronaai imwain tokin maiuna. Ikekei Iotebwa e a manga nora riki Moronaai, are e tuangnga bwa e na katauraoia bwa e na karekei bwatua n taai aika a na roko.

Inanon aua ririki ake imwiina, n Tetembwa 22 ni katoa ririki, e karekei kaetieti tabeua riki Iotebwa mairoun Moronaai ni kaineti ma tararuakin abanuean te Uea ni boong aika kaitira. Ana katauraoi Iotebwa e raonaki naba ma rokoia ana anera te Atua, ngaia are e a kaotinakoa kakawakin ao mimitongin te bwai ae riki aika a na karaoaki ni boong aika kaitira.9

Marena ma Emma Hale n 1827 bon mwakoron te katauraoi anne. Emma e karaoa te mwakuri ae kakawaki ni buoka te Burabeti inanon maiuna ao n ana mwakuri. Ni koauana, n Tetebembwa 1827, Emma e raona Iotebwa nakon te katabuki n te tabo are a karabaaki iai taian bwatua, ao e tataningaia ngke e anga rekooti te anera ae Moronaai nakon bain Iotebwa. E karekea te berita Iotebwa ae a na kawakinaki bwaatua ngkana e kona ni kawakin ni karokoa ae a manga kaokaki nakon bain Moronaai.10

Raoraou aika kam tangiraki, a mwaiti kukune iaon bwaai ake rimoa n taai aikai aika a riki man aia ukeuke taan rabaku iaoia aomata ake rimoa ke man kabuanibwai aika karina man te mwakuri ni kateitei. E ngae n anne, e kairaki Iotebwa Timiti, nakon bwaatua iroun te anera. Mwiin te mwakuri anne bon te kakai.

Wakinan rairan Ana Boki Moomon bon te kakai naba. Te rekooti rimoa ae tabu aei e aki “rairaki” n aron katein te raitaeka are a na kona ataein te reirei n rairia n aron te taetae n rimoa man reiakinan te taetae n rimoa. Ti riai n taraa aron rekena bwa kanga te “kaotioti” ma ibuobuoki man bwaai ni mwakuri aika katauraoaki iroun te Uea ni kaitaraa are e aki butimwaeaki n te “raitaeka” iroun ae iai rabakauna iaon taian taetae. E taekinna Iotebwa Timiti bwa rinanon mwakan te Atua, e “raira Ana Boki Moomon man koroboki [aika korobanna], te atatai are e bua nakon te aonaaba bwa inanon te bwai ae e riki ae tamaroa aei [e] tei n tii ngaia, te kairake ae akea ana reirei, ni buakana wanawanan te aonaaba ao te aki kan mutiakin reirei n ana tai ngkoa Kristo, ma te kaotioti ae boou.”11 Ana ibuobuoki te Uea n rairan bwaatua bon te kakoaua naba ngkana e iangoaki uarereken te tai are rairairi iai Iotebwa Timiti.12

Ana taan koroboki Iotebwa a kakoaua mwaakan te Atua are e kaotaki ngke e tabe ni mwakuri n raira Ana Boki Moomon. Oliver Cowdery n te taina e taku: “Aikai boong aika a na aki mwanuokinaki—n tekateka n ongora n tangin te bwana are e kairaki mai i karawa, e kauta korakoran te kakaitau i bwanibwaniu! E nako te bong teuana imwiin teuana, I reitinako, n aki katabetabeaki, ni korei baike a nako mai wiina, ngkai e raira … ‘Ana Boki Moomon.’”13

A kaotaki man rongorongon rimoa bwa man te tai are e karekei iai bwaatua Iotebwa n 1827, a kataaki ni karaoaki mwakuri bwa a na anaaki mai irouia. E kunea bwa “a korakora mwakuri ake a wakinaki ibukin anakin [taian bwatua] mai [irouna]” ao bwa “a bane ni kabonganaki aanga ake a kona ni iangoaki ibukin te mwakuri aio.”14 N tokina Iotebwa ao Emma a kamatoa bwa a na mwaing mai Manchester, New York, nako Harmony, Pennsylvania, ni kakaea te tabo ae mano ma te mwakuri n raitaeka, ni kararoaia taan iowawa ao tabeman aika a tangiria ni kimoai bwaatua.15 N aron are e koroia temanna te tia koro rongorongo: “Aio te tai are e a toki iai te moan kangaanga iroun Iotebwa n tararuaan bwaatua aikai. … E ngae ngke a mano rekooti, ao n ana kekeiaki ni kamanoi e a tia Iotebwa n reiakin ana kawai te Atua ao te aomata are e na buokia raoi n te tai ae na roko.”16

Ngke e raira Ana Boki Moomon, e reiakinna Iotebwa bwa te Uea e na rineia taan kakoaua bwa a na norii bwaatua.17 Aio mwakoron te bwai ae karaoia te Uea ngke E kangai, “Ni wiia taan kakoaua aika uoman ke teniman a na kamatoaki taian taeka nako.”18 Oliver Cowdery, David Whitmer, ao Martin Harris, ake bon moan toan Iotebwa ni katean ana mwakuri te Atua ae kamimi ni boong aikai, bon taan moan tia kakoaua ake a weteaki bwa a na kaota aia koaua ae onoti n Ana Boki Moomon nakon te aonaaba. A kakoaua ae te anera, ae roko mairoun te Uea, e kaoti nakoia rekooti rimoa ao a noori taekaia aika kaaraki inanon bwaatua aikanne. A kakoaua naba bwa a ongo bwanaan te Atua mai karawa n taekinna ae e rairaki te rekooti are ngkoa man ana bwaintituaraoi ao mwakan te Atua. Imwina a tuangaki bwa a na kaota koauana nakon te aonaaba.19

Te Uea e a manga weteia waniman riki taan kakoaua bwa a na noori bwaatua aika koora n oin mataia ao n riki bwa taan kakoaua aika a onoti ibukin koauan ma tabun Ana Boki Moomon nakon te aonaaba. A kakoaua bwa a noori ao n tuoa ma te karaurau bwaatua ma manna aika kaaraki. E ngae ngke a mena inanon kaangaanga, te bwainikirinaki, aekan kaangaanga ni kabane, ao tabeman aikoa koaua n aia onimaki, taan kakoaua aika tengaun ma temanna n Ana Boki Moomon aika rineaki a aki kakeea aia koaua ae a tia n noori bwatua. Iotebwa Timiti e aki tiku ni maroa ma ana koaua n rokon Moronaai ao bwatua koora.

E koreia Lucy Mack Smith bwa natina te mwaane e okira mweengana ma te kimwareirei ae korakora imwiin kaotakin bwaatua nakoia taan kakoaua. E kabwarabwara Iotebwa nakoia ana karo, “I namakinna ae kanga I a kamaiuaki man te rawawata are e rangi n rawawata are I uouotia, ao e kakukureia tamneiu, bwa ai tiaki tii ngai ae I namakina te namakin anne.”20

Iotebwa Timiti e rinanon te kakaitara ae mwaiti ni boretiakin Ana Boki Moomon ngke e a bane rairana. E anaa nanon te tia boreeti ae arana Egbert B. Grandin i Palmyra, New York, bwa e na boretia ti imwiin Martin Harris, n ana onimaki ao ana motoinnano ae korakora, n anga abana bwa kakoroan boon te boreeti ngkana e aki koro boona. Ngkai e teimatoa te kakaitara imwiin boretiakin Ana Boki Moomon, Martin Harris e kaboa nako ma te onimaki mwakoron abana ae 151 te eka (0.6 km2) abwakina ni kakoroa boon te kabanemwane ibukin te boreeti. Rinanon te kaotioti ae anganaki Iotebwa Timiti, te Uea e tuanga Martin Harris bwa e na aki mataiakina abana ao ni kabwaka te kabanemwane iaon boretiakin te boki are kanoana “te koaua ao ana taeka te Atua.”21 Ni Maati 1830 moan kaobiin Ana Boki Moomon ae 5,000 a boretiaki, ao n te bong aei e raka iaon 180 te mirion kaobiina ae a tia ni boretiaki n taetae aika e raka iaon tebubua.

Rongorongo aika koaua ao kakoaua n Ana Boki Moomon a kakoaua bwa rokona bon te bwai ae kamimi. E ngae n anne, mwaakan te boki aei e aki boboto ti n rongorongona ae kamimi ma iaon mwaakan, te rongorongo are akea kabotauana are e a tia ni biti maiuia aika aki kona ni warekaki mwaitiia—n raonaki ma ngai!

I wareka ni kabane Ana Boki Moomon n te moan n tai inanon ataeiu ngke I kaaina te tieminari. N aron tuangakira irouia au tia reirei, I moana warekana ni moa man baana ni kabwarabwarakina. Te berita inanon moan baan ana Boki Moomon e teimatoa n uringaki ao n namakinaki: “Iangoia raoi [inanom] … , ao imwiina … titirakina te Atua [n te onimaki] … n aran Kristo ngkana e koaua te boki. Aomata ake a waaki ni karaoa aei … a na karekea aia koaua ni koauana ma tabuna man mwaakan te Tamnei ae Raoiroi.”22

N uringakin te berita anne, kabanea am tai ni kamatebwaia bwa ko aonga n ata riki koauana, ao n te tataro, I korakai n ukoukora riki koauana, I kamatebwaia raoi Ana Boki Moomon, ngke I katiai au bwai n reirei n te tieminari ni katoa wiiki. I uringnga, n aron are ngkoananoa, ae e a moanna n roko te namakin n tangira n rin n tamneiu ao ni kaona nanou, kakorakora otau, ao n rikirake ni kukurei, n aron are kabwarabwaraaki iroun Aramwa n ana kabwarabwara iaon ana taeka te Atua nakoia ana aomata.23 E waekoa ni bitaki te namakin anne nakon te atatai bwa e a bwebwerake i nanou ao n riki bwa aan au koaua ni bwaai aika riki ao reirei aika kuneaki inanon te boki ae tabu aei.

Rinanon atatai aika ao ake tabeua aika akea boia, e riki Ana Boki Moomon bwa kingin aan ara ekaretia are e kateimatoa au koaua iroun Iesu Kristo ao au koaua n reirein Ana euangkerio. E riki bwa teuana mai buakon boua ake a kakoaua ana karea ni kamaiu Kristo nakoiu. E riki bwa te otanga rinanon maiu n ekinakoi ana kakatai te tia kaaitara are e na kamamaara au onimaki ao ni kamatoa te aki kakoaua inanou ao n anganai te ninikoria n taetaekina au kakoaua ibukin te Tia Kamaiua te Aonaaba.

Raoraou aika kam tangiraki, au koaua n Ana Boki Moomon e roko teutana imwiin teutana24 bwa kanga te kakai nakon nanou. Ngkai, te koaua aei e reitinako n rikirake ngkai I reitinako n ukeuke, ma te nano ni koaua, n ota riki n ana taeka te Atua n aron are inanon te boki ae tabu ma ni kamimi aei.

Nakoia ni kabane ake a ongo bwanau n te bong aei, I kaoi ngkami bwa kam na riki bwa mwakoron rokon Ana Boki Moomon ae tamaroa inanon maiumi. I berita nakoim bwa ngkana ko tataro mwaaka ao n teimatoa ni kamatebwai taekana, ko kona ni karekei ana berita ao ana kakabwaia inanon maium. Ao I a manga kamatoa riki te berita are e taekinaki rinanon baana: are “ngkana kam bubutiia te Atua, te Tama ae Akea Tokina, n aran Kristo, ngkana aki koaua bwaai aikai; ao ngkana kam titiraki ma nanomi n tangira, ma nanomi ni koaua, ao te onimaki iroun Kristo, E na bon “kaota te koaua nakoimi, ni mwaakan te Tamnei ae Raoiroi,”25 I kona ni kakoaua nakoimi bwa E na angani ngkami te kaeka n te kawai ae onoti, n are E a tia ni karaoia ibuku ao tabeman riki ni kabuta te aonaaba. Am koaua e na kakukurei ao n tabu ibukim n aron ana taneiai Iotebwa Timiti i bon ibukina, ti tebo naba ma taan moan tia kakoaua ao ibukiia naba naake a tia n ukoria ni karekea te koaua iaon koauan ao onimakinan te boki ae tabu aei.

I kaota au koaua bwa ana Boki Moomon bon ana taeka ni koaua te Atua. I kakoaua bwa te rekooti ae tabu aei “e kamatataaki iai reirein te euangkerio, e kamatataa naba te babaire ni kamaiu, ao e tuangiia naba aomata bwaai aika a riai ni karaoi bwa e aonga n reke irouia te rau n te maiu aio ao te kamaiuaki ae akea tokina n te maiu ae e na roko.”26 I kakoaua bwa ana Boki Moomon bon ana bwai ni mwakuri te Atua ni uota ikotakin Iteraera n ara bong ao ni buokiia aomata bwa ana roko ni kinaa Natina, Iesu Kristo. I kakoaua bwa e maiu te Atua ao e tangiriira ao Natina, Iesu Kristo, bon te Tia Kamaiua te aonaaba, bouan te maninganinga n ara aro are moan te kakanato. Ao I atong baiaki n aran te Tia Kabooi maiura ae tabu, ara Mwatita, ao ara Uea, riki Iesu Kristo, amen.