Mataupu 34
Alu ma Vaai
Sa le masani Emi Cziep i le olaga pumo’omo’o i le taulaga. O le ola a’e i se nuu fepisia’i i Europa, sa ia le lagona ai i le taimi muamua le faagaeetia i lona aiga fou i Raymond, Alberta, Kanata. O le taulaga sa i ai ni nai faleoloa, se falegaosi suka, auala pefu, ma na leai ni auala savali. Ao faasolo i ai lana vaai, sa mafaufau o ia, “Pe na ou tuua ea mea uma sa pele ia te a’u mo leneimea?”
Sa faia e le aiga talimalo, o Hipa ma Valeria Allen, mea uma na latou mafaia ia ona lagona ai le talileleia. Sa i ai lona lava potumoe i le fogafale i luga o le latou fale telē, ma na faafaigaluega o ia e Hipa i lona faleoloa, o le Raymond Mercantile Sa iloa e Emi, sa le manaomia e [Hipa] lana fesoasoani, ae o le galuega na mafai ai ona toe totogi le tupe na la faaaluina ma Valeria e malaga atu ai o ia. O le au Allen ua na’o le tasi lea o aiga e toatele o le Au Paia o Aso e Gata Ai i Kanata o loo fesoasoani i tagata o le Ekalesia i Europa. Lata mai nei, na auina atu ai e le siteki a Allen ni taga e sefululima afe o saito nuti i le Au Paia i Siamani.1
O ni nai vaiaso talu ona faamautu i Raymond, na maua ai e Emi se tusi mai ia Keleni Collette, o le sa avea ma se faifeautalai i le Misiona a Swiss-Austria. Na muamua ona la feiloai ma Keleni a o latou galulue faatasi i Suitiselani, ma na vave ona tutupu a’e ai ni lagona o le tasi mo le isi. Ae o le taimi lena, sa tumau pea lo la taula’i atu i a la’ua misiona. Ua nofo nei Keleni i Idaho Falls i le Iunaite Setete, e silia ma le lima selau maila i saute o Raymond, ae na ia fia iloa pe mafai ona asiasi mai ia Emi i le vaitaimi o le Kerisimasi.
Sa le’i mananao le au Allen i le sau o le alii talavou e asi Emi, ae sa la malilie i ai, ma sa faaaluina [e Keleni] aso fiafia faatasi ma le aiga. Sa fiafia Emi e toe vaai ia Keleni, ma ina ua toe foi atu o ia i Idaho, sa la fetusia’i i le toetoe o aso uma ma talanoa i le telefoni i po o Aso Toonai uma.2
I le Aso o le Valenitina, sa talosaga atu i luga o le telefoni ia Keleni e fia faaipoipo ia Emi, ma sa ia taliaina. O ni nai aso mulimuli ane, sa amata ai ona popole o ia faapea na la manaomia se taimi e tele atu ia masani ai i le tasi ma le isi. Sa ia iloaina o ia o se alii lelei, o le sa avea o se faifeautalai galue malosi. Sa toatele foi ni ana uo sa i ai ma na foliga mai sa fiafia i tamaiti. Ae pe o se mea atamai le faaipoipo i se alii na tele ina tafao faamasani i ai i luga o le telefoni?
O tusi a Keleni sa faamalosi’au, ma sa fesoasoani ia te ia e masani lelei ai ia te ia. “Ou te alofa ia te oe ma lo’u tagata atoa,” sa ia ta’u atu ai ia te ia i se tasi o tusi. “Po o le a lava le tulaga o le a i ai le lumanai mo a’u, afai e te tausoaina faatasi ma a’u, o le a ou maua le fiafia ma le olioli e le aunoa i lo’u olaga.”3
I le aso 24 o Me, 1949, i le ono o masina talu ona taunuu Emi i Kanata, sa la faia ai ma Keleni se tatalo a’o le’i o atu faatasi i le Malumalu o Cardston. Sa popole Keleni ma galo ai le laisene o le faaipoipoga, na faapea ona la tuai teisi ai. Ae o Emi, o lana vaega, o le misia o ona matua i Auseteria. Ae sa ia iloa sa mafaufau mai i laua ia te ia ma na la malamalama i le taua o feagaiga sa ia osia i lena aso.4
Mulimuli ane, a’o tootutuli faafesaga’i i laua ma Keleni i le fata faitaulaga i le potu o faamauga, sa tumu Emi i le loto faafetai. O le siitia atu i Kanata i sisifo na ia maua ai se avanoa e nofo latalata ai i se malumalu ma auai atu i ai faatasi ma se tasi sa ia alofa i ai. Ana le seanoa le talalelei toefuataiina, ma lo la tuuto i ona aoaoga, semanu e le maua e i laua ma Keleni ia le tasi ma le isi.
Ina ua uma se tafaoga faaleulugalii fou i se paka na lata ane a le malo, na toe foi atu loa Keleni i Idaho Falls ae nofo ai pea Emi i Raymond e faatali ai le faatagaga e malaga atu ai i le Iunaite Setete. I se tasi afiafi, pe ua masina talu ona uma ona faaipoipo, na ia maua ai le avanoa e auai atu ai i le malumalu faatasi ma se vaega o faifeautalai.
“A ou alu atu i le malumalu i le afiafi lenei, o le a ou mafaufau soo atu ia te oe, sa ia ta’u atu ai ia Keleni i se tusi. Sa tulimata’i atu o ia i le aso o le a la toe foi faatasi atu ai i le maota o le Alii. “Ae seia aulia lena aso,” sa ia tusi atu ai, “ia e iloa ou te faafetai ia te oe, ma ou te alofa ia te oe.”5
O le vaitaimi foi lea i Nagoya, Iapani, sa fefe ai Toshiko Yanagid e luasefulu iva tausaga le matua mo lona ola. Na faatoa uma lava ona mafatia i le fafano o se ma’itaga, ma mulimuli ane, na maua ai e le fomai se fula ma na manaomia ai ona taoto. Talu ai ona sa le lava ia meafaigaluega faafomai i Iapani i le uma ai o le Taua Lona Lua a le Lalolagi, sa o se tulaga matautia i le faia. O le le mautinoa ai pe o le a manuia, sa popole ai Toshiko i ona atalii e toalua, o Takao e tolu tausaga le matua ma Masashi e lima tausaga. Sa manao o ia ia la faatuatua i le Atua, ae la te le’i aoaoina lava ma lona toalua o Tokichi, i laua e uiga i mea faaleagaga.6
E ui ina sa le’i malosi i le lotu ia Toshiko, ae sa talitonu o ia i se mana faalelagi e puipuia o ia. O le tuputupu ae, sa aoga ai i se aoga Porotesano ma aoaoina ai le faaShinto ma le faaPuta, o tapuaiga aupito taatele e lua i Iapani. Sa ia manatuaina foi le auai i se sauniga a Le Ekalesia a Iesu Keriso o le Au Paia o Aso e Gata Ai i se tasi o taimi faatasi ma lona tama, o Tomigoro Takagi o le sa auai i le Ekalesia i le 1915. Peitai, sa le masani ona talanoa lona tama e uiga i lana tapuaiga, ona o matua o matua o Toshiko, o e na nonofo faatasi ma le aiga i le taimi lena, sa le fiafia i le Ekalesia. Ma ina ua tapunia le Misiona a Iapani i le 1924, i le taimi na lima ai tausaga o Toshiko, sa seāseā ona maua e Tomigoro se avanoa e feiloai ai ma isi tagata o le Au Paia.7
Sa manuia le taotoga o Toshiko, ma ina ua lava lona malosi e fealuai ai, sa alu atu loa i le fale o ona matua e latalata i Tokyo ma talanoa i lona tamā e uiga i mea tau lotu. Sa ia ta’u atu ia te ia, “Ua ou fia alu i se lotu.”8
Sa uunaia o ia e Tomigoro e auai i se sauniga lotu a le Au Paia o Aso e Gata Ai. Na toe amata foi ona toe auai o ia i sauniga a le Ekalesia. Ina ua uma le taua, na aapa mai taitai o le Ekalesia i le Aai o Sate Leki i le Au Paia Iapani, i le auina mai o le tele o uta na manaomia o taumafa ma lavalava. Sa faaauau foi ona tuuina mai e vaega o tagata tautua i le fitafita ni avanoa mo tagata Iapani o le Ekalesia e feiloai ai i fitafita Amerika o le Au Paia o Aso e Gata Ai. I le 1948, o le manuia o nei sauniga na uunaia ai le Au Peresitene Sili ia toe auina tasi atu faifeautalai i le nuu autu o Iapani.
O le mea moni, sa iloa e Tomigoro se faifeautalai na igoa ia Ted Price, o le sa galue i Narumi, e lua itula le mamao mai le fale o Toshiko. “Alu e vaai,” sa ia fai atu ai. “Afai e te fai ia Elder Price o oe o le afafine o Tomigoro Takagi, o le a matuai fiafia lava o ia.”9
Sa tau masalosalo Toshiko i le lotu a lona tamā. Na te lei iloaina se mea e uiga i ona aoaoga ma sa le’i fiafia i le igoa “Mamona.” Ae i se tasi o Aso Sa, o ni nai masina talu ona uma lona taotoga, sa malaga atu o ia i se tamai fale fono na tu i autafa o se mauga i Narumi. O le tuai o lona taunuu atu, sa ia maua atu ai Elder Price o aoaoina se vaega toatele o tagata e uiga i le Tusi a Mamona. Ao faalogologo o ia i a latou talanoaga, sa amata ona ese ona mafaufauga e uiga i le Ekalesia. Sa talitonu o ia i mea na ia faalogoina ma na tia maua ai le faamoemoe.10
Ina ua uma le fonotaga, sa feiloai atu o ia ia Elder Price ma lana soa o Danny Nelson. Sa fiafia o ia i nei alii talavou e toalua ma tulimatai atu e faalogologo pe a la toe saunoa. E ui i lea, o le auai i le lotu i Narumi o le a faigata, ona o le malaga atu ma le toe foi mai i le fonotaga o le a tele se taimi e alu ai. Ma e masalo o le a la le o faatasi ma lona toalua. O le Aso Sa na pau lena o ona aso e malolo ai mai le galuega, ma na musu e auai i soo se tapuaiga lava.
Ae o le mea na ia faalogo i ai i lena aso, na amata faamumu ai lona faatuatua i le talalelei toefuataiina. “Afai ou te manao e avatu i la’u fanau tama lea lava mea e tasi, e tatau lava ona sui lo’u toalua,” sa ia fai ifo ai ia te ia lava. “E mafai la faapefea ona ou faia lena mea?”11
A’o mafaufau loloto Toshiko Yanagida i le lumanai o lona aiga, sa vaavaai le peresitene aoao o le Peraimeri o Atele Cannon Howells mo se auala e fesoasoani ai i tamaiti laiti e aoao e uiga i le Tusi a Mamona. Mo le tele o tausaga, o lauga o le konafesi aoao ma anomea o lesona a le Ekalesia, sa seāseā lava ta’ua ai le tusi. O lesona foi o le Peraimeri na fuafuaina e faamamafa ai tala o le Tusi Paia ma uiga tausili na tutusa ai le Au Paia ma isi lotu Kerisiano. Ae peitai, e lata mai nei, na amata faaaoga tele ai e taitai ma faiaoga o le Ekalesia le Tusi a Mamona, ma sa mananao ni isi o le Au Paia i le Peraimeri e toe faafou ana lesona ia faaaoga lelei ai le Tusi a Mamona ma isi aoaoga tulaga ese a le Au Paia o Aso e Gata Ai.
O le iloaina o ata e mafai ona avea o se meafaigaluega mamana mo le aoaoina atu o le talalelei, na tusi atu ai Atele i le aposetolo o Spencer W. Kimball ma nisi o faalapotopotoga o le Ekalesia e uiga i le gaosia o se tusiata o tala o le Tusi a Mamona mo tamaiti.12
“E manaia tele lau fautuaga,” sa tali atu ai Elder Kimball. Peitai sa popole o ia ne’i taugata tele le galuega faatino.13
Sa le’i sauni Atele i le taimi lea e togi lana solo i lenei manatu. Talu mai lona valaauga o se peresitene aoao o le Peraimeri i le 1943, sa ia faatinoina ai ni galuega faatino maoae, e aofia ai ni polokalama fatufatuai se lua mo tamaiti. O le muamua, o le Children’s Friend of the Air, o se faasalalauga i le leitio e sefululima minute na faavae i tala mai le mekasini aloaia a le Peraimeri. O le lona lua o le Junior Council, o se polokalama faalevaiaso i le televise na faasalalauina faalauaitele mo le taimi muamua i le 1948, o le tausaga lava lea e tasi na faasalalauina ai e le Ekalesia i le televise le konafesi aoao mo le taimi muamua. O leJunior Council na faaalia ai se vaega o tamaiti o e na taliina se faasologa o fesili na auina mai e le aufaitau o le Children’s Friend ma mai se aumaimoa i le taimi lea i totonu o le potu faasalalau.14
Mo le tele o tausaga, na galue ai foi Atele i fuafuaga e fausia ai se falemai fou mo tamaiti i le Aai o Sate Leki. Sa faagaoioia e le Peraimeri se falemai i le taulaga talu mai le 1922, ae na manaomia nei e le faalapotopotoga ni fale tetele ua faafouina. Na suatia e taitai o le Ekalesia le eleele mo le falemai fou ia Aperila 1949 i luga o se maupuepue na vaavaai ifo ai i le Vanu o Sate Leki. Ina ia sailia ia tupe na manaomia, ma ia fesoasoani i tamaiti Peraimeri ia lagona le aafia ai i le fauga o le fale, na faatulaga ai e Atele se polokalama o le “faatau se piliki.” Mo sefulu sene uma e foai e se tamaitiiti, e mafai ona ia maua ai se piliki e tasi mo puipui o le falemai.15
Ao mafaufau atili Atele e uiga i le tusiga o ata o le Tusi a Mamona, sa mafaufau o ia i le avanoa e oka ai se faasologa o atavali mananaia mo le faamanatuina o le limasefulu tausaga o le Children’s Friend. Talu ai o le faamanatuga sa faia i le 1952, toe tolu tausaga oo i ai, sa manaomia ai ona ia vave maua le tusiata sa’o ina ia oo atu i le taimi ua uma ona vali ia ata.16
Na i ai nisi o le Au Paia o Aso e Gata Ai sa tusia muamua ni vaaiga mai le Tusi a Mamona. O le fiasefulu tausaga na muamua atu, na lolomiina ai e George Reynolds, o se failautusi i le Au Peresitene Sili se tusitala o le Tusi a Mamona e i ai ni ata tusi mata’ina na tusia e tusiata i le lotoifale. O se taimi puupuu mulimuli ane, sa ia lolomiina ai ni tusiga e uiga i le olaga o Niafe, o ata na tusia e le tusiata Tenimaka o C. C. A. Christensen.
Lata mai nei, na amata tusi ai e le tusiata o Phil Dalby se faasologa o ata komi mananaia o le Tusi a Mamona mo le Deseret News. Ae o Minerva Teichert, o le sa a’oga i nisi o a’oga tusiata sili ona lelei i le Iunaite Setete, na amataina se faasologa maoae o atavali o le Tusi a Mamona i se taimi ae le’i leva ona faamaeaina ni atavali tetele mo se potu o sauniga i totonu o le Malumalu o Manti. Sa manao Minerva ia aumai e ana atavali le Tusi a Mamona i se tulaga ola, ma o le tele o ia atavali na vaaia ai vaaiga lanu sesega o tamaitai o e sa masani ona le ta’ua igoa i galuega o tusitusiga paia.17
A’o saili e Atele se tusiata, sa faalogo o ia i galuega a Arnold Friberg, o se tusiata e tolusefulu ono tausaga le matua o le Au Paia o Aso e Gata Ai, o le sa le’i leva ona siitia atu i Iuta. Sa faagaeetia o ia i se tasi o ana atavali faalelotu. O loo faaalia ai Richard Ballantyne, o lē na faavaea le Aoga Sa, o saofai i luma o se afi gapapā, o faanounou agai i luma ao ia aoaoina se vaega o tamaiti gauai atu ma le toto’a. O faamatalaga auiliili i le atavali sa matuai auiliili, mai patupatuninii o le laupapa o le fola laupapa e oo i le ātaāta mumu o le afi na susulu i luga o foliga o tamaiti.18
Ina ua mavae ni sailiiliga atili, na filifili loa Atele o Arnold o le a avea ma filifiliga fetaui tonu lava. Sa le masalomia lava le talenia, ma sa manino lava lona faamemelo e uiga i le fatuina o atavali faalelotu. E ui ina o le a taugata lana komisi, ae sa i ai ia Atele se seleni e fesoasoani e totogi ai e ia lava ia atavali, pe a manaomia ai.19
O le mautinoa ai o le galuega faatino o le a matuai taua tele, sa ia faamatalaina ai ia taumafaiga a le faatonu o le Peraimeri i lana apitalaaga, ma le faamoemoe o le a avea a latou miti ma mea mo’i. “Talosia ia fesoasoani mai le Alii ia i matou,” sa ia tusia ai.20
Toe foi i Iapani, sa auai atu Toshiko Yanagida i sauniga uma a le Ekalesia sa mafai ona ia auai ai. I taeao o Aso Sa, e malaga atu o ia i Narumi mo le Aoga Sa. O le vasega sa aoaoina e Tatsui Sato, o se tagata sa avea muamua ma Porotesano o le na papatisoina faatasi ma lona toalua, o Chiyo, pe a ma se tausaga talu ona uma le taua. Ona auai atu lea o Toshiko i se sauniga faamanatuga i le afiafi i se isi itu o le taulaga. Sa faia e le paranesi ni fonotaga a le MIA i Aso Gafua mo soo se tasi na manao e suesue i tusitusiga paia ma taaalo i taaloga, ma sa le’i leva ae auai foi o ia i na gaoioiga. Ina ua uma lona taotoga, sa lagona e Toshiko le alu atu uma ai foi o lona malosi faaletino, faalelagona, ma faaletupe. O le faatasi ai ma le Au Paia na siitia ai lona agaga ma na avatu ai ia te ia se faamoemoega fou i le olaga.
Sa le fiafia lana tane o Tokichi, ona o le uumi o taimi e aluese ai. Ina ua amata ona ia tuua soo le aiga, o ni isi o taimi e pupuu lava taimi na logoina ai o ia, na te poloaiina o ia e filifili i le va o le aiga ma lana tapuaiga. “A e fia alu tele i le lotu, e sili ai le vaevae o tamaiti ia i ta’ua,” sa ia fai atu ai. “O le a ou avea le ta atalii matua, ae ave e oe le tama laitiiti—ma ia e aluese loa ma le fale.”21
Sa amata ona alu Toshiko i le lotu mo le manuia o lana fanau tama, o lea sa le’i manao ai o ia ia avea lea ma mea e faaletonu ai lona aiga. Na te le’i manao foi e toe foi i lona olaga tuai. O lea, sa tonu ai ia te ia e galue malosi atu i le fale e ta’u atu ai ia Tokichi e mafai ona ia tuuto atu i le Ekalesia e aunoa ma le faaleagaina ai o le latou aiga. “Faamolemole faataga a’u e fai lenei mea mo sina taimi umi teisi atu,” sa ia augani atu ai ia te ia. Ma sa tatalo o ia i le ao ma le po ina ia mafai foi ona sau [Tokichi] i le lotu ma auai faatasi ai i lana tapuaiga.22
I se tasi aso, na valaaulia ai e Toshiko ia Elder Price ma Elder Nelson i le pati o le aso fanau o lona atalii o Takao. Sa fiafia faifeautalai e o mai, e ui lava i le mamao, ma na taunuu mai ma se meaalofa o lole mo Takao.23
I le pati, sa saofai ai Elder Nelson i talaane o Tokichi na talanoa ia te ia e uiga i le Ekalesia ma le galuega faafaifeautalai. Sa ia faamatala atu o i laua ma Elder Price na totogi e i laua lava a laua misiona ma e leai se tupe la te maua mai le Ekalesia. Sa molimau atu foi alii faifeautalai e uiga i le talalelei toefuataiina ma lona uiga mo le aiga. Ina ua uma le taumafataga, sa latou taaalo faatasi i ni taaloga, ma sa tatalo alii talavou faatasi ma le au Yanagida a’o le’i toe foi atu i Narumi.24
“E ese lava faifeautalai,” sa fai atu ai Tokichi ia Toshiko i se taimi mulimuli ane. E le fiafia o ia i faifeau o e na talia tupe mo a latou auaunaga, o lea sa fiafia ai o ia i le naunau o faifeautalai e ositaulaga mea e tele e auauna ai i le Atua. “O i la’ua o ni alii lelei tele,” sa ia fai atu ai.25
E lua masina mulimuli ane, ia Aokuso 1949, sa filifili loa Toshiko ia papatisoina. E valu itula na alu ai o ia i Tokyo ina ia mafai ona auai ai lona tamā. Sa faia e Elder Price le papatisoga, ae o le peresitene o le misiona o Edward Clissold sa faamauina o ia. Sa matuai fiafia Toshiko ua iu ina avea ma se tagata o le Ekalesia, ma sa mafai ona ia vaaia le fiafia foi o lona tamā.26
E le’i leva ona uma le paptisoga, ae tatau ona alu Tokichi i Tokyo mo se pisinisi, o lea na fautuaina ai e Toshiko e asiasi i le ofisa o le misiona e faafeiloai ia Elder Nelson, o lē na le’i leva ona siitia atu iina. “Pe a i ai so’u taimi” na pau lena o le tala na fai atu ai Tokichi.27
O le leai o se telefoni i lo latou fale, na faatalitali ai Toshiko mo aso e tolu e toe foi mai ai lana tane ma se tala e uiga i lana malaga. Sa ia fia iloa i le taimi lava lea pe na alu i le fale o le misiona. “Na e vaai ia Nelson?” sa ia fesili ai.
“Ioe,” sa fai atu ai Tokichi. “Sa ia papatisoina a’u, ae o le tagata e igoa ia Elder Goya na tuu ona lima i luga o lo’u ulu.” Sa le’i iloa e Toshiko ia Koojin Goya, o se tasi o nai faifeautalai Amerika Iapani mai Hawaii o e na valaauina e talai i Iapani.28
Sa matuai ofo lava Toshiko. Sa le’i i ai se taimi na la o ai ma Tokichi i le lotu i Narumi, ae e i ai se auala na taitaiina atu ai o ia e le Alii ina ia papatisoina.
“Banzai!” sa ia mafaufau ai. Ioe!29
Ina ua uma ona papatiso Tokichi, na tonu loa ia i laua ma Toshiko e auai i le lotu faatasi ma le au Sato i se vaega o tagata fitafita Amerika i se nofoaga autu o le militeli e lata i lo latou fale i Nagoya. Sa fiafia Toshiko ua mafai nei e lona aiga ona auai faatasi i le lotu, peitai, o a latou sauniga sa faaPeretania. E ui ina sa iloa lelei e Tatsui le faaPeretania ma mafai ona faamatalaupu mo le au Yanagidas, ae sa moomoo lava Toshiko ia mafai ona aoao lona aiga e uiga i le talalelei i la latou lava gagana.
E le’i umi, ae ia tusi atu se tusi i le peresitene fou o le misiona, o Vinal Mauss, ma talosagaina pe mafai ona faia ni sauniga faaIapani i Nagoya.30
I le aso 6 o Novema, 1949, na papatisoina ai e Paulo Bang lona afafine e valu tausaga le matua o Sandra. Ua luasefulu lua tausaga talu mai le papatisoga o Paulo i le Vaitafe lata ane o Ohaio. I le taimi lena, sa vaavaai atu o ia i le tuputupu ae o le Paranesi a Cincinnati i se tasi o aulotu sili ona malosi o le Au Paia o Aso e Gata Ai i lena itu o le Iunaite Setete. O lenei la ua la tuufaasoloina atu ma lona faletua o Connie, le talatuu o le faatuatua sa la mauaina ia Sandra ma ona tei laiti.31
Pe tusa ma le toa selau le Au Paia sa faapotopoto i vaiaso taitasi i Cincinnati mo le sauniga faamanatuga. Ina ua faamaonia le faigata o le fauina o se falelotu fou i le taimi o le taua, na faatau mai ai e le paranesi se sunako sa faaaoga e Iutaia ma, na fesoasoani le kamupani konekarate a le peresitene o le paranesi o Alavini Gilliam, e toe faafou totonu ma fafo. Sa totogi foi e le Au Paia se tagata a’oga tusiata e vali se ata tele o le Faaola i luga o le puipui i tua atu o le pulelaa.32
O le falesa fou na tuu atu ai i le au paia se avanoa tele e tuputupu a’e ai. Ina ua uma le taua, e toatele tagata talavou o le paranesi—ae maise lava i latou na malolosi o latou sootaga faaleaiga i le eria—na filifili e nonofo i Cincinnati, e amata ai ni aiga, ma tautua ai i le Ekalesia.33 Mo se taimi, na avea ai Paulo o se fesoasoani i le au peresitene o le paranesi, ae o lenei ua i ai i le au fautua maualuga o le itu faatasi ma lona tama, o Christian Bang. Ae o Connie, i le taimi lea, sa taitai i le Gleaner Girls [Teine Faaputu] i le polokalama YWMIA o le paranesi.34
O le toatele o le Paranesi a Cincinnati, faapea foi ma le potomasani a ona tagata, na mafai ai ona latou lagolagoina paranesi toalaiti i le eria. O Aso Sa uma, e tietie atu ai aiga mai Cincinnati i Georgetown, o se nuu e fasefulu maila agai i sasa’e, e lagolago se vaega toalaiti o le Au Paia iina.35
E ui i le malosi o le Paranesi a Cincinnati, ae sa tumau lava le fetoa’i o ona tagata auai i le tuueseese i lanu. O Leni ma Mele Hope, le ulugalii Aferika Amerika e toatasi i le paranesi, sa faaauau pea ona faia sauniga faalemasina i lo latou fale ona sa le’i mananao lava isi tagata o le paranesi la te auai atu i sauniga masani a le Ekalesia. O faapotopotoga na faasolo ina toa tolusefulu tagata le toatele, e aofia ai le au Bang ma lo latou aiga potopoto. Sa le’i iloa e Mele pe toa fia tagata o le a o mai, ae o taimi uma sa pei ai na ia saunia ia lava ia taumafa mo tagata uma. O Leni e taitaia sauniga ma filifilia viiga. O se tasi o viiga e sili ona fiafia i ai o ia o le “Ia viia oe le Atua, mo le perofeta lelei.”36
O isi taimi sa faitioina ai Leni e ana uo i le auai i se lotu lea e le mafai ona ia maua ai le perisitua pe auai i sauniga, ae sa tumau faamaoni lava i laua ma Mele i lo latou faatuatuaga. Sa vaavaaia i laua e a laua uo o le paranesi, tuuina atu faamanuiaga faaleperistua mo tagata o le aiga ma fesoasoani i le lipeaina ma le faaleleia o le fale.37 Ina ua talia e se tasi o uo Aferika Amerika a le au Hope, o Mele Luise Cate ia le talalelei, sa papatiso o ia e Paulo. O ni nai tausaga mulimuli ane, na tuuina atu ai e se tasi o le paranesi se faamanuiaga o le pepe o le tama a le tama a Hope.38
I le mavae ai o le toeitiiti kuata seneturi o le mausali o le faatuatua, na faia ai loa e Leni ma Mele se malaga i Iuta i le 1947. Sa la faamautu i le fale o Marion Hanks o le sa avea ma faifeautalai i Cincinnati, o lē sa faamatamataina i laua i le Aai o Sate Leki ma ave i laua i le konafesi aoao. Sa taliaina fiafia foi i laua i le fale o Abner ma Martha Howell, o se isi ulugalii Uli i le Ekalesia. O le malaga ma faiga agalelei na la maua na faafiafiaina ai le au Hope. O lenei la, i le lua tausaga mulimuli ane, ua faiifo le soifua maloloina o Leni, ma sa manao e masii atu i Iuta ma lagomau ai iina i se aso.39
E le’i leva ona uma le papatisoga o Sandra, ae valaauina e le peresitene o le itu ia Paulo e tautua o se peresitene o se paranesi laitiiti i Hamilton, o se nuu i matu o Cincinnati. O se taimi e lei mamao mulimuli ane, sa valaauina ai Connie e avea ma failautusi o le Aualofa a le Paranesi o Cincinnati. O lona faamanuiaga faapeteriaka na uunaia ai o ia ina ia avea ma se tagata galue naunautai i le malo o le Atua, ma sa taumafai lava i laua ma Paulo ia avea ma na tagata. I le aluga o a laua auaunaga, na la vaaia ai faamanuiaga a le Alii.40
Na ala atu i le peteriaka, na folafola mai ai foi e le Alii ia Connie o le a faapea foi ona maua e lona tamā o Siaosi Taylor, le olioli i le talalelei. Mo le tele o tausaga, sa leai ni mafuaaga na mafaufau ai Connie o le a talia ai e lona tamā le Ekalesia. Ma, ina ua uma le taua, na osofai ai e le kanesa lona tino ua vaivai. Sa amata ona auai atu o ia i le lotu faatasi ma le tina o Connie, o Adeline, ma tapuai faatasi ma le Au Paia seia oo ina maliu i le 1947.
Ina ua maliu o ia, sa faaali mai Siaosi ia Adeline i se miti. Sa foliga ma’i ma lotovaivai, ma sa savali lava faapiopio pei ona sa ia savali ai mo le tele o tausaga. Sa le mautonu Adeline i le miti, ma sa fesili atu o ia i se taitai o le Ekalesia po o le a lona uiga. Sa ia tau atu ia te ia, na manao Siaosi e fai ona galuega o le malumalu.
O lea na malaga atu ai Adeline i Iuta ina ia maua ona faamanuiaga o le malumalu ma fai ai fuafuaga mo le mauaina e Siaosi o ona faamanuiaga. Sa faamauina o ia ia Siaosi e ala i se tasi na fai ma sui i le aso 28 o Setema, 1949, i le Malumalu o Sate Leki. O se taimi mulimuli ane, sa toe sau ai Siaosi ia te ia i se miti. O le taimi lenei sa fiafia o ia ma maloloina, na le toe i ai ni ma’i ia na taotaomia ai o ia i le olaga.
Sa ia opoina o ia ma la sisiva.41