Wiadze Mfɛndzanan Ehyiadzi
Hɛn Mu Kor Biara wɔ Asɛm Kã
Ebɔbira 2022 wiadze mfɛndzanan ehyiadzi


Hɛn Mu Kor Biara wɔ Asɛm Kã

Meserɛ bra na bohu w’ebusua, wo mbasantsen nyina, na fa hɔn bra fie.

Anyɛnkofo, nuambanyin na nkyerɛbaa, hɛn mu kor biara wɔ asɛm kã. Ber a yɛhwehwɛ hɛn abakɔsɛm no, yɛtoa do, yɛka ho, na yɛbɛyɛ dɛ ebusua.

Me dzin dze Gerrit Walter Gong. Gerrit yɛ Dutch dzin, Walter (m’egya ne dzin) yɛ Americafo dzin, na nokwar Gong yɛ Chinafo dzin.

Hɔn a wɔawea susu dɛ nyimpa ɔpepepem 70–110 bi na wɔatsena asaase yi do. Ebia kor pɛr na wɔtoo no dzin Gerrit Walter Gong.

Hɛn mu kor biara wɔ asɛm kã. Mepɛ “the rain on my face [and] the wind as it rushes by.’’1 Menye penguin horow a wɔwɔ Antartica no wosow hɛnho dze nantsew. Medze ngyanka a wɔwɔ Guatemala, mbofra abɔbɔfo a wɔwɔ Cambodia, Masai mbaa a wɔ Africa Mara no hɔnankasa hɔn mfonyin a woedzi kan etwa da ama hɔn.

Motweɔn wɔ asopitsi ber a wɔwo hɛn mba no hɔn mu kor biara—sɛ datser no ma meboa a.

Mowɔ awerɛhyɛmu wɔ Nyankopɔn mu. Megye dzi dɛ “[yɛ]tse ase, ama [yee]nya enyigye,’’2 dɛ adze biara wɔ ne hyɛber, na asɛm biara wɔ n’aber, wɔ wi ase.3

Ana inyim w’asɛm a? Wo dzin n’asekyerɛ a? Wiadze mu nyimpadɔm nyinii fi nyimpa ɔpepepem 1.1 wɔ afe 1820 mu dze kɔr bɛyɛ ɔpepepem 7.8 wɔ afe 2020 mu.4 Afe 1820 bɛyɛɛ mber a nsesã tsitsir bi sii wɔ abakɔsɛm mu. Dodowara a wɔwoo hɔn 1820 ekyir no wɔ nkaadze na nkyerɛwee a wɔdze bohu ebusua mbasantsen beberee. Ana ibotum adwen nkaadze tsitsir, dɛɛdɛw bi a enye wo nana anaa ebusuanyi bi nyae ho?

Ma ankorankor dɔm a wɔatsena asaase do hɔn dodow tse biara no, ɔnnyɛ onnyiewiei, a wotum kan hɔn, nkorkor. Emi na ɔwo, hɛn mu kor biara ho hia.

Meserɛ hwɛ iyi: sɛ yenyim anaa yennyim hɔn no, enã na egya na wɔwoo hɛn mu kor biara. Enã na egya na wɔwoo enã na egya kor biara.5 Sɛ wɔwoo hɛn anaa ɔyɛ abayɛn ebusua o, no korakoraa no hɛn nyinara yɛfam Nyankopɔn n’ebusua na adasa ebusua no ho.

Wɔwoo no Christ no wu ekyir afe 837 no, me nana kansowa a otsĩa 30, First Dragon Gong, hyɛɛ hɛn ebusua ekurase ase wɔ China anaafo afamu. Mber a odzi kan a mokɔɔr Gong ekurase no, nkorɔfo no kãa dɛ, “Wenhan huilaile’’ (“Gerrit asan aba’’).

Me maame afãmu no, ebusua edzin ahorow kã hɛn ebusua abakɔsɛm dua no ho, a beberee wɔ hɔ a yɛrohwehwɛ.6 Hɛn mu kor biara wɔ ebusua beberee a yɛnye hɔn bɛfam ho. Sɛ edwen dɛ wo nana kansowa no nua basia ewie w’ebusua ananakan nyina a, meserɛ hwehwɛ wo kɛsen na wo kɛsen ne kɛsen. Fa w’ebusua atseasefo nkaadze ebusua edzin kã ɔpepepem 10 edzin nhwehwɛe a FamilySearch wɔ no sesei wɔ ne online mboano dze no na fi ankorankor ɔpepepem 1.3 dze no wɔ ne Family Tree no ho.7

Mfonyin
Dua a ɔtse ase a ɔwɔ ndwow na nkorbata horow.

Serɛ anyɛnkofo anaa ebusua dɛ wɔndrɔ dua a ɔtse ase. Dɛ mbrɛ President Russell M. Nelson kyerɛkyerɛ no ndua a wɔtse ase no wɔ ndwow na nkorbata.8 Sɛ eyɛ wo mbasantsen a odzi kan anaa otsĩa du o, fa ndeda dze toa ɔkyena dze do. Fa w’atseasefo ebusua dua no toatoa ndwow na nkorbata no do.9

Asɛmbisa no, “Ifi hen?’’ bisa ebusua, awooe bea, na kurow anaa wo nkyir. Wiadze nyina no, hɛn mu ɔha nkyekyɛmu 25 hwehwɛ hɛn nkyir kɔ China, ɔha mu nkyekyɛmu 23 kɔ India, ɔha mu nkyekyɛmu 17 kɔ Asia n’afã na Pacific mbea bi, ɔha mu nkyekyɛmu 18 kɔ Europe, ɔha mu nkyekyɛmu 10 kɔ Ebibiman mu, ɔha mu nkyekyɛmu 7 kɔ America mantɔw mu.18

Asɛmbisa no dɛ, “Ifi hen fa?’’ san so to nsa frɛ hɛn dɛ yɛnhwehwɛ hɛn awoosu krɔnkrɔn na sunsum mu botae wɔ abrabɔ mu.

Hɛn Mu Kor Biara wɔ Asɛm Kã.

Ebusua bi a minyim dze mbasantsen enum ebusua toatoaa do ber a wɔkɔɔr hɔn fie dadaw mu wɔ Winnipeg, Canada. Hɔ no nanabanyin no kãe kyerɛɛ ne nana mbanyinmba da no a asɛmpasomafo beenu bi (ɔfrɛɛ hɔn abɔfo a wofi sor) dze Jesus Christ n’asɛmpa a wɔdze asanananmu no brɛɛ no, dze sakyer hɔn ebusua afebɔɔ ho asɛm.

Enã bi a minyim no too nsa frɛɛ ne mba na hɔn kɛsenfo dɛ wɔmbebisa hɔn nana kansowa no hɔn mbafober mu nsɛm. Nana Kansowa ne nduadua na abrabɔ mu adzesũadze no ayɛ ebusua buukuu a ɔsom bo a ɔakã mbasantsen anan abɔ mu.

Aberantsɛba bi a minyim roboaboa “Egya journal’’ bi ano. Mfe pii abasen kɔ no, kaar bi bɔɔ n’egya na okum no. Afei, obohu n’egya no, aberantsɛba ɔkokodurfo yi dze n’egya ne mbafober mu nkaadze na nsɛm a ofi ebusua na anyɛnkofo hɔ no resie yie.

Sɛ wobisa bea a abrabɔ mu mfaso fi ba a, nkorɔfo dodow dze ebusua dzi kan.11 Ebusua atseasefo na hɔn a woewuwu kã iyi ho. Nokwar, sɛ yewu a, yenngyae dɛ yɛtsena ase. Yɛkɔ do tsena ase wɔ ntwamutam n’afã no ho.

Wɔda ho tse ase ankasa no, hɛn ewuakɔr fata dɛ yɛkaa hɔn.12 Yɛnam hɛn anomunsɛm abakɔsɛm, ebusua nkyerɛwee na ebusua nsɛm, nkaadze ahorow anaa nkaa mbeambea, na afahyɛ a wɔdze mfonyin yɛ, edziban anaa ndzɛmba a wɔkaa hɛn hɛn adɔfo do dze kaa hɛn egyapadze.

Dwen bea a itse ho—ana ɔnnyɛ nwanwa mbrɛ wo man na wo sɔn mu si kaa ewuakɔr, ebusua na binom a wɔsomee na wɔdze hɔnho bɔɔ afɔr na wodzi hɔn nyi a? Mfatoho, wɔ awɔw buber nkaa wɔ South Molton, Devonshire, England no, Emi na Akyerɛbaa Gong pɛɛ hwehwɛɛ asɔr kakraba na sɔn no a hɛn Bawden mbasantsen ebusua tsenae no. Yedzi hɛn ewuakɔr nyi ber a yɛnam temple na ebusua abakɔsɛm edwuma do bue ɔsor13 na ber a yɛabɛyɛ hɛn mbasantsen14 nkɔnsɔnkɔnsɔn no ntoado.15

Mber yi mu a yɛyɛ “m’apɛdze no,’’ ekuwekuw nya mfaso sɛ mbasantsen nam akwanhorow toatoa do a. Yehia mboa ma yeenyin na yɛakɔ kan—nkitahodzi apapa, ɔsom a ɔyɛ mfaso, abrabɔ pa a ɔtra dza ɔba social media do a ɔresen kɔ.

Yɛreka hɛn ewuakɔr ho no botum asesã hɛn abrabɔ wɔ ahobow akwanhorow mu. Fi hɔn nsɔhwɛ na konyimdzi mu no, yenya gyedzi na ahoɔdzen.16 Fi hɔn dɔ na afɔrbɔ horow mu no, yesũa dze bɔn kyɛ na yɛkɔ kan. Hɛn mba hyɛ dzen. Yenya bambɔ na tum. Yɛnye hɛn ewuakɔr hɔn nkitahodzi ma ebusua nkabɔmu, ndaase, anwanwadze tu mpon. Nkitahodzi a ɔtse dɛm no botum dze mboa efi ntwamutam n’afã no ho aba.

Tse dɛ ma enyigye ba ebusua ebusua mu no, dɛmara so na awerɛhow botum aba. Nyimpa biara nnyi hɔ a odzi mu, ebusua biara so nnyi hɔ dɛm. Sɛ hɔn a ɔwɔ dɛ wɔdɔ, wɔtsetse, na wɔbɔ hɛn ho ban pow dɛ wɔbɛyɛ a, yɛtse nkã dɛ woegyaa hɛn, wɔahaw hɛn, yedzi yaw. Ebusua botum abɛyɛ abon pan. Naaso, yɛdze ɔsor no mboa no, yebotum abɛtse hɛn ebusua ase na yɛama asomdwee aba hɛn ntamu.17

Ɔtɔfabi a enyimpi si a onnhinhin wɔ ebusua nkitahodzi a otsim no boa hɛn ma yɛyɛ ndzɛmba a ɔyɛ dzen. Tsebea bi mu no, sɔn no bɛyɛ ebusua. Akataasia nwanwanyi bi a n’ebusua wɔ ɔhaw mu no na wotuu ntaataado hun Asɔr ebusua adɔfo wɔ bea biara a nna ɔwɔ dze nyaa nkuranhyɛ na onya ahomka. Bɔgya na ebusua nhwɛdo nya nhyɛdo na ɔnnkyerɛ nyia a yɛbɛyɛ.

Nyankopɔn pɛ dɛ hɛn ebusua ebusua nya enyigye na ɔyɛ afebɔɔ. Afebɔɔ yɛ tsentsenntsen dodow sɛ yɛamma obiara n’enyi anngye a. Enyigye yɛ etsia sɛ nkitahodzi a ɔsom bo do twa wɔ abrabɔ yi mu a. Ɔnam ahyɛmudzi horow krɔnkrɔn do no, Jesus Christ dze No dɔ, tum, na adom ma dɛ ɔnsakyer hɛn18 na ɔnsã hɛn nkitahodzi yarba. Ahofama temple ɔsom ma adɔfo no ma hɛn Agyenkwa no Werdam no yɛ nokwar ma hɔn na hɛn. Hɛnho atsew no, yebotum asan akɔ fie akɔ Nyankopɔn n’enyim dɛ ebusua ebusua a yɛbɔ mu mfesantsen.19

Hɛn mu kor biara n’asɛm kã yɛ akwantu a ɔda ho rokɔ do, ber a yepue do, yɛwen, na yɛdze dza ɔbɛyɛ yie biara a ɔbor adwen do.

Nkɔnhyɛnyi Joseph Smith kãa dɛ, “Binom bɔdwen dɛ nkyerɛkyerɛ a yɛrekã ho asɛm yi yɛ asɛm fofor—tum a ɔkyerɛw anaadɛ ɔkyekyer wɔ asaase do na ɔkyekyer wɔ sor so.’’20 Dɛ mbrɛ yɛtse ase ekuwekuw wɔ ha yi dɛmara so na yebotum atsena onnyiewiei enyimnyam mu akã ho.21 Nokwar, “yɛnnkã [hɛn ebusuafo] ho a wonnkotum edzi mu; nna sɛ hɔn so wɔnnkã hɛn ho a yennkotum edzi mu,’’ ɔno nye, “nkabɔmu a odzi mu.’’22

Ebɛnadze na yebotum ayɛ sesei?

Odzi kan, susu wo mfonyin dɛ ɔhyerɛɛn wɔ enyim na ekyir wɔ mfesantsen nhwehwɛ ebien ntamu. Kwan kor dze, hwɛ woho dɛ eyɛ basiaba, nana basiaba, nanasum basiaba; kwan kor so no, yerɛw w’ano kyerɛ woho dɛ eyɛ nã kumbaa, enã, nanabasia. Mbrɛ mber si sen ntsɛntsɛm! Mber na dzibew biara mu no, hwɛ nyia a ɔkã wo ho. Boaboa hɔn mfonyin, na hɔn nsɛm kã horow ano; ma hɔn ho nkaadze nyɛ nokwar. Kyerɛw hɔn edzin, sũahu horow, nda etsitsir. Wɔyɛ w’ebusua—ebusua a ewɔ na ebusua a epɛ.

Sɛ eyɛ temple ayɛdze ma ebsuafo a, “Sunsum Krɔnkrɔn no a ɔda edzi dɛ Elijah no sunsum, no gye dase wɔ ebusua n’awoosu krɔnkrɔn no ho no,’’23 bɛkã w’egyanom, enãnom, na mba hɔn akoma abɔmu wɔ ɔdɔ mu.24

Otsĩa ebien, ma ebusua abakɔsɛm enyikadze nyɛ enyidahɔ na mpofirmu. Frɛ wo nanabasia. Hwɛ dɛm abodomaba fofor n’enyiwa mu ara yie. Nya mber—hwehwɛ mfesantsen— wɔ w’akwantu ne fã biara mu. Sũa na fa ndaase na nokwardzi gye w’ebusua egyapadze to mu. Hyɛ ndzɛmba apapa ho fa na, beebi a ohia no, ahobrɛadze mu ara yɛ biribiara a ɔbɛyɛ yie dɛ nnkɛma dza ɔnnyɛ no atoa do. Ma ndzɛmba apapa nhyɛ ase mfi wo hɔ.

Otsĩa ebiasa, kɔ FamilySearch.org. Download mobile app horow a ɔwɔ hɔ no. Wonntua ho bo na ɔyɛ enyigye. Hwehwɛ, toa do, kã ho. Hwɛ mbrɛ isi nye nkorɔfo bɔ ebusua wɔ dan mu hɔ, mbrɛ osi yɛ mberɛw na mfaso wɔ ho dɛ edze edzin bɛkã w’ebusua dua ho, dɛ ebohu na ehyira wo ndwow na nkorbata horow.

Otsĩa anan, boa ma ebusua ebusua nka mbɔmu afebɔɔ. Kaa ɔsor ne nyimpa dɔm asorɔtow. Beberebe wɔ hɔ wɔ ntwamutam n’afã no ho kyɛn wɔwɔ afã ha. Mber a temple pii rebɛn hɛn no, meserɛ dɛ yɛma hɔn a wɔrotweɔn temple ayɛdze horow no kwan ma wɔngye.

Easter anohoba na aber nyina nye dɛ, ɔnam Jesus Christ no mu na no do no, yebotum abɛyɛ hɛn nsɛm kã papaapa, na hɛn ebusua ebusua botum ayɛ afebɔɔ na hɔn enyi agye. Hɛn mbasantsen nyina mu no, Jesus Christ sã akoma a oebubu no yarba, ɔgye ndɔmmum, hɔn a woepirapira hɔn no ogyaa hɔn.25 Ahyɛmu a yɛnye Nyankopɔn na hɛn mu kor biara edzi no26 ka ho dɛ yenyim dɛ hɛn sunsum na nyimpadua no bɛka abɔmu wɔ wusoɛr na hɛn nkitahodzi a ɔsom bo dodow no dze enyigye ne mãhyɛ botum akɔ do wɔ owu ekyir.27

Hɛn mu kor biara wɔ asɛm kã. Bra bɔhwehwɛ wo dze. Bra bohu wo ndze, wo ndwom, wo koryɛ wɔ No mu. Iyi nye botae ankasa a Nyankopɔn dze bɔɔ ɔsor na asaase na ohun dɛ woye.28

Yi Nyankopɔn n’enyigye nhyehyɛɛ ayew, Jesus no werdambɔ, nsanananmu a ɔrokɔdo wɔ N’asɛmpa na Asɔr mu. Meserɛ bra na bohu w’ebusua, wo mbasantsen nyina, na fa hɔn bra fie. Jesus Christ ne dzin krɔnkrɔn no mu, amen.

Nsɛnsin

  1. “My Heavenly Father Loves Me,” Children’s Songbook, 228.

  2. 2 Nephi 2:25.

  3. Hwɛ Ɔsɛnkafo 3:1.

  4. Based on United Nations Secretariat, The World at Six Billion (1999), 5, table 1; “World Population by Year,” Worldometer, worldometers.info.

  5. Wɔayɛ piinara adom dɛ wonya awofo a ɔnnyɛ hɔnankasa na wɔwoo hɔn, naaso ɔnam ɔdɔ na abanyɛn na nsɔwano krɔnkrɔn ahyɛmudzi horow do aka hɔn abɔmu dɛ ebusua.

  6. Mekyerɛ m’enyisɔ ma hɔn a wɔrekyerɛ akwanhorow dze rehyehyɛ ebusua edzin beberebe rehyɛ ebusua ndua mu.

  7. Afe 2021 mu no, edzin ɔpepe 99 na wɔdze kãa amansuon ebusua ndua ho. Na ɔnnkyɛree no, digitization wiee microfilm rolls ɔpepe 2.4 a bɛyɛ edzin ɔpepepem 37 wɔ mu (nsido binom kã ho). Afei wobotum esiesie ankorankor edzin nkyerɛwee yinom ma wɔahwehwɛ, woehu, na wɔdze akã adasa ebusua dua ho.

  8. Hwɛ Russell M. Nelson, “Roots and Branches,” Liahona, Esusow Aketseaba 2004, 27–29.

  9. Nokwar, sɛ yɛhwehwɛ, na yesi hɛn atseasefo ebusua dua no a, meserɛ ma kokoa mu enyidzi ma ebusuafo ahofamafo atseasefo na ewufo a wɔdze hɔnho hyɛ mu no nka pɛpɛɛpɛ.

  10. David Quimette extrapolated these numbers, based on Angus Maddison, The World Economy: A Millennial Perspective (2001), 241, table B-10.

  11. Hwɛ Laura Silver, and others, “What Makes Life Meaningful? Views From 17 Advanced Economies,” Pew Research Center, Ɔberɛfɛw 18, 2021, pewresearch.org.

  12. 1 Nephi 9:5; 1 Nephi 19:3; Mormon ne Nsɛm1:6–7; na Alma 37:2 kã eresie nkyerɛwee na erekaa “ama nyansa botae bi,’’ ho asɛm a wɔdze behyira ndaamba mbasantsen ka ho.

  13. Hwɛ Russell M. Nelson and Wendy W. Nelson, “Open the Heavens through Temple and Family History Work,” Ensign, Ɔbɛsɛ 2017, 34–39; Liahona, Ɔbɛsɛ 2017, 14–19; san so hwɛ “RootsTech Family Discovery Day—Opening Session 2017” (video), ChurchofJesusChrist.org.

  14. Hwɛ Nkyerɛkyerɛ na Ahyɛmudzi 128:18.

  15. Hwɛ Gordon B. Hinckley, “Keep the Chain Unbroken” (Brigham Young University devotional, Ɔberɛfɛw 30, 1999), speeches.byu.edu. President Hinckley is also quoted in David A. Bednar, “A Welding Link” (worldwide devotional for young adults, Fankwa 10, 2017), broadcasts.ChurchofJesusChrist.org.

  16. Mfatoho, hɛn ebusua mu no, Henry Bawden, ofi Devonshire, England, waar Sarah Howard, a ɔnye n’ebusua tui kɔɔr beebi ber a wɔdɔɔm Asɔr n’ekyir no. Ber a nna Sarah yɛ akataasia wɔ st. Louis no, n’egya, ne maame, na enuanum beenum wui. Henry na Sarah nyaa mba 10. Sarah sanee so tsetsee Henry ne yer a odzi kan Ann Ireland a nna oewu ne mba beesia. Sarah sanee so yɛɛ enã ma nanambasiamba nkakramba beenu ber a (Sarah) n’asew basia fii mu. Abrabɔ mu nsɔhwɛ pii mmfa ho no, nna Sarah tsew n’enyim, ɔwɔ ahomka, ɔwɔ ayamuhyehye, na nokwar ɔyɛ edwuma dzen ankasa. Nna ahomka mu ara wonyim no dɛ “Little Grandma.’’

  17. Dɛ mbrɛ ɔbɛyɛ dzen biara no, sɛ yɛdze Christ ne mboa dze hɛnankasa hɛn bɔn kyɛ hɛnho na obiara ne dze a, yɛbɛyɛ “Nyankopɔn ne mba’’ (Matthew 5:9).

  18. Hwɛ, mfatoho, Mosiah 3:19.

  19. Hwɛ “Ebusua No: Dawurbɔ ma Wiadze,’’ ChurchofJesusChrist.org

  20. Nkyerɛkyerɛ na Ahyɛmudzi 128:9.

  21. Hwɛ Nkyerɛkyerɛ na Ahyɛmudzi 130:2.

  22. Nkyerɛkyerɛ na Ahyɛmudzi 128:18.

  23. Russell M. Nelson, “A New Harvest Time,” Ensign, Esusɔw Aketseaba 1998, 34; san so hwɛ Russell M. Nelson and Wendy W. Nelson, “Open the Heavens through Temple and Family History Work,” 16–18.

  24. Hwɛ Mosiah 18:21.

  25. Hwɛ Luke 4:18.

  26. I am told the Hebrew word for family—mishpachah—comes from a Hebrew root word (shaphahh) meaning “to join or bind together.” Every role within the family is designed to strengthen family bonds.

  27. Hwɛ Nkyerɛkyerɛ na Ahyɛmudzi 88:15–16, 34; 93:33; 138:17.

  28. Hwɛ Genesis 1:4, 31.