Tumunun Ach Chunapen Annuk mi Emwen Seni Kot
Ach nuku non kokkot seni nang a ngeni Aramas mi Pin non Fansoun Soponon eu wis mi fokkun auchea ar repwe komochuno me tumunu ewe Chunapen Annuk an United States me ekkewe nongonongen annuk.
Non ei fansoun osukosuk, Ua mefi ai upwe kapas usun pesepesen ewe Chunapen Annuk non United States. Ei Chunapen Annuk a fokkun auchea ngeni chiechiach kewe chon United States, nge pwan eu uruon chunapen annuk non unusen fonufan.
I.
Ew chunapen annuk a ew nongonongen ewe muun kaformen. A awora kokotun me koukun mettoch fan nemenien pochokunen ewe muu. Ewe Chunapen Annuk an United States a minen nom mi maketiw non ewe chunapen annuk ikenai. Ikamo nepoputan ewe ra enenia non ekkewe kukkunun fonu, a pwan itefouno non unusen fonufan unus. Ikenai, eu me eu muu tiwenon chok ekkewe unungat mi wor ar chunapen annuk mi kapacheta.1
Ren ekkei wewe use kapas ren eu me nein ekkewe mwichen utut ika ese nifinifin ren pwan ekkoch mwicheich. Upwe kapas won an United States Chunapen Annuk, ekkewe ua kaeo non a nap seni 60 ier. Upwe kapas won met ua sinei ai ua emon chon angang ngeni ewe meinapen soukapung ren ewe Supreme Court an United States. Upwe kapas usun ai we angang non 15 ier non sukunen annuk, me 3½ ier ua meinapen soukapung non ewe Supreme Court non Utah. Akauchean, Upwe kapas seni 37 ierin ai emon aposel noun Jises Kraist, wisei ua kaeo wewen ren ewe Chunapen Annuk mi mwirino an United States ngeni ewe angang fan iten An we mwichefen mi niwinsefanito.
Ewe Chunapen Annuk an United States amen auchea pokiten Kot a pwarata pwe A “auweta” ei “ren ewe pung me tumunun futuk meinisin” (Doctrine and Covenants 101:77; pwan nengeni verse 80). Ina popun ei chunapen annuk a ew auchea ngeni Ewe Mwichefenin Jises Kraist ren Aramas mi Pin non Fansoun Soponon non unusen fonufan. Meni nein ika ifa usun ar repwe aea ekkewe nongonong non ekkoch ekkewe muu non fonufan a namot repwe finata.
Met an Kot popun an auweta ewe Chunapen Annuk non United States? Sia tongeni kuna non ewe annukun pungun finata. Non ewe akaewin fansoun niwinsefaniton Mwichefen, ekkewe chon ewe mwichefen me non western fonu ra riafou non monomon me nini nein aramas. Ekkoch ei fiis pokiten ren ar u ngeni ewe mokutukutun slave an aramas mi fis me nom non United States. Non ekkei weiresin kokot a fis, Kot a pwarata ngeni ewe Soufos Joseph Smith ewe ennet esemuch usun An kewe annuk.
Kot a ngeni Noun semirit ar pungun finata—ewe manamanen finata me fori. Ewe akaewin mwasangasangen niwin ren angei non ena finata pwe sipwe angei unusen ach pungun finata an emon aramas ne finata me fori anongonong won met a mochen. Iwe, ewe pwarata a awewei, emon me emon aramas repwe pusin en me angei pungun ar tipis non ewe fansoun kapung (Doctrine and Covenants 101:78. Nge nengeni, ewe Samon a pwarata, ese pung pwe emon aramas epwe nom non kanopus emon ngeni emon (Doctrine and Covenants 101:79). Ei mi fat wewen pwe slave ren aramas ese pung. Me usun chok ren ei nongonong mi nono, ese pung pwe aramas esap or ar mongungu fan asengesin nour souemwen ika fen ren foritan ar kewe annuk.
II.
Sia nuku pwe ewe Chunapen Annuk an United States a eu emwen seni nang esapw wewen pwe aninisin pwarata a pwarata iteiten kapas me foufoun kapas, usun ewe tetenin nampa an ekkewe ra tupu seni eu me eu state ika ren ierin ren emon me emon.2 Ewe Chunapen Annuk esemo “eu unusochun taropwen kapas,” Preseten J. Reuben Clark a apasa. “Non eu wewe,a awewei,” “sia nuku pwe epwe chok marino me wateno an epwe tongeni aora aninis ren ew fonufan mi chok mwitir non mokutun.” 3 Ren awewe, ewe aninisin ekesiwinin annuk a fen oturano ren pekin slave me a ngeni fefin ar pung ar repwe utut. Ngo, sise kuna emwenin nang an epwe nom iteitan non pungunon ar akkot seni Imwen Kapung(Supreme Court) ren awewen ewe Chunapen Annuk.
Ua nuku an United States ewe Chunapen Annuk a masoweni nimu nongonong mi emwen seni Nang.4
Ewin ewe nongonong an ewe muu pochokun ekkewe aramas. Non ew fansoun nupwen an ekkewe tekian aramas ra ekieki pwe ar manamanen pochokun repwe wisen chon masta neni meinisin ra ekieki pwe ei sokkun mokutukut nge a feito seni nang an aworato an king kewe pung ika seni pochokun sonfiu, ewe pochokun a no ngeni ekkewe aramas ew fansoun mi watte siwin. Philosopher ir chon anisata ei, nge ewe Chunapen Annuk an United States ewe ra akaewin ne fori. Ewe manemanen pochokun a nom won ekkewe aramas a esap wewen pwe ekkewe chon nini ika ekkoch mwichen aramas repwe tongeni ar repwe ungeni ika pochokun ngeni mokutun muu. Ewe Chunapen Annuk (Constitution) a auweta ewe nongonongen annuk mi or muun finata, ikewe ie aramas ra tongeni sotuni ar pochokun seni nour kewe chon anisi.
Oruen nongonong ewe kinikinin pochokun mi kefin nefinen ekkewe muu me sopw me ekkewe states. Non ach pungun federal, ei nongonong ese fifis me nom akan fan ekkoch siwin seni ekkoch pung a for sefan mi mwirino, usun chok ekkewe mi ataieno slave me anapono pungun utut an ekkewe fefin, ua kapas usun iwe ekiseno. Watenon, ewe Chunapen Annuk an United States a ouku ewe muun national repwe aea ar kewe pochokun ra fori ika angei, me a isois meinisin pochokunen ekkoch muu “ngeni ar pwisin State, ika ngeni aramas.”5
Pwan eu murinon nongonong ren ewe kaimufesenin pochokun. Ukkukun nuseni ipuku ier me mwen ach ewe 1787 Maken Chunapen Annukun Mwich, ekkewe chon English Parliament ra akkomwen anganga ewe imufesenin an chon fori annuk me chon nemenem mi tekia nupwen ra asosono ekkoch pekin pochokun seni ewe king. Ewe ekiek mwirinon non ewe mwichen Merika convention ren ar repwe kinifeseni en me pusin won an executive, legislative, me judicial non pwisin ar pochokun pwe ekkei unungat kinikin repwe aninis fengen nefiner.
Aruanun nongonong mi mwirino ei ren non ewe pinukun auchean pwonen tufich sen ewe pung ren emon me emon me ekkoch kauk non mumutan kafomenin muun non ewe Bill of Rights, a feito seni ekkewe annuk mi forsefan a fis nupwen chok unungat ier mwirin ewe Chunapen Annuk a poputa. Eu Pungun Annuk ese minefo. Iei, ewe ekiek me non ewe kokkot ren ossosen aean ekkewe nongonong a fis seni non England, poputa ren ewe Magna Carta. Ekkewe ra makei ewe Chunapen Annuk ra sinei ekkei pokiten ekkoch ekkewe taropwen pung minne a ngenir ewe pung ren ekkewe neni ar uta a fen pwonei.
Ika pwe ese wor Pungun Annuk, Chon Merika resap onomu ewe Niwinsefaniton ewe Kapas Allim, ewe a keran chok fis non unungat kinikinik engon ierin fansoun mwirin an fis. Mi wor an nang kokkot non ewe pukutan taropwen kapas pwe esapw wor tesin mwichefen ren ekkewe ofesin muu ika mwich,6 nge ekkewe kapachenongen pungun pusin finata ren mwichefen me kaworen ewe pwon non ewe Aewin Ekesiwin a fen auchea. Sia pwan kuna an nang kokot non ewe Aewin Ekesiwin ren an emon pungun kapas me fori pungun an mak non asepwan me non ewe tumunun emon me emon non pwan ekkewe taropwen ekesiwin, usun ren niwinin puratiw annukun tipis.
Enimuwan me saingonon, Uwa kuna an nang kokot non ewe auchean popun ren unusen ewe Chunapen Annuk. Sipwe emwen seni annuk me esap seni ekkoch aramas, me ach nikitu a no ngeni ewe Chunapen Annuk me nongonongun kewe me foforun, esap ngeni chon angangen non ofes. Non ei napanap, meinisin aramas repwe chok nonnopok mwen mesen annuk. Ekkei nongonong ra eppeti ekkewe mi wate manamanen wiser ar repwe ir ichok repwe nemenem minne ra angawano muu non ekkoch neni. Ra pwan wewen pwe ese wor me nein ekkewe unungat kinikin non kafomen repwe nemenem pochokun seni ekkewe pwan ekkoch kinikin ika fen pwan eppeti ekkewe ekkoch ar fori ar angang ne tumunu ar kewe angangen chunapen annuk ar repwe tumunu fengenir.
III.
Nge ren mo kewe nongonong mi fiti seni nang an United States ewe Chunapen Annuk, nupwen ra omokut seni ekkewe chon ir ese murinno ar mochen awosukosuka fan ekkoch ese ponueta. Akkauchean porausan forun annuk, usun ekkoch annukun kokkotun nefinen famini, ra fen angei seni ekkewe states seni ewe muun federal. Ewe taropwen Akkaewin Ekkesiwin a pwonei ren an emon pung ne kapas ngo fan ekkoch a fatengau seni ekkewe sokkun kapas sise sisinei. Ewe nongonongen imufesinin manamanen pochokun a fokkun chok wor ren mokutun me angangen eu kinikinin muu ika ekkewe manaman ese fisioch ngeni ekkoch.
Mi pwan wor ekkoch katta mine mi ekkisano ewe ningen nongonong an ewe Chunapen Annuk an United States. Auchean ewe Chunapen Annuk a kisino pokiten angangen siwini mokutun ngeni mokutukut mi fis iei pwe a ina ewe popunapan, nge esap ren ewe muun finata me muun kofemenin-aramas. Ewe mumuta ren ewe Chunapen Annuk a kisino auchean nupwen ekkewe ra sa ngeni ika chon anganga rese rongesich ngeni ekkewe nongonong. Ewe auchean me echim ren ewe Chunapen Annuk a kisino seni ekkewe ra koko ngeni usun eu tesin nukuchar ika ar nounou pwe ew chok fosen mak non kinikinin wiser, nap seni ewe aean mi fokun tekia pwe ew mettoch epwe mutata me aoara koukun ewe mumuta an kafomen.
IV.
Ach nuku non emwen seni nang a ngeni Aramas mi Pin non Fansoun Soponon eu wis mi fokkun auchea ar repwe komochuno me tumunu ewe Chunapen Annuk an United States me nongonongen chunapen annuk ian sia nonom ia. Sipwe epinukunuku non ewe Samon me pwapwaiti met epwe fis non ei fonu ren fansoun mwach.
Pwan met Aramas mi Pin non Fansoun Soponon repwe fori? Sipwe pwan iotek ngeni ewe Samon epwe emweni kich me efiochu fonu meinisin me nour souemwen. Iei kinikinin ach we nongonongun achifouwa. Ach sipwe nom fan nemenien presitent ika souemwen7 ewer ngo esap fori met epwe angawano an emon me emon annuk ika kokkot. Mi fokun auchea ach sipwe foforoch me watiw kinamwe non ewe angangen chunapen annuk me annuk mi torikich. Non ekkoch osukosuk, sipwe kuta ekichu me tipeeu.
Mi pwan wor ekkoch fofor ena mi or kinikinin ne asepata ewe Chunapen Annuk mi emwen seni Nang. Sipwe kaeo me foos fan itan ekkewe nongonong ewe Chunapen Annuk mi emwen seni Nang. Sipwe kutta me anisi aramas mi mirit me murinno kewe repwe anisi ekkana nongonong non ar mokutukut nein aramasen muun.8 Sipwe fokun aramasen muun mi mirit ekkewe mi chok anganga ar mokutukut mi mwirino non pekin muun.
Non United States me ekkewe ekkoch neni, mokutun muu a pwa aean nupwen sia sa ngeni wis (ekkewe sia apochokuna), ren ach utut, ach aninis ren moni, ach sia fiti me aninis non angangen sa ngeni wis non muun, me seni ach fifiti ne nengen fichi ekkewe wis, kinikin, me chon sa ngeni wis. Ren forochun, eu muu a namot an epwe wor an ekkei meinisin, nge ren emon mi nikitu ese namot epwe awora meinisin.
A chommong osukosuken muu, me ese wor och mwicheich, ese wor ew kokkot, ika ese wor chon sa ngeni wis epwe tongeni apwapwai meinisin an emon me emon mochen. Emon me emon chon ewe fonu epwe ekieki menni kewe mettoch ra kon auchea ngeni atewe ika neminewe non ese nifinifin fansoun. Iwe, memper repwe kuta tipachem seni nang ren repwe anganga ne nikitatiw mwirinon ar fofor anongonong won met ra akaewin finata. Ei foforun esap mecheres. Meni epwe fis ewe siwini noum kewe chon mwicheichen chon utut ika chon sa ngeni wis, me mo fen pwan fansoun utut me utut.
Ren ei pungun fofor a fori met ekkewe chon utut ar repwe anisata ekkewe chon sa ngeni wis ika mwicheichen chon utut ika ekkewe mwicheich minne esap tipeew ngeni.9 Iei eu pwopwun sia aiti nouch kewe memper repwe kauno ne ekiekin apungu emon me neir non kokotun muu. Sisapw tongeni wau ach pochokunen fos pwe emon mi nikitu chon Aramas mi Pin non Fansoun Soponon ese tongeni fiti wesen eu kinikin chochon ewe mwichen utut ika uti ewe emon chon sa ngeni wis. Sia aitir ekkewe nongonong mi pung me nikitano nouch kewe memper repwe fini ifa usun ar repwe akomwa me aea ekkewe nongonong non ekkewe mettoch mi fifis non fansoun me fansoun. Sia pwan pesei, me tingor ngeni nouch kewe souemwen repwe pesei, pwe ekkewe pungun finata ren ututun muu me ekkewe pekin utut ika kampein fan itan resapw fosun non ese nifinifin mwicheichen Mwichefen.
Ewe Mwichefenin Jises Kraist ren Aramas mi Pin non Fansoun Soponon epwe, ewer, aea ewe pung ren anisi ika eppeti ekkoch foforun pungun muu ena kich mi nuku pwe epwe osukosuka ewe pung an mwichefel ika ewe auchean met mi namot ngeni ekkewe mwicheichen kokotun Mwichefen.
Ua pwarata ewe mwirino seni nang ren ewe Chunapen Annuk an United States me iotek pwe sipwe esina ewe Chon Nang ewe a anisi kich epwe chok tumunu me anisi an kewe waten nongonong. Non iten Jises Kraist, amen.