Seminelí mo e ʻInisititiutí
Lēsoni 27: Ngaahi Fakatokanga Fakaepalōfita Fekauʻaki mo e Fāmilí


Lēsoni 27

Ngaahi Fakatokanga Fakaepalōfita Fekauʻaki mo e Fāmilí

Talateú

Kuo toe fakatokanga mai ʻa e kau palōfita ʻo onopōní “ʻe hanga ʻe he movetevete ʻo e fāmilí ʻo ʻomi ki he kakai fakatāutahá, tukui koló, mo e ngaahi puleʻangá ʻa e ngaahi fakamamahi naʻe kikiteʻi ʻe he kau palōfita ʻo e kuonga muʻá mo onopōní” (“Ko e Fāmilí: Ko ha Fanongonongo ki Māmani,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2010, 129). ʻOku fakamamafaʻi ʻe he lēsoni ko ʻení ʻe maluʻi e ngaahi fāmilí ʻo kapau te nau talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá. ʻOku talaʻofa mai ha mālohi fakalaumālie ke tokoniʻi e mātuʻa angatonú ʻi hono ʻohake ʻenau fānaú ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí.

Laukonga Puipuituʻá

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

2 Tīmote 3:1–7, 13

ʻE hoko mai ʻa e ngaahi nunuʻá ʻi he taimi ʻoku ʻikai tokangaʻi ai ʻa e fāmilí

Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke nau vahevahe ha ngaahi sīpinga ʻo e ngaahi tūkunga pe ngaahi feituʻu ʻa ia ʻe ʻamanaki atu ai ha taha ke sio ki ha ngaahi fakatokanga kuo fakapipiki (ʻe lava ke kau ʻi he ngaahi sīpingá ʻa e ngaahi maama fakaʻilonga halá, ngaahi hina faitoʻó, pe ngaahi nāunau faʻoʻanga meʻa ʻoku fakatuʻutāmakí.)

  • Ko e hā ha ngaahi nunuʻa ʻe ala hoko ʻi he taʻetokanga ki he ngaahi fakatokanga ko ʻení?

  • Ko e hā ha ngaahi fakatokanga kuo fai mai ʻe he kau palōfitá fekauʻaki mo e ngaahi fakatuʻutāmaki fakatuʻasino mo fakalaumālie ʻi hotau kuongá ni?

Kole ki ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e 2 Tīmote 3:1–7 mo e 13 lolotonga ia ʻoku kumi ʻe he kalasí ʻa e ngaahi fakatuʻutāmaki ʻoku fakatokanga mai ʻa e ʻAposetolo ko Paulá ʻe hoko ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí.

  • Ko e fē ʻi he ngaahi fakatuʻutāmaki ʻoku fakamatalaʻi ʻe Paulá kuó ke mamata pe fanongo kau ki aí?

  • Ko e hā ha ngaahi ola ʻe ala fakahoko ʻe he ngaahi fakatuʻutāmaki ko ʻení ki he niʻihi fakafoʻituituí, nofo-malí mo e fāmilí?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau e fakamatala ko ʻeni ʻa ʻEletā Lōpeti D. Heili ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá. Fakaafeʻi e kalasí ke nau fakafanongo ki he ngaahi ʻuhinga ʻoku fuʻu tokanga ai ʻa Sētane ki hono fakaʻauha ʻo e ngaahi fāmilí.

ʻĪmisi
Elder Robert D. Hales

“Koeʻuhí ko e mahuʻinga ʻo e fāmilí ki he palani taʻengata ʻo e fiefiá, ʻoku feinga mālohi ai ʻa Sētane ke fakaʻauha ʻa e toputapu ʻo e fāmilí, tuku hifo e mahuʻinga ʻo e fatongia ʻo e houʻeiki tangata mo fafiné, poupouʻi ʻa e taʻe angamaʻá mo hono maumauʻi ʻo e toputapu ʻo e fono ʻo e angamaʻá, pea ke fakalotosiʻi ʻa e mātuʻá mei hono fokotuʻu ke kau hono fāʻeleʻi mo ohi hake ʻo e fānaú ko e taha ʻo e ngaahi meʻa māʻolunga taha ke fakamuʻomuʻá.

“ʻI he mahuʻinga fau ʻa e ʻiuniti ʻo e fāmilí ki he palani ʻo e fakamoʻuí, kuo fakahā ʻe he ʻOtuá ha fakatokanga … ʻe hanga ʻe he movetevete ʻo e fāmilí ʻo ʻomi ki he kakai fakatāutahá, tukui koló mo e ngaahi puleʻangá ʻa e ngaahi fakamamahi naʻe kikiteʻi ʻe he kau palōfita ʻi he kuonga muʻá mo onopōní” (“The Eternal Family,” Ensign, Nov. 1996, 65).

Fakamamafaʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: “ʻOku mau toe fakatokanga atu ʻe hanga ʻe he movetevete ʻo e fāmilí ʻo ʻomi ki he kakai fakatāutahá, tukui koló mo e ngaahi puleʻangá ʻa e ngaahi fakamamahi naʻe kikiteʻi ʻe he kau palōfita ʻo e kuonga muʻá mo onopōní” (“Ko e Fāmilí: Ko ha Fanongonongo ki Māmani,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2010, 129). Fakamanatu ki he kau akó ʻoku maʻu ʻa e fakatokanga ko ʻení mei he fanongonongo ʻo e fāmilí.

Hiki e meʻa ko ʻení ʻi he palakipoé:

Fakamovetevete ʻo e fāmilí

Ngaahi nunuʻá

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki ha ngaahi fakamoʻoni ʻoku nau sio ki ai ki he hoko ʻa e “movetevete ʻo e fāmilí” ʻi he funga māmaní. (ʻE ala kau ai e ngaahi meʻa ko ʻení: tupu e vete malí, fakatōtamá, mo e ngaohikoviá; siʻisiʻi ange e malí pea siʻisiʻi ange e fānau ʻoku fāʻeleʻi mai ki he ngaahi hoa-malí; mo lahi ange e ngaahi fāmili ʻoku ʻikai sai e anga ʻenau feohí.) Kole ange ke nau hiki e ngaahi fakamoʻoni ʻi he palakipoé ʻi lalo he ʻuluʻi fakamatala “Movetevete ʻa e fāmilí.”

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki ha ngaahi sīpinga ʻo e ngaahi nunuʻa fakafoʻituituí mo e sosaietí ʻa ia ʻe lava ke hoko ko e tupu mei he movetevete ʻa e fāmilí. (ʻE ala kau ai e ngaahi meʻá ni: mole ʻa e Laumālié, mamahi mo e loto-mamahí, tupu e fai hiá, fai hia kei taʻu siʻí, pea mole e melino mo e faʻunga mālohi ʻi he sosaietí.) Kole ange ke nau hiki e ngaahi sīpingá ʻi he palakipoé ʻi lalo he ʻuluʻi fakamatala ko e “Ngaahi Nunuʻá.”

Hili ia pea fai ange ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā e founga ʻe tokoniʻi ai ʻe he talangofua ki he tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻi he fanongonongo ki he fāmilí ʻa e fakafoʻituituí, fāmilí, tukui koló mo e ngaahi puleʻangá ke fakaʻehiʻehi mei he ngaahi nunuʻa ko ʻení?

1 Nīfai 14:14–17; 22:16–17; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:22–28

ʻOku ʻi ai ʻa e ʻamanaki lelei ki he ngaahi fāmilí

Fakamatalaʻi ange ki he kau akó neongo ʻa e faiangahala ʻoku mafola ʻi māmani he ʻaho ní, ʻoku ʻikai tōmui ke fakamālohia e fāmilí. ʻE lava ke nau fai ha liliu ʻi honau fāmilí, uōtí pe koló mo e tukui koló. Fakamoʻoni ange ʻoku ʻi ai ha ʻamanaki lelei ki he niʻihi fakafoʻituituí mo e ngaahi fāmili ʻoku nau talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e ʻEikí.

Kole ki he kau akó ke lau fakalongolongo ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:22–28, ʻo kumi e meʻa te tau lava ʻo fai ke hao ai mei he tautea ʻa e ʻEikí pea mo e ngaahi nunuʻa ʻe hoko mai koeʻuhí ko e angahalá. (Fakamahinoʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e Saione ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ki he Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní mo hono kau mēmipá.) Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke fakaʻilongaʻi ʻe he kau akó e foʻi lea ko e kapau ʻi he taimi kotoa ʻoku ʻasi ai he ngaahi veesi ko ʻení. (Tokoni ke mahino ki he kau akó ko hono ʻiloʻi e fakamatala tupuʻanga-mo-e ola pe kapau/pea ko ha pōtoʻi ako folofola ia ʻoku ʻaonga.)

  • Te ke fakamatala fakanounouʻi fēfē ʻa e ngaahi veesi ko ʻení ʻi ha fakamatala mahinongofua ‘o e tefitoʻi moʻoní? (ʻOku totonu ke fakahaaʻi ʻe he tali ʻa e tokotaha akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau te tau talangofua ki he ngaahi fekaú kotoa, ʻe lava ke tau maʻu ha ngaahi tāpuaki maʻongoʻonga pea hao mei he tautea ʻa e ʻEikí.)

Lau ʻa e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Pulusi R. Makongikī (1915–85) ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
Elder Bruce R. McConkie

“ʻOku ʻikai ke tau pehē ʻe hao pea fakahaofi mo fakamoʻui ʻa e Kāingalotu kotoa pē mei he ʻaho ʻo e fakaʻauhá. Ka ʻoku tau pehē ʻoku ʻikai ha talaʻofa ʻo e malu pea ʻikai ha talaʻofa ʻo e maluʻí tukukehe pē ʻa kinautolu ʻoku ʻofa ʻi he ʻEikí pea ʻoku nau feinga ke fai ʻa e meʻa kotoa pē ʻokú Ne fekau maí. …

“Pea ko ia ai ʻoku mau hiki hake ʻa e leʻo ʻo e fakatokangá ʻo pehē: Tokanga; teuteu; sio pea mateuteu. ʻOku ʻikai ha maluʻi ʻi ha toe hala tukukehe pē ʻa e hala ʻo e talangofuá mo e uouangataha mo e māʻoniʻoní.

“He ʻoku folofola ʻa e ʻEikí: ʻE ʻalu atu ʻa e tautea ʻa e ʻEikí ʻi he pō pea ʻi he ʻaho, pea ʻe hanga ‘e hono ongoongo ʻo iá ʻo fakamamahiʻi ʻa e kakai kotoa pē; ʻio, ʻe ʻikai taʻofi ia kae ʻoua ke hāʻele mai ʻa e ʻEikí. …

“‘Ka neongo iá, ka ʻe hao ʻa Saione ʻo kapau te ne tokanga ke fai ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē ʻa ia kuó u fekau kiate ia’ [T&F 97:23, 25]” (“Stand Independent above All Other Creatures,” Ensign, May 1979, 93–94).

  • Ke tokoni fēfē ʻa e fakamatala ko ʻení ke fakaʻaiʻai ʻa e fāmilí ke talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e ʻEikí?

Fakamanatu ki he kau akó naʻe mamata ʻa Nīfai ʻi ha ngaahi meʻa-hā-mai ki he ngaahi ʻaho fakaʻosí. Naʻá ne mamata ʻi he ngaahi meʻa-hā-mai ko iá, ʻe maluʻi ʻa e kau māʻoniʻoní.

Kole ki he kau akó ke nau lau ʻa e 1 Nīfai 14:14–17 mo e 22:16–17, ʻo kumi ha ngaahi founga ʻe maluʻi ai ʻa e Kāingalotú. (Fakatokangaʻi ange: ʻOku fakamahinoʻi mai ʻe he ngaahi potufolofola ko ʻení e ngaahi kaveinga fakafolofola angamaheni ʻoku ʻomi ai ʻe he talangofuá ʻa e talaʻofa ʻo e maluʻi ʻa e ʻEikí. Kuo fakamamafaʻi ʻe ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻa e mahuʻinga ʻo e fekumi ki he “ngaahi fehokotaki, ngaahi sīpinga, mo e ngaahi kaveinga [fakafolofolá]” [“Ko ha Tānakiʻanga Vai ʻo e Mouí” (faeasaiti ʻa e Potungāue Ako ʻa e Siasí maʻá e kakai lalahi kei talavoú, 4 ʻo Fēpueli, 2007), 3, lds.org/media-library]. ʻOku angamaheni ʻaki pē ʻa e kaveinga pe sīpinga ko ʻení ʻi he Tohi ʻa Molomoná.)

  • ʻOku ʻoatu fēfē ʻe he ngaahi tohi ʻa Nīfaí ha ʻamanaki lelei kiate koe?

Lau ʻa e lea ko ʻeni naʻe fai ʻe ʻEletā Pulusi C. Poota ʻo e Kau Fitungofulú. Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakafanongo ki he ngaahi tāpuaki ʻe foaki ki he mātuʻa faivelengá ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí:

ʻĪmisi
Elder Bruce D. Porter

“Neongo pe ko e hā ʻe hoko ʻi he kahaʻú, kuo fakanofo ʻe he ʻOtuá ʻe ʻoange ki he ngaahi mātuʻá ʻi he kuonga ʻo e kakato ʻo e ngaahi kuongá ʻa e mālohi ke tokoni ke fakahaofi ʻenau fānaú mei he fakapoʻuli ʻoku ne ʻātakaiʻi kinautolú. ʻI he tafoki ʻa e loto ʻo e tamaí mo e faʻeé ki heʻena fānaú, mo e loto ʻo e fānaú ki heʻenau mātuʻá, ʻe faifai pea te tau fakamoʻoniʻi e tupu hake ʻo ha toʻu tangata kuo maʻa mo mateuteu ke feʻiloaki mo e Fakamoʻuí ʻi Heʻene hāʻele maí. ʻE ʻikai ngata e hoko ʻa e ikuna ʻa e puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní ko ha ikuna pē ʻa e Siasí ʻi heʻene hoko ko ha kautahá, ka ko ha ʻikuna ʻa ha toko lau mano ʻo ha ngaahi fāmili fakafoʻituitui kuo nau ikunaʻi ʻa e māmaní ʻaki ʻenau tuí” (“Defending the Family in a Troubled World,” Ensign, June 2011, 18).

  • Ko e hā e tāpuaki ʻoku talaʻofa mai ki he mātuʻá ʻa e kuonga fakakosipeli ko ʻení ʻa ia ʻoku feinga ke ʻohake ʻenau fānaú ʻi he māʻoniʻoní?

  • Kuó ke mamata fēfē ki hano fakaivia ʻe he ʻEikí ʻa e mātuʻá ʻi heʻenau feinga ke fakamālohia mo maluʻi ʻa ʻenau fānaú mei he fakapoʻuli ʻo e māmaní?

Fakaafeʻi e kau akó ke fakakaukau pe ko e hā e ngaahi ivi takiekina pe ngaahi mālohi ʻoku nau ngāue ke fakaʻauha honau fāmilí, pea mo e founga ʻoku feinga ʻa Sētane ke taʻofi kinautolu mei he ngāue ke ʻi ai haʻanau fāmili pe ʻo kinautolu ʻi he kahaʻú. Poupouʻi e kau akó ke fakalaulauloto pe ko e hā te nau lava ʻo fai ke maʻu ʻa e tokoni ʻa e ʻEikí ke fakamālohia kinautolu pea mo maluʻi honau fāmilí.

Laukonga ʻa e Tokotaha Akó