Seminelí mo e ʻInisititiutí
Lēsoni 16: Ko e Ngaahi Mālohi Toputapu ʻo e Fakatupú


Lēsoni 16

Ko e Ngaahi Mālohi Toputapu ʻo e Fakatupú

Talateú

“Kuo ʻosi tuʻutuʻuni ʻe he ʻOtuá ke toki ngāue ʻaki pē ʻa e ngaahi mālohi toputapu ʻo e fakatupú ʻe ha tangata mo ha fefine, kuó na ʻosi mali fakalao ko ha husepāniti mo ha uaifi” (“Ko e Fāmilí: Ko ha Fanongonongo ki Māmani,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2010, 129). Ki he fānau kotoa pē ʻa e ʻOtuá, ʻoku fie maʻu ʻi heʻetau moʻui ʻaki e fono ʻo e angamaʻá ke tau maʻa ʻi heʻetau ngāué pea pehē ki heʻetau ngaahi fakakaukaú. ʻOku fakaʻofoʻofa pea toputapu ʻa e feohi fafale fakaesino ʻi he vahaʻa ʻo e husepānití mo e uaifí, pea ʻoku tuʻutuʻuni ia ʻe he ʻOtuá ki he fakatupú pea mo hono fakahaaʻi e ʻofá.

Laukonga Puipuituʻá

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Saame 24:3–4; Mātiu 5:8; Sēkope 2:31–35; ʻAlamā 39:3–5, 9; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:22–24; 121:45–46

Ko e fonoʻo e angamaʻá ʻa e ʻEikí

Hiki e sētesi ko ʻení ʻi he palakipoé pea ʻeke ki he kau akó pe te nau fakakakato fēfē ia:

“Ko e angahala fakalilifu ʻo e toʻu tangatá ni ko e . ”

Fakaʻaliʻali ʻa e fakamatala ko ʻeni naʻe fai ʻe Palesiteni ʻEselā Tafu Penisoní (1899–1994), pea fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ia:

ʻĪmisi
President Ezra Taft Benson

“Ko e angahala fakalilifu ʻo e toʻu tangatá ni ko e angaʻuli fakasekisualé. Naʻe pehē ai ʻe he Palōfita ko Siosefá, ʻe hoko ʻeni ko e tupuʻanga ʻo e ngaahi ʻahiʻahi, ngaahi fekainaki, mo e ngaahi faingataʻa lahi ange ki he kaumātuʻa ʻo ʻIsilelí ʻi ha toe meʻa” (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: ʻEselā Tafu Penisoni [2014], 255).

  • ʻOku kaunga fēfē ʻa e fakamatala ʻa Palesiteni Penisoní ki hotau sosaieti he lolotongá?

Fakaʻaliʻali ʻa e fakamatala ko ʻeni mei he Ki hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú, pea kole ki ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ia. ʻI heʻenau fakafanongó, kole ki he kau akó ke fakakaukau ki he founga te nau fakamatalaʻi ʻaki ʻa e fono ʻa e ʻEikí ʻo e angamaʻá ʻi ha foʻi sētesi ʻe taha.

“ʻOku mahino pea ʻikai toe liliu e ngaahi tuʻunga moʻui ʻa e ʻEikí fekauʻaki mo e haohaoa fakasekisualé. ʻOua naʻá ke fakahoko ha fetuʻutaki fakasekisuale kimuʻa peá ke malí, peá ke anganofo kakato ki ho hoá hili e malí. …

“… Kimuʻa he malí, ʻoua naʻá ke ʻuma he ngutú mo ha taha, tokoto ʻi he funga ʻo ha taha, pe ala ki he ngaahi konga fūfūnaki mo toputapu ʻo e sino ʻo ha taha, ʻo tatau ai pē pe ʻoku vala pe taʻevala. ʻOua naʻá ke fai ha faʻahinga meʻa kehe te ne fakatupu ʻa e ngaahi ongo fakasekisualé. ʻOua naʻá ke fakatupu ʻa e ngaahi ongo ko iá ʻi ho sino pē ʻoʻoú” (Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú [kiʻi tohi, 2011], 35–36).

  • Te ke fakamatalaʻi fēfē e fono ʻo e angamaʻá ʻa e ʻEikí ʻi ha foʻi sētesi ʻe taha? (ʻI he tali ʻa e kau akó, fakamamafaʻi ʻa e tokāteline ko ʻení mei he fanongonongo ʻo e fāmilí: “Kuo ʻosi tuʻutuʻuni ʻe he ʻOtuá ke toki ngāue ʻaki pē ʻa e ngaahi mālohi toputapu ʻo e fakatupú ʻe ha tangata mo ha fefine, kuó na ʻosi mali fakalao ko ha husepāniti mo ha uaifi” [“Ko e Fāmilí: Ko ha Fanongonongo ki Māmani,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2010, 129].)

  • Naʻe mei tokoni fēfē e ngaahi founga malu ʻoku ʻoatu ʻi he palakalafi hono ua e konga ʻo e lea mei he Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú ke taʻofi ha taha mei hono fai ʻo ha ngaahi angahala mamafa ange ʻo e angamaʻá?

Hiki ʻa e saati ko ʻení ʻi he palakipoé. Vaheua e kalasí pea fakaafeʻi ha kulupu ʻe taha ke ako ʻa e ngaahi potufolofola ʻi lalo ʻi he ʻuluʻi fakamatala ʻo e “ngaahi nunuʻá” pea ako ʻe he kulupu ʻe tahá ʻa kinautolu ʻi lalo ʻi he ʻuluʻi fakamatala ʻo e “ngaahi tāpuakí.” Poupouʻi e kau akó ke nau vakai ki he futinoutí ʻo e folofolá ʻi heʻenau akó.

Ngaahi nunuʻa ʻo hono maumauʻi e fono ʻo e angamaʻá:

Sēkope 2:31–35

ʻAlamā 39:3–5, 9

T&F 42:22–24

Ngaahi tāpuaki ʻo hono moʻui ʻaki e fono ʻo e angamaʻá:

Saame 24:3–4

Mātiu 5:8

T&F 121:45–46

Hili ha taimi feʻunga, aleaʻi mo e kalasí ʻa e meʻa naʻa nau akó. Fai ha ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení:

  • ʻOku fakahaaʻi fēfē ʻe he ngaahi nunuʻa ʻo hono maumauʻi e fono ʻo e angamaʻá ʻa e mahuʻinga hono tauhi e fekau ko ʻení?

  • Kuó ke aʻusia fēfē ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e talangofua ki he fono ʻo e angamaʻá?

Fakaʻaliʻali ʻa e foʻi moʻoni ko ʻení mei he fanongonongo ʻo e fāmilí:

“ʻOku mau fakahā heni ko e founga ko ia ʻoku fakatupu ai ʻa e moʻui fakamatelié, ko ha tuʻutuʻuni fakalangi ia” (“Ko e Fāmilí: Ko ha Fanongonongo ki Māmani,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2010, 129).

  • Ko e hā hono ʻuhinga ʻo e fakamatala ko ʻení kiate koé?

Fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi fakamatala ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlani mo Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ke tokoni ke fakaloloto e mahino ʻo e kau akó ki he foʻi moʻoni ko ʻení. Kole ki ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e fakamatala ko ʻení lolotonga e fakafanongo e kalasí ki he ʻuhinga ʻoku mahuʻinga taʻengata ai e fono ʻo e angamaʻá.

ʻĪmisi
Elder Jeffrey R. Holland

Ko e sinó ko ha konga mahuʻinga ia ʻo e laumālié. ʻOku fakamamafaʻi ʻe he tokāteline makehe mo matuʻaki mahuʻinga ko ʻeni ʻo e Siasí ʻa e ʻuhinga ʻoku fuʻu mamafa ai ʻa e angahala fakasekisualé. “ʻOku mau fakahā atu ko e tokotaha ko ia ʻokú ne fakaʻaongaʻi ʻa e sino ʻo ha taha kehe kuo foaki ʻe he ʻOtuá taʻe maʻu ha fakangofua fakalangí, ʻokú ne ngaohikovia ʻa e laumālie ʻo e tokotaha ko iá, ngaohikovia ʻa e tefitoʻi taumuʻa mo e ngaahi founga ʻo e moʻuí, ʻʻa e kī’ ki he moʻuí, ʻo hangē ko ia naʻe ui ʻaki ʻe Palesiteni Poiti K. Pēká. ʻI hono fakaʻaongaʻi ʻa e sino ʻo ha tokotaha kehe—ʻo ʻuhinga ki hono ngāue ʻaki ʻa hono laumālié—ʻoku maumauʻi ai ʻe ha taha ʻa e Fakalelei ʻa Kalaisí, ʻa ia naʻá ne fakahaofi ʻa e laumālie ko iá pea ʻai ke malava e meʻafoaki ʻo e moʻui taʻengatá” (Jeffrey R. Holland, “Personal Purity,” Ensign, Nov. 1998, 76).

ʻĪmisi
Elder David A. Bednar

“Ko ia ai, ko e mali ko ia ʻi he vā ʻo e tangatá mo e fefiné ko e founga pē ia kuo fakamafaiʻi ke ʻomi ai ki he māmaní e ngaahi laumālie mei he maama fakalaumālié. Ko e meʻa pē te ne maluʻi e toputapu ʻo e founga toputapu ko ʻení ko e fakaʻehiʻehi ʻaupito mei ha feohi fakasekisuale kimuʻa he malí pea anganofo kakato hili ʻa e malí.

“ʻOku mahuʻinga fakalaumālie ʻa e mālohi ke maʻu ha fānaú. ʻI hono ngāue hala ʻaki e mālohi ko ʻení, ʻokú ne veuki ai e ngaahi taumuʻa e palani ʻa e Tamaí mo ia ʻo ʻetau moʻui fakamatelié. Ko ʻetau Tamai Hēvaní mo Hono ʻAlo ʻOfaʻangá naʻá na fai e fakatupú peá na tuku mai kiate kitautolu takitaha ha konga ʻo Hona mālohi ke fakatupú. … ʻE fakapapauʻi moʻoni hotau ikuʻanga taʻengatá mei he anga ʻetau ongoʻi mo fakaʻaongaʻi e mālohi fakalangi ko iá” (David A. Bednar, “ʻOku Mau Tui ki he Angamaʻá,” Ensign pe Liahona, Mē 2013, 42).

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga taʻengata ai e fono ʻo e angamaʻá?

  • ʻOku kaunga fēfē ʻetau fakaʻaongaʻi ʻa e mālohi ʻo e fakatupú ki heʻetau fiefia ʻi he moʻui fakamatelié pea ʻi he taʻengatá?

ʻOange ha kiʻi taimi ki he kau akó ke tohi hifo e ngaahi founga fakaʻehiʻehi ʻe lava ke nau fai ke tokoni ke nau talangofua ki he fono ʻo e angamaʻá.

Mātiu 5:27–28; Loma 8:6; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 63:16

Ko e ngaahi fakatuʻutāmaki ʻo e ponokalafí

Kole ange ki he kau akó ke nau lau ʻa e ngaahi veesi ko ʻení: Mātiu 5:27–28; Loma 8:6; mo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 63:16. Fakakaukau ke kole ki he kau akó ke nau ʻahiʻahi fakahoko ʻa e taukei ako folofola ʻo hono faʻu ha ngaahi seini folofola ʻi hono kamata ʻaki ʻa e ʻuluaki potufolofolá, hiki ha potufolofola fakafekauaki ki he potufolofola hokó, pea fai pehē atu ai pē ʻo aʻu ki he potufolofola fakamuimuí.

  • Ko e hā ha ngaahi ʻulungaanga ʻoku tapui ʻe he ngaahi potufolofola ko ʻení? (Ko e ʻulungaanga ʻe taha ʻoku totonu ke ʻiloʻi ʻe he kau akó ko hono fakaʻaongaʻi ko ia ʻo e ponokalafí.)

  • Ko e hā ha ngaahi nunuʻa ʻo hono mamataʻi pe lau ʻa e ponokalafí ʻoku fakahaaʻi mai ʻe he ngaahi potufolofola ko ʻení?

Fakaʻaliʻali ʻa e ngaahi fakamatala ko ʻeni ʻa ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi mo Lisiate G. Sikoti ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá pea mo Sisitā Linitā S. Livi, ko e tokoni ua ʻi he kau palesitenisī lahi ʻo e Fineʻofá. Kole ki ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi kinautolu, pea fakaafeʻi e kalasí ke nau kumi ha toe ngaahi nunuʻa kehe ʻo hono fakaʻaongaʻi ʻo e ponokalafí.

ʻĪmisi
Elder Dallin H. Oaks

“‘ʻOku maumauʻi ʻe he ponokalafí ʻa e malava ʻa ha taha ke fiefia ʻi ha vā fetuʻutaki angamaheni fakaelotó, feʻofaʻaki, mo fakalaumālie mo ha taha ʻoku ʻikai ke mo tuʻunga fefine pe tangata tataú” (Dallin H. Oaks, “Pornography,” Ensign pe Liahona, May 2005, 89).

ʻĪmisi
Elder Richard G. Scott

“Kuo taukei ʻa Sētane ʻi hono fakaʻaongaʻi ʻa e mālohi tohoaki ʻo e ponokalafí ke fakangatangata e mālohi fakafoʻituitui ke tākiekina kitautolu ʻe he Laumālié. Kuo hanga ʻe he taʻau ʻo e ponokalafí ʻi hono ngaahi fōtunga palakū, fulikivanu mo fakaʻauha kotoa pē, ʻo fakatupu ha ngaahi mamahi lahi, faingataʻaʻia, loto mamahi mo ne fakaʻauha ha ngaahi nofo mali” (Richard G. Scott, “Ke Maʻu Ha Tataki Fakalaumālie,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2009, 8–9).

ʻĪmisi
Linda S. Reeves

“ʻOku fie maʻu ke ʻilo [ʻe he fānaú mo e toʻu tupú] ʻa e fakatuʻutāmaki ʻo e ponokalafí mo e lava ko ia ke ne puleʻi e moʻuí, ʻo hoko ai ha mole ʻa e Laumālié, hoko ha ngaahi ongo taʻe totonu, takihalaʻi, maumauʻi e vā fetuʻutakí, mole ʻa e mapuleʻi kitá, pea fakamoleki ai ha taimi lahi, fakakaukaú mo e mālohí” (Linda S. Reeves, “Maluʻi mei he Ponokalafí—ko ha ʻApi ʻOku Fakatefito ʻia Kalaisi,” Ensign pe Liahona, Mē 2014, 15).

Poupou ki he kau ako ʻoku fefaʻuhi mo hono fakaʻaongaʻi ʻo e ponokalafí pe ha faʻahinga angaʻuli kehe ke talanoa ki heʻenau pīsopé pe palesiteni fakakoló. Fakapapauʻi ange te nau lava ʻo maʻu ʻa e hala ke foki ki he nonga mo e fiefiá ʻo fakafou ʻi he fakatomalá. Fakamoʻoni ki he foʻi moʻoni ko ʻení: ʻE iku ʻa e fakaʻehiʻehi mei he ponokalafí ki ha fiefia lahi ange ʻi he moʻuí ni pea ʻi he taʻengatá. Fakakaukau ke hiki ʻa e ngaahi uepisaiti ko ʻeni ʻa e Siasí ʻi he palakipoé ke tokoni ki he kau ako ʻoku nau kau ʻi hono fakaʻaongaʻi e ponokalafí:

overcomingpornography.org

addictionrecovery.lds.org

Sēnesi 2:21–24

Ko e fatongia ʻo e feohi fafale fakaesinó ʻi he nofo-malí

Fakatokangaʻi ange: Koeʻuhí ko e natula pelepelengesi ʻo e konga ko ʻeni ʻo e lēsoní, falala ki he ngaahi akonaki fakapalōfitá pea fakaʻehiʻehi mei hono akoʻi ha meʻa ʻo mahulu hake ʻi he meʻa ʻoku hā hení, kau ai hono vahevahe ha ngaahi fakaikiiki kau ki hoʻo vā fetuʻutaki mo ho malí.

Fakamoʻoni ʻoku toputapu, feʻunga, pea makehe ʻa e feohi fafale fakaesinó, ʻi heʻene hoko ʻi loto ʻi he nofo-malí, ʻi he founga kuo ʻosi foaki ʻe he ʻEikí.

Kole ki ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Sēnesi 2:21–24.

  • Neongo ʻoku ʻikai tuhuʻi pau mai ia, ka ko e hā ʻoku fokotuʻu mai ʻe he ngaahi veesi ko ʻení ko ha taumuʻa ʻo e feohi fafale fakaesino ʻi he vahaʻa ʻo ha husepāniti mo e uaifi? (Ke tau hoko ʻo taha mo hotau malí.)

Fakaʻaliʻali ʻa e fakamatala ko ʻeni ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlaní:

ʻĪmisi
Elder Jeffrey R. Holland

“ʻOku toki fai pē ʻa e feohi fakaesino ʻa e tangatá mo e fefiné ʻe ha ongo meʻa mali koeʻuhí he ko e fakaʻilonga taupotu taha ia ʻo e fakataha kakató, ko ha fakataha kakato ne tuʻutuʻuni mo finangalo ki ai e ʻOtuá. Naʻe fakataumuʻa e malí talu mei he Ngoue ko ʻĪtení ʻo hokohoko atu ai, ki hono fakatahaʻi kakato ʻo ha tangata mo ha fefine— ʻa hona lotó, ʻena ʻamanaki leleí, moʻuí, ʻofá, fāmilí, kahaʻú, mo e meʻa kotoa pē” (“Personal Purity,” Ensign, Nov. 1998, 76).

  • ʻOku tokoni fēfē ʻa e fakamatala ʻa ʻEletā Hōlaní ke mahino lelei ange kiate koe ʻa e ngaahi taumuʻa ʻo e feohi fafale fakaesino ʻi he vahaʻa ʻo e husepānití mo e uaifí? (ʻOku totonu ke mahino ki he kau akó e meʻá ni: ʻOku fakamālohia ʻe he feohi fafale fakaesino ʻi he nofo-malí ʻa e ngaahi haʻi fakalaumālie mo fakaeloto ʻi he vahaʻa ʻo e husepānití mo e uaifí.)

Fakakaukau ke tufa ʻa e ngaahi fakamatala ko ʻení ʻi ha laʻipepa tufa. ʻOange ha tatau ki he tokotaha ako takitaha, pea kole ki he kau akó ke laineʻi ʻa e ngaahi taumuʻa ʻo e feohi fafale fakaesino ʻi he nofo-malí.

ʻĪmisi
President Spencer W. Kimball

“Ko e tefitoʻi taumuʻa hono fakatahaʻi ʻo e fefiné mo e tangatá, ʻa e husepānití mo e uaifí (ʻa e husepānití mo e uaifí), ke ʻomi ha fānaú ki māmani. Kuo teʻeki ai fakataumuʻa ʻe he ʻEikí ke hoko e ngaahi fetuʻutaki fakasekisualé ko ha meʻavaʻinga pe ke fakafiemālieʻi ʻaki pē e ngaahi holi fakakakanó mo e ngaahi holi koví” (Spencer W. Kimball, “The Lordʻs Plan for Men and Women,” Ensign, Oct. 1975, 4).

ʻĪmisi
Elder David A. Bednar

“ʻOku taha pē pea ʻoku teʻeki ha liliu ki he tuʻunga moʻui maʻa fakasekisuale ʻa e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní: ʻoku toki ngofua pē ʻa e feohi vāofi ʻa ha tangata mo ha fefine ʻi he feohi fakamalí ʻo fakatatau ki he fakahinohino he palani ʻa e ʻOtuá. Ko e faʻahinga feohi vāofi fakaesino ko iá ʻoku ʻikai ko ha fie ʻilo pē ki ha meʻa ke ʻahiʻahiʻi, fakafiemālieʻi ha holi, pe ha faʻahinga fakafiefia pe meʻa fakamānako ke tulifua siokita ki ai. … Ka ko e meʻa pē ia ʻe taha ʻi he moʻui fakamatelié ʻokú ne fakahaaʻi ai hotau anga fakalangí mo e meʻa ʻoku tau malavá mo ha founga ke fakamālohia ai e ngaahi haʻi fakaeloto mo fakalaumālie ʻi he vā ʻo e husepānití mo e uaifí” (David A. Bednar, “ʻOku Mau Tui ki he Angamaʻá,” Ensign pe Liahona, Mē 2013, 42).

Aleaʻi ʻa e ngaahi taumuʻa naʻe laineʻi ʻe he kau akó.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakalaulauloto ki he meʻa kuo nau ako kau ki he fono ʻo e angamaʻá pea tohiʻi leva ʻa e tali ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi heʻenau tohinoá:

  • ʻOku fakamālohia fēfē hoʻo fakapapau ke moʻui angamaʻá ʻi he mahino ʻa e fono ʻo e angamaʻá?

  • Ko e hā ʻa e ngaahi ʻuhinga ʻokú ke moʻui ʻaki ai e fono ʻo e angamaʻá?

Fakaʻosi ʻaki hano vahevahe hoʻo fakamoʻoní ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻe aleaʻi ʻi he kalasí.

Laukonga ʻa e Tokotaha Akó