Seminelí mo e ʻInisititiutí
Lēsoni 15: Mali Taʻengatá


Lēsoni 15

Mali Taʻengatá

Talateú

ʻOku mahuʻinga ʻa e mali taʻengatá ki he hakeakiʻi ʻi he tuʻunga māʻolunga taha ʻo e puleʻanga fakasilesitialé, pea ʻoku aʻusia pē ia ʻi he sila ʻi he mafai totonú ʻi he temipalé pea moʻui leva ʻo fakatatau mo e ngaahi fuakava ne fai he taimi ko iá. ʻE toe fakapapauʻi ʻe he lēsoni ko ʻení ki he kau akó ko e mali ko ia mo e tokotaha totonú ʻi he feituʻu totonu pea ʻi he mafai totonú ʻa e fili mahuʻinga taha te nau faí.

Laukonga Puipuituʻá

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:1–24

Ko e tokāteline ʻo e mali taʻengatá

Fakamatalaʻi ange kuo akoʻi ʻa e mahuʻinga ʻo e nofo-malí talu mei he ngaahi fuofua ʻaho ʻo e Siasí. Ka neongo ia, naʻe ʻikai akoʻi lahi e tokāteline ʻo e mali taʻengatá ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻi heʻene toki aʻu ki he vahaʻataimi ʻo Nāvuú. Fakaʻaliʻali ʻa e fakamatala ko ʻeni ʻa ʻEletā Paʻale P. Palati (1807–57) ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, ʻa ia ʻokú ne fakamatalaʻi ʻa e meʻa naʻá ne ongoʻi ʻi heʻene fuofua ako ʻe lava ke tolonga ʻo taʻengata ʻa e nofo-malí. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ia:

ʻĪmisi
Elder Parley P. Pratt

“Naʻá ku ako meia [Siosefa Sāmita] ʻe lava ke fakamaʻu ʻa e uaifi ʻoku ou ʻofa aí kiate au ki he moʻuí ni pea mo e ʻitāniti kotoa. … Ko ia naʻá ku ako mei ai ke tau tanumaki ʻa e ngaahi ongoʻi ʻofa ko ʻení, pea tupu mo fakatupulaki tatau ʻo aʻu ki ʻitāniti kotoa; ka ko hono ikuʻanga ʻo ʻetau feohi taʻe ngatá ko ha hako ʻe tokolahi ange ʻi he ngaahi fetuʻu ʻo e langí, pe ʻoneʻone ʻo e matātahí. … Naʻá ku maʻu ʻa e ʻofá kimuʻa, ka naʻe ʻikai ke u ʻilo hono ʻuhingá. Ka ko ʻeni ʻoku ou ʻofa—ʻi he haohaoa—ʻi ha fuʻu ongo mālohi, māʻolunga mo hakeakiʻi” (Autobiography of Parley P. Pratt, ed. Parley P. Pratt Jr. [1938], 297–98).

  • Ko e hā e ola ʻo e mahino foʻou ʻa ʻEletā Palati ki he malí ki heʻene ngaahi ongo ki hono uaifí?

Fakamatalaʻi ange ʻoku maʻu ʻa e ngaahi akonaki lahi ʻa e ʻEikí fekauʻaki mo e mali taʻengatá ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:19. Kole ki he kalasí ke nau muimui ʻi hono laú pea feinga ke ʻiloʻi e ngaahi makatuʻunga kuo pau ke aʻusia kae lava ke taʻengata ha nofo-mali.

  • Ko e hā e ngaahi makatuʻunga kuo pau ke aʻusia kae lava ke taʻengata ha nofo-malí? (ʻOku totonu ke mahino ki he kau akó e meʻá ni: ʻOku taʻengata ʻa e nofo-malí kiate kinautolu ʻoku mali ʻi he folofola ʻa e ʻOtuá, ʻa ia ʻoku silaʻi ʻenau malí ʻi he Laumālie ʻo e Talaʻofá, pea nau nofo maʻu ʻi he fuakavá.)

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ke “nofo maʻu ʻi he fuakavá”? (Ke tauhi e ngaahi makatuʻunga ʻo e fuakava ʻo e malí. ʻI he kau atu ha tangata mo ha fefine ki he mali taʻengatá, ʻokú na fai ha ngaahi palōmesi molumalu ke fetauhiʻaki ʻiate kinaua pea ki he ʻOtuá. Te na palōmesi ki he hoá, te na ʻofa mo tauhi kiate ia ʻi he anganofo kakato. ʻOkú na palōmesi molumalu ki he ʻOtuá, ke tauhi ʻa e ngaahi makatuʻunga ʻo e ngaahi fuakava naʻe fai ʻi he temipalé.)

  • Ko e hā hono ʻuhinga ʻa e “ʻoku fakamaʻu [ʻa e malí] kiate kinaua ʻe he Laumālie ʻo e talaʻofá”? (Fakakaukau ke fakamahinoʻi ange ko e Laumālie Māʻoniʻoni ʻo e Talaʻofá, ko e taha ia ʻo e ngaahi hingoa ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní. ʻOku lahi e ngaahi hingoa ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní, kau ai ʻa e Fakafiemālié pe ko e Fakahaá. ʻOku ʻuhinga ʻa e ngaahi hingoa takitaha ko ʻení ki ha taha ʻo Hono ngaahi fatongia pe ngāue paú.)

Ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e hingoa ko e Laumālie Māʻoniʻoni ʻo e Talaʻofá, fakaʻaliʻali ʻa e fakamatala ko ʻení pea kole ki ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ia:

“Ko e Laumālie Māʻoniʻoni ʻo e Talaʻofá ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní (Ngāue 2:33). ʻOkú ne hanga ʻo fakapapauʻi ʻoku fakahōifua ki he ʻOtuá ʻa e ngaahi ngāue ʻo e māʻoniʻoni, ngaahi ouau, mo e ngaahi fuakava ʻa e tangatá. ʻOku fakamoʻoniʻi ʻe he Laumālie Māʻoniʻoni ʻo e Talaʻofá ki he Tamaí kuo fakahoko totonu ʻa e ngaahi ouau fakamoʻuí, pea kuo tauhi ʻa e ngaahi fuakava ʻoku fekauʻaki mo iá (Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Laumālie Māʻoniʻoni ʻo e Talaʻofá,” scriptures.lds.org).

  • ʻOku tokoni fēfē ʻa e fakamatala ko ʻení ke fakamatalaʻi e ʻuhinga ʻoku fie maʻu ai ki he hakeakiʻí ha meʻa lahi ange ʻi hono silaʻi ʻi he temipalé? Ko e hā ha toe meʻa kehe kuo pau ke hoko? (Kuo pau foki ke tau moʻui angatonu mo kei faivelenga ai pē ki he ngaahi ouau fakamoʻui kotoa pē, kau ai ʻa e papitaisó, sākalamēnití, fakanofo ki he lakanga fakataulaʻeikí, mo e ngaahi ouau fakatemipalé. ʻI heʻetau kei faivelengá, ʻe fakamoʻoniʻi ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ki he Tamaí kuo tauhi e ngaahi fuakavá.)

Tokoni ke mahino lelei ange ki he kau akó ʻa e mali taʻengatá ʻaki hono fakatatau mo fakafehoanaki ia mo e mali fakapuleʻangá ʻo fakaʻaongaʻi e fakatātā ko ʻení. Tā ʻa e fakatātaá ʻi he palakipoé:

ʻĪmisi
marriage diagram

Vahe e kalasí ke nau tauhoa. Kole ki ha tokotaha ako ʻi he hoa takitaha ke ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:15–18 pea ako ʻe he tokotaha ako ʻe tahá e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:19–24. Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakatokangaʻi ʻa e ngaahi foʻi lea mo e ngaahi kupuʻi lea ʻoku nau fakamatalaʻi ʻa e ngaahi makatuʻunga ʻoku fakatatali kiate kinautolu ʻoku mali fakapuleʻangá pea mo e ngaahi tāpuaki ʻoku fakatatali kiate kinautolu ʻoku mali taʻengatá.

Hili ha taimi feʻunga, kole ki he kau akó ke fevahevaheʻaki e meʻa ne nau maʻú. Hili ia pea fehuʻi ange:

  • ʻOku kehe fēfē ʻa e ngaahi makatuʻunga ʻo kinautolu ʻoku mali fakapuleʻangá meiate kinautolu ʻoku mali ki he taʻengatá, hili ʻa e maté? (ʻI he tali ʻa e kau akó, mahalo te ke lava ʻo tānaki ʻenau ngaahi talí ki he fakatātā ʻi he palakipoé. Mahalo te ke fie fakamahinoʻi ange ʻoku tatau ʻa e ngaahi makatuʻunga naʻe fakamatalaʻi ʻi he veesi 20–24 mo e ngaahi tāpuaki naʻe talaʻofa mai ʻi he fuakava faka-ʻĒpalahamé [vakai, Sēnesi 17:1–7; 22:17].)

Ke tokoni ke tali e fehuʻi ko ʻení, fakakaukau ke vahevahe ʻa e fakamatala ko ʻeni ʻa ʻEletā Kali-L Kofooti ʻo e Kau Fitungofulú:

ʻĪmisi
Elder Cree-L Kofford

“ʻOku maʻu mei he ʻOtuá ʻa e mafai ki he ngaahi talaʻofa ʻi ha mali fakasilesitiale, pea ko e ngaahi nunuʻa ʻo hoʻo taʻe-malava ke tauhi ki he ngaahi talaʻofa ko iá, ʻe maʻu foki mei he ʻOtuá. Ko e mafai ki he ngaahi talaʻofa ʻi ha mali fakapuleʻanga ʻi he vahaʻa ʻo e fefine mo e tangata malí, ko ʻena angatonú. ʻOku ʻikai toe maʻolunga ange ia ai. He ʻikai lava ia. ʻOku maʻu ʻa hono mafaí mei he tangatá, kae ʻikai mei he ʻOtuá” (“Marriage in the Lord’s Way, Part One,” Ensign, June 1998, 9).

  • Ko e hā ha ngaahi fakakaukau ʻokú ke maʻu ʻi hoʻo fakafehoanaki ʻa e ngaahi makatuʻunga ʻoku hiki he palakipoé?

  • Ko e hā ha ngaahi tāpuaki kuó ke mamata ai ʻi he ngaahi ʻapi ʻo kinautolu ʻoku mali ʻi he temipalé pea feinga ke tauhi moʻoni ki heʻenau ngaahi fuakavá? Ko e hā ʻokú ke vakai ʻoku fai ʻe he ngaahi hoa mali ko ʻení ke tauhi ʻenau ngaahi fuakavá? (Mahalo te ke fie vahevahe ʻa e fakamatala ko ʻeni ʻa ʻEletā L. Uitenī Keleitoni ʻo e Kau Fitungofulú, ko ha konga ʻo e fealēleaʻaki ko ʻení: “ʻOkú na ʻiloʻi ʻoku ʻikai ha toe faʻahinga feohi ia te ne lava ʻo ʻomai ha fiefia lahi ange, fakatupu ha lelei pe lelei fakatāutaha ʻoku lahi ange aí” [“Nofomalí: Sio pea Ako,” Ensign pe Liahona, Mē 2013, 83].)

Fakamatalaʻi ange ki he kalasí ʻoku ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132 foki ha niʻihi ʻo e ngaahi fakahinohino ʻa e ʻEikí ʻi hono fakahoko ʻo e mali tokolahí. Naʻe fekau ʻe he ʻEikí ʻa e Kāingalotú ke fakahoko e fono ʻo e mali tokolahí ko ha konga ʻo hono fakafoki mai ʻo e ngaahi meʻa kotoa pē (vakai, Ngāue 3:21; T&F 132:45). Naʻe fakahoko ʻe he kāingalotu ʻo e Siasí ʻa e fono ko ʻení ʻo aʻu ki he taʻu 1890, ʻa ia naʻe fakahā ai ʻe he ʻEikí kia Palesiteni Uilifooti Utalafi ʻoku ʻikai ke Ne toe fie maʻu ke fai ia ʻe he kāingalotu ʻo e Siasí. Ke fakamahinoʻi e tuʻunga ʻo e Siasí ʻi he mali tokolahí he ʻahó ni, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Kōtoni B. Hingikelií (1910–2008):

ʻĪmisi
President Gordon B. Hinckley

“Kapau ʻe ʻilo ʻoku fakahoko ʻe ha taha homau kau mēmipá e mali tokolahí, ʻe tuʻusi kinautolu mei he siasí, ʻa ia ko e tautea mamafa taha ia ʻe lava ke fakahoko ʻe he Siasí. … Ne fakahā mahino ʻe he ʻOtuá ki Heʻene palōfita ko Uilifooti Utalafí ʻi he senituli ʻe taha kuohilí ke taʻofi hono fakahoko ʻo e mali tokolahí, ʻa ia ʻoku fepaki ia he taimí ni mo e fono ʻa e ʻOtuá. Neongo ʻoku ʻi ai ha ngaahi fonua ʻoku fakangofua ai ʻe he lao fakapuleʻangá pe fakalotú ʻa e mali tokolahí, ka ʻoku akoʻi ʻe he Siasí ko e malí kuo pau ke mali pē mo e tokotaha pea ʻoku ʻikai ke tali ki he Siasí ha niʻihi ʻoku nau fakahoko e mali tokolahí” (“What Are People Asking about Us?” Ensign, Nov. 1998, 71–72).

Kapau ʻoku ʻi ai ha ngaahi fehuʻi ʻa e kau akó fekauʻaki mo e mali tokolahí, ʻai ke nau sio ki he Gospel Topics, “Plural Marriage in The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints,” lds.org/topics.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 131:1–4

Ko e mahuʻinga ʻo hono fili ʻa e mali taʻengatá

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 131:1–4. Kole ki he kalasí ke nau kumi e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ke tau mali ʻi he founga kuo tuʻutuʻuni ʻe he ʻEikí.

  • Ko e hā e tāpuaki ʻoku fakatatali kiate kinautolu ʻoku nau fili ke hū ki he fuakava foʻou mo taʻengata ʻo e malí? (Fakapapauʻi ʻoku mahino ki he kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻI heʻetau hū ki he fuakava foʻou mo taʻengata ʻo e malí, ʻe lava ke hakeakiʻi kitautolu ʻi he tuʻunga māʻolunga taha ʻo e puleʻanga fakasilesitialé. Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga heni e foʻi lea ko e foʻou naʻe fakafoki foʻou mai ʻa e fuakava ko ʻení ʻi hotau kuongá ni. ʻOku ʻuhinga e foʻi lea taʻengatá ʻe tuʻuloa ʻa e fuakava ko ʻení ʻo taʻengata pea naʻe fakanofo ia ʻi he maama fakalaumālié ko ha konga ʻo e palani ʻo e fakamoʻuí. Naʻe hoko ia ko e konga ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí mei he kuonga ʻo ʻĀtamá. Naʻe akonaki ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá fekauʻaki mo e foʻi lea tupulaki, ʻo pehē ko kinautolu te nau maʻu ʻa e tuʻunga māʻolunga taha ʻo e puleʻanga fakasilesitialé “te nau hokohoko atu ke tupulaki pea maʻu ha fānau ʻi he nāunau fakasilesitialé” [ʻi he History of the Church, 5:391].)

Fakaʻaliʻali ʻa e fakamatala ko ʻeni naʻe fai ʻe ʻEletā Lāsolo M. Nalesoni pea kole ki ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ia:

ʻĪmisi
Elder Russell M. Nelson

“ʻOku ʻuhinga ʻa e fakamoʻuí—ki he fakamoʻui mei he mate fakaesino mo fakalaumālié. … ʻOku ʻuhinga ʻa e hakeakiʻí—ki he tuʻunga māʻolunga taha ʻo e fiefiá mo e nāunaú ʻi he puleʻanga fakasilesitialé” (“Fakamoʻuí mo e Hakeakiʻí,” Ensign pe Liahona, Mē 2008, 8).

“Neongo ko e meʻa fakafoʻituitui pē ʻa e fakamoʻuí ia, ka ko e hākeakiʻí ko ha meʻa fakafāmili ia. Ko kinautolu pē ʻoku mali ʻi he temipalé pea silaʻi kinautolu ʻe he Laumālie Māʻoniʻoni ʻo e Talaʻofá, ʻe kei hokohoko atu ʻena nofo malí hili ʻa e maté pea maʻu mo e tuʻunga māʻolunga taha ʻo e nāunau fakasilesitialé pe hākeakiʻí” (“Ko e Mali Fakasilesitialé,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2008, 92).

  • Ko e hā ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ai ʻa e mali taʻengatá? (ʻI he tali ʻa e kau akó, pea ʻi hono tataki ʻe he Laumālié, mahalo te ke fie fakamamafaʻi ʻa e ākenga fakamamahi ʻi he ʻahó ni ʻi māmaní mei he fili ʻa e kakaí ke ʻoua ʻe mali koeʻuhí he ʻoku nau fakamahuʻingaʻi e ngaahi meʻa hangē ko ha ngāue maʻuʻanga moʻui ʻo lahi ange ʻi hono fakahoko e palani ʻa e ʻOtuá kiate kinautolú. ʻI hono fakafisingaʻi ʻa e nofo-malí, ʻoku mole ai meiate kinautolu e ngaahi tāpuaki ʻe fie foaki ange kiate kinautolu ʻe he ʻOtuá he taimí ni pea ʻi he taʻengatá.)

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku ʻomi ai ʻe ha mali temipale ki ha ongo meʻa mali ha ngaahi faingamālie lahi ange ki he fiefiá ʻi ha mali fakapuleʻanga pe ko e nofo fakataha ʻo ʻikai malí?

Ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻe iku maʻu ʻe he Kāingalotu kotoa pē ʻa e tāpuaki ʻo ha mali taʻengata ʻi he ʻikai ke nau holoki ʻenau ngaahi tuʻunga moʻuí ʻi ha faʻahinga founga pē, kole ki ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Hauati W. Hanitaá (1907–95):

ʻĪmisi
President Howard W. Hunter

“He ʻikai ke taʻofi ha tāpuaki, kau ai ʻa e mali taʻengatá pea mo e fāmili taʻengatá, mei ha taha fakafoʻituitui moʻui taau. Neongo ʻe ngali kiʻi fuoloa ange—pea mahalo ʻe fakalaka atu ʻi he moʻui fakamatelié—ke maʻu ʻe ha niʻihi ʻa e tāpuaki ko ʻení, ka he ʻikai taʻofi ia” (“The Church Is for All People,” Ensign, June 1989, 76)

  • Ko e toko fiha ʻiate kimoutolu ʻoku mou ʻilo ha kakai ʻoku nau loto holi ke mali ʻi he temipalé ka kuo teʻeki ke nau maʻu e faingamālie ko ʻení? Ko e hā e founga naʻe mei tokoni ai e talaʻofa ʻi he fakamatala ʻa Palesiteni Hanitaá ki he kakai ko ʻení?

Fakaʻosi ʻaki hono fakaafeʻi e kau akó ke tohi e tali ha taha pe fakatouʻosi ʻo e ongo fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā nai ha ngaahi fili ʻoku ou fai te ne tataki au ke sila ʻi he temipalé?

  • Ko e hā ha ha ngaahi tafaʻaki ʻo ʻeku moʻuí ʻe fie maʻu ke liliu pe tupulaki kae lava ke u mateuteu ke sila ʻi he temipalé?

Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke vahevahe e meʻa ʻoku nau fai ke teuteu ai ki he mali temipalé. Vahevahe hoʻo fakamoʻoní ko e taimi ʻoku tauhi ai ʻe ha husepāniti mo e uaifi e ngaahi fuakava naʻá na fai ʻi he taimi naʻe silaʻi ai kinaua ʻi he temipalé, te na uouangataha ʻo taʻengata. Vahevahe ʻa e founga kuo hoko ai ʻa e ʻilo ko ʻení ko ha tāpuaki ki hoʻo moʻuí.

Laukonga ʻa e Tokotaha Akó